تغذيه با شير مادر - دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
Download
Report
Transcript تغذيه با شير مادر - دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
روشهايي كه به تغذيه با شير
مادر كمك مي كنند
دكتر صديقه قائمي MD
دانشگاه علوم پزشكي اصفهان
-Iهم اتاقي مادر و نوزاد
اهميت هم اتاق مادر و نوزاد
كودكان بهتر مي خوابند و كمتر گريه مي كنندقبل از زايمان ،بين مادر و فرزند يك ريتم خواب و بيداري ايجادشده كه در صورت جدا كردن آنها اين ريتم به هم مي خورد
تغذيه با شير مادر به خوبي برقرار مي شود و به مدت طوالني ترادامه مي يابد و وزن گيري كودك سريعتر مي شود.
شيردهي در پاسخ به رفتارهاي شيرخوار زماني كه او نزديكمادر است ،آسانتر انجام مي شود بنابراين به افزايش توليد
شير كمك مي كند .
مادر در مراقبت از فرزندش اعتماد به نفس پيدا مي كند .-
مادران مي توانند مالحظه كنند كه فرزندشان خوب و سالم
است زيرا هر مادري با شنيدن صداي گريه شيرخواران در
نرسري نگران مي شود كه اين فرزند اوست .
وقتي شيرخوار نزديك مادرش است نسبت به زماني كه درنرسري است كمتر در معرض عفونت ها قرار مي گيرد .
-تغذيه مكرر باعث كمتر شدن شيوع يرقان در نوزاد مي شود
سبب ارتقاء پيوند عاطفي بين مادر و شيرخوار مي شود حتياگر مادر شيرده نباشد.
-
صرفه جويي در هزينه هاي بيمارستان مي شود
موانع هم اتاقي مادر و نوزاد و راه حل هاي
احتمالي آن
-1نگران خستگي مادران هستند.
-aليبر طوالني
-bاستفاده نامناسب از داروهاي بيهوش ي و اپيزيوتومي
-cكمبود مواد مغذي
-dشرايط استرس زا كه منجر به خستگي و ناراحتي مضاعف مادر
مي شوند.
ادامه
-2بردن شيرخوار به بخش نوزادان (نرسري) براي انجام اقدامات
الزم
مراقبت از نوزاد به طور كلي بايد در كنار مادر يا در حضور مادر
انجام شود .اين كار ميتواند براي مادر اطمينان خاطر و فرصتي براي
آموزش او فراهم نمايد .همچنين چنانچه كودك استرس داشته يا
نارحت شده باشد وجود مادر موجب آرامش او ميشود.
ادامه
-3عقيده بر اين است كه نوزادان بايد تحت نظر باشند .
به همان راحتي كه مي توان نوزاد را در نرسري تحت نظر داشت
،مي توان او را در كنار مادر نيز تحت نظر گرفت .مادر قادر است
خيلي خوب نوزادش را تحت نظر داشته باشدو اغلب تغيير حال
فرزندش را قبل از پرستار پرمشغله تشخيص داده و به آن توجه
كند در بخش نرسري كه تعداد زيادي نوزاد وجود دارد امكان
تحت نظر كرفتن و مراقبت مداوم و نزديك وجود ندارد .
ادامه
-4در بخش فضايي براي كات نوزاد وجود ندارد.
شيرخواران مي توانند در تخت مادر باشند .هم تختي يا هم
آغوش ي مي تواند به استراحت بيشتر مادر و شيرخوار و تغذيه
مكرر طفل كمك كند .كنار تخت بايد نرده داشته باشد ،صندلي
جلوي تخت باشد يا تخت در كنار ديوار قرار گيرد تا خطر سقوط
شيرخوار از تخت كاهش يابد.
ادامه
-5كارمندان نمي دانند چگونه به مادر كمك كنند تا مراقبت از
فرزندش را ياد بگيرد.
بخش مهمي از مادري كردن ،آرام كردن فرزند و مراقبت
از اوست .كمك به مادر كه در هنگام شب نحوه مراقبت
از فرزندش را ياد بگيرد بسيار مفيد تر از آن است كه
فرزندش را از او جدا كنند و به بخش ديگر ببرند.
ادامه
-6مادران درخواست مي كنند فرزندشان را به نرسري ببرند.
براي مادر شرح دهيد كه ترويج هم اتاقي ،فراهم نمودن فرصتي
براي شناخت فرزند و نيازهاي او و مفيد به حال مادر و شيرخوار
است .
چنانچه جداسازي مادر و نوزاد به داليل پزشكي الزم باشد ،در
پرونده بيمار و نوزاد داليل مربوطه را ثبت كنيد.
در طول جدايي مادر و شيرخوار ،مادر را تشويق كنيد كه
كودكش را تا حد امكان هرچه بيشتر ببيند و در آغوش بگيرد
و نيز شيرش را بدوشد.
-IIتغذيه بر حسب نياز و تقاضاي شيرخوار
مادران را براي تغذيه با شير مادر بر حسب ميل و تقاضاي شيرخوار
تشويق كنند و امكان دوشيدن مكرر شير و ذخيره آن و جود
داشته باشد.
تغذيه بر حسب تقاضا ،تغذيه با راهنمايي و هدايت شيرخوار نيز
ناميده مي شود .اين بدان معناست كه تكرر و طول مدت تغذيه
توسط نيازها و عالئم شيرخوار تعيين مي شود .
اهميت تغذيه شيرخوار بر اساس تقاضا
-1شيرخوار كلستروم سرشار و غني از مواد ايمني بخش را بيشتر دريافت
ميكند و بنابراين بيشتر در برابر بيماريها محافظت مي شود.
-2شيرمادر سريعتر توليد مي شود
-3وزن گيري شيرخوار سريعتر مي شود .
-4يرقان نوزاد كمتر مي شود .
-5احتمال احتقان پستان مادر كمتر است
-6مادر ياد مي گيرد كه به نياز فرزندش پاسخ دهد .
-7برقراري جريان شير مادر راحتتر صورت مي گيرد.
-8گريه شيرخوار كمتر ميشود بنابراين وسوسه استفاده از شيركمكي كمتر
خواهد شد .
-9طول مدت شيردهي طوالني تر خواهد شد .
عالئم گرسنگي:
افزايش حركات چشم در زير پلك بسته يا چشم بازباز كردن دهان ،بيرون آوردن زبان و چرخاندن سربه اطراف براييافتن پستان
ايجاد صداهاي آرام مكيدن يا جويدن دستها ،انگشتان پتو يا ملحفه ،يا ديگر اشياييكه با دهان او تماس پيدا مي كند.
چنانچه شيرخوار بلند گريه مي كند بدنش را كمانه يا به طرفعقب قوس مي دهد و در پستان گرفتن مشكل دارد ،اينها عالئم
ديررس گرسنگي هستند در اين شرايط بايد كودك را بغل و آرام
كرد تا بتواند پستان را بگيرد.
عالئم سيري :
در شروع تغذيه اكثر شيرخواران بدني سفت دارند .همانطور كهتغذيه شده و سير مي شوند بدنشان شل مي شود و آرامش مي
يابند.
بيشتر شيرخواران وقتي شيركافي دريافت كرده باشند پستان را رهامي كنند .البته عده اي نيز به مكيدن هاي آرام ادامه مي دهند تا
زماني كه خوابشان ببرد
الگوهاي شيرخوردن :
بعض ي شيرخواران بمدت كوتاه و مكرر شير مي خورند.
بعض ي ديگر طوالني مي خورند و يكي دو ساعت شير
نمي خورند و بعد تغذيه بعدي را شروع مي كنند .
كودكان ممكن است از روزي به روز ديگر يا در طي
يك روز الگوي شيرخوردن خود را تغيير دهند .
نوزادان رسيده در 2تا 7روز اول تولد هر يك تا سه ساعتيكبار شير مي خورند اما ممكن است به دفعات بيشتري شير
بخورند.
شيردهي در شب براي اطمينان از تحريك كافي توليد شير وانتقال آن و نيز پيشگيري از بارداري حائز اهميت است .
به محض آنكه جريان شير برقرار شود شيرخوار به طورمعمول 8تا 12بار در شبانه روز شير مي خورد.
تغذيه هاي خيلي طوالني ( بيش از 40دقيقه در اكثر
دفعات شيرخوردن) يا خيلي كم ( كمتر از 10دقيقه
در اكثر دفعات شيرخوردن) يا خيلي مكرر (بيش از
12بار در 24ساعت در اكثرروزها) ممكن است
نشان دهنده آن باشد كه كودك به درستي پستان را
نگرفته است.
زخم هاي نوك پستان نتيجه پستان گرفتن
نادرست است و ربطي به تغذيه مكرر يا خيلي
طوالني ندارد .چنانچه شيرخواري خوب پستان
گرفته است مهم نيست كه شيرخوار مكرر بمكد
يا گاهي طوالني شير بخورد .
شرايط خاص :
اگر شيرخواري بدليل نارس بودن ،يرقان ،يا اثراتداروهايي كه مادران در زمان درد و زايمان دريافت
كرده دچار خواب آلودگي زياد شده باشد يا چنانچه
پستان مادر خيلي پر و ناراحت باشد ،ممكن است
الزم باشد كه مادر به مدت يك تا دو روز خود كنترل
تغذيه را به عهده گيرد و شيرخوار را براي شير
خوردن بيدار كند.
الزم است شيرخواري كه شير جايگزين دريافتمي كند نيز بر اساس خواست و نيازش تغذيه
شود و نه بر اساس برنامه زمان بندي شده
گاهي اوقات به دليل اينكه شير آماده شده ،
شيرخوار را مجبور به تغذيه مي كنند .اين كار
مي تواند منجر به پرخوري شود .
IIIبيدار كردن شيرخوار خواب آلود
پتو و لباس سنگين را از او دور كنيد و اجازه دهيد دست و پايشيرخوار حركت كند .
در وضعيت عمودي تر ( نشسته ) كودك را شير بدهيد . بدن كودك را به آرامي ماساژ دهيد و با او حرف بزنيد. نيم ساعت صبر كنيد و مجددا تالش كنيد. از تكان دادن يا ضربه آهسته به گونه يا پاي شيرخوار كه به اوصدمه مي زند ،بپرهيزيد.
آرام كردن شيرخوار در حال گريه
شيرخواري كه زياد گريه مي كند ممكن است واقعا
بيشتر از ساير كودكان گريه كند يا ممكن است
خانواده نسبت به گريه كودك تحمل كمتري داشته
باشند و يا مهارت كمتري براي آرام كردن شيرخوار
داشته باشند.
چنانچه شيرخوار مكررا گريه مي كن ،علت يابي كنيد و به
سخنان مادر گوش كنيد و شرايط او را ببينيد ،يك وعده
شيردهي را مشاهده كنيد ،كودك را معاينه كنيد و در
صورت نياز او را براي بررس ي بيشتر به پزشك ارجاع دهيد.
ممكن است شيرخواران به دليل گرسنگي ،درد ،تنهايي ،
خستگي و يا داليل ديگر گريه كنند.
به مادر اعتماد به نفس بدهيد كه براي مراقبت از فرزندش
توانايي دارد و او را به طريق زير حمايت كنيد :
به آنچه مادر احساس مي كند گوش كنيد و آنرا بپذيريد . مواردي را كه مادر و شيرخوار به درستي انجام ميدهند ياطبيعي است تقويت كنيد .
اطالعات مناسب و مرتبط با شرايط به مادر بدهيد يك يا دو پيشنهاد به او بدهيد -بطور عملي به او كمك كنيد.
پيشنهادات و كمك عملي مي تواند شامل موارد ذيل
باشد:
براي شيرخوار آرامش و راحتي بوجود آوريد مثال اگرخيس يا كثيف است پوشاك او را عوض كنيد .زير او
خشك باشد او را گرم كنيد اما خيلي گرم نباشد.
شيرخوار را به پستان بگذاريد .ممكن است شيرخوارگرسنه يا تشنه باشد يا گاهي اوقات براي احساس
امنيت فقط بخواهد بمكد .
شيرخوار را روي قفسه سينه مادر و در تماس پوست باپوست با او بگذاريد .گرما ،بوي بدن و ضربان قلب مادر
به آرامش شيرخوار كمك مي كند .
در حاليكه شيرخوار را بغل كرده ايد با او صحبت كنيد ،برايش آواز بخوانيد و او را ماليم تكان دهيد.
دستها و پاها و پشت كودك را به آرامي ماساژ دهيد يا نوازشكنيد.
در هر بار شيردادن ،از يك پستان به كودك شيربدهيد ،در وعده بعد پستان ديگر را به شيرخوار
بدهيد.
اگر پستاني را كه در اين وعده استفاده نشده خيلي پرشده و تحت فشار قرار مي گيرد كمي از شير آن را
بدوشيد.
-
-
-
مادر نوشيدن قهوه يا ساير نوشيدني هاي كافئين دار را كاهش
دهد .
در اطراف كودك نبايد سيگار بكشند ،در صورت سيگاري بودن
مادر ،بايد سيگار را پس از تغذيه شيرخوار و نه قبل يا در طول
تغذيه او بكشد.
براي مدتي شيرخوار را به شخص ديگري بدهيد تا او را مراقبت و
بغل كند .
ساير اعضاي خانواده را به گفتگو دعوت كنيد تا مادر را تحت
فشار نگذارند كه تغذيه كمكي غير ضروري را شروع كند .
- IVاز دادن شير كمكي غير ضروري اجتناب كنيد.
به شيرخوار سالم كمتر از 6ماه بجز شير مادر ،غذا يا
مايعات ديگر ندهند مگر ضرورت پزشكي ايجاب كند.
خطرات شير كمكي
آنقدر معده شيرخوار را پر مي كند كه ديگر او مايل بهمكيدن پستان نيست .
توليد شير را كاهش مي دهد زيرا كودك پستان را نمي مكدكه اين امر منجر به پري پستان ها خواهد شد .
چنانچه به شيرخوار بجاي شير ،آب ،دم كرده يا آب قندداده شود اين كار سبب وزن گيري ناكافي شيرخوار خواهد
شد .
-
-
اثر حفاظتي شير مادر كاهش مي يابد بنابراين خطر اسهال
و ديگر بيماريها افزايش مي يابد .
شيرخوار را در معرض آلرژي و عدم تحمل قرار ميدهد كه
مي تواند منجر به اگزما و آسم شود .
چنانچه شير كمكي براي آرام كردن گريه شيرخوار استفاده
شود ،اعتماد به نفس مادر كاهش مي يابد.
غير ضروري و هزينه بر است .
زماني كه ما نمي توانيم وضعيت مادر را از نظر HIVآزمايش كنيم ،بايد تاكيد كنيم كه تغذيه انحصاري با شير
مادر خطر انتقال HIVرا در طول شيردهي كاهش ميدهد .
چنانچه مادر مشاوره و آزمايش شده است و مشخصشده كه HIVمثبت است و تصميم گرفته كه شير ندهد
،اين يك دليل قابل قبول پزشكي براي دادن شيردهاي
جايگزين به شيرخوار است .
BREAST IS BEST
HUMAN MILK FOR:
HUMAN
INFANT
COW’S MILK FOR:
CALVE
ARTIFICIAL MILK FOR:
ARTIFICIAL
BABY
LOVES THE
BREAST
-Vاز مصرف شيشه شير و سر شيشه اجتناب كنيد.
گاهي اوقات شيرخواران مكيدن گول زنك و سرشيشه راترجيح ميدهد و از مكيدن پستان مادر امتناع مي كنند.
چنانجه به يك شيرخوار گرسنه بجاي شير ،گول رنك دهيدشير كمتري دريافت كرده و درست رشد نمي كند.
سر شيشه ها ،بطري ها و گول زنك ها مي تواندعامل انتقال عفونت باشند و اين وسايل حتي براي
آنهايي كه با شير مادر تغذيه نمي شوند الزم نيست
زماني كه از سر شيشه يا پستانك استفاده مي شود
عفونت هاي گوش و مشكالت دنداني شيوع بيشتري
دارند و با ناهنجاري در عضالت دهان نيز ارتباط
دارد.
بحث و گفتگو :بر طرف كردن موانع تغذيه زودرس با شير
مادر
مطالعه موردي
سارا براي فرزند اولش ليبر طوالني داشته و هيچ يك از اعضاء
خانواده اش اجازه نداشته اند كه او را همراهي كنند .زماني كه
كودكش متولد شد او را در يك حوله پيچيده بودندو براي لحظه اي
كودك را به سارا نشان دادند ،او ديد كه بين چشم هاي فرزندش
لكه اي وجود دارد .سپس چون شب فرا رسيده بود نوزاد را از او
جدا كرده و به نرسري بردند .كارمند بيمارستان يك شيشه شير
مصنوعي براي دو وعده تغذيه به كودك
مي دهد .
فردا صبح زود نوزاد را نزد مادر مي آورند كه 10ساعت از تولد او
گذشته است .پرستار به او مي گويد كه به كودكش شير بدهد .به
سارا گفته شده است كه از هر سينه تنها 3دقيقه شير بدهد .
پرستار مي گويد ” :تو كه نمي خواهي نوك پستانت زخم شود ،مي
خواهي ؟ ”
سارا مي خواهد در حال خوابيده شيردهي را شروع كند اما پرستار به
ا و مي گويد كه او بايد هميشه بنشيند و شير بدهد .سارا به
سختي مي نشيند ،تشك فرورفته است و او بايد پشتش را خم كند
او بدليل زايمان زخم و درد دارد و نمي تواند درست بنشيند .پرستار
سارا را ترك مي كند تا او به كودكش شير بدهد .
او كودك را به پستان مي گذارد و پستانش را با دست به
سمت دهان كودك فشار ميدهد .اما كودك خواب آلود
است و خيلي ضعيف مي مكد ،سارا فكر مي كند كه هنوز
شير ندارد زيرا پستان هايش نرم هستند.
سارا به لكه روي صورت كودك فكر مي كند و با خود مي
گويد كه در طي بارداري چه اشتباهي مرتكب شده ام كه
چنين شده است .او نگران آن است كه شوهر و مادر
شوهرش در اين مورد به او چه خواهند گفت.
پرستاران خيلي مشغول كار به نظر مي رسند و سارا نمي
خواهم سوالي از آنها بپرسد .خانواده اش تا بعداز ظهر
اجازه مالقات نخواهند داشت.
پرستار برمي گردد و كودك را با خودش به نرسري مي برد .او
چند دقيقه بعد بر مي گردد و به سارا مي گويد كه كودك
را وزن كرده و پي برده كه شيرخوار فقط 25گرن شير
خورده است و اين مقدار شير براي او كافي نيست .پرستار
مي گويد ” :اگر نتواني كودكت را درست شير بدهي چگونه
مي تواند فردا به منزل ببري ؟ ”
پاسخ هاي احتمالي :
نداشتن حمايت در طول ليبر ممكن است منجر به طوالني ترشدن ليبر شود و سارا خستگي و اضطراب بيشتري را
احساس مي كند .
عدم تماس پوست با پوست بدين معني است كه سارا هيچفرصتي نداشته كه با كودكش تماس داشته باشد و او تنها
به چيزي كه توجه كرد لكه روي پيشاني فرزندش بود كه او
را نگران كرد.
سارا و كودكش ساعات زيادي از يكديگر جدا شدند .بهكودك شير مصنوعي با بطري داده شده و نوزاد آغوز
ارزشمند را دريافت نكرد و پستانهاي سارا تحريك نشد تا
شير توليد كند .
هيچ كمكي به سارا براي شيردهي نشد ،نوزاد با شيرمصنوعي سير و
خواب آلود شد .بنابراين تمايل به مكيدن پستان ندارد .پرستار ،
مادر را با صحبت كردن در مورد زخم نوك سينه نگران كرد.
براي سارا نشستن براي شيردهي دردناك است و اين حالت ترشح
اكس ي توسين را مهار مي كند .سارا مي توانست در حال دراز
كشيده به كودكش شير دهد .
سارا احساس مي كند در بيمارستان تنهاست و هيچكس را ندارد كه
به او كمك كند يا با او صحبت كند و همين موضوع سبب
اضطراب و نگراني اوست.
پرستار با گفتن اينكه او قادر به تغذيه كودكش نيست و
نمي تواند به خانه برود او را ترسانده است .
نتيجه اينكه سارا ناراحت و نگران شده است .درد دارد
،ترسيده است و احساس تنهايي مي كند و تصور مي
كند كه نمي داند چطور به كودكش شير بدهد .او
احتماال ” در حالي به منزل مي رود كه فكر مي كند
قادر به شيردهي و توليد شير نيست و كودكش را با
شير جايگزين تغذيه خواهد كرد .
هم آغوش ي( / )KMCهم تختي /خوابيدن مادرو شير
خوار با هم يا در يك تخت
هم تختي يا هم آغوش ي مي تواند به مادر و شير خوار كمك كند كه
بيشتر استراحت كنند و مكررا تغذيه با شير مادر انجام شود.
در شرايط زير در مورد مادر يا پدر هم تختي توصيه نمي شود
يكي از والدين سيگاري باشد
يكي از والدين الكلي باشد كه سبب چرت زدن آنها خواهد شد
والدين خستگي غير عادي دارند كه بر هشياري آنها اثر مي گذارد
به عنوان مثال صرع ،ديابت كنترل نشده
خيلي چاق
والدين خيلي بيمارند و يا شيرخوار با بچه هاي ديگر خيلي بيمارند،
در اين صورت بايد از رختخواب مشترك بپرهيزند
داليل گريه شيرخوار :
داليل زيادي براي گريه شير خواران وجود دارد :
علل گريه و پيشنهادات براي آنچه كه مي توانيد در اين خصوص انجام
دهيد:
تنهايي يا بي حوصلگي :
شيرخوار را بغل كرده و با اوصحبت كنيد
گرسنگي :
ممكن است مادر انتظار داشته باشد شيرخوار هر 3-4ساعت شير
بخورد و به او شير ندهد
بسياري از كودكان در همه اوقات از يك الگوي مشابه پيروي نمي كنند.
مادر را تشويق كنيد هنگامي كه شير خوار گريه مي كند پستانش را به او
عرضه كند
ناراحتي:
به نيازهاي كودك پاسخ دهيد .از جمله تعويض كهنه
ياپوشاك خيس ،گرما يا سرماي زياد
بيماري يا درد :درمان كنيد و يا ارجاع دهيد
خستگي :
او را بغل كنيد و يا در مكاني ساكت ،آرام او را تكان
دهيد تا شير خوار خوابش ببرد .او را جابجا نكنيد ،
تحريك نكنيد و مالقات ها را كاهش دهيد.
گاهي مشكل در رژيم غذايي مادر است :
اين موضوع خيلي شايع نيست و غذايي وجود ندارد كه به مادر
توصيه شود كه از خوردن آن اجتناب ورزد .به مادر پيشنهاد كنيد
هر غذايي را كه تصور مي كند پس از خوردن آن شيرخوار را بي
قرار مي كند قطع نمايد .سپس با خوردن مجدد آن غذا مي تواند
ً
كنترل كند كه آيا واقعا شيرخوار ناراحت مي شود
تاثير داروها:
اگر مادر نوشيدني هايي نظير نوشابه و نوشيدني حاوي كافئين
مصرف مي كند ،كافئين مي تواند داخل شير مادر شود و شير
خوار را بي قرار كند.
دود سيگار حتي ديگران همچنين مي تواند عامل تحريك
شيرخوار باشد.
مادر بايد از نوشيدني هاي كافئين دار و نوشابه ها اجتناب كند و
از افراد بخواهد كه در منزل و يا نزديك كودك سيگار نكشند.
كوليك تعاريف مختلف دارد و ممكن است اين
كلمه براي افراد مختلف ،معاني متفاوتي داشته
باشد .ابتدا ساير علل گريه را بررس ي و رد كنيد .
ً
كودكي كه كوليك دارد به خوبي رشد مي كند و معموال در
ساعات معيني از روز اغلب هنگام غروب گريه مي كند اما
درساير اوقات حال او خوب است.
تغذيه كودك را كنترل كنيد .خوب پستان نگرفتن
منجر به بلعيدن هوا و نفخ شكم مي شود جريان
سريع شير يا دريافت زياد الكتوز شير ابتدايي مي
تواند منجر به ناراحتي شود.
توجه به نحوه شير دهي ممكن است اين مشكالت
را كاهش دهد.