Transcript Prezentacja z konferencji "Przedsiebiorczość

Rola przedsiębiorczości i innowacyjności w
rozwoju gminy
Dr Tomasz Brodzicki
Z czego wynika rozwój gospodarczy?
Dochód (realny PKB per capita)
Czynniki endogeniczne
Czynniki produkcji
TFP
Czynniki semi-endogeniczne
otwartość
instytucje
Czynniki egzogeniczne
geografia
Źródło: Rodrik (2002)
Fazy rozwoju gospodarczego
Tendencje w rozwoju gospodarczym
• Dalsza polaryzacja – narastanie nierówności (ale =>
rozwój z natury jest nierównomierny; wyrównywanie
szans jest kosztowne)
• W Europie (w tym szczególności Polska) – konwergencja
i jednoczesna dywergencja (bieguny wzrostu)
• Układy centra-peryferie na różnych szczeblach hierarchii
• Wysoki poziom urbanizacji
• Deindustrializacja Europy – czy nie nadmierna?; dalszy
wzrost znaczenia usług (gospodarka postindustrialna)
• Realokacja działalności przemysłowej w skali globalnej,
w zbliżeniu – realokacja przemysłu z ośrodków
metropolitalnych na ich zaplecze
• Specjalizacja sektorowa => specjalizacja funkcjonalna
• Lokalizacja, lokalizacja, lokalizacja!!! => potencjał rynku
Tendencje w rozwoju gospodarczym
• Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale
dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas
realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna
endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano)
• Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału
ludzkiego jednocześnie (Pose i in.)
• Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania
specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji,
zasoby kapitału społecznego, itd.
• Problemy ogólne:
– Niestabilność
– Starzenie się społeczeństw
– Zmiany klimatyczne
– Itd. itp.
Tendencje w rozwoju gospodarczym
• Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale
dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas
realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna
endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano)
• Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału
ludzkiego jednocześnie (Pose i in.)
• Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania
specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji,
zasoby kapitału społecznego, itd.
• Problemy ogólne:
– Niestabilność
– Starzenie się społeczeństw
– Zmiany klimatyczne
– Itd. itp.
Rola innowacyjności i przedsiębiorczości
• W modelu rynkowym – przedsiębiorczość
kluczowa – sine qua non
• Kapitalizm ale jaki?
– Społeczna gospodarka rynkowa,
– Kapitalizm liberalny,
– kapitalizm państwowy
• W modelu rynkowym – państwo tworzy ramy,
ogranicza zakres interwencji
• System powinien tworzyć bodźce dla rozwoju
przedsiębiorczości – pozwolić ludziom na
kreatywne działanie (eliminacja barier,
antybodźców)
Rola innowacyjności
• Zależy od fazy rozwoju gospodarki – odległości od TF
• Odległość od TF determinuje strategię:
– Imitacja
– Efektywna absorpcja
– Konkurowanie na TF
• Przy przejściu z fazy ekstensywnej do intensywnej rola
innowacyjności staje się ponownie kluczowa (czynnik
dominujący)
• Ponownie pojawia się kwestia realnego potencjału +
specyficznych uwarunkowań
• Regionalny – lokalny system innowacji
Fakty i mity
•
•
•
•
Innowacja: wynalazek + komercjalizacja
Innowacja: coś nowego bądź ulepszonego
Innowacja to zmiana
Dwa wymiary niepewności w działalności
innowacyjnej: technologiczny i rynkowy
• Specyficzne cechy wiedzy (technologii) =>
alokacja w gospodarce rynkowej: nieoptymalna
=> potrzebne bodźce
• Ryzyko – wysokie: success ratio ok. 4% czyli na
100 prób – 96 porażek!!!
• Współczesny model innowacji – 6 generacja:
innowacja sieciowa (całkowicie nieliniowa)
Fakty i mity
• Innowacyjne są nie tylko sektory hi-tech – równie
innowacyjne są sektory low-tech
• Większość innowacji to innowacje inkrementalne –
marzymy jednak o innowacjach radykalnych:
• => przełomowe technologie (rewolucje technologiczne)
• => nowe rynki (red ocean – blue ocean)
• Równie ciekawe są jednak innowacje low-cost
• Większość podmiotów nie prowadzi działań
innowacyjnych per se => EFEKT SELEKCJI
• Ale jednocześnie większość podmiotów nie eksportuje =>
EFEKT SELEKCJI
• Często liczy się … niestety, przypadek – zbieg
okoliczności… należy jednak podejmować działania,
które zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu
• Karaj bierność, nie karz za niepowodzenie
Ważna uwaga
• Ilość ważna ale też i jakość!
• Jaki podmiot!
• Jaki inwestor zagraniczny!
– Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce
niejednoznaczny
• job creation vs. job destruction
• Inwestor wertyklany czy horyzontalny?
Dlaczego ważne są działania gminy w
obszarze przedsiębiorczości i innowacji?
• Wyczerpywanie się prostych zasobów wzrostu
• Zmiana modelu rozwojowego regionu w kierunku
bardziej intensywnego => skokowy wzrost
znaczenia „lokalnego filtru” (reg./lokalnego
systemu innowacji)
• Ułomności rynku => rozwój należy umiejętnie
wspierać => TRED (targeted regional economic
development) => dawać odpowiednie bodźce
• Wzrost znaczenia innowacji: RSI, NSI, zmiana
priorytetów w nowym rozdaniu polityki
wspólnotowej 2014-2020 (place-blind vs. placebased)
Miejsce Tczewa
w rozwoju gospodarczym regionu
Dr Tomasz Brodzicki
Stan rozwoju Pomorza
• Region rozwijający się ale przeciętniak (grupa catchingup):
• region relatywnie niewielki (skala rynku lokalnego)
• przestrzennie i gospodarczo peryferyjny
• na relatywnie niskim poziomie rozwoju
• ekstensywny model rozwoju oparty w dużym stopniu o
tradycyjne bądź schyłkowe sektory działalności
gospodarczej
• o stosunkowo wysokiej prężności demograficznej
• o relatywnie wysokiej dynamice rozwoju zgodnie z
hipotezą nadrabiania zaległości rozwojowych
(konwergencja rozwojowa – na ile automatyczna)
Stan rozwoju Pomorza
• Tempo rozwoju – jeżeli powyższe prawdziwe – będzie
zwalniało
• długookresowy trend schyłkowy – stale malejące
znaczenie
• wewnętrzne zdezintegrowany z dominującą rolą obszaru
metropolitalnego => koło zamachowe gospodarki regionu
• ograniczony potencjał akademicki i naukowy => niezdolny
na ten moment do generowania technologii na granicy
technologicznej (imitacja, absorpcja a nie działania na
granicy możliwości technologicznych)
• Potencjał rozwoju Pomorza na tle porównywalnych
regionów/ regionów konkurencyjnych jest przeciętny
• Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest
scenariusz braku radykalnych zmian zgodny ze ścieżką
długookresową (status quo) … nieukierunkowany miks
Potencjalne modele rozwoju Pomorza
Modele rozważane w ramach projektu realizowanego w IBnGR –
m.in. prof. Marek Dutkowski oraz własnych przemyśleń
• Samoistne doganianie
• Ryzykowne przyspieszenie
• Kreatywne bezpieczeństwo
A. Samoistne doganianie
• kontynuacja status quo, która w sytuacji braku większych błędów
umożliwi osiągnięcia pewnego poziomu konwergencji w stosunku
do Europy Zachodniej – Pomorze będzie jednak dalej raczej
peryferyjnym przeciętniakiem
• koncentracja rozwoju w dotychczasowych ośrodkach
• budowa podstawowej infrastruktury komunikacyjnej – wzrost
stopnia dostępności komunikacyjnej regionu (ograniczenie
peryferyjności)
• poprawa efektywności otoczenie instytucjonalnego
• rozbudowa bazowego potencjału kapitału ludzkiego (kształcenie
na poziomie podstawowym i średnim, poprawa jakości opieki
medycznej)
• akumulacja kapitału społecznego
• wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz)
przy jednoczesnej - próba próbie akumulacji kapitału
endogenicznego (próba równoważenia)
• Efekt – dojście do przeciętnego poziomu europejskiego – realna
perspektywa 35-50 lat
B. Ryzykowne przyspieszanie
• cel: Pomorze w drugiej lidze ośrodków europejskich – poza I ligą
wysp innowacyjności ale z nimi powiązane
• koncentracja rozwoju Pomorza na TOM a w jego obszarze na kilku
podstawowych sektorach/funkcjach – poszukiwanie pozytywnych
sprzężeń zwrotnych
• warunek sine qua non – stworzenie instytucji zarządzającej
rozwojem metropolii – działania koordynujące
• budowa infrastruktury wyższego rzędu – HSR do Warszawy,
Berlina (efekt słomki – umiejętne wysysanie aktywów z tych
ośrodków stojących jeden/dwa poziomy wyżej w hierarchii
centrów rozwojowych)
• wejście w układy ponadkrajowe w obszarze Morza Bałtyckiego
(jakiś sposób sieciowania się z układem Hamburg-Oeresund,
Sztokholm-Helsinki)
• bardzo efektywna absorpcja funduszy strukturalnych i ich
umiejętne ukierunkowanie – infrastruktura + kapitał ludzki
• katalityczna rola władz publicznych – uruchomienie efektów
mnożnikowych zwielokratniających poczynione inwestycje
publiczne, koncentracja na dominującym obszarze TOM (wsparcie
procesów aglomeracyjnych)
B. Ryzykowne przyspieszanie
• nieunikniony dalszy wzrost nierówności w poziomie rozwoju
województwa (prawdopodobnie trwały – spillover w bliskim
otoczeniu TOMu)
• model nieciągły – przerwanie status quo (wyrwanie z marazmu) –
przełom polityczny wraz z jego konsekwencjami => silne
przywództwo polityczne
• wysoki poziom ryzyka – przy ograniczonym potencjale
endogenicznym,
• Konieczność koncentracji działań (wybór) – spolaryzowanie
inwestycji na sektorze edukacji /sektorze badawczo-rozwojowym
w wybranych obszarach (wymóg: przemyślana analiza realnego
potencjału)
• stworzenie bodźców przyciągających do regionu współczesną
klasę kreatywną (atrakcyjna kompleksowa oferta, wysoka jakość
życia; oferta turystyczna, kulturowa)
• wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz) w
tym zwłaszcza otwartość na migrantów kreatywnych (tych nie
przyciąga wyłącznie wysokość zarobków)
• pozyskiwanie do regionu kluczowych – strategicznych dla państwa
inwestycji
C. Kreatywne bezpieczeństwo
• stopniowa zmiana paradygmatu rozwojowego z ekstensywnego
na intensywny
• podejście trail and error
• zachowanie obecnego poziomu otwartości
• delikatna próba równoważnia dysproporcji rozwojowych
• poszukiwanie nisz na zasadzie trail and terror i alokacja na nie
środków publicznych (zwiększenie stopnia koncentracji środków)
• Kreatywność + klasa kreatywna
• podstawowe działania jak w przypadku modelu samoistnego
doganiania (wzrost dostępności, akumulacja kapitału, ewolucyjna
poprawa procesów regulacyjnych i zarządczych w regionie)
Poziom niepewności a postawa władz
Powolne zmiany
(niski poziom
niepewności)
Aktywne władze
Pasywne władze
(minimalizacja
ryzyka
politycznego)
Szybkie zmiany
(wysoki poziom
niepewności)
KREATYWNE
RYZYKOWNE
BEZPIECZEŃSTWO PRZYSPIESZENIE
Marginalizacja
regionu
(lock-in)
SAMOISTNE
DOGANIANIE
Miejsce Tczewa
w rozwoju gospodarczym regionu PERSPEKTYWY
• Lokalizacja – na granicy TOMu w jego obrębie
• Rozwój infrastruktury => integralny element TOMu + węzeł
transportowy
• Przy utrzymaniu tendencji – wzrost znaczenia jako ośrodka
przemysłowego
• Miejsce zamieszkania? – atrakcyjność oferty, urban sprawl i jego
zasięg
• Model A, B czy C? Model do dyskusji
• Znaczenie – całkiem istotne – czy można je zwiększyć?
• Specyfika Tczewa i powiatu tczewskiego…
Tczew na tle Polski
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Tczew na tle Polski
krzywa Lorenza
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Tczew na tle Pomorza
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Struktura pracujących
pow. tczewskiego w 2006 roku
Specjalizacja pow. tczewskiego na tle kraju
Pierwsze spojrzenie na gospodarkę
powiatu
Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Powiat tczewski – liczba podmiotów
Udział w
ogólnej
liczbie
podmiotów
Liczba
podmiotów
2009
1999
8 787
6 162
94,8
94,5
2 625
142,6
10 - 49
397
264
4,3
4,0
133
150,4
50 - 249
76
81
0,8
1,2
-5
93,8
250 - 999
10
11
0,1
0,2
-1
90,9
1000 i więcej
2
2
0,0
0,0
0
100,0
6 520 100,0
100,0
2 752
142,2
do 9
Ogółem
9 272
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
2009
1999
Zmiana liczby
podmiotów
Absolutna
1999=100
Klasyfikacja Pavitt’a – OECD
poziom zaawansowania technologicznego
Grupa 1
gałęzie wysokich technologii
Grupa 2
gałęzie średnio wysokich
technologii
Grupa 3
gałęzie średnio niskich
technologii
Grupa 4
gałęzie niskich technologii
Klasyfikacja Pavitt’a – OECD
poziom zaawansowania technologicznego
Wartości absolutne
Struktura – udziały
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Klasyfikacja Pavitt’a – OECD
poziom zaawansowania technologicznego
Specjalizacja
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Klasyfikacja WIFO
poziom kwalifikacji pracowników
Grupa 1
niskie kwalifikacje
Grupa 2
średnie kwalifikacje
– niebieskie kołnierzyki
Grupa 3
średnie kwalifikacje
– białe kołnierzyki
Grupa 4
wysokie kwalifikacje
Klasyfikacja WIFO
poziom kwalifikacji pracowników
Wartości absolutne
Struktura – udziały
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Klasyfikacja WIFO
poziom kwalifikacji pracowników
Specjalizacja
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Intensywność wykorzystania wiedzy w
sektorach usługowych (KE)
Wartości absolutne
Struktura – udziały
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Klasyfikacja WIFO
poziom kwalifikacji pracowników
Specjalizacja
Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wnioski dla gminy
• Kluczowy (poza)metropolitalny ośrodek
rozwoju Pomorza
• Ciekawe i dostrzegalne zmiany
• Infrastruktura + kapitał ludzki
• Atrakcyjność zamieszkania => cel: wysoka
jakość życia
• Strategia rozwoju – dobra ale czy uwzględnia
przyszłość w wystarczającym stopniu?
• Polityka wspierania przedsiębiorczości i
innowacyjności – ważna i jej rola/brak będzie
rosła
• TRED?
Dziękuję serdecznie za uwagę!
dr Tomasz Brodzicki
Instytut Rozwoju
Ul. A. Mickiewicza 10, 81-824 Sopot
www.instytut-rozwoju.org
Biuro Zarządu w GPNT
Ul. Trzy Lipy 3, p. 227
e-mail: [email protected]
tel. 609 065 652