Transcript Het brandt in mijn borst - Cultuur en depressie

Het brandt in mijn borst
Cultuur en depressie
Dr. Louis Ferrant
Huisarts in Kuregem
Universiteit Antwerpen
Cultuur en depressie : 3 vragen
Cultuur en depressie : is er een oorzakelijk
verband ?

Depressie : universeel of westers ?

Depressie bij allochtonen : frequenter ?

Besluit

Discussie

1° Cultuur en depressie
 Zijn bepaalde culturen depressogeen ?
 Angst en depressie
 Schuld en depressie
 Schaamte en depressie
 Autonomie en depressie
De autonome patient : vermoeid
en uit zijn context gegrepen
opkomen in de 20° eeuw van nieuwe ziektebeelden als
depressie, chronisch
vermoeidheidssydroom,verslavingen
 van een neurotische naar een depressieve cultuur
 zelf willen, kunnen en moeten kiezen : het leven als
multiple choice
 Moe van het moeten kiezen : tgv grotere belasting,
kleinere draagkracht , de constante verandering, de verveel-ing, het levenslang zoeken (A. Ehrenberg)

Cultuur
 Intersubjectief symbolensysteem
 Orienterend
tav zichzelf, de materie, de
anderen en de metafysische realiteit
 Studie van subjectieve cultuur: valkuilen
 Complexiteit gereduceerd
De reducerende blik op cultuur
 Individualistische versus collectivistische
culturen
 Stress-somatiserende versus stresspsychologiserende culturen
 Migrantencultuur als vierdewereld-cultuur
2° Depressie : universeel of
westers?
 Biologisch gefundeerde diagnose : universeel ?
 Symptomatishe expressie : situationeel ?
 Interpretatie : individueel en cultureel ?
 Sociale respons : cultureel
Somatiseren en psychologiseren
 2 belangrijke complementaire antwoorden op
conflicten
 Lichamelijk/mentaal reageren : culturele
expressie
 Evolutie binnen elke cultuur
 Gevaar : somatisatie als oervorm bestempelen
 Vb : duizeligheid
Antropologische verklaring ?
 Objectieve epistemologie (omgaan met kennis)
 Subjectieve epistemologie
 Relatie tussen persoon, taal en ervaringen
 Gevolgen voor expressie ( woorden – beelden)
Abstract
taalgebruik
Geïndividualiseerd ego
Objectief
Realiteitsbeginsel
Metafoor
taalgebruik
Nietgeïndividualiseerd
ego
Verwerken
realiteit via
beelden
Objectieve epistemologische oriëntatie
(interne locus of control)
Subjectieve epistemologische oriëntatie
(externe locus of control)
Depressie
Depresssie
KLACHTEN:
De symptomen worden geuit in
de affectieve ,
existentiële,
cognitieve et somatische sfeer
KLACHTEN:
De symptomen worden
geuit in de somatische sfeer
BELEVING:
De persoon voelt zich
minder betrokken, meer geïsoleerd
en vereenzaamd
BELEVING:
De persoon blijft in verbinding
met een diffuus wezen
maar zonder verlies van
Zijn identiteit
3°Depressie bij allochtonen
 Belang van fysische integriteit
 Functie in de groep
 Functionele klachten hertalen
 Biopsychosociale aanpak
 Culturele competentie
De interculturele raadpleging
 Geen enkel probleem: één spoor volgen en op
tijd aankomen
 In het water springen en zien wat er komt
 Een kwestie van truc’s en andere recepten
 Meersporenbeleid en toch niet verloren lopen
Taalgebruik

Metafoor taalgebruik

Abstract taalgebruik

Overdracht van de
realiteit in beelden

Overdracht van de
realiteit in woorden

Externe locus of control

Interne locus of control
De zin van het verschil
 La différence crée le sens ( Derrida )
 Verschil genereert betekenis
 Communiceren ondanks verschil
 Verschillen herkennen en erkennen
 Van inter- naar metaculturele hulpverlening ?
Culturele competentie
Minimum inzicht in belangrijke culturen
 Spanningsveld tussen visies van de hulpverlener en
culturele visies van hulpvrager
 Spanningsveld bij de jongeren: ambivalentie tussen
eigen cultuur – maatschappij

Etnisch-culturele minderheden

Allochtonen (legaal in
België) :

Vreemdelingen zonder
wettig verblijf :

Belg of niet-Belg
Tenminste één van de
ouders of grootouders
geboren buiten België
Achterstandspositie (etnisch
of sociaaleconomisch)

Mensen zonder papieren
(documentlozen, illegalen)
Vluchtelingen (asielzoeker,
erkend/afgewezen
vluchteling)



Allochtonen (genaturaliseerd of
niet)
 Psychisch welzijn:
 Meer last van moeheid, lusteloosheid,
maagklachten en hoofdpijn
 Maar geen verschillen met autochtonen van
dezelfde socio-economische klasse,tenzij voor
depressie en angst bij Marokkanen en Turken
(Levecque K., Lodewijckx I., Vranken J. 2007)
Vreemdelingen zonder wettig
verblijf

Aanpassingspathologie :
Post-traumatische stressstoornis ( geen eenduidige
symptomatologie, geen cultureel antwoord)
 Depressie ( dikwijls gesomatiseerd )
 Psychosomatische klachten :angstaanvallen,
hyperventilatie, maagklachten….dikwijls geen correlatie
met status in land van herkomst

Wat weten we ?
 Verschil tussen allochtonen en vreemdelingen
zonder wettig verblijf
 Grotere psychosociale problematiek bij MZP
 Invloed van kansarmoede
 Iedere persoon heeft zijn individueel gekleurd
verhaal
Besluit : Interculturele of
metaculturele therapie?
 Vanuit etnografische kennis
 Vanuit de functie die cultuur universeel vervult
 Cultuur is evoluerend en faciliterend
 Restrictieve (pathogene?) culturen
 Rol van de migratie?
 Ontworteld : zingevend draagvlak verloren ?