Transcript ktw_-_smith_i_ricardo

Klasyczna teoria wartości (KTW) –
charakterystyka ogólna
Dwa kierunki (etapy) rozwoju KTW
1.Praca jako tzw. miernik wartości :William
Petty (prekursor ekonomii klasycznej/EC),
Adam Smith)
2. Praca jako tzw. czynnik wartościotwórczy
(David Ricardo, Karl Marx)
Rola kapitału i ziemi w (2)
1
Tło społeczno-filozoficzne i ekonomiczne
koncepcji ekonomicznych A. Smitha
Tło filozoficzno—metodologiczne
1.
2.
3.
Filozofia hedonizmu/utylitaryzmu ( J. Bentham) i
indywidualizmu (F. Hutcheson, D. Hume))
Filozofia moralna (potrzeba równowagi między
egoizmem a egalitaryzmem; wpływ zwyczajów i edukacji
na „instykt” posiadania i bogactwa, potępienie
niewolnictwa)
Oświeceniowa idea porządku naturalnego
(J.J.Rousseau, encyklopedyści francuscy, fizjokraci) –
naturalne dążenie systemu ekonomicznego do
równowagi, wzrostu i dobrobytu; potrzeba ograniczania
– ale nie eliminacji – państwa za „sceny” społecznoekonomicznej, krytyka merkantylizmu – istoty
gospodarowania i bogactwa oraz roli państwa)
2
Tło społeczno-filozoficzne i ekonomiczne
koncepcji ekonomicznych A. Smitha c.d.
Tło ekonomiczne
1.
2.
3.
„Manufakturowe stadium” – gospodarki kapitalistycznej i
początki rewolucji przemysłowej (rola pracy – jako
czynnika produkcji – w tworzeniu bogactwa i dobrobytu)
Pozycja Anglii na mapie gospodarczej ówczesnego
świata (Smith jako „ojciec” liberalizmu gospodarczego)
Wysoka produktywność angielskiej gospodarki jako
podstawa przewagi w handlu zagranicznym (różnice w
kosztach absolutnych jako podstawa przewagi
konkurencyjnej)
3
Adam Smith (wybrane fakty z biografii)
1723-1790, Szkot, ur. W Kircaldy, zm. w Glasgow
Studia: Glasgow University: etyka, prawo naturalne, filozofia
moralna, „ekonomia”; główny mentor F. Hutcheson, później
także D. Hume
0d 1751: profesor logiki i filozofii moralnej w Glasgow
Aktywność społeczna: m.in. współzałożyciel Glasgow Literaly
Society (z D. Hume’m), Political Economy Club
1764-1767, na zaproszenie ministra ds. kolonii, Charlesa
Townsenda, tutor jego przyrodniego syna, Duke of Backleugh,
w jego podróży po Europie (głównie Paryż, Tuluza, Genewa)
1764-1776: praca nad The Wealth of Nations (The Inguiry into
the Nature and Origins of the Wealth of Nations)
1778- 1790: Commissioners of Customs in Scotland
(mianowany przez Lorda Northa, premiera Szkocji
4
Teoria wartości A. Smitha (1723-1790)
1.
2.
Podstawowe dzieła A. Smitha
Badania nad naturą i przyczynami bogactwa
narodów ( Inquiry into the Nature and Origins of the
Wealth of Nations); w skrócie - Bogactwo
narodów - – 1776
Teoria uczuć moralnych (Theory of Moral
Sentiments) – 1759
Przedmiot badań ekonomii jako nauki wg Smitha:
istota i czynniki pomnażania bogactwa
społecznego (ekonomicznego, materialnego)
5
Teoria wartości A. Smitha - c.d.
1.
2.
3.
Dwie części składowe TW Smitha
Praca jako źródło bogactwa i miernik
wartości
Teoria ceny naturalnej (wymiennej)- teoria
wyjaśniająca jak w gospodarce kształtują
się ceny dóbr
Punkt wyjścia TW Smitha: krytyka
merkantylizmu
6
Teoria wartości A. Smitha - c.d.
Praca jako źródło bogactwa i miernik wartości
1.
Roczna praca każdego narodu jest funduszem, który
zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne
w życiu, które ten naród rocznie konsumuje, bądź za ten
produkt nabywa od innych narodów
2.
Praca produkcyjna i nieprodukcyjna jako źródło
bogactwa
Historyczne uzasadnienie dla smithowskiego
ujmowania pracy produkcyjnej i bogactwa
Praca produkcyjna w ujęciu K. Marxa
3.
4.
7
Teoria wartości A. Smitha - c.d.
Bogactwo indywidualne a bogactwo
(dobrobyt) społeczne
1.
„Mechanizm” wzrostu bogactwa
a)
Dążenie do maksymalizacji indywidualnego
bogactwa (homo oeconomicus)
Wymiana rynkowa dóbr
Podział pracy (większy rynek, większy podział
pracy)
Wzrost wydajności pracy
b)
c)
d)
8
Teoria wartości A. Smitha - c.d.
Bogactwo indywidualne a bogactwo
(dobrobyt) społeczne – c.d.
2. Warunki konieczne dla istnienia pozytywnego
związku między bogactwem indywidualnym i
społecznym
a)
Pojęcie selfishness a homo oeconomicus
(selfishness jako kategoria rzeczywista a nie
heurystyczna, choć częściowo uwarunkowana
społecznie)
b)
Empatia, prawo moralne, prawo stanowione i
konkurencja jako warunki wzrostu bogactwa
społecznego
9
TW A. Smitha - teoria ceny naturalnej
1.
1.
Wartość jako kategoria krótko- i długookresowa
Krótki okres – czynniki decydujące popyt i podaż
Teoria ceny naturalnej – dotyczy długiego
okresu
Dwa okresy (modele) w analizie ceny naturalnej;
„społeczeństwo wczesne” (prymitywne)
bezpośredni wytwórca posiada wszystkie
czynniki produkcji
„społeczeństwo rozwinięte” (kapitalistyczne)
czynniki produkcji wyodrębniają się pod
względem tak technicznym, jak i
własnościowym
10
TW A. Smitha - teoria ceny naturalnej
Kształtowanie się CN w „społeczeństwie
wczesnym” (przedkapitalistycznym)
1.
2.
a)
b)
Model jednoczynnikowy (praca)
Ilości pracy niezbędne do zdobycia w wymianie
dóbr decydują o ich relacjach wymiennych, z
uwzględnieniem różnic w:
Uciążliwości pracy
Zręczności, kwalifikacji
11
TW A. Smitha - teoria ceny naturalnej
Kształtowanie się CN w gospodarce
rozwiniętej
1.
2.
3.
Istnienie kapitału (rezultat oszczędności)
powoduje, że w wymianie gotowych towarów cena
musi o zysk przewyższać poziom wystarczający na
opłacenie zużycia materiałów i pracy
Zysk to wynagrodzenie rezydualne (od własności)
Podobne skutki powoduje istnienie prywatnej
własności ziemi (zasobów naturalnych) – renta
gruntowa, inne renty naturalne
12
TW A. Smitha - teoria ceny naturalnej
Cena naturalna w gospodarce rozwiniętej składa
się z oraz rozkłada na:
1.
2.
3.
Sumę płac (utrzymania) robotników (produkcyjnych)
Sumę zysków (od całego wyłożonego) kapitału
Sumę rent właścicieli ziemi (zasobów naturalnych)
Również w gospodarce rozwiniętej cena naturalna
zależy od ilości pracy
Cena naturalna nie zawiera bezpośrednio zużycia
kapitału
W miarę rozwoju gospodarczego rosnąca część
CN przypada na place/zyski, malejąca na renty
13
TW A. Smitha - teoria ceny naturalnej
Cena naturalna a rynkowa (pokrywanie się
cen rynkowych z rzeczywistą wartością
dóbr)
1.
2.
3.
4.
Naturalne stopy płac, zysków i rent
Opłacanie czynników produkcji wg stóp naturalnych
 ceny rynkowe zrównują się z naturalnymi,
wymiana jest ekwiwalentna
Ekwiwalentna wymiana  sprawiedliwy podział
Wolność handlu i produkcji jako warunek dla
realizacji (3)  (krytyka merkantylizmu, monopoli,
państwa)
14
Teoria wartości Ricardo (1772-1823);
D. Ricardo obok A. Smitha to najwybitniejszy
przedstawiciel EC
Najważniejsze dzieło: Zasady ekonomii politycznej
i opodatkowania (1817)
Sposób rozumienia ekonomii jako nauki: ekonomia
zajmuje się głownie problemami podziału produktu i
bogactwa społecznego
Najważniejsza część teorii ekonomii: teoria podziału
funkcjonalnego
Teoria podziału to łącznik między teorią wartości (i
wymiany) a teorią wzrostu (rozwoju) gospodarczego
Liberalizm i ahistoryzm Ricardo
15
Teoria wartości D. Ricardo
1.
2.
Teoria wartości Ricardo jako krytyka teorii
Smitha
Praca to nie tylko miernik wartości ale
również jedyny czynnik wartościotwórczy
Dwa elementy składowe TW Ricardo
Istota i źródła wartości (krytyka Smitha)
Wartość a tzw. cena produkcji dobra
16
Teoria wartości D. Ricardo
Istota i źródła wartości
Wartość dobra, czyli ilość każdego innego dobra na
jakie je wymieniamy, zależy od względnej ilości
pracy niezbędnej do jego wytworzenia, nie zaś od
większego czy mniejszego wynagrodzenia za pracę i
inne czynniki produkcji
Zgodnie z powyższą definicją: o wartości dobra
decyduje praca uprzedmiotowiona w nim 
wartość powstaje w sferze produkcji, a nie
wymiany (Smith)
17
Teoria wartości D. Ricardo
1.
2.
3.
Wartość wymienna (WW) a wartość użytkowa
(WU)
WW jako wstępny warunek posiadania WU
Rzadkość występowania i ilość pracy niezbędnej
do zdobycia dóbr jako czynniki tworzące
użyteczność
Paradoks wody i diamentu
18
Teoria wartości D. Ricardo
1.
2.
3.
a)
b)
Praca jako miernik wartości (Smith a Ricardo)
Teza Smitha o pracy jako absolutnym mierniku
wartości (psychologiczna implicite interpretacja
pracy przez Smitha)
Krytyka Ricardo: praca jako kategoria towarowa
Zmienność wartości pracy w krótkim i długim
okresie
krótki: popyt i podaż
Zmiany w cenach dóbr i usług nabywanych z płac
19
Teoria wartości D. Ricardo
1.
2.
Zróżnicowanie wartości pracy a wartości
wymienne
Podobnie jak Smith: dostrzega wpływ
(a) intensywności i
(b) kwalifikacji
na wartości wymienne
Różnica w stosunku do Smitha: zmiany w (a) i (b)
nie wpływają bezpośrednio na wartości wymienne
(dopiero po zmianie tzw. naturalnych skal wartości)
20
Teoria wartości D. Ricardo
Wartość a praca żywa i uprzedmiotowiona
1.
2.
3.
Wniosek z teorii Smitha: wartość wymienną dóbr
określa tylko praca żywa
Ricardo: wartość (co do wielkości) jest określona
również czasem pracy niezbędnym do zdobycia
kapitału (fizycznego)
O wartości dobra decyduje praca bieżąco
wydatkowana, jak również zawarta w materiałach i
maszynach potrzebnych do jego wytworzenia, czyli
tzw. praca uprzedmiotowiona ( praca żywa przeszłych
okresów)
21
Teoria wartości D. Ricardo
Wartość a praca żywa i uprzedmiotowiona
c.d.
4.
5.
a)
b)
Ahistoryczne ujmowanie kapitału i kapitalizmu
przez Ricardo)
Praca (żywa) i kapitał (praca uprzedmiotowiona) a
tworzenie wartości
Bezpośrednio tworzy wartość tylko praca żywa
Kapitał (fizyczny) to jedynie warunek powstawania
wartości dóbr, jego wartość jest jedynie
przenoszona na wartość nowo tworzonych dóbr.
22
Teoria wartości D. Ricardo
Skład kapitału
1.
2.
3.
4.
Kapitał stały (trwały) i obrotowy (Marx – zmienny)
Skład kapitału to relacja: kapitał stały (c)/kapitał
zmienny (v)
Zmiany c/v wpływają na zmiany względnych cen
towarów
Związek między składem kapitału a wartością/ceną
dobra to podstawowy problem badany przez
Ricardo w teorii tzw. ceny produkcji
23
Teoria wartości D. Ricardo
Teoria ceny produkcji
1. W gospodarce wolnokonkurencyjnej występuje
tendencja do wyrównywania się stóp zysku
2. Efektem są międzygałęziowe przepływy kapitału i
kształtowanie się tzw. przeciętnej stopy zysku
3. Wartości dóbr przekształcają się w tzw. ceny
produkcji
4. Cena produkcji oznacza, że ceny rynkowe są
proporcjonalne do kosztów produkcji nie zaś do
nakładów pracy
5. Sprzeczność z teorią wartości opartą na pracy
24
Teoria wartości D. Ricardo
Teoria ceny produkcji – c.d.
6. Twierdzenie Ricardo: w gospodarce wolnokonkurencyjnej
występuje tendencja do zrównywania się wartości dóbr (w) z ich
cenami produkcji (cp)
7. Pytanie: czy tendencja ta jest realna/prawdopodobna?
wi = ci + vi + mi
cp,i = ci + vi p’(ci + vi) = (1+ p’)( ci + vi)
w = cp,i  p’i = p’
ci’ vi , mi, p’, p’i - nakład kapitału stałego, nakład kapitału zmiennego,
wartość dodatkowa, przeciętna stopa zysku w gospodarce, stopa
zysku w gałęzi w gałęzi i
Pytanie pochodne: czy gałęziowe stopy zysku mogą się
wyrównywać
25
Teoria wartości D. Ricardo
Teoria ceny produkcji
mi
mi / vi
pi 
ni 
ni
ci  vi
ci / vi  1
,
8. Aby stopy zysku wyrównały się między gałęziami (p’i = p’)
musi dojść do zrównania się
a) Stóp wartości dodatkowej mi/vi
b) Organicznych składów kapitału ci/vi
c)
Szybkości krążenia kapitału ni
9. Ponieważ jest to bardzo mało prawdopodobne, mówić
można o wewnętrznej sprzeczności w TWP:
sprzeczność między TWP jako teorią objaśniającą istotę
i genezę wartości i TWP jako opisującą proces
kształtowania się cen.
26