Transcript Smith, Malthus i Ricardo

Smith, Malthus i Ricardo
Ks. dr hab. Adam Olszewski
dr Marcin Gorazda
Listopad 2012
Adam Smith
– krótka biografia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1723 – 1790
1737- 40 studia na Uniwersytecie w Glasgow
1740- 46 Balliol College (Oxford)
1751-52 Profesor logiki w Glasgow
1752-63 Profesor filozofii moralnej w Glasgow
1759 – The Theory of Moral Sentiments
1766 – członek Royal Society
1776 - An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of
Nations
1778 – Członek królewskiej komisji ds. ceł i akcyzy od soli w Szkocji.
Osiedla się w Edynburgu.
1783 – członek, założyciel edynburskiego Royal Society
1787 – Lord Rektor Uniwersytetu w Glasgow
Informacje dot. Adama Smitha i jego teorii w znacznej części pochodzą z : Stefan Zabielik,
Adam Smith, Wiedza Powszechna, Warszawa 2003
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
2
Adam Smith - wizja człowieka
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zasadniczo została wyrażona w jego filozofii moralnej a uzupełniona w Bogactwie narodów.
Koncepcja sympatii. Człowiek najpierw ocenia postępowanie innych ludzi a następnie odnosi odpowiednie
cechy do samego siebie. Źródłem tych ocen jest szczególny rodzaj uczuć – uczucia moralne (moral
sentiments).
Reguły moralne – reguł społecznych – tworzone są w oparciu o aprobatę lub dezaprobatę określonych
zachowań (także własnych). Generalizujemy zatem nasze sądy dot. jednostkowych przypadków.
Koncepcja bezstronnego obserwatora (impartial spectator). Generalnie kryteria zachowań są albo
psychologiczne (porównywanie odczuć moralnych obserwatora z odczuciami obserwowanego) lub
socjologiczne (odniesienie do ocen wyrażanych w szerszej populacji). Bezstronny obserwator jest
konstruktem abstrakcyjnym, który pozwala na poprawniejszą ocenę. Ma pełną wiedzę dot. intencji
zachowań, jest pozbawiony emocji zakłócających ocenę moralną . Swoisty prekursor superego.
Człowiek egoista - ale nie do końca. Co do zasady człowiek z natury troszczy się głównie o własny interes.
Nie ma tym nic nagannego. Postawa dążenia do osobistego szczęścia i korzyści pobudza do kształtowania
chwalebnych nawyków: oszczędność, pracowitość, dyskrecja. Egoizm jednostki ograniczają jednak
naturalne prawa innych jednostek (życie, zdrowie, własność prywatna). Natura człowieka jest jednak także
społeczna – kooperacyjna. Dbałość o własną korzyść przyczynia się także do zachowań społecznych. –
czego wyrazem jest m.in. podział pracy.
Rozwój społeczeństwa następuje od stanu dzikości do cywilizacji.
Człowiek z natury swojej dąży do szczęścia. Szczęście zewnętrzne („środki i wygody cielesne”) i
wewnętrzne. Człowiek osiąga maksimum poczucia szczęścia pielęgnując cnoty i rozwagę i kierując się
dobrem publicznym a nie pomyślnością jednostki.
Jednostka podejmująca racjonalne decyzje kierując się zasadą indywidualnej korzyści przy założeniu, że
dysponuje pełną informacją o sytuacji ekonomicznej w danym regionie (homo oeconomicus)
Potępienie konsumpcjonizmu .
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
3
Adam Smith
- ekonomia polityczna
•
•
•
W tytule dzieła Smitha nie ma sformułowania „ekonomia polityczna”. Niemniej posługiwał się
nim, głównie w znaczeniu normatywnym: Część wiedzy męża stanu lub prawodawcy, która
ma dwa cele: wzbogacenie jednostek i wzbogacenie państwa. Ekonomia polityczna traktuje
zatem o naturze i przyczynach bogactwa narodów. Bogactwo narodu Smith rozumiał jednak
inaczej niż merkantyliści – jako sumę bogactwa jednostek pochodzącą z renty gruntowej,
płacy roboczej i zysku od kapitału.
Ekonomia polityczna – termin wprowadzony przez A. Montchretien de Vatteville, Traite de
l’economie politique (1615). Chodziło o odróżnienie gospodarstwa domowego od gospodarki
państwowej. Podobnym terminem posługuje się Rousseau we wpisie do encyklopedii (1755).
Ale przez to pojęcie rozumie raczej sztukę zarządzania państwem niż zagadnienia
ekonomiczne we współczesnym rozumieniu.
Uwagi pojęciowe. Smith posługuje się pojęciami: industry, commerce i trade. W czasach
Smitha przemysłu jednak nie było. Industry oznacza zatem raczej wszelkiego rodzaju
wytwórczość – rzemiosło. Podobnie należy tłumaczyć manufactures – jako rękodzielnictwo.
Trade jest pojęciem szerszym niż handel – obejmuje każdą aktywność przedsiębiorczą. W
tym znaczeniu do dzisiaj jest używany w prawie podatkowym UK. Commerce obejmuje zaś
nie tylko handel ale także usługi finansowe w dzisiejszym rozumieniu.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
4
Bogactwo narodów –
struktura dzieła
•
•
•
•
•
Księga I – Przyczyny rozwoju sił produkcyjnych oraz zasady, według
których w naturalny sposób dzieli się produkt pracy między różne
warstwy i stany społeczne.
Księga II – Kapitał, sposoby jego stopniowego gromadzenia oraz ilość
pracy, którą kapitał uruchamia w zależności od różnych sposobów jego
użycia.
Księga III – Okoliczności które sprawiły, że od upadku Imperium
Rzymskiego polityka europejska sprzyjała bardziej rozwojowi sztuk,
rzemiosł i handlu czyli zajęciom miejskim niż rolnictwa, czyli
wytwórczej pracy wsi.
Księga IV – Teorie ekonomii politycznej preferujące działalność
gospodarczą miast oraz teorie preferujące gospodarkę wiejską, a także
główne następstwa jakie wywołały one w różnych wiekach u różnych
narodów.
Księga V – Wydatki panującego lub państwa i sposoby jego pokrycia
przez świadczenia całego społeczeństwa lub jego części; metody
ściągania takich świadczeń oraz ich wady i zalety; przyczyny zaciągania
długów publicznych i ich wpływ na rzeczywiste bogactwo
społeczeństwa czyli roczny produkt jego ziemi i pracy.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
5
Podstawowe założenia i tezy
Bogactwa narodów
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jedynym zadaniem i celem wszelkiej produkcji jest konsumpcja (całkiem inaczej niż merkantyliści)
Stopień zaawansowania podziału pracy jest jednym z głównych wskaźników rozwoju gospodarczego.
W stanie pierwotnym cały produkt pracy należy do pracującego, a miarą wartości dóbr wymiennych
jest praca.
Zawłaszczenie ziemi i akumulacja zasobów sprawiają, że produkt pracy nie należy już w całości do
pracującego, a rozkłada się na pracę roboczą, rentę gruntową i zysk.
Praca może być produkcyjna i nieprodukcyjna
Pieniądz spełnia podwójną funkcję: narzędzia handlu i miernika wartości.
O wartości pieniądza decyduje wartość dóbr które można za niego nabyć
Roczny dochód każdego społeczeństwa = wartość wymienna jego rocznego produktu ziemi i pracy
produkcyjnej (Petty)
Roczny produkt pracy narodu zależy od: a) umiejętności, sprawności i znawstwa z jakim tą pracę
wykonuje, b) stosunku liczby pracowników produkcyjnych do liczby pozostałej części ludności
(premia demograficzna)
Jedna część rocznego produktu przeznacza jest na konsumpcję, druga na kapitał przynoszący
dochód.
Kapitał dzieli się na obrotowy i trwały; pierwszy uruchamia i podtrzymuje produkcję, drugi
przyczynia się do wzrostu wydajności pracy.
W procesie wytwarzania produktu krajowego biorą udział trzy grupy społeczne: robotnicy,
właściciele ziemscy i posiadacze kapitału. Wszelkie inne dochody pochodzą z tych trzech źródeł.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
6
Podstawowe założenia i tezy
Bogactwa narodów c.d.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Akumulacja kapitału stymuluje popyt na pracę. Kapitał umożliwia zatrudnienie pracowników
produkcyjnych którzy odtwarzają go z nadwyżką.
Kapitał rośnie wskutek oszczędności a zmniejsza go marnotrawstwo i złe gospodarowanie
Wzrost kapitału zwiększa konkurencję a tym samym obniża zyski
Wzrost płac roboczych zależy od wzrostu dochodu narodowego
Liczba pracowników produkcyjnych jest wszędzie proporcjonalna do ilości kapitału użytego do ich
zatrudnienia i sposobu jego wykorzystania
Popyt na pracę wpływa na przyrost liczby ludności
Polityka państwa może sprzyjać rozwojowi gospodarczemu lub go hamować
Państwo nie powinno poza pewnymi wyjątkami ingerować w procesy gospodarcze
Mechanizmem samoregulującej się gospodarki jest konkurencja i wolny rynek. Niewidzialna ręka – chodzi
tu nie tylko o rynek ale o deistycznie pojętą, najbardziej ogólną zasadę zapewniającą harmonię społeczną.
Rzeczywistego bogactwa narodu nie stanowią zasoby złota i srebra ale roczny produkt ziemi i pracy
produkcyjnej. Bogactwo narodu = dochód wytwarzany przez wszystkie sektory gospodarki. Wytwórczość
(przemysł), handel (wewnętrzny i zewnętrzny, detaliczny i hurtowy), kapitał (procent). Elementem
gospodarki nie są natomiast usługi (w tym także usługi profesjonalne – adwokaci, lekarze, nauczyciele).
„Polska gdzie system feudalny w dalszym ciągu jeszcze istnieje, jest krajem tak samo biednym, jak była nim
przed odkryciem Ameryki. Hiszpania i Portugalia, kraje które posiadają kopalnie złota, są może po Polsce
najbiedniejszymi krajami Europy”
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
7
Podstawowe założenia i tezy
Bogactwa narodów c.d.
•
•
•
•
•
Podział pracy – sprzyja efektywności – proporcjonalnie rośnie wydajność – powstają różne zawody i
specjalizacje. Jest przejawem społecznej natury człowiek i jego skłonności do wymiany i handlu. U
podstaw leży dbałość o własną korzyść i zasada „you scrach my back and I scrach yours” – altruizm
wzajemny. Dostrzega także aspekty negatywne – manufaktury, czynności powtarzalne które
ograniczają zdolności intelektualne i negatywnie wpływają na więzi społeczne.
Społeczeństwo z zaawansowanym systemem podziału pracy nazywa Smith społeczeństwem
handlowym (commercial society). Jego uczestnicy żyją dzięki wymianie towarowo-usługowej
„praca stanowi zarówno jedyny powszechny jak i jedyny dokładny miernik wartości czyli wzorzec,
dzięki któremu możemy porównywać ze sobą wartości różnych dóbr w różnym czasie i różnym
miejscu”
Teoria ceny – Smith rozróżnia cenę naturalną (koszt produkcji towaru i dostarczenia go na rynek) i
cenę rynkową (zależy od stosunku między podażą danego dobra a popytem na nie).
Teoria pieniądza. Wartość pieniądza znajdująca się w obiegu nie może być wliczana do dochodu
narodowego. Pieniądz jest tylko narzędziem wymiany i akumulacji kapitału. Jego funkcjonowanie
też wiąże się z kosztami. Czy niższe koszty tym lepiej – pieniądz papierowy jest lepszy bo tańszy.
Czym mniejszy stosunek pieniądza kruszcowego do wartości produkcji tym lepiej. Nadwyżkę można
przeznaczyć na potrzeby handlu zagranicznego. Istnieje tu jednak trudna do uchwycenia granica –
nadmiar pieniądza papierowego nie mającego pokrycia w kruszcu (John Law).
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
8
Filozofia społeczna
•
Struktura społeczna: Smith wyróżnia trzy główne klasy każdego cywilizowanego społeczeństwa:
–
–
–
•
•
•
•
•
Właściciele ziemscy (landlords) wraz z rozwojem gospodarczym wzrasta realna renta gruntowa czyli ich dochody. Ta
klasa ma zapewniony byt bez szczególnych starań i pracy.
Pracownicy najemni (labourers ) – wzrost gospodarczy zwiększ popyt na ich pracę co sprzyja wzrostowi płac i poprawia
ich jakość życia jak też przyczynia się do zwiększenia ich populacji.
Właściciele kapitału - żyją z zysku jaki stanowi oprocentowanie kapitału. Ten nie jest zależny od rozwoju
gospodarczego. Przeciwnie – w krajach rozwiniętych gospodarczo ten zysk jest większy. Interes tej klasy bywa jednak
przeciwny od pozostałej części społeczeństwa. Dla nich korzystne jest poszerzanie rynku i ograniczanie konkurencji.
Liberalna polityka państwa jest zgodna z naturą człowieka.
Rola państwa jest silnie ograniczona (państwo – nocny stróż) – obrona przed wrogiem zewnętrznym,
stanowienie sprawiedliwych praw i ich egzekwowanie oraz tworzenie i utrzymywania infrastruktury
ekonomicznej i społecznej. Państwo nie powinno ingerować w procesy gospodarcze. „Panujący będzie
całkowicie zwolniony od obowiązku nadzorowania przedsiębiorczości prywatnych ludzi i kierowania jej
tam, gdzie może przynieść największy pożytek społeczeństwu. Uniknie wtedy niezliczonych złudzeń na jakie
zawsze jest narażony i nie będzie musiał sprawować obowiązków, dla których pełnienia żaden ludzki rozum
ani wiedza nie mogą wystarczać”
Smith nie jest zwolennikiem nadmiernego bogacenia się którejkolwiek z grup lub ubożenia. Prowadzi do
niewskazanych namiętności: „chciwość i ambicja u bogatych oraz niechęć do pracy i umiłowanie doraźnych
wygód i rozrywek u biednych”. Jednym z zadań państwa jest wyrównywanie różnic społecznych poprzez np.
politykę podatkową (np. akcyzy na dobra luksusowe);
Zadaniem państwa jest też infrastruktura służąca ułatwianiu handlu oraz krzewienie oświaty. Wykształcony
lud staje się mniej podatny na „omamy zabobonu i uniesień”
Podstawową przesłanką filozofii społecznej jest priorytet dobra społecznego nad prywatnym .
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
9
Smith - metoda naukowa
•
•
•
•
•
•
•
Smith konstruuje abstrakcyjną teorię ekonomiczną głównie apriori. Na jej poparcie przytacza
jednak cały szereg danych, skrupulatnie przez niego gromadzonych i analizowanych.
Konstruowanie teorii dokonuje się poprzez definicję podstawowych pojęć (płaca robocza,
renta gruntowa, zysk od kapitału) a następnie opisywanie zależności zachodzących między
nimi, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka. Celem takiej teorii naukowej jest
porządkowanie danych doświadczenia, tak aby tworzyły spójny system twierdzeń. Teoria jest
jednak tworem wyobraźni uczonego.
Kryteria oceny teorii naukowej to przede wszystkim spójność, ale także prostota i „piękno”.
Wzorcem jest system Newtona.
W naukach dot. aktywności człowieka kluczem jest poznanie zasad natury ludzkiej – a te
poznajemy poprzez badanie rozwoju literatury, nauki czy języka.
Brak wyraźnych postulatów, dot. konfrontowania ustaleń teorii z rzeczywistością
doświadczaną zmysłowo.
Niemniej w Bogactwie narodów przeprowadza analizę całego szeregu danych
statystycznych:
–
–
–
–
–
2012-11-15
Przegląd ustawowych stóp procentowych w Anglii , we Francji i w Holandii
Analizuje zmiany zachodzące w płacach roboczych i zyskach stwierdzając brak proporcjonalnej zależności
Analizuje ceny złota i srebra oraz ceny pszenicy na przestrzeni 4 stuleci
Analizuje dochód Kościoła Szkockiego w roku 1755
Analizuje dług publiczny i w tym celu dokonuje przeglądu pożyczek rządu angielskiego i brytyjskiego od czasu Wilhelma Orańskiego –
konstatuje stałą tendencję do wzrostu zadłużenia.
Smith , Malthus i Ricardo
10
Myśl społeczna po Smithsie.
Problem populacji i zasobów.
•
•
Ekonomia polityczna Smitha była zasadniczo deskryptywna. Smith nie tworzył predykcji dot.
przyszłego rozwoju społeczeństwa. Opisując jednak mechanizmy funkcjonujące na rynku dał
ku temu narzędzie.
Opis rynku u Smitha jest zdecydowanie optymistyczny. Można z niego wysnuć co najmniej
dwie istotne konkluzje:
–
–
•
•
•
•
•
Wskutek działania ‘niewidzialnej ręki’ – czyli uniwersalnych praw rynkowych, gospodarki Państw powinny mieć długoterminową
tendencję do rozwoju a ludzie powinni się bogacić (o ile rządy swoją nierozsądną polityką nie hamują tego procesu)
Rynek dąży do zagospodarowania wszystkich swoich zasobów (prawo Saya).* Czym jest ich więcej tym szybszy rozwój. Jednym z
istotnych zasobów są ludzie – czym liczniejsze społeczeństwo tym szybciej się powinno bogacić.
Na tym tle tworzą się kolejne utopie opisujące społeczeństwo przyszłości: William Godwin – 1793 –
Political Justice , Jan Jakub Rousseau, Markiz de Condorcet,
W tym kontekście przedmiotem troski ówczesnych myślicieli staje się liczebność populacji Anglii –
obawa o jej spadek: Gregory King – oszacowuje liczebność Anglii i Walii w roku 1696 na ok. 5,5 mln.
Zauważa że przyrost jest tak wolny, że podwojenie tej liczby zajmie ok. 600 lat ().
William Paley – teolog: „Zmniejszenie populacji jest największym złem jakiego może doświadczyć
państwo, i poprawa w tym przedmiocie jest celem który powinien być stawiany przed jakimikolwiek
innymi celami politycznymi.”
Naprzeciw tym postulatom wychodzi polityka państwa – ustawodawstwo socjalne wspierające
biednych.
Malthus i Ricardo proponują jednak zupełnie inną wizję ….
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
11
*Jean-Baptiste
•
•
•
•
•
Say
Jean-Baptiste Say (ur. 5 stycznia 1767 w Lyonie, zm. 15 listopada 1832 w Paryżu) – francuski
przedsiębiorca i ekonomista, przedstawiciel francuskiego nurtu ekonomii klasycznej.
Najpowszechniej znanym dokonaniem Saya jest sformułowanie prawa rynków, zwanego też
często wprost prawem Saya. Kryjąca się za nim koncepcja była już wcześniej formułowana
przez innych ekonomistów, ale Say po raz pierwszy sformułował ją w sposób precyzyjny i
naukowy.
W najogólniejszej postaci prawo rynków Saya sprowadza się do tego, że podaż sama stwarza
popyt (zakłada podażowy charakter gospodarki narodowej – popyt jest bierny i zawsze
dostosowuje się do podaży). Wynika to z faktu, że koszty produkcji ponoszone przez
producentów są jednocześnie zapłatą dla pracowników i podwykonawców, a tym samym są
przeznaczone na konsumpcję. Zakłada się tu, że oszczędności gromadzone przez podmioty są
niczym innym jak odroczoną konsumpcją. Say zakłada też implicite, że rynek działa w
warunkach wolnej konkurencji. W takiej sytuacji kryzys nadprodukcji może wystąpić jedynie
w obliczu czynników zewnętrznych, np. klęsk żywiołowych.
Prawo rynków Saya wywołało bardzo wiele dyskusji wśród późniejszych ekonomistów, stając
się jednym z podstawowych postulatów nurtu klasycznego w ekonomii.
Źródło: Wikipedia
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
12
Thomas Robert Malthus
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1766 – 1834
Pochodzi z dobrej angielskiej rodziny zaprzyjaźnionej z Davidem Humem i Janem
Rousseau
1784 – Jesus College, Cambridge
1791 – master of arts
1793 - zostaje wybrany członkiem Jesus College
1798 – asystent pastora w anglikańskiej parafii w Okewood w Surrey
1805 – Profesor historii i ekonomii politycznej w East India Company College w
Herfortshire
1818 – członek Royal Society
1798 – 1826 – 6 kolejnych wydań An Essay on the Principle of Population,
1800: The present high price of provisions
1814: Observations on the effects of the Corn Laws
1815: The Nature of Rent
1815: The policy of restricting the importation of Grain
1820: Principles of political economy
1823: The Measure of Value, stated and illustrated
1827: Definitions in political economy
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
13
David Ricardo
•
•
•
•
•
•
•
1772 - 1823
Pochodzi z rodziny żydów sefardyjskich o portugalskich korzeniach. Był
jednym w 17 dzieci. W wieku 21 lat ucieka z domu i żeni się z kwakierką,
(Priscilla Anne Wilkinson). Zostaje wydziedziczony i rodzina wyrzeka się
go.
Aby zarobić na utrzymanie zostaje maklerem giełdowym i osiąga tu
spore finansowe sukcesy. W czasie bitwy pod Waterloo stawia na
zwycięstwo brytyjskie i inwestuje w obligacje korony. W wieku 43 lat
odchodzi od biznesu giełdowego z fortuną szacowaną na 600.000 GBP
(!). Osiada w Gatcombe Park
1819 – zasiada w Izbie Gmin brytyjskiego parlamentu
The High Price of Bullion, a Proof of the Depreciation of Bank Notes
(1810),
Essay on the Influence of a Low Price of Corn on the Profits of Stock
(1815),
On the Principles of Political Economy and Taxation (1817),
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
14
Thomas Malthus
- główne tezy
•
•
•
•
•
Główne dzieło to: An essay on the principle of population. Wielokrotnie poprawiane i wydawane. Jest
odpowiedzią na naiwny optymizm Condorceta, Rousseau i Godwina, którymi zachwycał się ojciec
Malthusa.
Punktem wyjścia jest stan względnej równowagi społecznej. Środki zapewniające egzystencję są
wystarczające do utrzymania aktualnej populacji ludności. Ludność jednak rozmnaża się w tempie szybszy
niźli możliwy przyrost zasobów. Ta sama ilość żywności musi zatem wystarczyć do wyżywienia większej
liczby ludności. Biedni będą stawali się coraz biedniejsi. Podaż na rynku pracy rośnie, wynagrodzenie
spadają. Pracownicy muszą zatem zarabiać więcej aby zarabiać co najmniej tyle samo. Bieda stanowi
czynnik zniechęcający do zawierania małżeństw i posiadania dzieci. Liczba ludności stabilizuje się. W
między czasie duża podaż taniej siły roboczej stanowi zachętę do rozwoju manufaktur i produkcji rolnej.
Wzrastające zatrudnienie poprawia sytuację biedoty i cykl rozpoczyna się na nowo.
Istnieją dwie grupy czynników kontrolnych które utrzymują populację w ograniczonej liczebności:
pozytywne (głód, choroby i wojny) i prewencyjne (aborcja, kontrola urodzeń, prostytucja, odraczanie
małżeństwa i celibat).
Malthus obśmiewał pomysły o nieograniczonej możliwości rozwijania produkcji rolnej. Podobnie nie
bardzo wierzył w powszechną możliwość kontroli urodzeń (eugenikę). Proponował natomiast restrykcje
moralne (odraczania małżeństwa i ścisły celibat).
Krytykował prawo które wspierało biednych poprzez publiczne subsydia i lobbował za jego abolicją.
Rządowe subsydia wypłacane biednym „tworzą biedę, którą wspierają”.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
15
Thomas Malthus
- główne tezy
•
•
•
Pomiędzy populacją, płacą realna i inflacją zachodzą ścisłe zależności. Rosnąca populacja
prowadzi do spadku realnej płacy poprzez wzrost kosztów życia. Trudności w utrzymaniu
prowadzą do spadku liczby urodzeń. Mniejsza podaż na rynku pracy na powrót prowadzi do
zwiększania wynagrodzeń.
Wyraźnie rozróżnia nominalne i realne koszty pracy. Te drugie uwarunkowane są poziomem
cen na rynku. Na runku obserwujemy permanentny wzrost kosztów nominalnych . Ale realne
koszty oscylują. W późniejszych wersjach eseju był bliski opisowi cykli koniunkturalnych.
Krytykuje teorię renty ricardiańskiej. Dla Malthusa renta to każda nadwyżka ponad koszty
produkcji. A nie tylko różnica w rentowności gospodarstw (Ricardo). Akumulacja kapitału,
nawet ‘niesprawiedliwa’, związana z eksploatacją ograniczonych zasobów, niekoniecznie musi
być społecznie negatywna. Stanowi ona bowiem źródło oszczędności i przyszłych inwestycji.
Problemem jest jedynie ta część, która nie jest reinwestowana (nie powraca na rynek).
Wzrost takiego kapitału może powodować długoterminową nadpodaż towarów i recesję (we
współczesnym rozumieniu) – general glut
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
16
David Ricardo
- główne tezy
•
Teoria wartości (ceny) oparta na pracy. Względna cena dwóch dóbr jest określona poprzez relację ilości
pracy niezbędnej do ich wytworzenia. Aby tak było konieczne są pewne założenia:
–
–
–
•
•
•
•
•
•
Oba sektory produkcyjne stosują te same stawki wynagrodzenia oraz te same marże (stopy zysku)
Kapitał zaangażowany w produkcję jest w całości redukowalny do wynagrodzeń (kosztów pracy)
Oba dobra wymagają takiego samego okresu produkcji
Sam Ricardo konstatował, że dwa ostatnie założenia są nierealistyczne i dopuszczał wyjątki.
Renta ricardiańska – nieuzasadniona różnica pomiędzy wartością uzyskaną indywidualnie, a tą która
uzyskiwana jest w społeczeństwie.
Aby efekt ten ograniczyć proponuje rożne rozwiązania związane z opodatkowaniem najlepiej zyskujących
właścicieli ziemskich (wyrównywanie nierówności majątkowych poprzez politykę podatkową)
Teoria renty, kosztów pracy i zysku. Renta: „Różnica pomiędzy produkcją otrzymaną w wyniku
zaangażowania dwóch równych ilości kapitału i pracy”. Renta nie istniałaby gdyby każda ziemia
wykorzystywana do produkcji rolnej była tak samo wydajna. Ponieważ występują tu różnice, właściciele
ziemi o większej wydajności są beneficjentami renty.
Struktura społeczna: Robotnicy (całkowicie pasywni, ich koszty pracy determinują zyski kapitalistów),
kapitaliści (kupcy i przemysłowcy), właściciele ziemscy.
Rozwój gospodarczy jest wynikiem głównie działalności producentów (manufaktury) i kupców (handel).
Prowadzi do bogacenie się tych grup społecznych oraz pracowników najemnych – w efekcie przyrost
populacji. Ten z kolei wymaga nowej produkcji rolnej tym samym wymusza kultywacje coraz mniej
wydajnych gruntów. Beneficjentami tego procesu stają się głównie właściciele ziemscy najbardziej
płodnych gospodarstw, których renta nieustannie rośnie. Kupcy i właściciele manufaktur tracą, bo muszę
ponosić coraz wyższe koszty pracy.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
17
David Ricardo
- główne tezy
•
•
W przypadku zasobów o naturalnie ograniczonej podaży, takich jak ziemia uprawna, wolny rynek zawodzi i
w nieuzasadniony sposób premiuje jedną grupę społeczną kosztem innych.
Przeciwnik jakiejkolwiek formy protekcjonizmu – w szczególności w odniesieniu do rolnictwa.
•
Teoria kosztów pracy i zysków:
–
–
–
–
•
•
•
Długoterminowo ceny dążą do odzwierciedlenia kosztów pracy (cena naturalna)
Naturalna ceną odpowiadając kosztom pracy jest koszt utrzymania pracownika . Stąd przy nieograniczonej podaży
pracowników (wzrost populacji) koszty pracy winny oscylować wokół kosztów minimum egzystencji.
W rozwijającej się gospodarce koszty te jednak mogą utrzymywać się na wyższym poziomie w czasie nieokreślonym.
„Zyski zależą od wysokich lub niskich pensji, pensje zależą od ceny podstawowych produktów konsumpcyjnych, cena
podstawowych produktów konsumpcyjnych zależą głównie od ceny żywności’.
Z tego też powodu, rosnące ceny żywności będące pochodną ograniczonych zasobów ziemi
rolnej, prowadzić będą do spadku zysków kupców i przemysłowców.
Opracował teorię handlu międzynarodowego w której wykazał to czego Smith nie potrafił,
tzn. że wolny handel jest korzystny dla każdego z państw na rynku międzynarodowym –
comparative adventage.
KOSZTY PRACY KONIECZNE DO WYPRODUKOWANIA:
Kraj / produkt
Sukno
Wino
Anglia
90
120
Portugalia
100
80
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
18
Metoda naukowa i dziedzictwo
•
•
•
•
•
Malthus – pogłębiona analiza obserwowanej rzeczywistości – problem populacji i jej wpływu
na rozwój gospodarczy, problem recesji i ograniczonego popytu – o krok o opracowania teorii
cykli koniunkturalnych. Jego wnioski nie wynikają z logicznych analiz ale z próby
formułowania hipotez generalnych w oparciu o obserwacje społeczne. Znamienne: Malthus
nie był praktykiem ale teoretykiem.
Ricardo – praktyk biznesu, makler giełdowy. Posługuje się inna metodą. Idealizacja i
abstrakcja – ścisłe logiczne analizy oparte na przyjętych założeniach. Malthus nie potrafił
przebić się przez logiczną argumentację Ricarda.
Ricardian Vice (Schumpeter): Ścisłe analizy logiczne nie prowadzą do dobrej teorii
ekonomicznej . Tym problemem dotknięta jest większość neoklasycznych teorii, masowo
korzystający z narzędzi matematycznych, które są jednak nietrafne.
Metoda zastosowana przez Ricardo w zasadzie aż do dzisiaj wytyczyła sposób uprawiania
nauki ekonomii (w głównym nurcie). Doprowadziła też do niesłychanej popularyzacji tej
nauki. Nawet od guwernantek domagano się aby nauczały dzieci podstaw ekonomii
politycznej.
Obaj tworzą predykcje dot. rozwoju sytuacji gospodarczej w przyszłości i są to predykcje
pesymistyczne – dismal science – ponura nauka.
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
19
Współczesna recepcja i spory
2012-11-15
Smith , Malthus i Ricardo
20