Transcript Not

OSMANLI KÜLTÜR MEDENİYETİ
DEVLET ANLAYIŞI
Osmanlı devlet anlayışının temel esasları




Eski Türk gelenek ve görenekler
İslam kültürü
Fethedilen bölgenin kültürleri
Uç beyliklerin gelenekleri
Osmanlı’nın başkentleri






Söğüt
Karacahisar
İznik
Bursa
Edirne
İstanbul
DEVLET ANLAYIŞI
VERASET SİSTEMİ
Kuruluşta
I.Murat
II.Mehmet
I.Ahmet
Ülke hanedan üyelerinin ortak
malıdır. (merkezi otorite zayıf)
Baba ve oğullarına
aittir.(Osmanoğulları)
*Kardeş katli yasası
Ekber ve Erşad uygulaması
getirildi.
*Kayı Boyuna aittir.
ilk defa saltanat uygulaması
*Ülke yönetimi padişaha aittir.
*Sancak usulü yaygınlaştı.
Taht kavgalarını önlemiştir
AMAÇ: Taht kavgaların önüne geçmek ve merkezi otoriteyi güçlendirmek
Sancağa Çıkma Usulü
 Şehzadelerin yönetim deneyimi kazanmaları için illere vali olarak gönderilmesidir. (LALA=ATABEY)
• II. Mehmet tarafından sancak sistemi zorunlu hale getirildi
• Sancağa çıkan son padişah III. Mehmet’tir.
Kafes Usulü
 Şehzadelerin sancağa gönderilmeyip sarayda aldığı eğitimdir.
 Bunun sonucunda yönetim deneyiminden yoksun padişahlar ortaya çıkmıştır
Osmanlı Devleti’nde,
I. kimin tahta geçeceğinin önceden belirtilmemiş olması,
II. hanedan ailesinden en büyük ve en olgun olanın tahta geçmesi kuralının
konulması,
III. kız çocuklarının tahta geçme hakkının olmaması
durumlarından hangilerinin taht kavgalarına neden olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) I, II ve III
Osmanlılarda I. Ahmet’ten itibaren padişahlığın hanedanın en yaşlı üyesine
geçmesi usulünün uygulanmasına başlanmasında güdülen amaç
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Saltanat sistemini devam ettirmek
B) Taht kavgalarını önlemek
C) Padişahın yetkilerini sınırlamak
D) Halk ile saray ilişkilerini kolaylaştırmak
E) Eyalet yöneticilerinin sayısını artırmak
DEVLET YÖNETİMİ
MERKEZ TEŞKİLATI
(İSTANBUL)
TAŞRA TEŞKİLATI
PADİŞAH
EYALET
SARAY
SANCAK
DİVAN
KAZA
KÖY
YÖNETİM
TAŞRA
MERKEZ
BİRİM
YÖNETİCİ
GÜVENLİK
ADALET
BELEDİYE
İSTANBUL
BEYLERBEY
İ
SUBAŞI
KADI
ŞEHREMİN
İ
SARAY
BİRUN
ENDERUN
HAREM
SARAY OKULU
BİRİM
YÖNETİCİ
GÜVENLİK
ADALET
EYALET
BEYLERBEYİ
SUBAŞI
KADI
SANCAK
SANCAKBEY
İ
SUBAŞI
KADI
KAZA
KADI
SUBAŞI
KADI
KÖY
TIMAR
SAHİBİ
(KÖY
KETHUDASI)
YİĞİTBAŞI
KADI NAİBİ
Osmanlı İmparatorluğu’nda devşirme yöntemiyle toplanan çocuklardan,
saraya alınanlar aşağıdakilerin hangisinde eğitilmiştir?
A) Sıbyan mektepleri
B) Enderun
C) Hendesehane
D) Yabancı okullar
E) Azınlık okulları
I. Kaza-Subaşı
II. Eyalet-Beylerbeyi
III. Sancak-Yiğitbaşı
Yukarıdakilerden hangilerinde Osmanlı Klasik Dönem taşra birimleri,
yöneticileriyle birlikte doğru olarak verilmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
Eyalet Yönetim
Bağlı Hükümet ve
Beylikler
Merkeze Bağlı
Eyaletler
(İmtiyazlı)
Salyaneli Eyaletler
Salyanesiz
( Özel Yönetimli)
Eyaletler
 İçişlerinde serbest olan
eyaletlerdir.
Yöneticileri yerlidir
padişah tarafından atanır.
•Yöneticileri merkezden
atanan uzak eyaletlerdir.
•Vergileri İltizam yolu ile
toplanır
•Mısır, Bağdat, Tunus
Cezayir, Yemen
Anadolu ve Rumeli
eyaletleridir.
Tımar sistemi
uygulanır
Erdel, Eflak, Boğdan, Kırım,
Hicaz bu türden eyaletlerdir.
Erdel, Eflak, Boğdan vergi de
verir asker de gönderir.
Hicaz vergi ve asker
göndermez.
Kırım vergi vermez.
DİVAN

Divan-ı Hümayun: Orhan Bey döneminde kuruldu.
 II.Mahmut döneminde kaldırıldı.
 Divanda alınan kararların tutulduğu defterlere ‘’Mühimme defterleri’’
Not:
Tahrir : Arazi kayıtları
Şer’iye sicilleri : Evlenme, boşanma, miras kayıtları
 Divan en üst yürütme ve en üst yargı organıdır.
 Fatih Sultan Mehmet’e kadar divana padişah başkanlık eder. => karar
alma
 Fatih’ten sonra sadrazamlar başkanlık eder. => danışma
 Divan üyesi olabilmek için vezir rütbesinde veya bu rütbeye denk olma
şartı
DİVANI HUMAYUN
SEYFİYE(EHLİ ÖRF)
Askeri ve siyasi yönetici sınıftır.
Eli kılıç tutan herkes seyfiyedir.
Sadrazam(Veziri Azam):
Baş vezire Sadrazam denmiştir.
Padişahtan sonra en yetkili kişidir.
Naiptir vekildir.
Serdarı Ekrem
Padişah tuğrasını taşır.
Yaşadıkları yere paşa kapısı yada
Babıali denir.(Hükümet konağı)
Vezirler:
Kubbealtı vezirleri de denir.
Bakanlar kurulu.
Kaptanı Derya:
 Merkezi => Cezayir
 16.yy’da divan üyesi olmuştur.
Not:
Yeniçeri Ağası:
Eğer vezir rütbesinde ise divana katılır
değilse katılamaz.
Not :
 Kazasker
 Defterdar,
 Vezir,
zaman içinde artış meydana gelmiştir.
İLMİYE(EHLİ ŞER)
KALEMİYE(EHLİ KALEM)
Müftü
Nakibül eşraf
Kazasker
Müderris
Şeyhülislam
Nişancı
Fetva, Yargı, Eğitim, Kültür.
 İç ve dış yazışmaları yapar.
 Berat ve fermanları hazırlar.
 Padişah tuğrasını çeker.
 Arazi defter kayıtlarını tutar.
(Tahrir Defteri)
 Tapu-Kadastro işlerinden sorumlu
Şeyhülislam
Defterdar
Görevleri:
 Divanda alınan kararların dine
uygunluğunun tesbitini yapar.
 XV.yy’da divan üyesi olmuştur.
 Fetva merciidir.
Kazasker
*Adalet,Eğitim,Kültür
*Kadı ve müderrisleri atar.
*Evlenme,boşanma,miras gibi
*Davalara bakar.
*Noterdir.
*Merkezden gelen emirleri uygular.
*Maliye defterinden sorumlu.
*Bütçeyi hazırlar.
*Hazine işleriyle uğraşır.
Reisülküttap
Dış işleri bakanı
17.yy’a kadar nişancıya bağlı
17.yy sonrası divan üyesi oldu.
Not:
Not:
 Şeyhülislam XV. yy’da
 Kaptanı Derya XVI. yy’da
 Reisülküttap XVII. yy’da
Seyfiye + Kalemiye
divan üyesi oldu.
Devşirme kökenliler var.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı toplumunda yönetici gruplar arasında değildir?
A) İlmiye
B) Seyfiye
C) Reaya
D) Kalemiye
E) Hanedan üyeleri
Osmanlı Devleti’nde “kalemiye” meslek grubunu aşağıdaki devlet görevlilerinden hangileri
oluşturmaktaydı?
A) Sadrazam ve vezirler
B) Beylerbeyi ve sancak beyleri
C) Nişancı ve defterdarlar
D) Subaşılar ve kale koruyucuları=DİZDAR
E) Kadılar ve müderrisler
Aşağıdakilerden hangisi ilmiye sınıfının üyelerinden biri değildir?
A) Kazasker
B) Şeyhülislam
C) Kadı
D) Müderris
E) Yeniçeri
OSMANLI TOPRAK YÖNETİMİ
Aşağıdakilerden hangisi Osmanlılarda timarlı sipahilerin özelliklerinden biri değildir?
A)
B)
C)
D)
E)
Savaşta Anadolu ve Rumeli beylerbeyinin komutasında sağ ve sol kanatlar oluşturma
Barış zamanında bulundukları bölgenin güvenliğini sağlama
Kendilerine ayrılan timar topraklarında oturmak zorunda olma
Atlı asker yetiştirme
Devletten maaş alma
I. Has
II. Vakıf
III. Zeamet
Yukarıdakilerden hangileri, Osmanlı Devleti’nde dirlik türlerinden biri değildir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III
ASKERİ TEŞKİLAT
MERKEZ ORDUSU
(KAPIKULU)
EYALET ORDUSU
YARDIMCI
KUVVETLER
DONANMA
Tımarlı Sipahiler
KAPIKULU
PİYADELERİ
KAPIKULU
SÜVARİLERİ
Akıncılar
Azaplar
Acemioğlanlar Ocağı
Yeniçeriler
Cebeciler
Topçular
Top Arabacıları
Humbaracılar
Lağımcılar
Sakalar
Sipahi ve
silahtarlar
Yaya ve
Müsellemler
Gönüllüler
Sağ ve sol
ulufeciler
Sağ ve sol
garipler
Beşliler
Sakalar
KAPIKULU
• Merkezin
güvenliğinden
sorumlu
• Maaşlı (ulufe)
• Culüs (bahşiş)
• Atlı ve yaya
• Devşirme
TIMARLI SİPAHİ
• Taşranın
güvenliğinden
sorumlu
• Toprak gelirleri ile
geçinirler
• Türklerden oluşur.
• Tamamı atlı birlikler
• Ordunun temelini
oluşturur.
Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nde timar sahiplerinin sefere götürmekle
yükümlü olduğu atlı askerlere verilen addır?
A)Cebelü
B) Cebeci
C) Azap
D) Müsellem
E) Saka
HUKUK
KAYNAKLAR
Örfi hukuk
kaynakları
Şer-i hukuk
kaynakları
Padişah Fermanları
Kanunnameler
Gelenek, görenek
Kuran-ı Kerim
Sünnet
İcma
Kıyas
“KADI”NIN GÖREVLERİ
Kazaları idare etmek
Halkın arasındaki davaları çözüme kavuşturmak
Merkezden gelen emirleri halka ulaştırmak
Avarız vergisini toplayıp merkeze ulaştırmak
Halkın şikayetlerini divana iletmek
VERGİLER
ŞERÎ VERGİ
• Öşür
• Haraç
• Cizye
ÖRFÎ VERGİ
• Çift bozan
• Ağnam
• Derbent
• Cerime
• Avarız
• Bac-ı Pazar
• İspençe
•Bennak
•Mücerred
•
•
•
•
Olağanüstü hallerde toplanan vergi
Müslüman olmayan erkek nüfustan alınan vergi
Toprağı mazeretsiz terk eden ya da üç yıl üst üste boş bırakan köylüden alınan vergi
Müslüman üreticiden toprağın verimine göre onda biri oranında alınan vergi
Osmanlı Devlet’inde alınan aşağıdaki vergilerden hangisinin açıklaması yukarıda yoktur?
A) Çiftbozan
B) Avarız
C) Cizye
D) Öşür
E) Ağnam
TOPLUMUN SOSYAL YAPISI
YÖNETİLENLER
YÖNETENLER
İLMİYE
Şeyhülislam
Kazasker
Müderris
Kadı
Nakibüleşraf
SEYFİYE
Sadrazam
Vezirler
Beylerbeyi
Sancakbeyi
Kapıkulu askerleri
Subaşı
Kale koruyucuları
KALEMİYE
Nişancı
Reisülküttap
Defterdar
MÜSLÜMANLAR
Şehirli
Köylü
Göçebe
GAYRİMÜSLİMLER
GAZETELER
İlk Resmi Gazete
Takvimi Vekayı
İlk Özel
GazeteTercümanı
Ahval
İlk Yarı Resmi
Gazete Ceride-i
Havadis
BİLİM , SANAT, KÜLTÜR, DİL VE EDEBİYAT
MİNYATÜR (NAKKAŞ)
•
•
•
•
•
Matrakçı Nasuh: XVI. asır
Nakkaş Osman: XVI. asır
Nakkaş Hasan Paşa: XVII. asır
Nakkaş Kalender: XVII. asır
Levni: XVII. asır sonları XVIII. asır
başları (Lale Devri)
MÜZİK
• Itri
• Dede Efendi
RESİM
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Osman Hamdi Bey:
Türk müzeciliğinin kurucusudur.
1881 yılında Sanayi-i Nefise
Mektebi’ni ve İstanbul Arkeoloji
Müzesi'ni kurdu
Kaplumbağa Terbiyecisi adlı resmi
ünlüdür.
Şeker Ahmet Paşa:
Resim eğitimi için Abdülaziz
tarafından Avrupa’ya gönderilmiştir.
Kendi adına resim sergisi açan ilk Türk
ressamıdır.
Hüseyin Zekai Paşa:
Batılı tarzda resim yapan ilk
ressamlarımızdan biridir.
BİLİM ADAMI
Pirî Reis
• Kâtip Çelebi
•
•
•
•
XVII. yüzyılda yaşamıştır.
Tarih, coğrafya, felsefe ve bibliyografya ile ilgili
eserler vermiştir.
Keşfizünun (Bibliyografya)
Cihannüma (Coğrafya)
• Evliya Çelebi
•
•
•
XVII. yüzyılın ünlü Türk gezginidir.
Seyahatname(Coğrafya)
Dönemin ünlü astronomlarındandır.
Osmanlı’da matematik öğretiminin kurucusu
kabul edilir.
Fatih tarafından İstanbul’a getirilmiştir.
XVI. yy’da yaşamış deniz coğrafyacısıdır.
Miratü’l-Memalik
Takiyuddin bin Mehmet
XVI.yy’da astronomi ile ilgilenmiştir.
Hezarfen Ahmet Çelebi (XVII.yy)
IV. Murat Döneminde kanat takarak başarılı bir uçuş
denemesi yapmıştır.
Fatih Sultan Mehmet’i yetiştiren
• Altunizade
• Sabuncuoğlu Şerafettin
Seydi Ali Reis
XVI.yy’da kara coğrafyacılığında ön plana çıkar çizdiği
minyatürlerle ordunun sefer güzergahları hakkında
ayrıntılı bilgiler vermiştir.
• Akşemseddin
•
Kitab-ı Bahriye
Matrakçı Nasuh
• Ali Kuşcu
•
•
XVI. yy’da haritacılık konusunda ön plana çıkan bir
Türk denizcisidir.
Tıpçı
Lagari Hasan Çelebi
Dünyada ilk roketli füze uçuşunu gerçekleştirmiştir.
HALK EĞİTİMİ
CAMİLER
TEKKE
ZAVİYELER
KIRAATHANELER
TÜRK OCAKLARI
İstanbul’da ilk medrese Fatih Sultan Mehmet tarafından açılan “Sahn-ı Seman”
medresesidir. Ali Kuşçu öğretmenlik yapmıştır.
Osmanlı’daki bir diğer önemli medrese ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından yapılan
“Sahn-ı Süleymaniye” medreseleridir..
MESLEKİ EĞİTİM
ENDERUN
LONCA
ACEMİ
OCAĞI
ENDERUN: Yalnız devşirme kökenli öğrencilerin alındığı saray okuludur.
Yüksek öğretim düzeyinde eğitim öğretim yapılırdı. Enderun mektebi pek
çok devlet adamı yetiştirmiştir.