Transcript ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI

ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI- PODSTAWOWE
PROBLEMY METODOLOGICZNE I UJĘCIE
RETROSPEKTYWNE
I. Definicja ekonomii jako nauki
1.
Ekonomia jako nauka o naturalnych prawach
gospodarowania
punkt odniesienia: naturalny porządek ekonomiczny
Analogia do porządku przyrodniczego
Prawa ekonomii jako prawa rynku i konkurencji
Kapitalizm (gospodarka oparta na rynku, prywatnej
własności i wolnej przedsiębiorczości jako naturalny
porządek ekonomiczny; tzw.monizm metodologiczny
Kapitalizm a inne porządki społeczno-ekonomiczne
1
I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d.
2. Ujęcie historyczne i instytucjonalne ekonomii
jako nauki
Ekonomia jako socjologia życia gospodarczego i nauka o
zmieniających się w czasie porządkach społecznoekonomicznych (Marx, szkoła historyczna)
Ekonomia jako teoria ewolucji systemu ekonomicznego
(instytucjonalizm)
czynnik wspólny: kluczowa rola nauki i technologii w
rozwoju gospodarczym ( determinizm technologiczny)
2
I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d.
3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii
„ograniczoności” (scarcity)
Punkt wyjścia: ograniczoność zasobów i dóbr,
nieograniczoność potrzeb
Cechy zasobów (czynników produkcji):
 fizyczna ograniczoność,
 zróżnicowana produktywność,
 możliwość alternatywnego zastosowania
3
I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d.
3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności”
(scarcity) – c.d.
Cechy potrzeb:
 nieograniczoność,
 uporządkowanie (zgodność preferencji),
 zmienność znaczenia w czasie
Ekonomia jako (abstrakcyjna) logika wyboru, nauka o
alternatywnych sposobach wykorzystania ograniczonych
zasobów w celu wytwarzania dóbr i usług zaspokajających
nieograniczone potrzeby
Ekonomia zajmuje się wyłącznie relacjami między celami i
środkami ich zaspakajania
4
I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d.
4. Ekonomia jako dziedzina matematyki stosowanej
Ujęcie L.M.E. Walrasa
Ekonomia jako teoria ogólnej równowagi ekonomicznej
Definicja T. Koopmansa (activity analysis)
Ekonomia jako nauka o optymalnym rozdziale
ograniczonych zasobów, jakimi dysponują firmy
Definicja P.A. Samuelsona
Ekonomia jako nauka o warunkach równowagi i
stabilności systemów ekonomicznych
5
I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d.
5. Próby rozszerzania pola badawczego ekonomii
jako nauki (tzw. imperializm ekonomiczny)
Imperializm ekonomiczny: zawłaszczanie przez
ekonomię domen (obszary badań) właściwego dla innych
nauk społecznych; np. nowa ekonomia instytucjonalna
Imperializm ekonomiczny vs. współpraca z innymi
naukami społecznymi i przyrodniczymi (ekonomia i
finanse behawioralne, ekonomia ewolucyjna, ekonomia
psychologiczna i inne)
6
II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii jako
nauki – główne elementy paradygmatu
metodologicznego ENC
1.
Metodologiczny indywidualizm
wymiar behawioralny (koncepcja homo
economicus hipoteza maksymalizacji
użyteczności HMU)
Wymiar poznawczy (konieczność identyfikacji
„bazy mikroekonomicznej wszystkich zjawisk i
procesów gospodarczych; relacja mikroekonomia –
makroekonomia)
Wymiar ideologiczny (wolność gospodarowania)
7
II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d.
1.
Metodologiczny indywidualizm – c.d.
•
ogólny neoklasyczny model postępowania jednostki:
optymalizacja działań jednostek
optymalizacja statyczna i dynamiczna – statyka i
dynamika gospodarcza
modyfikacje koncepcji homo oeconomicus we
współczesnej ekonomii
•
•




h.oe. jako koncepcja heurystyczna o charakterze
stochastycznym,
H. Simon- koncepcja racjonalności ograniczonej
(satysfakcja zamiast maksymalizacji czy optymalizacji
H. Leibenstein – człowiek selektywnie racjonalny
REMM- uczący się i oceniający homo oeconomicus
8
II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d.
2. Koncepcja równowagi w ENC
równowaga jako fikcja heurystyczna i jako
rzeczywista cecha gospodarowania
statyka i dynamika gospodarcza a równowaga
statyczna i dynamiczna
równowaga mikroekonomiczna i
makroekonomiczna (stabilizacja
makroekonomiczna)
9
II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d.
2. Koncepcja równowagi w ENC – c.d.
równowaga rynkowa: cząstkowa i ogólna (na
rynkach dóbr finalnych, dóbr pośrednich i czynników
produkcji), równowaga ogólna statyczna i
dynamiczna
Równowaga a nierównowaga (kontrowersje między
ekonomią neoklasyczną a keynesowską)
równowaga jako kategoria stochastyczna
10
II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d.
3. Krytyczny racjonalizm (Popper)
rodowód” – filozofia pozytywizmu jako
powszechnie akceptowana ogólna metodologia
nauki
istota tzw. falsyfikacjonizmu jako kryterium oceny
„naukowości” uogólnień nauki ekonomii
(hipotezy, modele, teorie itp.)
11
III. Kryteria postępu/rozwoju ekonomii
jako nauki




1. kryterium zdolności do objaśniania zjawisk i
procesów gospodarczych (kryterium tzw. realizmu
naukowego)
2. kryterium utylitarności
3. kryterium siły predykcji (Friedman)
4. kryterium efektywności Mongina (tzw. realizmu
instrumentalnego): wyższej (rosnącej) w stosunku
do teorii konkurencyjnych efektywności w
rozwiązywaniu problemów naukowych
12
IV. Główne kryteria wyodrębniania
kierunków (szkół) w ekonomii
1. Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych
2. Rynek i państwo jako mechanizm koordynacji i
optymalizacji (w skali makro) działalności
gospodarczej
3. Sposób interpretacji wartości/ceny dobra,
źródeł bogactwa społecznego i czynników
wzrostu gospodarczego
13
IV. Główne kryteria wyodrębniania
kierunków (szkół) w ekonomii
1.
Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych
a) Naturalna a historyczna
b) Deterministyczna a stochastyczna
c) Przyczynowo-skutkowa (kauzalna) a funkcjonalna
d) Ekonomia jako nauka zajmująca się badaniem
modeli i teorii ekonomicznych a nie poszukiwaniem
obiektywnych praw/prawidłowości gospodarowania
e) Ekonomia jako nauka budująca kolejne
paradygmaty i programy badawcze
14
Rynek i państwo jako mechanizmy regulacji:
paradygmat rynku versus paradygmat
państwa (planowania)
Istota paradygmatu rynku
1. Podmioty kierują się obserwacją zmian cen
2. Rynek ma cechę efektywności alokacyjnej
3. Na rynku występuje trwała tendencja do
równowagi
4. Równowaga efektywna – maksymalizacja
dobrobytu (optimum Pareto)
15
Rynek i państwo jako ... c.d.
Paradygmat rynku – punkt odniesienia to rynek
doskonale konkurencyjny (idealny)
Rzeczywistość ekonomiczna: występowanie
licznych błędów rynku (market failures)
Istota błędów rynku: naruszanie warunków
konkurencji i systemu prywatnych praw
własności
Błędy rynku wiążą się z: mono/oligopolami,
efektami zewnętrznymi, dobrami publicznymi,
niedoskonała informacją, niepewnością i
ryzykiem
16
Rynek i państwo jako ... c.d.
Niedoskonałości/błędy rynku – potrzeba
regulacji publicznej
Regulacja publiczna nie jest sprzeczna z
paradygmatem rynku
Normatywna i ekonomiczna interpretacja
regulacji publicznej
Zróżnicowanie błędów rynku powoduje
potrzebę zróżnicowania metod i instrumentów
regulacji publicznej
17
Rynek i państwo jako ... c.d.
1.
2.
3.
4.
Punkt wyjścia paradygmatu państwa: trwała
niezdolność mechanizmu rynkowego do
maksymalizacji dobrobytu, przez m.in.:
Brak tendencji do równowagi makroekonomicznej
(keynesizm)
Potrzeba bezpośredniego określania i realizowania
przez państwo celów społecznych (instytucjonalizm,
szkoła historyczna, merkantylizm)
Tendencja do „anarchii produkcji” i marnotrawstwa
zasobów ekonomicznych (marksizm)
Regulacja państwowa jako quasi-rynek
18