KONFLIKTY W ORGANIZACJI

WYKŁAD I

AGRESJA

Homo homini… czyli rozważania o naturze ludzkiej

    Autorem powiedzenia o ludziach i wilkach jest Plautus, rzymski dramatopisarz, żyjący na przełomie III i II w.p.n.e.

Starotestamentowa i babilońska zasada „oko za oko, ząb za ząb” – czyli prawo oparte na priorytecie zemsty.

Łagodniejsze wersje – chrześcijańskie, judaistyczne i islamskie – „nie rób drugiemu, co tobie niemiłe”.

A jednak…   Historia ludzkości, to historia przemocy, wojen, konfliktów zbrojnych, gwałtów, rabunków, zdrad, rewolucji.

Od 5600 lat (udokumentowane dzieje naszego gatunku) – 14.500 wojen (Wojciszke 2006)

Agresja i inne pojęcia

  

Agresja

, to celowe zachowanie mające na celu wyrządzenie krzywdy (sprawienie cierpienia) drugiej osobie lub grupie osób (zachowanie, celowość/intencjonalność, krzywda)

Gniew

, to emocja doświadczana na ogół z dużą intensywnością, występująca w sytuacji braku możliwości zrealizowania przez jednostkę swoich ważnych celów.

Frustracja

, to stan znacznego pobudzenia spowodowanego uniemożliwieniem jednostce lub grupie zaspokojenia jej potrzeb i zablokowania celowego zachowania – prowadzi do agresji (walki) lub frustracji (ucieczki, wycofania się).

Różne kategorie agresji

   

Agresja emocjonalna (agresja wroga)

gniewem, zazdrością, strachem lub jeszcze innymi stanami emocjonalnymi.

– wywołana

Agresja instrumentalna

środkiem do tego celu. – zachowanie, którego celem jest osiągnięcie własnych wymiernych korzyści, a krzywdzenie innych ludzi jest tylko

Agresja bezpośrednia

– związana z bezpośrednim kontaktem i walką, prowokacją oraz zadawaniem bólu fizycznego lub psychicznego ofierze.

Agresja pośrednia

– krzywdzenie innych bez bezpośredniego kontaktu z ofiarą (wygłaszanie i rozpowszechnianie kłamliwych negatywnych opinii o kimś, stawianie go w złym świetle, insynuacje, niszczenie jego dóbr).

Autoagresja

  

Autoagresja

spowodowanie sobie psychicznej albo fizycznej szkody.

– działanie mające na celu Autoagresja bywa elementem takich zaburzeń, jak osobowość typu borderline, psychopatia, czy schizofrenia.

Wyróżnia się następujące typy autoagresji:   bezpośrednią – gdy dochodzi do samookaleczania samooskarżania pośrednią – gdy jednostka prowokuje i poddaje się agresji innych oraz:   werbalną – polega na zaniżaniu samooceny, krytyce siebie i swojego zachowania niewerbalną – to samookaleczenia, uszkadzanie ciała

Źródła agresji agresja jako



instynkt

Niezbędny element ludzkiej natury, biologicznie determinowany, trudno kontrolowalny popęd (Eros i Thanatos w koncepcji Freuda);    Metafora „hydrauliczna”; Prace etologa bodźcach.

– Konrada Lorenza; założenie o automatycznych wyzwalaczach agresji , bezwarunkowych Krytyka –    u wyższych zwierząt (ssaków) genetycznie determinowany jest jedynie potencjał zachowań, a nie bezwarunkowa zależność; u wyższych zwierząt i ludzi nie obserwuje się spontanicznych zachowań agresywnych wynikających z kumulowania „agresywnej energii”, analogie pomiędzy ludźmi a niższymi zwierzętami: rybami, ptakami są nieuprawnione.

Źródła agresji - agresja jako reakcja na frustrację

    Dollard i współpracownicy z Yale University w latach 30 ogłosili teorię związków pomiędzy frustracją a agresją: każde zachowanie agresywne jest efektem frustracji, a każda frustracja rodzi tendencję do agresji.

Relacja: frustracja – agresja nie jest relacją prostą i mogą wystąpić w jej ramach: przemieszczenie agresji (na cel słabiej sankcjonowany społecznie) oraz zmiana postaci agresji (na zachowania słabiej zagrożone karą) ( Klasyczny przykład w ramach tej teorii: związek liczby linczów białych amerykańskich farmerów z Południa USA dokonywanych na Czarnoskórych, z ceną bawełny; korelacja 0,67.

Krytyka:    efektem frustracji jest regresja, mobilizacja, fiksacja, apatia; frustracja (blokada realizacji celu) może zostać uznana za sprawiedliwą, bądź uzasadnioną; konieczność współwystępowania tzw. sygnałów wywoławczych agresji, tj. bodźców skojarzonych z czynnikami wywołującymi gniew (tzw. efekt broni)

Źródła agresji - agresja jako efekt uczenia się

   Nabywanie i utrwalanie zachowań agresywnych poprzez

warunkowanie sprawcze

(nasilenie częstotliwość i intensywność zachowań, które jednostka uważa za skuteczne i które przynoszą także inne nagrody oprócz zrealizowanego celu). Istotnie, nagrody (zewnętrzne i wewnętrzne) silnie wpływają na zachowania agresywne.

Agresja jako efekt

modelowania, tj. społecznego uczenia się

(badania Bandury, Ross i Ross –

bobo doll study).

Agresja jest kontrolowana poznawczo – przez percepcję ewentualnych

kar i nagród

za zachowanie

.

Czynniki wpływające na poziom agresji

    

Prowokacja

skutków.

– najsilniejszy psychologiczny wyznacznik agresji. Prowokowany musi być przekonany o osobistej odpowiedzialności prowokatora, celowości jego działań oraz przewidywania przez niego

Pobudzenie emocjonalne

– nasila oddziaływanie prowokacji, redukuje kontrolę poznawczą. Pobudzenie może być

przesunięte

w interpretacji jednostki z jednego źródła na inne.

Przemoc w mediach

zmieniło).

– słaba korelacja częstości oglądanych agresywnych treści z agresywnymi zachowaniami, choć nie jest dowiedziony związek przyczynowy (przyczyna: do niedawna większość zachowań agresywnych była albo nieskuteczna, albo karana, to się

Normy i oczekiwania społeczne

etykietowania ofiar; kwestia obserwatorów aktów agresji oraz stanu samoobserwacyjnej kontroli).

(dehumanizacja, stygmatyzacja,

Karanie

agresji na dłuższą metę okazuje się, niestety mało skuteczne, kluczowa jest bowiem nieuchronność kary, o którą trudno, a nie jej surowość, którą łatwiej zapewnić.

Katharsis, czyli rozładowanie

 Stara idea, obecna już u Arystotelesa i pitagorejczyków, aktualnie bardzo silnie wyznawana, lecz jest to…mit!!!

   PRZEJAWIANIE AGRESJI NASILA SKŁONNOŚĆ DO STOSOWANIA PRZEMOCY WOBEC TEJ SAMEJ OFIARY UDZIAŁ W AGRESYWNYCH GRACH, SPORTACH I ĆWICZENIACH NIE OBNIŻA AGRESJI, ALE ZWYKLE JĄ NASILA PRZEMOC RODZI DALSZĄ PRZEMOC (SPIRALA PRZEMOCY)

Co robić?

   Z powodu złożonych przyczyn występowania agresji, jej redukowanie również powinno być wieloaspektowe, dokonywane za pomocą tzw.

złożonych interwencji psychologicznych.

Np. program Pattersona stosowany w rodzinach ze spiralą wzajemnego przymusu, polegający głównie na uczeniu rodziców przerwania spirali przymusu poprzez asertywne komunikowanie, negocjowanie i nagradzanie dzieci za zachowania prospołeczne.

Inną metodą jest uczenie

poznawczej kontroli i opanowywania złości

za pomocą myśli i mówienia do siebie w kolejnych etapach:     przygotowanie do prowokacji, stawienie czoła prowokacji, opanowywanie zdenerwowania, refleksja po czasie