Transcript ТҮҮХИЙ ЭД БЭЛТГЭЛИЙН ЗУРАГЛАЛ Түүхий эд бэлтгэлийн

БИРЖИЙН ТАЛААРХИ
ОЙЛГОЛТ, ХӨГЖИЛ
БИРЖИЙН ҮҮРЭГ, ХӨГЖИЛ
Биржийн гүйцэтгэх 3 үндсэн үүрэг:
1) Зах зээлийн бодит үнэ бүрдэх нөхцөлийг бүрдүүлэх
2) Үнийн ил тод байдлыг хангах
3) Үйл ажиллагааны зардлыг бууруулах
Биржийн хөгжлийн үе шат:
 Орон нутгийн түвшинд (local)
 Бүс нутгийн түвшинд
(regional)
 Олон улсын түвшинд
(international)
БАРААНЫ БИРЖИЙН
АРИЛЖАА, ТҮҮНИЙ ТӨРӨЛ
Арилжааны төрөл:
 Бэлэн барааны арилжаа (спот)
 Ирээдүйд нийлүүлэгдэх барааны арилжаа
(форвард, фьючерс)
 Уул уурхай:
(алт, мөнгө, зэс, цайр, хөнгөн цагаан...)
 Түлш, эрчим хүч:
(нүүрс, нефть, байгалийн хий... )
 Хөдөө аж ахуй:
(улаан буудай, элсэн чихэр, какао...ноос...)
БИРЖИЙН АЧ ХОЛБОГДОЛ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Зах зээлд нэвтрэх боломжийг нэмэгдүүлэх
Өрсөлдөөнийг бий болгох
Барааны чанар сайжруулах
Харилцаа холбоог хөгжүүлэх
Солилцоог иж бүрэн болгох
Гэрээний тэгш байдлыг хангах
Зардлыг бууруулах
Оролцогч, худалдаачдын хариуцлагыг өндөр болгох
Сав баглаа боодол сайжрах
Стандарт мөрдүүлэх
19-р зууны эхээр бирж үүсч, хөгжсөн улс орнууд
20-р зууны эхээр бирж үүсч, хөгжсөн улс орнууд
Өнгөрсөн 20 жилд бирж хүчтэй хөгжиж байгаа улс орнууд
Өнгөрсөн 20 жилд бирж сул хөгжиж байгаа улс орнууд
Бирж нь дотооддоо үйл ажиллагаа явуулдаг улс орнууд
Бараа түүхий эдийн биржтэй улс
орнуудын газрын зураг
Áàðàà ò¿¿õèé ýäèéí áèðæòýé óëñ îðíóóäûí ãàçðûí çóðàã
МОНГОЛД БИРЖ
БАЙГУУЛАХ НӨХЦӨЛ
МОНГОЛ УЛС БИРЖ БАЙГУУЛАХ
ТАЛААР ХИЙЖ БАЙСАН ОРОЛДЛОГО
байгуулагдсан он
 Эрдэнэт бирж /худалдааны төв/
1990
 Хөдөө аж ахуйн бирж
1992
Амжилтгүй болсон шалтгаан:
• Зах зээлийн систем төлөвшөөгүй
• Санхүү, эдийн засгийн хямралтай байсан
• Төрийн дэмжлэг байгаагүй;
• Түүхий эд боловсруулагчдын үйлдвэрлэл эрс буурч,
санхүү эдийн засгийн чадавхигүй болсон;
• Менежмент хөгжөөгүй байсан;
БИРЖ БАЙГУУЛАХ ДЭД БҮТЭЦ:
 Мэдээллийн технологи:
2011 оны байдлаар
160 сум,
2012 он гэхэд
272 сум,
2016 он гэхэд бүх сумд шилэн кабелийн сүлжээнд
холбогдох урьдчилсан тооцоотой.
 Санхүүгийн зах зээл: Бүх сумдад арилжааны
банкны салбар, тооцооны төвүүд ажиллаж байна.
 Түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгчид:
2009 оны байдлаар 2000 гаруй ченж,
нийт 320.0 мян.м2 агуулах
ШИЛЭН КАБЕЛИЙН СҮЛЖЭЭ
МТЗ
1405км
Кабель: Fujikura 12 шөрмөс булдаг
Төхөөрөмж: ZTE, NEC, Marion
МХС ХХК 7000км
Кабель: Тайхан, LS, Yantse, ZTT
8,12,24 шөрмөс агаар ба булдаг
Төхөөрөсж: Alcatel, Armtel, LG,
Marconi, Siemens, ZTE
Мобиком 2515км
Кабель: Sumitomo 12шөрмөс булдаг
Төхөөрөмж: Alcatel, Huawei
Ж-net 1100км
Кабель: Тайхан 24шөрмөс булдаг
Төхөөрөмж: ZTE
Нийт 12015 гаруй км
ШИЛЭН КАБЕЛИЙН СҮЛЖЭЭ
Монгол Улсын харилцаа холбооны үндсэн
сүлжээ өргөтгөх, Интернет протоколд
суурилсан өгөгдөл дамжууллын технологи
нэвтрүүлэх төсөл
Манай орны 279 сум
шилэн кабелийн
сүлжээнд холбогдоно.
САНХҮҮГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ
Манай
Улсад
өнөөгийн байдлаар
арилжааны 15 банк
үйл
ажиллагаа
явуулж байна.
ХААН банк нь 300 гаруй
сумдад
салбартай.
(Цахим дотоод сүлжээнд
холбогдсон)
БИРЖИЙН ТУХАЙ ХУУЛИЙН
ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА
МОНГОЛ УЛСАД БИРЖИЙН ХУУЛЬ
БОЛОВСРУУЛАХ ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ
Монгол Улсын Их Хурлын • “Мал аж ахуйн гаралтай түүхий
2009 оны 38 дугаар
эд
бэлтгэлийн
тогтолцоог
тогтоолоор баталсан
оновчтой болгох, түүхий эдийг
“Хууль тогтоомжийг 2012
стандартын
дагуу
бэлтгэх,
он хүртэл боловсронгуй
улмаар эцсийн бүтээгдэхүүний
болгох үндсэн чиглэл”өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх
ийн 58
эрх зүйн орчныг бий болгох”
“Монгол Улсын Засгийн
газрын 2008-2012 оны
үйл ажиллагааны
хөтөлбөр”-ийн 2.3.8
• “Хөдөөгийн
иргэд
бэлтгэсэн
түүхий
эд,
бүтээгдэхүүнээ
хэрэглэгчид шууд худалдаалах
боломж бүрдүүлсэн мэдээллийн
технологид суурилсан биржийн
сүлжээ байгуулна” гэж заасан.
ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ
БОЛОВСРУУЛСАН ТҮҮХ
Хуучнаар
ҮХЯ-нд
“Түүхий
эд
бэлтгэлийн
зохицуулалтын тухай” хуулийн төсөл боловсруулан
хэлэлцүүлж байсан ч үр дүнд хүрээгүй.
ХХААХҮ-ийн сайдын 2009 оны 1 дүгээр сарын 21-ний
өдрийн 18 дугаар тушаалаар Биржийн хуулийн төсөл
боловсруулах Ажлын хэсэг байгуулагдсан.
Хуулийн төслийг боловсруулж 2009-2011 оны хооронд
УИХ-д 2 удаа өргөн барьж хэлэлцүүлсэн.
/2010 оны УИХ-ын хаврын чуулганаас тус хуулийн
төслийг “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийн
заалтуудтай уялдуулах шаардлагаар буцааж байсан/
ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ
БОЛОВСРУУЛСАН ТҮҮХ
 Хуулийн төслийг боловсронгуй болгох УИХ-ын
гишүүдийн Ажлын хэсэг Байгаль орчин, хүнс, хөдөө
аж ахуйн байнгын хорооны дэргэд байгуулагдсан.
 Хуулийн төслийг боловсронгуй болгоход мэргэжил
арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх Дэд ажлын хэсэг мөн
байгуулагдсан.
 Дэд ажлын хэсэг төсөлд ажиллаж, төслийг өөрчлөн
найруулах, төслөөс хасах, шинээр оруулах зэргээр
нийт 58 санал гаргаж үр дүнтэй ажилласан.
 2011 оны 6-р сарын 02 өдөр уг хуулийн 5 бүлэг 17
зүйлтэйгээр батлагдсан.
ХУУЛЬД ЗААСАН
Засгийн газраас өргөн барьсан хуулийн төсөл
УИХ-аар хэлэлцэгдэж, дараах зарчмын саналууд
тусгагдан батлагдлаа.Үүнд:
 Хуулийн хууль тогтоомжийн хэсэгт Компанийн тухай,
Үнэт цаасны тухай хуулиудыг нэмж оруулсан.
Бирж нь компани байх бөгөөд төрөлжсөн нэг бирж
байна.
Биржээр ХАА бараа, түүхий эдийн худалдах, худалдан авах
гэрээний арилжаа хийгдэнэ.
• эрхийн
• үүргийн гэсэн 2 төрлийн гэрээ байна.
Биржийн дэнчин, опцион, спот гэх зэрэг шаардлагатай
олон нэр томьёог нэмж оруулсан.
ҮРГЭЛЖЛЭЛ
Биржийн төлбөр тооцоо гэсэн шинэ зүйлийг нэмсэн.
Биржийн арилжаанд байнгын болон байнгын бус
гишүүн оролцоно.
Байнгын гишүүн нь брокер
Байнгын бус гишүүн нь хоршоо
Биржээр арилжаалсан бараа түүхий эдэд урамшуулал
олгох,
ХАА-н үйлдвэрлэл эрхлэгч хоршооны гишүүн,
Газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэгчид
ҮРГЭЛЖЛЭЛ
•Биржийн зохицуулах зөвлөл 13 гишүүнтэй байх, үүнээс
6 нь төрийн байгууллагын, 7 нь төрийн бус
байгууллагын төлөөллөөс бүрдэхээр заасан.
Орон тооны бус Биржийн зохицуулах зөвлөл нь Ажлын
албатай байхаар заасан.
/Биржийн хууль нь ерөнхий зохицуулалттай, үйл
ажиллагаа нь дүрэм, журмаар нарийн зохицуулагддаг
байхаар хуульчилсан/
УИХ-ын тогтоол:
• Засгийн газар 5 хуулинд нэмэлт өөрчлөлт
оруулах 2011 оны 12 сарын 31 өмнө
• Арилжааны зуучлагч, загвар хоршоодыг
бий болгох
• Төслийн нэгж байгуулах / бэлтгэл хангах,
сургалт явуулах..../
• ХАА-н түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгчдэд
дэмжлэг үзүүлэх, агуулахын судалгаа
хийх.
ХӨДӨӨ АЖ
АХУЙН
ГАРАЛТАЙ
БАРАА, ТҮҮХИЙ
ЭДИЙН БИРЖ
1. БАРАА, ТҮҮХИЙ ЭД
2. САНХҮҮ, МӨНГӨ
3. МЭДЭЭЛЭЛ
ТҮҮХИЙ ЭД БЭЛТГЭЛИЙН ЗУРАГЛАЛ
Түүхий эд бэлтгэлийн
загвар хоршоод
Түүхий эд бэлтгэлийн
төвүүд
ГАРАХ ҮР ДҮН
Малчид, тариаланчдын орлого
тогтворжиж, түүхий эдийн үнэн
зөв, бодитой үнийн мэдээллээр
байнга хангагдана.
Түүхий эдийн бэлтгэлийн
оновчтой тогтолцоо бүрдэж,
түүхий эдийн чанар сайжирна.
Хөдөө аж ахуйн
гаралтай бараа,
түүхий эдийн бирж
байгуулагдсанаар:
Үйлдвэрлэгчид, хэрэглэгчид
чанартай түүхий эд
бүтээгдэхүүнээр хангагдана.
Худалдааны эмх замбараагүй
байдал арилж, бүртгэл
хяналтын тогтолцоо бүрдэн
улмаар төсвийн орлого өснө.
ХИЙГДЭЖ БАЙГАА
АЖЛУУД
2011 ОНЫ ЭХЭНД ТӨЛӨВЛӨСӨН
 “Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн
биржийн тухай” хуулийг УИХ-аар батлуулах, биржийн
бэлтгэл ажлыг хангах;
 “Хоршооны тухай” хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах,
сурталчлах, хэрэгжилтийг хангуулах;
 Орон нутагт түүхий эд бэлтгэлийн загвар хоршоодыг
бий болгох, бэхжүүлэх;
 Мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх.
ХИЙГДЭЖ БАЙГАА
 Аймаг бүрт түүхий эд бэлтгэлийн загвар 1 хоршоо бий
болгоход хөнгөлөлттэй зээлийн дэмжлэг
/900.0 сая-20 загвар хоршоо/
 Архангай, Завхан, Говь-Алтай, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий
аймгуудын төвд Түүхий эд бэлтгэлийн төв бий
болгоход дэмжлэг
/600.0 сая-6 түүхий эд бэлтгэлийн төв/
 Түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч хоршоодод тоног
төхөөрөмжийн дэмжлэг
/500.0 сая-ноос, ноолуур пресслэгч машин,
электрон жин, олсон таар, төмөр утас/
ТҮҮХИЙ ЭД БЭЛТГЭЛИЙН ЗУРАГЛАЛ
Түүхий эд бэлтгэлийн
загвар хоршоод
Түүхий эд бэлтгэлийн
төвүүд
ТҮҮХИЙ ЭД БЭЛТГЭЛИЙН ЗУРАГЛАЛ
Түүхий эд бэлтгэлийн төв
Түүхий эд бэлтгэлийн
хоршоод
Хөдөө аж ахуйн хоршооны загвар:
Түүхий эдийн
худалдаа
Хадлан
бэлтгэл
Тэжээл
үйлдвэрлэл
Газар
тариалан
Түүхий эдийн
боловсруулалт
Хадгаламж,
зээл
Мал эмнэлэг,
үржлийн
үйлчилгээ
Хөдөө аж ахуйн загвар хоршоо:
Говь-Алтай аймгийн Дарив сумын “Буян Ундрал” хоршоо
 200 гаруй өрхийн 300 гаруй гишүүнтэй.
 Түүхий эд бэлтгэл, худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа
явуулдаг, өнгөрсөн онд:
 12 тн ямааны ноолуур;
 5000 гаруй мал нядлаж борлуулсан.
Жилдээ: борлуулалтногдол ашиг
орлогын албан татвар
НДШ, ЭМД
747.0 сая.төг
47.9 сая.төг
18.0 сая.төг
8.2 сая.төг
Үргэлжлэл
 2011 оны 06 дугаар сарын 20-24-ний өдрүүдэд АНУ-ын
Чикагогийн биржийн 2 эксперт манай улсад ирж
ажиллана ;
 Биржийн сургалт, сурталчилгааны ажлуудыг эхлүүлэх.
ОЛОН УЛСЫН ХӨТӨЛБӨР,
ТӨСЛИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДАД
ХАНДСАН НЬ
ХХААХҮЯ
БАНК, САНХҮҮ, ТЭЭВЭР, АГУУЛАХ,
МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ
Сургалт, судалгаа, сурталчилгаа, дэмжлэг
ОЛОН УЛСЫН ХӨТӨЛБӨР, ТӨСЛИЙН БАЙГУУЛЛАГА
ҮЙЛДВЭРЛЭГЧИД,
ХУДАЛДААЧИД
БИРЖ
БРОКЕР
ХОРШОО,
БРОКЕР
МАЛЧИД, ТАРИАЛАНЧИД
Бодлого, дэмжлэг, сургалт, сурталчилгаа
ЦААШИД АНХААРЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ
 Малын эрүүл мэнд, түүхий эдийн чанарыг сайжруулах,
стандартад нийцүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх;
 Орон нутгийн хоршоодын түүхий эдийн АГУУЛАХУУДЫГ
шинэчлэн засварлахад дэмжлэг үзүүлэх;
 Түүхий эдийн БИЧИЛ ЛАБОРАТОРИУДЫГ орон нутагт
хоршоодыг түшиглэн байгуулах;
 Хоршоодын компьютерийн ПРОГРАММ БОЛОН ТЕХНИК
хангамжийг сайжруулах;
НООС, НООЛУУРЫН ЛАБОРАТОРИ /GIZ/
ноос, ноолуурын бичил
лаборатори
АРГА ХЭМЖЭЭ
 Улсын тэргүүний загвар хоршоодын үйл ажиллагаатай
танилцах, туршлага судлах аялал;
 Түүхий эд бэлтгэлийн салбарын хүний нөөцийг
чадавхижуулах сургалтууд зохион байгуулах;




Ноос, ноолуур ангилан ялгах сургалт;
Арьс, ширний тордолтын сургалт;
Хоршооны зохион байгуулалт, бизнесийн сургалт;
Түүхий эдийн чанарыг тодорхойлох, шинжлэх сургалт г.м
УЛСЫН ТЭРГҮҮНИЙ ХОРШООДЫН ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААТАЙ ТАНИЛЦАХ
АРГА ХЭМЖЭЭ
 Гадаадын зарим улсын биржийн үйл ажиллагаатай
танилцах, туршлага судлах;
 Биржийн сургалт;
 Биржийн дотоод ажилтнуудын сургалт;
 Биржийн арилжаанд оролцогчдын сургалт;
 Биржийн үйл ажиллагааны дотоодын болон хөндлөнгийн
хяналт хийх сургалт;
 Биржийн мэдээллийн технологи болон төлбөр тооцоо,
санхүүгийн сургалт.
ЗАСГИЙН ГАЗАР
БАНК, САНХҮҮ, ТЭЭВЭР, АГУУЛАХ,
МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ
ҮЙЛДВЭРЛЭГЧИД,
ХУДАЛДААЧИД
БИРЖ
БРОКЕР
ХОРШОО,
БРОКЕР
МАЛЧИД, ТАРИАЛАНЧИД
Бодлого, дэмжлэг, сургалт, сурталчилгаа
АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА.
[email protected]