Transcript prezentacja p.Macieja Dzierżanowskiego

Wsparcie klastrów
w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Maciej Dzierżanowski
Ekspert Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową
Moderator Grupy roboczej ds. polityki klastrowej (w latach 2011-2012)
Członek European Cluster Policy Group (w latach 2009-2010)
Gdańsk, 9 sierpnia 2012
Warsztat „Klastry – nowe kierunki rozwoju”
Polityka rozwoju oparta
o klastry – założenia (1)
 Klastry to występujące w strukturze gospodarki skupiska danej działalności
gospodarczej – firm i instytucji otoczenia
 Klastry są motorami rozwoju gospodarczego! Rozwój klastra = rozwój firm
 W klastrach istotne są:
–
masa krytyczna,
–
interakcje,
–
skoordynowane działania różnych podmiotów
–
ale także konkurencja!
 Polityka klastrowa >> rozwój klastrów w ujęciu normatywnym
– tj. takich skupisk firm i instytucji otoczenia, które będą
charakteryzować się intensywnymi interakcjami oraz wysoką
konkurencyjnością i innowacyjnością.
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Podstawowe definicje … żeby unikać
nieporozumień!
 Klaster
to występujące w strukturze gospodarki skupiska danej
działalności gospodarczej – firm i instytucji otoczenia
 Inicjatywa klastrowa
to rodzaj partnerstwa zawiązanego między różnymi podmiotami
klastra mający na celu zdefiniowanie potrzeb i kierunków rozwoju
klastra oraz lepsze ukierunkowanie działań poszczególnych
podmiotów;
definiowana także jako zorganizowane działania na rzecz
rozwoju i wzrostu konkurencyjności klastra
 Koordynator klastra
– podmiot lub osoba
– organizuje inicjatywę klastrową
– podejmuje konkretne działania
na rzecz rozwoju klastra
– animuje wspólne projekty
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Zalety klastrów
 przepływ wiedzy, absorpcja i tworzenie innowacji
 wyspecjalizowane i dostępne lokalnie zasoby i usługi
 lepsze wykorzystanie zasobów różnych organizacji
(podmiotów B+R, sektora publicznego, instytucji edukacyjnych)
 obniżenie kosztu i ryzyka większych przedsięwzięć
 obniżenie kosztów transakcyjnych
 wyższa produktywność i konkurencyjność
Lepsze warunki dla rozwoju przedsiębiorstw i szybszy wzrost gospodarczy
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Współpraca w ramach
klastra pozwala:
 uzyskać szybszy dostęp do informacji istotnych
dla rozwoju branży
 lepiej wykorzystać potencjał jednostek badawczych
i uczelni
 stworzyć wspólną platformę produktowo-technologiczną
 lepiej ukształtować warunki działania oraz politykę władz regionalnych
i lokalnych
 oddziaływać na jakość i kierunki kształcenia
 jednoczyć siły w ekspansji na rynki zagraniczne
 kształtować świadomych klientów
 kreować wspólną markę
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Czego brakuje?
 współpracy pomiędzy różnymi podmiotami klastra
 wspólnego zdefiniowania kierunków rozwoju klastra
i projektów rozwojowych
 skoordynowania działań różnego rodzaju instytucji
tak żeby lepiej odpowiadały potrzebom firm w klastrze
 wyspecjalizowanych usług dla firm klastra
 efektywnego wykorzystania funduszy strukturalnych na potrzeby firm
Rozwiązanie powyższych problemów może zapewnić
sensowna polityka klastrowa
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Polityka rozwoju oparta
o klastry – założenia (2)
 Rozwój klastra << działania i projekty w różnych obszarach realizowane przez
różne podmioty klastra:
–
infrastruktury,
–
B+R,
–
edukacji,
–
kapitału ludzkiego,
–
promocji itp.
konieczność uzgodnienia i koordynacji !!!
 Z punktu widzenia kraju/regionu warto skoncentrować wsparcie na kilku
lub kilkunastu klastrach mających szanse na globalną konkurencyjność!
– rozwój gospodarczy jest mocno skoncentrowany – rekomendacje Komisji
Europejskiej (world-class clusters!, smart specialization!)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Typy polityk/programów klastrowych
 koordynacja działań administracji
(przykłady Szkocja, Szwecja, Finlandia)
 mobilizacja i sieciowanie aktorów klastra
(przykłady Szwecja Visanu, Francja SPL)
 zapewnienie wspólnych usług
(przykłady South East England, Upper Austria)
 finansowanie wspólnych prac badawczo-rozwojowych
(przykłady Niemcy, Francja, Szwecja)
***
 polityka ukierunkowana na rozwój inicjatyw klastrowych
 polityka rozwoju bazująca na klastrach
(cluster based development policy)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Dylematy polityki klastrowej
 sposób zdefiniowania klastrów – skupiska vs. sformalizowane klastry /
sieci współpracy / mikro-klastry / powiązania kooperacyjne
 czy polityka klastrowa powinna mieć wymiar:
–
bardziej horyzontalny (rozproszony) i stosunkowo wąski
(finansowanie dużej liczby inicjatyw klastrowych i koordynatorów)
–
czy też bardziej skoncentrowany na wybranej grupie klastrów
o wysokim potencjale obejmujący szereg różnych instrumentów
wsparcia kierowanych przede wszystkim do aktorów klastra?
 jak dokonywać selekcji klastrów: czy bazując na analizach
statystycznych, typu foresight, decyzjach politycznych,
czy raczej na konkursach?
 klastry dojrzałe, schyłkowe i nowopowstające (emerging)
 top-down versus bottom up – mobilizacja aktorów
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Przykłady polityk klastrowych
 Francja – program Pôles de compétitivité – konkurs i wybór klastrów:
konkurencyjnych globalnie (7), zorientowanych globalnie
(10) i konkurencyjnych (54) / budżet 1,5 mld euro w ciągu 3 lat
 Niemcy – program Spitzenclusters – konkurs i wybór 15 wiodących klastrów
technologicznych / budżet 600 mln Euro w ciągu 5 lat
 Szwecja – program
Vinnvaxt – konkurs i wybór 12 wiodących klastrów, w
tym 4 emerging / budżet - średnio 1 mln euro rocznie na inicjatywę przez 10 lat
 Pomorze – program klastrów kluczowych – konkurs i wybór
3 klastrów kluczowych / preferencyjny dostęp do funduszy unijnych 2007-2014
(dodatkowe punkty w ocenie strategicznej)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Wnioski z doświadczeń
międzynarodowych (za European Cluster Memorandum)
 Celem polityki klastrowej powinno być wzmocnienie potencjału
konkurencyjnego i przekształcenie skupiska firm w dynamiczny klaster
z wysokim poziomem konkurencji i współpracy (coopetition), interakcji
i efektów zewnętrznych
 Sukces polityki klastrowej zależy od działań podejmowanych przez wielu
różnych aktorów klastra
 Skuteczna polityka powinna mobilizować szeroką koalicję partnerów integrując
i zachęcając do podejmowania działań odpowiadających na potrzeby danego
klastra
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Wnioski z doświadczeń
międzynarodowych (cz. 2)
 Sukces polityki wymaga zdefiniowania i wdrożenia planu działań, który
odpowiada potrzebom danego klastra
 Wymaga on także zintegrowania szerokiego wachlarza polityk publicznych
 Polityka klastrowa może być mechanizmem bardziej efektywnego
zastosowania polityk publicznych
 Sukces zależy jednak od zaangażowania przedsiębiorstw skupionych w
klastrze, które powinny uczestniczyć w definiowaniu agendy niezbędnych
działań
 Polityka klastrowa powinna używać mechanizmów konkurencji w celu
skoncentrowania swoich instrumentów na tych inicjatywach, które mają
wysoką determinację i potencjał wygenerowania rezultatów
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Kierunki ewolucji polityki klastrowej
 większa selektywność – potrzeba wpierania biegunów wzrostu i specjalizacji
regionalnych (smart specialization) w celu zwiększania wzrostu i
konkurencyjności polskiej gospodarki
 koncentracja wsparcia na klastrach o największym potencjale
konkurencyjnym, w tym klastrach technologicznych o największym potencjale
innowacyjnym
 wzrost znaczenia jakości i efektywności działania organizacji klastrowych jako
kryterium selekcji – znaczenie wewnętrznych ewaluacji; wykorzystanie
benchmarkingu
 przesunięcie punktu ciężkości finansowania na działania zwiększające
innowacyjność i współpracę z sektorem B+R oraz rozwój współpracy
międzynarodowej
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Inspiracje dla polityki klastrowej z dokumentów
strategicznych Polska 2030, KSRR, KPR Europa 2020
 potrzeba wpierania biegunów wzrostu w celu zwiększania wzrostu
i konkurencyjności polskiej gospodarki oraz uniknięcia dryfu rozwojowego
 wspomaganie rozwoju gospodarczego opartego na specjalizacjach
regionalnych i lokalnych, szczególnie w ramach inicjatyw klastrowych,
 wsparcie skierowane szczególnie do klastrów o największym potencjale
konkurencyjnym,
 wspierane klastrów w obszarze: działalności badawczo-rozwojowej; wsparcia
międzynarodowej ekspansji przedsiębiorstw; rozwoju jakości kapitału
ludzkiego w przedsiębiorstwach, stymulowania współpracy branżowej;
powstawania nowych przedsiębiorstw,
 za selekcją najbardziej konkurencyjnych klastrów powinna iść koncentracja
środków publicznych (w tym funduszy z UE) na tych klastrach
 wyselekcjonowane inicjatywy klastrowe powinny być preferowane w ramach
istniejącego systemu wydatkowania funduszy strukturalnych.
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proponowana polityka klastrowa
dla Polski – cel główny
Rekomendacje Grupy roboczej ds. polityki klastrowej powołanej
w ramach przedsięwzięcia PARP Polskie klastry i polityka
klastrowa realizowanego pod patronatem Ministra Gospodarki
w latach 2011-12 i współfinansowanego przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Cel główny: wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności polskiej
gospodarki w oparciu o:
 intensyfikację współpracy, interakcji i przepływów wiedzy
(czyli wzmacnianie rozwoju istniejących i powstających klastrów);
 wspieranie rozwoju strategicznych specjalizacji gospodarczych
(czyli wybór kluczowych klastrów krajowych i regionalnych oraz
skoncentrowanie na nich części wsparcia publicznego)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proponowane zasady dla przyszłej
polityki klastrowej

szerokie wspieranie sieciowania i współpracy

łączenie podejścia oddolnego i odgórnego przy wspieraniu rozwoju
klastrów

tworzenie ekosystemu instytucji na rzecz rozwoju klastra

koncentracja wsparcia na klastrach o największym potencjale
rozwoju i tworzenia inteligentnych specjalizacji

koordynacja polityk i instrumentów publicznych wokół kluczowych
klastrów

prywatne współfinansowanie rozwoju klastrów
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proponowana polityka klastrowa
dla Polski – rekomendacje (1)
1.
wspieranie inicjatyw klastrowych i koordynatorów klastrów
(głównie z poziomu regionalnego)
2.
ukierunkowanie wsparcia także bezpośrednio do aktorów
klastrów kluczowych (poziom krajowy i regionalny)
3.
dedykowane wsparcie na internacjonalizację dla krajowych klastrów
kluczowych + możliwość pozyskiwania dodatkowego finansowania
na realizację określonych funkcji i usług
4.
wystandaryzowane wsparcie koordynatorów klastrów we wszystkich
regionach – program notyfikowany w KE zawierający także
dedykowane wsparcie na internacjonalizację
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Mapa wsparcia dla klastrów
dodatkowe punkty na poziomie
krajowym i regionalnym
wsparcie dla aktorów klastrów
(na poziomie krajowym i
regionalnym)
Kluczowe klastry krajowe
dedykowane wsparcie dla klastrów
przewidziane w przyszłym programie
operacyjnym, wynikającym z SIEG
(na poziomie krajowym)
dodatkowe punkty tylko
na poziomie regionalnym
Kluczowe klastry regionalne
na zasadach ogólnych
(bez dodatkowych punktów)
Klastry lokalne
podstawowe wsparcie dla koordynatorów klastrów
(uruchamiane z poziomu regionalnego)
dedykowane wsparcie koordynatorów klastrów na
działania w zakresie internacjonalizacji
klastrów kluczowych krajowych
(uruchamiane z poziomu krajowego)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proponowana polityka klastrowa
dla Polski – rekomendacje (2)
5.
6.
7.
8.
9.
wybór krajowych klastrów kluczowych (KKK) – koncentracja
i koordynacja wsparcia na poziomie krajowym i regionalnym
wybór KKK w trybie konkursowym w oparciu o precyzyjnie
zdefiniowane kryteria oraz analizę ekspercką i jakościową ocenę
(w szczególności strategii i planów działania)
kryteria wyboru KKK: zgodność ze strategicznymi kierunkami
rozwoju kraju i regionów, masa krytyczna, potencjał rozwojowy,
partnerstwo i synergie, dotychczasowe przykłady współpracy,
doświadczenie i potencjał koordynatora; zdolność do mobilizacji
środków prywatnych
komisja konkursowa ds. wyboru KKK – przedstawiciele ministerstw i
agend oraz niezależni eksperci z różnych dziedzin
szerokie i kompleksowe wsparcie KKK – B+R, inwestycje, rozwój
kapitału ludzkiego, promocja oraz internacjonalizacja
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proces selekcji i wsparcia
krajowych klastrów kluczowych
Przygotowanie
aplikacji
Przygotowanie
aplikacji
w tym:
•analizy (masa
krytyczna,
benchmarking)
strategia i plan
działania
wstępny opis
projektów
kluczowych
instytucjonalizacja
inicjatywy
potencjał
koordynatora
przykłady
dotychczasowej
współpracy
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wybór
krajowych
klastrów
kluczowych
Alokacja
wsparcia
Koordynacja
i sieciowanie
(dla koordynatora jeżeli
jeszcze nie ma
dofinansowania;
poziom regionalny)
Internacjonalizacja
Dokonanie wyboru
przez Komisję
i przyznanie statusu
krajowego klastra
kluczowego na okres
od 3-5 lat
(dla koordynatora;
poziom krajowy)
Projekty realizowane
przez konsorcja
aktorów klastra
(lub koordynatora)
w zakresie:
•B+R / innowacji
Inwestycji
infrastrukturalnych
edukacji/szkoleń
ekspansji
międzynarodowej
doradztwa
innowacyjnego
transferu
technologii
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Proponowana polityka klastrowa
dla Polski – rekomendacje (3)
10. priorytetyzacja regionalnej polityki rozwojowej poprzez wskazanie
kluczowych klastrów regionalnych – koncentracja i koordynacja
środków na poziomie regionalnym;
11. Współdziałanie regionów w celu skoordynowania wsparcia dla
klastrów ponadregionalnych
mechanizmów skutkujących ukierunkowywaniem
różnego rodzaju nakładów publicznych alokowanych w gospodarce –
system przyznawania projektom zgłaszanym przez podmioty
z klastrów kluczowych dodatkowych punktów w systemie oceny
12. wprowadzenie
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Kryteria selekcji klastrów kluczowych
1.
zgodność ze strategicznymi kierunkami rozwoju kraju i regionów
2.
masa krytyczna (potencjał gospodarczy i innowacyjny, udział w strukturze
gospodarczej regionu, przewagi lokalizacyjne, konkurencyjność, dynamika
przychodów, zatrudnienia itp.)
3.
potencjał rozwojowy (ocena strategii i planu działania, analiza spodziewanych
efektów, kompetencje naukowe i badawcze w danej dziedzinie)
4.
partnerstwo i synergie (dotychczasowe i planowane, kompletność łańcucha
wartości, reprezentatywność i sposób organizacji partnerstwa)
5.
dotychczasowe przykłady współpracy (mierzone ilością i wielkością takich
przedsięwzięć)
6.
doświadczenie i potencjał koordynatora (w kontekście zadań, które zostaną
mu przypisane w ramach strategii i planu działania)
7.
zdolność do mobilizacji środków prywatnych (w tym na koordynatora)
Dokonywana ocena klastrów powinna mieć charakter jakościowy i zindywidualizowany
odnoszący się do potencjału rozwojowego danego klastra oraz wypracowanej przez
jego aktorów strategii i planu działania.
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Inspiracje – kryteria oceny world class clusters
Warunki ramowe
 jakość sektora R&D właściwego dla klastra
 jakość edukacji
 dynamika tworzenia nowych innowacyjnych firm
 atrakcyjność regionu i przyciąganie talentów i inwestycji zagranicznych
 regulacje stymulujące innowacyjność i zamówienia publiczne
Aktorzy klastra
 masa krytyczna liderów rynkowych i technologicznych
 międzynarodowe uznanie dla klastra i jego aktorów
 aktywne
zaangażowanie
głównych
aktorów
przemysłowych,
akademickich i publicznych
 zaangażowanie konkurentów!
 powiązania i współpraca międzynarodowa
Organizacja klastrowa
 strategia klastra i jej implementacja
 profesjonalne zarządzanie klastrem
 trwałość finansowania i odpowiedni zespół ludzi
 uzgadnianie interesów różnych aktorów klastra
 tworzenie wartości dodanej
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Inteligentne specjalizacje
 Nowa lub ewoluująca specjalizacja gospodarcza, która opiera swój rozwój
i konkurencyjność w skali międzynarodowej na unikalnych zasobach
regionalnych, nowatorskiej kombinacji różnych zasobów/branż (w tym
zewnętrznych) oraz innowacjach technologicznych i nietechnologicznych,
w tym adaptacji tzw. KET (key enabling technologies)
 Nowo tworzące się rynki (nisze) oraz odpowiedź na zdefiniowane potrzeby
społeczne wymagające wdrożenia nowych technologii, produktów lub usług
 Kryteria dla inteligentnych specjalizacji:
– istniejący potencjał,
– łączenie różnych zasobów,
– innowacyjność,
– konkurencyjność w skali globalnej
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Inteligentne specjalizacje a klastry
 RIS3 Guide >>
(1) odniesienie do klastrów na etapie definiowania;
(2) platforma wdrożeniowa – wykorzystanie istniejących inicjatyw
klastrowych, ewentualnie powoływanie nowych
 Strategia Inteligentnej Specjalizacji >> katalizowanie zmian strukturalnych
i rozwój istotnych klastrów pozwalających na wykorzystanie korzyści
aglomeracji, skali i zakresu oraz lokalnych korzyści zewnętrznych
wynikających z procesów produkcji i dystrybucji wiedzy
 Inteligentne specjalizacje to klastry, ukierunkowane na innowacje, prace
badawczo-rozwojowe, wdrażanie technologii i rozwój nowych rynków,
z potencjałem na konkurencyjność w skali globalnej (czyli charakteryzujące
się odpowiednią masą krytyczną, unikalnymi zasobami i przewagami)
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?
Dziękuję za uwagę!
[email protected]
tel. +58 524 49 54 / 00
Gdańsk, 9 sierpnia 2013
Wsparcie klastrów w perspektywie 2014-2020
Jak wybrać klastry kluczowe?