Transcript A.Czechowska-J.Pikul_Badania JST NGO

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej
Województwa Śląskiego
Prezentacja wyników badań jakościowych nt.
ekonomii społecznej
• Jednostki samorządu terytorialnego wobec wyzwań
sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim
•
Organizacje pozarządowe jako potencjał sektora
ekonomii społecznej w województwie śląskim
Projekt “Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy i integracji społecznej województwa śląskiego”
współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
1
Kontekst realizacji badań
• Projekt systemowy „Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy
i integracji społecznej województwa śląskiego”
„Wieloletni regionalny plan działań na rzecz promocji i upowszechniania
ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej
i jej otoczenia w województwie śląskim, na lata 2012 – 2020”
• Obserwatorium Integracji Społecznej działające przy
Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej Województwa
Śląskiego
• Efektywna i skuteczna przedsiębiorczość społeczna –
innowacyjny projekt Regionalnego Ośrodek Polityki Społecznej
Województwa Śląskiego, realizowany w partnerstwie
z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych
2
„Jednostki samorządu terytorialnego wobec
wyzwań sektora ekonomii społecznej
w województwie śląskim”
3
Cele badawcze
• Określenie, jaką rolę pełni przedsiębiorczość społeczna
w procesie budowania lokalnej polityki publicznej
• Identyfikacja czynników przyczyniających się do wzrostu liczby
inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości społecznej
• Określenie, w jakim stopniu lokalne władze/ instytucje
z obszaru pomocy społecznej oraz rynku pracy wspierają
obywatelskie inicjatywy przedsiębiorczości społecznej
4
Metodologia i próba badawcza
Badania terenowe: sierpień-wrzesień 2012
Metoda badawcza: indywidualne wywiady
pogłębione (IDI)
Uczestnicy badania: osoby decyzyjne, zaangażowane
we współpracę międzysektorową oraz tworzenie
polityk publicznych w województwie śląskim, w tym:
5
6
Ekonomia społeczna – pole semantyczne
7
Ekonomia społeczna – Jak działa?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Udzielanie wsparcia osobom wykluczonym, bezrobotnym
Eksponowanie asortymentu na targach
Zatrudnianie osób na pół etatu
Zaprzestawanie działalności po pewnym czasie (utrzymywanie się
części podmiotów na rynku)
Borykanie się z szeregiem problemów natury formalnej, prawnej,
księgowej
Zasadniczo brak współpracy z biznesem
Zazwyczaj zaprzestawanie działalności po wyczerpaniu dotacji
Pożądane jest działanie przedsiębiorstw społecznych na własny
rachunek, osiąganie zysku, założonych celów, dobre zorganizowanie
i inne
8
Podmioty ekonomii społecznej – Jak
wobec nich postępować?
• Organizowanie cyklicznych spotkań z przedsiębiorcami
• Pomoc merytoryczna, informacyjna, środki na
założenie/przystąpienie do spółdzielni socjalnej
• Stworzenie odpowiednich regulacji prawnych, jasnych
przepisów
• Dostarczanie klientów, organizowanie konkursów,
zlecanie zadań publicznych
• Szkolenia, warsztaty, doradztwo
• Promowanie idei ekonomii społecznej
9
Ekonomia społeczna – Jak jest
określana?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
„nie taka popularna idea”
„wzorce przyjęte z zachodu”
„sposób na reintegrację społeczno-zawodową”
„bardzo modne słowo”
„pomoc”
„trudny temat”
„na dzień dzisiejszy dość świeże pojęcie”
„zespół czynników, które decydują o rozwoju społeczeństwa”
„wydatkowanie środków w ramach polityki społecznej”
„istotny element nie tylko trzeciego sektora, ale również rynku
pracy”
• „coś ciekawego, ale trudnego do prowadzenia i wymagającego
wsparcia”
• i inne
10
Ekonomia społeczna – Z czym się
kojarzy?
• Wymierne korzyści dla całej społeczności; nakierowanie na interes
społeczny; relacje społeczne; idee
• Pieniądz; ryzyko finansowe; niepewność efektów; brak
dofinansowania
• Organizacje pozarządowe, spółdzielnie socjalne, CIS, KIS, ZAZ
• Brak zysku dla beneficjenta; tak naprawdę mało istotny element na
rynku pracy
• Brak informacji; „jest taki sektor”
• Szereg problemów natury formalnej, prawnej
• Ryzyko zawieszenia działalności; „tych przedsiębiorstw społecznych
nie jest za dużo”; „ich nie ma po prostu”
• Pozytywne postrzeganie przez urząd
• Zaufanie
11
Przedsiębiorstwa społeczne – Czym
nie są?
•
•
•
•
Prywatni przedsiębiorcy
Firma nastawiona na zysk
„Normalna” firma
Przedsiębiorstwo „specjalnej troski”
12
Ekonomia społeczna – Czyli innymi
słowy….
•
•
•
•
•
•
Nauka/dział ekonomii
Inicjatywy służące społeczeństwu
Szereg działań
Trzeci sektor
Przedsiębiorczość społeczna
„umożliwienie osobom wykluczonym wzięcia sprawy w swoje
ręce”
• „dostosowywanie do realiów życia”
13
Definicje semantyczne – opracowane na podstawie
wypowiedzi badanych
Ekonomia społeczna to coś, co trudno określić słowami; to
spółdzielnie socjalne, działalność NGO, innych osób prawnych –
w których oprócz tego, że się tam pracuje, to jeszcze pomaga się
ludziom – z którymi wiąże się cała procedura rejestracji,
odpowiedzialność za aspekty prawne, którym potrzebna jest
pomoc dotacyjna, ulgi, akcja promocyjno-informacyjna
Ekonomia społeczna, czyli innymi słowy przedsiębiorczość
społeczna – to bardzo modne słowo (od paru lat), któremu
towarzyszą idee, relacje społeczne – która powoduje wsparcie
osób wykluczonych, bezrobotnych, którą należy promować,
stworzyć jasne przepisy dofinansowania
14
Ekonomia społeczna to coś zupełnie nowego, co funkcjonuje
bardzo krótko, powinno się rozwijać, potrzebuje klientów,
jakiegoś lidera, pomysłu, luki na rynku lokalnym, czemu należy
dawać zielone światło
Ekonomia społeczna to nie przedsiębiorstwa „specjalnej troski”,
powinny być konkurencyjne, dążyć do usamodzielnienia,
pokazać, że są świetni, można z nimi zawierać umowy, zlecać im
zadania
Ekonomia społeczna to termin, który nie pojawia się w mediach,
nie interesuje ludzi, z którym wiążą się mieszane opinie,
niechęć, na temat którego niekiedy brakuje wiedzy, wobec czego
trzeba popracować nad edukacją i zmianą świadomości
społecznej
15
Główne wnioski z badania
1) Ekonomia społeczna jako jeden z elementów budowania
lokalnej polityki publicznej; trudny do realizacji, obarczony
ryzykiem i uprzedzeniami społeczności lokalnej
16
2)
Czynniki przyczyniające się do wzrostu liczby
inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości społecznej
 Wsparcie podmiotów ekonomii społecznej
– prowadzenie zintegrowanych działań promocyjnoinformacyjnych (na poziomie regionalnym i ogólnopolskim)
– dotowanie działalności z różnych źródeł
– przygotowanie klientów (mentalne, organizacyjne itp.) do
prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego
– pomoc merytoryczna dla przedsiębiorstw społecznych
(finansowo-księgowa, prawna itp.)
– zlecanie zadań publicznych
 Korzystna koniunktura na rynku
 Niższe koszty pracy
 Wzrost świadomości na temat korzyści, jakie daje ekonomia
społeczna poprzez kształcenie kadr w tym zakresie
17
2) Czynniki przyczyniające się do wzrostu liczby inicjatyw
z zakresu przedsiębiorczości społecznej – cd.
 Międzysektorowa, interdyscyplinarna współpraca na rzecz
rozwoju ekonomii społecznej
 Standaryzacja usług ekonomii społecznej (zarezerwowanie
pewnego typu usług dla sektora ekonomii społecznej)
 Likwidacja rozbieżności prawnych między różnymi ustawami
 Likwidacja barier administracyjnych
 Dokładana analiza lokalnego zapotrzebowania na działania
przedsiębiorstw społecznych
 Walka z uprzedzeniami wobec klientów pomocy społecznej
 Większa dostępność danych na temat sektora ekonomii
społecznej w województwie
18
3)
Wsparcie obywatelskich inicjatyw
przedsiębiorczości społecznej
 Wsparcie o charakterze dwutorowym: z jednej strony pomoc
(np. finansowa, doradcza) skierowana bezpośrednio do
podmiotów ekonomii społecznej, z drugiej zaś wsparcie osób
tworzących owe podmioty
 Pomoc adekwatna do posiadanych instrumentów
 Komplementarny charakter pomocy
 Udzielanie wsparcia spółdzielniom socjalnym, zwłaszcza
w pierwszych 2-3 latach funkcjonowania
Uwaga: rzadkie zwracanie się przedsiębiorstw społecznych z prośbą /
zapytaniem o wsparcie
19
„Organizacje pozarządowe jako
potencjał sektora ekonomii
społecznej w województwie
śląskim”
GŁÓWNY CEL BADANIA
Określenie zasobów i barier organizacji
pozarządowych w województwie śląskim,
mających wpływ na rozwój sektora ekonomii
społecznej w regionie
PROBLEMATYKA BADAWCZA
Realizacja głównego celu badania obejmuje eksplorację
następujących obszarów badawczych:
•
•
•
•
Sytuacja organizacyjna NGO
Kwalifikacje i doświadczenie kadr NGO
Sytuacja ekonomiczna organizacji pozarządowych
Prowadzenie działalności gospodarczej lub odpłatnej
działalności pożytku publicznego; świadczenie usług
publicznych
• Udział w realizacji projektów współfinansowanych
z funduszy strukturalnych, w tym Europejskiego
Funduszu Społecznego
• Współpraca i ocena zasad współpracy z jednostkami
samorządu terytorialnego
• Współpraca z przedsiębiorstwami prywatnymi,
przedsiębiorstwami społecznymi oraz innymi
organizacjami pozarządowymi
• Poziom i źródła wiedzy przedstawicieli NGO na temat
sektora ekonomii społecznej w województwie
śląskim
• Oczekiwania związane z tworzeniem i działalnością
Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES)
w województwie śląskim; ocena dotychczasowych
działań OWES
23
METODOLOGIA BADAWCZA
• W badaniu udział wzięło 60 liderów NGO z terenu
województwa śląskiego, zlokalizowanych w 4
subregionach województwa śląskiego: centralnym,
zachodnim, północnym i południowym
• Wyróżniono sześć obszarów działalności organizacji:
sport, turystyka i rekreacja; kultura i sztuka; rozwój
lokalny; usługi socjalne i pomoc społeczna; ochrona
zdrowia; edukacja i wychowanie
Badanie zostało zrealizowane metodą indywidualnego
wywiadu pogłębionego (IDI)
Badania terenowe: sierpień-wrzesień 2012
• Koncepcja badań oraz rozszerzony raport z badań pt.
„Organizacje pozarządowe jako potencjał sektora ekonomii
społecznej w województwie śląskim” powstały
w Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej Województwa
Śląskiego
• Badania zostały przeprowadzone przez firmę zewnętrzną,
która przygotowała także transkrypcje wywiadów oraz
podstawowy raport z badań
Sytuacja organizacyjna i ekonomiczna
ZASOBY
• Zaangażowane
w wykonywanie zadań
statutowych
• Aktywni członkowie
BARIERY
• Brak własnych środków
finansowych i niemożność
planowania długoterminowego
• Kwota przyznawanych środków
zewnętrznych jest zmienna,
a rozstrzygnięcia konkursów dość
długotrwałe
• Problemem jest utrzymanie lokali
– opłaty
• Trudności z wynagradzaniem
pracowników
• Sporadyczne umowy o pracę
• Niewystarczające środki
finansowe na szkolenia
Kwalifikacje, doświadczenie kadr oraz udział w realizacji
projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych
ZASOBY
• Pracownicy organizacji
pozarządowych:
profesjonaliści, posiadający
wysokie kwalifikacje
i kompetencje, zaangażowani,
ciągle podnoszący swoje
kwalifikacje
BARIERY
• Braki kadrowe:
- jednak brak specjalistów z zakresu
aplikowania do funduszy europejskich,
rządowych oraz brak specjalistów
księgowych
• Trudności w skutecznym
aplikowaniem do funduszy
europejskich czy rządowych,
związane z:
-niewielkim doświadczeniem
-prawidłowym (formalnym
i merytorycznym) przygotowaniem
wniosków o dofinansowanie
-brakiem zabezpieczenia finansowego
Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego
ZASOBY
• Dobre relacje
z samorządami
terytorialnymi,
zadowolenie ze wsparcia,
jakie jednostki udzielają
organizacjom
BARIERY
• Brak priorytetowego
traktowania organizacji
pozarządowych przez
niektóre JST
Współpraca z sektorem biznesu, przedsiębiorstwami
społecznymi oraz innymi NGO;
Prowadzenie działalności gospodarczej
ZASOBY
• Bardzo dobrze oceniana
współpraca
z przedsiębiorstwami
prywatnymi oraz innymi
podmiotami III sektora
BARIERY
• Brak lub niewielkie
zainteresowanie NGO
tworzeniem
przedsiębiorstw
społecznych, podjęciem
działalności gospodarczej
lub działalności pożytku
publicznego
Wiedza nt. ekonomii społecznej oraz możliwości
korzystania z oferty OWES
BARIERY
• Stosunkowo niski poziom wiedzy przedstawicieli niektórych
NGO na temat ekonomii społecznej
• Brak znajomości oferty Ośrodków Wsparcia Ekonomii
Społecznej działających w regionie
• Trudności respondentów we wskazaniu granicy między III
sektorem a sektorem ekonomii społecznej
30
Rekomendacje organizacji pozarządowych
 Szkolenia z zakresu pozyskiwania środków ze źródeł
zewnętrznych, księgowości oraz prawa
 Zainicjowanie działań prowadzących do
ustabilizowania sytuacji ekonomicznej NGO,
uruchomienie dodatkowych środków finansowych
przeznaczonych dla NGO
 Pomoc NGO w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł
finansowych, innych niż samorządowe
 Uproszczenie procedur konkursowych w aplikowaniu
NGO o środki z funduszy europejskich, sformułowanie
przejrzystych zasad i kryteriów konkursowych
 Zapraszanie przedstawicieli NGO na posiedzenia komisji
oceny projektów oraz uzasadnianie powodów
odrzucania projektów
Ze strony jednostek samorządu terytorialnego,
przedstawiciele organizacji pozarządowych oczekują:
 większego wsparcia finansowego,
 partnerskiego traktowania,
 okazywania wzajemnego zaufania,
 doceniania prowadzonych przez NGO działań,
 wsłuchiwania się w potrzeby III sektora,
 wychodzenia z inicjatywą w stronę organizacji.
ANALIZA PÓL SEMANTYCZNYCH
• wydobycie ukrytych znaczeń i sensów
zawartych w wypowiedzi
• próba odpowiedzi na pytanie jak respondenci
definiują pewne zjawiska, stany rzeczy, jakie
przypisują im znaczenie, jak funkcjonują w ich
świadomości
OPIS DZIAŁAŃ PODMIOTU
oznacza aktywność podmiotu (co robi), skutków które wywołuje
Jak jest ?
Jak być powinno?
 niedawno się zrodziła, ale rozwija się
 szuka rozwiązań, koncepcji
 wymaga dużej pracy, poświęcenia
i zaangażowania
 musi konkurować z „normalnymi
podmiotami”
 skierowana do odbiorcy społecznego
 nie jest nastawiona tylko na zysk
 działa projektowo i rynkowo
 zatrudnia, zarabia
 aktywizuje, edukuje
 stwarza osobom wykluczonym z życia
społecznego, zawodowego szansę na
powrót do społeczeństwa
 daje możliwość pozyskiwania środków
finansowych na realizację projektów na
potrzeby środowiska lokalnego
 powinno być więcej informacji na jej
temat
 powinna łączyć "łańcuch" wokół
danego samorządu
 ma integrować, rozwiązywać
problemy społeczne, realizować cele
statutowe
 będzie się rozwijać w stopniu
umiarkowanym
 powinna dobrze wykorzystać
wsparcie finansowe
DZIAŁANIA WOBEC PODMIOTU
działania, jakie podejmowane są wobec podmiotu
Jak jest?












NGO szkolą na jej temat
wiele jednostek odczuwa jej potrzebę
ograniczenia prawne i finansowe
podmioty ekonomii społecznej zakładają
osoby nieaktywne zawodowo
jej podmioty zarobkują
realizuje się projekty z jej zakresu
dyskutuje się o niej
w środowisku nie jest powszechnie znana
brak zainteresowania jej tematyką
nie uświadamiania się społeczeństwu, co
można dzięki niej zrobić
ma na nią wpływ: wsparcie finansowe,
doradztwo, klauzule społeczne, czynnik
ludzki, pieniądze z UE, promowanie
najważniejszym zagrożeniem jest:
biurokracja, wypalenie zawodowe,
konkurencja z firmami i urzędami,
nieufność, brak wiedzy o niej, bezrobocie,
kryzys
Jak będzie?
 wiele osób będzie widziało w niej
jakąś szansę na zarobkowe istnienie
Jak być powinno?
 powinna być dotowana
 ludzie w nią zaangażowani powinni
liczyć nie tylko na pieniądze, ale na
osiągnięcie wartości społecznej
 by się rozwijała ludzie muszą
wiedzieć, jaki kierunek należy obrać
 szansą są: idealne warunki, jakie ma
woj. śląskie - komunikacja, wielu
biznesmenów, bogactwo regionu,
chęć pracy prospołecznej
OKREŚLENIA
opisują podmiot (pojęcie), ukazując jaki jest podmiot, jego cechy, sposób bycia







 mało rozpowszechniona
 pojęcie różnie
interpretowane
 coś nowego
 pojęcie szersze
działalność przyszłościowa
rozwojowa
samowystarczalna
wspaniała
niezależna
modna
alternatywna
OPOZYCJE
czemu podmiot (pojęcie) jest przeciwstawny, co jest jego
przeciwieństwem
działalność
gospodarcza
EKWIWALENTY
z czym podmiot (pojęcie) jest utożsamiany, zamienniki/wyrażenia
zastępujące podmiot
 szansa, potencjał
 proces
 kamyczek, przyczynek
 działalność gospodarcza, małe przedsiębiorstwo
 przedsiębiorczość społeczna, gospodarka społeczna
 zatrudnienie wspomagane
 pomysł na rozwiązywanie problemów społecznych
 oddolne działanie
 element w łańcuchu wokół danego samorządu
 doklejka III sektora
ASOCJACJE
skojarzenia z podmiotem, wskazują na to, z czym podmiot się wiąże, co
mu towarzyszy




aktywność NGO
spółdzielnie socjalne, pracy
fundacje
sektor przedsiębiorczości
społecznej, przedsiębiorstwo
ekonomii społecznej
 stowarzyszenia prowadzące
działalność odpłatną, pożytku,
gospodarczą
 zakłady aktywności
zawodowej
 zakłady pracy chronionej
 centra integracji społecznej
 kluby integracji społecznej
 towarzystwa ubezpieczeń
wzajemnych
 przedsiębiorstwa społeczne
 finanse
 znamiona biznesu,
przedsiębiorstwa
 cel społeczny i ekonomiczny
 działania wolnorynkowe
 łatwość w dostępie i ogromna
możliwość pozyskiwania
środków
DEFINICJE SEMANTYCZNE
Ekonomia społeczna:
• czyli potencjał, szansa, oddolne działanie,
• to działalność przyszłościowa, rozwojowa i modna,
• której towarzyszy aktywność organizacji pozarządowych
oraz łatwość w dostępie i ogromna możliwość
pozyskiwania środków,
• która działa projektowo i rynkowo, szuka rozwiązań,
koncepcji oraz daje możliwość pozyskiwania środków
finansowych na realizację projektów na potrzeby
lokalnego środowiska,
• której potrzebę odczuwa wiele jednostek, dyskutuje się
o niej, organizacje pozarządowe szkolą na jej temat
i realizuje się projekty z jej zakresu a szansą dla niej są
idealne warunki jakie ma woj. śląskie.
Ekonomia społeczna:
• czyli doklejka III sektora,
• to pojęcie różnie interpretowane i mało rozpowszechnione,
• której towarzyszą fundacje, stowarzyszenia prowadzące
działalność odpłatną, pożytku i gospodarczą,
• która niedawno się zrodziła, ale rozwija się, choć jest za mało
informacji na jej temat, a musi konkurować z normalnymi
podmiotami, wymaga dużej pracy, poświęcenia i zaangażowania,
• której ograniczenia prawne i finansowe nie pozwalają na stanie
się jej podmiotami w pełni, a w środowisku nie jest powszechnie
znana i brak jest zainteresowania jej tematyką.
Ekonomia społeczna:
• czyli zatrudnienie wspomagane,
• to działalność wspaniała,
• której towarzyszą spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy,
• która działa z myślą o kimś, a nie tylko o sobie, angażuje oddolnie
społeczeństwo i rozwija działalność w ramach stowarzyszeń,
aktywizuje, edukuje oraz stwarza osobom wykluczonym z życia
społecznego, zawodowego szansę na powrót do społeczeństwa
i doskonali ich umiejętności,
• na którą wpływ ma wsparcie finansowe, doradztwo, klauzule
społeczne w zamówieniach publicznych, czynnik ludzki, pieniądze
z UE oraz jej promowanie.
Dziękujemy za uwagę
www.es.rops-katowice.pl
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego
ul. Modelarska 10, 40-142 Katowice,
tel. 32 730 68 81/85
42