Transcript dosyayı indir

 PROFOESYONEL SES
ODYOLOJİ KONUŞMA VE SES
BOZUKLUKLARI UZMANI
Ses Tanımları
 "Ses" maddeden oluşan bir ortamda yayılan,
mekanik bir titreşim dalgasıdır.
Sağlıklı Ses; organik patolojisi olmayan ve ses cerrahisi
geçirmemiş olan ya da pürüzsüz, canlı, parlak ve vücut imajıyla
uyumlu ses olarak tanımlanabilir.
Profesyonel/ Elit Ses; takriben 2 yıldır haftada 2 saatten az
olmamak kaydıyla ses eğitim pratiği kazanmış sestir
 Müzikal Ses
Yinelenen belli bir periyot ve frekansı
bulunan ayrıştırıldıklarında kendisini
oluşturan basit seslere ayrılabilen seslerdir.
 Müziksel Sesin Özellikleri
Müzikal sesler bilindiği gibi yinelenen
hareketlerden oluşan, belli frekans ve süreleri
olan seslerdir. Düzensiz bir şekilde titreşen
ses kaynaklarının ürettiği sesler ise gürültü
veya doğrudan ses olarak nitelendirilir.
 Frekans Özellikleri
Müzikal seslerin belirlenmiş frekansları vardır
ve saniyedeki titreşim sayıları vardır. Bu
nedenle işitme sisteminde tiz ve pes duygusu
uyandırır. Sesin psiko-fiziksel algılama ile
olan frekansına sesin perdesi (pich) denir.
Perde bir anlamda frekansın müzik dilindeki
karşılığıdır.
 Stevens, Volkman ve Newman (1937) ise
insanların duydukları perde aralıklarının
frekans aralıklarıyla düz orantılı değil de
logaritmik bir şekilde bağlantılı olduğunu
göstermişlerdir. Deneklerin psikofizik
ayarlamaları deneylerinde verdikleri
cevaplara dayanarak perdelerin psikolojik
algılanması cetvelini (mel scale) ortaya
çıkarmışlardır
Bu cetvelin standardı olarak da mel terimini
kullanmışlardır. Piyanodaki orta do ile bir
aşağısındaki do arasındaki farkı, insanlar 167
mellik bir fark olarak algılarlar ama orta
do’dan iki oktav yukarıdaki do ile ondan bir
oktav yukarıdaki do arasındaki farkı 508
mellik bir fark olarak algılarlar.
İki aralık da bir oktav olmasına rağmen daha
tiz olan oktav aralığı çok daha genişmiş gibi
gelir insana. Sanki psikolojik mesafe, tiz
sesler arasındaki aralıklarda pes sesler
arasındaki aynı aralıklardan daha fazladır
 Seslenme Süresi Özellikleri
Müzikal seslerin ne kadar süre ile devam
edeceği belirlenmiştir. Bu da müzikal seslerde
bir ritm boyutu olmasını gerektirir. Müzikte
süre birimi vuruştur. Vuruş süreleri
metronomla belirlenir. Müzikte perde ve ritm
ögeleri bir bütün olarak oluşturulmaktadır.
 Tını özellikleri
Ses kaynaklarının frekansları, bağıl fazları ve
genlikleri değiştikçe müzikal sesin niteliği de
değişir. Müzikal sesin bir özelliği olan tını, ses
kaynağının bu iç yapısına bağlı olarak farklılık
gösterir. Müzik seslerini oluşturan basit
seslerin frekansları, genellikle birbirinin tam
katıdır
ve bunlara selen adı verilir. Bu durum sesin
tınısını belirler. Oysa basit seslerin frekansları
tam sayılı katları halinde değil de rastgele
değerlerdedir ve belli tınıları yoktur.
 Şiddet özellikleri
Sesin şiddeti, sesi oluşturan dalgaların
enerjisi ile ilgilidir. Enerji düzeyini
değiştirmeyen ve sürekli, aynı şiddette
duyulan sesler, yeterince müzikal sesler
değildir. Bu nedenle müzikal sesin enerjisi ve
şiddetinin belirli bir düzen içinde değişken
olması gerekir. Böylece müzikal sesin
etkinliği artmış olur.
 Kalite Özellikleri
Müzikal sesin kaliteli oluşu, ses kaynağının
yapısı ile ses güç veren ve tını kazandıran
tüm sistemlerin kaliteli olması ile ilgilidir. Bu
bağlamda, insan vücudu ile oluşan müzikal
seste bireyin ses sitemindeki anatomik yapı
kalitesi ile doğru ve uyumlu kullanımı, sesin
kalitesini doğrudan etkilemektedir.
Sesin Yaşla İlişkisi
Doğum sırasında bebeğin ilk ağlamasıyla
ortaya çıkan ve ortalama frekansı 500 Hz
civarında olan ses(mi) büyüdükçe kalınlaşır
ve sekiz yaşında 275 Hz’e düşer.
Ergenlik çağına kadar erkek ve kızlarda aynı
tonda seviyesindedir
 Erkek çocukların ses telleri %60 büyürken
 Kız çocukların ses telleri %35’e kadar büyür.
 Ergenlik döneminde kız çocukların sesleri 2,5
ton düşerken, erkek çocuklarda 1 octavlık
değişim olur.
 Böylece erkek sesleri 110-150 Hz arasında
 Kadın sesleri 220-290 Hz arasında kalır.
Ses kapasitesi sınırları
 Genel olarak 1,5 octav ile 2,5 octav
arasındadır.
 Ulaşılabilen en kalın ton Fa(fa1)=43 Hz,
En ince ton mi4=2610 Hz’dir.
 Kadın seslerinde larenks ıslık sesi 4000 Hz’ye
kadar çıkabilir.
Kadın sesleri
 Soprano: En doğal ve en ince kadın sesidir.
En doğal kadın sesi olduğu için çok sık
rastlanmaktadır.
 Alto: Rengi koyu, gelişmiş göğüs seslerine
sahip kalın sestir.
 Kontralto: Nadiren rastlanılan bir ses grubu
olup altodan daha kalın, kuvvetli ve dramatik
bir etkiye sahiptir.
Erkek sesleri
 Tenor: ince erkek sesidir
 Bariton: orta kalınlıkta ki tenor ve bas
arasındaki ses grubudur.
 Bas: koyu renkli, en kalın erkek sesidir
Kaliteli seslerde ses sınırları;
 Soprano= la-do3-fa3
 M.soprano= sol-do3
Normal seslerde ses sınırları
Soprano= la-sol2
m. soprano= sol-fa2
 Alto= fa-do3
Alto= fa-mi2
 Tenor= la-do2-mi2
Tenor= si- sol1
 Bariton= sol-la1
Bariton= la-fa1
 Bas= re-sol1
Bas= mi-do1
Soprano............240-1152
Alto....................160-768
Tenor..................128-480
Baritone................95-384
Bass....................80-320
Hz
Hz
Hz
Hz
Hz
Ses tellerinin Boyutları
 Soprano:
 Mezo Soprano
 Kotnrallo
 Tenör
 Bariton
 Bas
14mm-17mm
18mm-21mm
18mm-19mm
18mm-20mm
21mm-27mm
24mm-25mm
 SESİN ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ
KAVRAMLAR
Sesin Gürlüğü
Vokal şiddet ya da ses yoğunluğu anlamına gelir.
Solunum basıncına, ses tellerinin ses uzunluğuna
kısalığına, rezonans bölgelerinin darlığına genişliğine
göre değişiklik gösterir. Ses eğitimi yoluyla “taşıma
ses” özelliği kazanan insan sesi, armoniklerin güç ve
yoğunluk kazanmasıyla şiddetini (volüm) geliştirerek
büyük bir salonda aşırı güç harcamadan duyulabilir
hale gelmektedir.
Vibrato(Salınımı)
Sesin saniyede 5-8 kez ton (perde) ve şiddet
yüksekliği değişimidir.
Şarkı söyleyen bir seste doğal bir vibratonun
varlığı ses renginin veya kalitesinin önemli
bir belirtisidir.
Üç ana parametresi vardır:
1- saniyedeki salınım sayısı
2- şiddet değişikliği
3- perdedeki dalgalanma
Özellikle eğitilmiş seslerde vibrato özelliği
sesin müzikalitesi ile paralel olarak
değerlendirilir.
 Sesin Rengi
Ses organlarının anatomik yapısı, vokal
kordların kısalığı, uzunluğu, inceliği, lifciklerin
yapısı, ağız ve rezanatörlerin yapısı, sesin
gürlüğü ve şiddeti sesin rengini verir.
Entenasyon: Ses tellerinin belirli bir tonda
ayarlanabilmesi, istenilen frekansta ses
üretilebilmesidir. Sesin sağlıklı oluşu ile
ilgilidir. Entanasyonun doğru olamaması,
müzikal ve teknik eksiklik olduğu gibi
dinleyeni de rahatsız eder.
Sesin Yeri
Larenkste oluşan ses, dille sürtünerek
boğazda tınlayıp koyu ve boğuk biçimde
ağızdan çıkabileceği gibi; üstte, üst damağı
yalayarak, rezonans boşluklarından da
yararlanarak, büyüyüp zenginleşerek, rahat
ve parlak bir biçimde gerekli müzikal
söyleyişe ulaşarak ağızdan dışarı çıkmasıdır.
Ses eğitimi
 Ses eğitimi; bireylere konuşma ve/veya şarkı
söylemede seslerini doğru, etkili ve güzel
kullanabilmeleri için gereken davranışların
kazandırıldığı ve içinde konuşma, şarkı
söyleme ve şan eğitimi gibi alt ses eğitimi
basamaklarını barındıran, disiplinler arası bir
özel alan eğitimidir.
Müzik eğitimi alacaklar







Çok iyi bir müzik kulağı
Çok iyi bir müzik hafızası
Dinlenebilir nitelikte güçlü bir ses materyaline
Sağlıklı bir bünye
Dengeli bir psikolojiye ve güce
Zengin bir algılama ve hayal gücüne
Fiziksel yapı ve fizyonomi düzgünlüğüne
Ses Eğitimi Türleri
Şarkı Söyleme Eğitimi
Bireylere ses eğitiminin gereklerine uygun
olarak, güzel ve etkili şarkı söylemeleriyle ilgili
davranışların kazandırıldığı, şarkı söyleme
eğitimini de içine alan ve özellikle genel ve
amatör müzik eğitimi kapsamında uygulanan
bir ses eğitimidir
Şan eğitimi
Dilimize, Fransızca’daki “chant” sözcüğünden
geçen bu kelimenin asıl anlamı; “dayanıklılık
ve sağlamlık kazandırılmak üzere sesi
işlemek, yetiştirmek, sesle ilgili dayanıklılık
sanatı, ses müziği sanatı, tekniği ve insan
sesiyle oluşturulan müziksel ve teknik sesler
bütünü”dür. (Töreyin, 1998)
Koro Eğitimi
Koro: sayısal oluşum, ses türü, ses kapasitesi
ve tını bakımından dengeli, önceden
belirlenen bir modele uygun olarak tek ya da
çok sesli müzik yapıtlarının seslendirmeyorumlama amacıyla oluşturulan ses
topluluklarıdır. Koro eğitimi ise buna uygun
ses eğitimidir.
Konuşma Eğitimi
Ses eğitimi içerisinde yer alan ve bireye
sesini konuşurken doğru, etkili ve güzel
kullanmayı amaçlayan, doğru artikülasyon ve
doğru diksiyon alışkanlığı kazandırmaya
yönelik bir ses eğitimi türüdür. Daha çok,
mesleğini konuşarak yürüten bireylere
uygulanır.
Eğitim süresi
Ses eğitimine erkeklerde 18 yaşından önce,
kızlarda ise 16 yaşından önce
başlanmamalıdır
En az 4 yıl bazı konservatuarlarda 5,6,7 yıl
olanlar var
Ses Eğitiminin Ögeleri
Solunum Solunum
Omuz Solunumu:Göğsü kabartarak alınan bu nefes
şarkı söyleyenler için yetersiz, hatta zararlıdır.
Kaburga Solunumu: Nefes aldığımızda kaburgalar
yandan genişlediğinde kullanılan nefestir.
Diyafram Solunumu:Şarkı söylerken doğru nefes
almaya en uygun nefestir.
Vücut Duruşu:
Göğüs önde ve yukarıda, omuzlar rahat ve
karın içerde olduğu halde vücut dik tutulur.
Bu duruş rahat ve bilinçli olmalıdır. Baş rahat
ve serbest şekilde dik tutulmalıdır.
Ses Atakları(vokal ataklar): Müzikal anlamda atak,
bir müzik cümlesinin başlangıç veya giriş hareketidir.
“Seslenme” biçimi de denilen atak, sert ritmin temelini
oluştur. Ses kalitesini etkileyen dengeli
kullanıldığında ses üretimi (fonasyon) rezanatörlerin
kullanımı, sesin doğruluğu ve temizliği, sesin kalitesi,
sesin gürlüğünün dengelenmesini olumlu olarak
doğrudan etkilemektedir.
Sesin Tutulması: Solunum, fonasyon,
rezonans ve artikülasyonun doğru ve
birbiriyle uyumlu olarak gerçekleştirilmesinin
devam ettirilmesidir. Yani sesin doğru üretim
ve kullanımının belli bir uyum içerisinde
devam ettirilmesidir. Bu süre erkeklerde 25,
bayanlarda 17 saniyedir.
Ses Kalitesinin Kontrolü
Sesin temiz,(hışırtısız, pürüzsüz, gürültüsüz),
parlak, dolgun, zengin tınılı, kendi içinde
bütünlüğü/devamlılığı olan ( tüm ses
bölgelerinin içinde kullanıldığı, kırılmayan,
kopmayan) ve homojen bir yapıdaki (soluğun
her zerresinin aynı kalitede olduğu) ses
anlaşılır.
 Vokal Register:
Ses tellerindeki değişik titreşim hareketlerini
tanımlayabilmek için kullanılan “register”
kavramı, aynı sesi değişik tınılarda
verebilen bir müzik aleti olan orgdan
esinlenilerek kullanılmıştır.
VOKAL REGİSTER
 Erkek Sesleri
 Göğüs
 Kafa
 Falseto
Kadın Sesleri
Göğüs
Orta
Kafa
 İyi eğitilmiş seslerde register geçişleri belli
olmamaktadır.
 Fonasyon: Akciğerlere nefes borusundan
geçerek gelen nefesin ses tellerini
titreştirmesi ve dışarıya ses olarak
verilmesine denir.
 Rezonans
Ses tellerinin titreşmeye başlamasıyla,
rezanatörlerin de titreşmesi ve böylece sesin
doğuşkanlıklarının artması, tınısının
zenginleşmesi ve kişiye özgü ses
karakterlerinin oluşmasıdır. Sesin rezanatör
bölgelerinde yankılanarak tını zenginliğini
kazanmasıdır.
Şarkıcı Formantı
Şekil değiştiren rezonans
yoğunluklarına
“formant” adı verilir. Bir şarkıda 4 ya da 5
formant olduğu saptanmıştır. Şarkıcı sesinin
çınladığı yer ise 3. formant olup 2300 Hz ile
3200 Hz arasında
değişir ve şarkıcının
sesinin büyük bir orkestranın üstünde
duyulmasını sağlar.
Artikülasyon
Konuşma dilindeki sesler için nefesin ses
banlarını titreştirerek ya da titreşmeden
gırtlaktan geçtikten sonra ağız ve burun
boşluğundan geçerken şekillenme halidir.
konuşurken olduğu kadar şarkı söylerken de
“ne denildiği, ne söylenmek istediği”
dinleyenler tarafından doğru anlaşılmalıdır.
EĞİTİLMİŞ SESLERİN ULAŞABİLDİKLERİ
EN YÜKSEK ŞİDDET
 Ses şiddeti : 120 dB
 Ses şiddeti
 Ses şiddeti
 Ses şiddeti
 Ses şiddeti
(Büyük opera)
: 110-120 dB (Opera sesi)
: 100-110 dB (Opera komik sesi)
: 90-100 dB (Operet Sesi)
: 80-90 dB (Konser sesi)