Transcript STOFFVERDA - byggverk av partiklar

STOFFVERDA
- byggverk av partiklar
Mål 1.t:
Eg veit korleis vi destillerer
(s. 172)
UTSTYR:
Rein kolbe
Reint begerglas
Kork med glasrøyr og gummislange
Salt
Vatn
Gassbrennar
Stativ
Fyrstikker
Våte papirhanddukar
Mål 2.t:
Eg veit kva som skjer ved kromatografi
(s. 172)
Mål 3.t: Eg veit kva som meinast med kjemi, og kan forklare
forskjellen på jamn og ujamn blanding (s.153-154)
Kjemi
handlar om kunnskap om korleis stoff er
sett saman, korleis bygnaden deira – og
dermed eigenskapane – kan endrast.
Jamne og ujamne blandinger
Jamn vs ujamn blanding:
I ei ujamn blanding kan vi sjå (av og til må
vi bruke mikroskop) at blandinga er sett
saman av ulike stoff.
I ei jamn blanding kan vi ikkje sjå dei
ulike stoffa blandinga er sett saman av.
Ei jamn blanding i væske vert kalla ein
løysing.
Mål 4.t: Eg kan forklare skilnaden på grunnstoff, kjemisk
sambinding og blanding, og kva aggregattilstand er (s.154-157).
Grunnstoff
er stoff som berre er bygd opp av ein type
atom. NB: Periodesystemet viser alle
grunnstoffa.
Kjemisk sambinding
er stoff som er samansett av ulike typar atom.
Molekyl
par eller samansette grupper av atom.
Aggregattilstandane
AGGREGATTILSTANDAR
alle reine stoff kan finnast i tre fasar - fast
stoff, væske og gass.
Mål 5.t: Eg kan forklare skilnaden på filtrering
og dekantering (s.173).
Øving nr. 3: FILTRERING OG DEKANTERING
Namn:_____________ Dato:_______
Utstyr:
Litt sand
Vatn
To begerglas
Rørepinne
Filtrerpapir
Trakt
Teikning:
Hypotese: Eg trur dekantering/filtrering er den beste måten å skilje sand frå vatn på.
Vi gjorde: sjå s.173
Resultat:
Konklusjon: Stemde hypotesa di?
Mål 6.t: Eg kan fortelje om løysingsevna til vatn, og korleis ein
kan skilje vatn og stoffa som er i vatnet
• Vatn utvidar seg når det frys •
•
•
•
(s. 158-161)
frostsprenging. Kva kan det leie til?
Vatn har svært stor varmekapasitet – kva
vil det seie?
Løysingsevne – både faste stoff, væsker
og gassar løyser seg i vatn.
Når det ikkje kan løyse opp meir stoff er
vatnet metta.
Destillering er når ein kokar vatn,
avkjøler vassdampen og samlar opp det
kondenserte vatnet.
For å få tak på løyste stoffer i vatn kan
ein la vatnet fordampe, og stoffa ligg att
på botnen. Kan og dekantere og filtrere.
Mål 7.t: Eg veit korleis eg påviser oksygengass (s. 175)
Øving nr.8: KOR LENGE BRENN LYSET?
Namn:___________ Dato:______
Utstyr:
To telys
To begerglas
Ei glasskål
Fyrstikker
Hypotese: Eg trur dette skjer med telys som brenn når vi set det under eit begerglas:
Teikning:
Vi gjorde: Sjå s.175-176
Resultat:
Konklusjon: Stemde hypotesa di? Kvifor skjer dette?
Eg kan fortelje om gassane oksygen og
karbondioksid (s. 161-164)
Mål 8.t:
Luft er ei jamn blanding av mange ulike gassar.
Dei fleste gassane rundt oss er usynlege og luktfrie.
OKSYGEN:
• Har korkje lukt eller farge
• Får ting til å brenne godt – vert nytta som
påvisingsreaksjon.
• Kjemisk kjenneteikn: ei treflis med glo på flammar opp i
gassen. Filmsnutt
KARBONDIOKSID: (0,03%)
• Vert laga ved forbrenning, vi pustar han ut via lungene.
• Nyttig gass, t.d ved baking, men og negative sider, t.d
klimagass.
• Kjemisk kjenneteikn: gassen blakkar kalkvatn.
filmsnutt om klimakvotesystemet
Mål 9.t: Eg kan fortelje om naturgass og hydrogen
(s. 164-166)
NATURGASS:
• Vert nytta i ml.a. komfyrar, gassgrillar, stormkjøkken
mm.
Propan og butan
• Vert kalla våtgass då dei lett går over i væskeform
under press.
• Svært brennbare gassar
• Luktfrie, men tilsett lukt.
HYRDOGEN:
• Mest utbreidd av alle stoff, men på jorda berre
bundne i kjemiske sambindingar.
• Mykje forsking på hydrogengass i forbinding med
bilar.
• Kjemisk kjenneteikn: brenn med ei nesten usynleg
flamme, og det vert danna vatn.