Transcript Wewnętrzny system zapewniania jakości

Wewnętrzny system zapewniania jakości
Marek Frankowicz
Szkolenie dla pracowników Uniwersytetu Rzeszowskiego
Rzeszów, 18.12.2012
Co to jest jakość?
 Jakość jako wyjątkowość – w tym podejściu szczególny nacisk jest położony na działania
projakościowe powiązanie z realizacją celów strategicznych uczelni, wiążących się często
z dążeniem do budowania jej szczególnej, wyróżniającej pozycji np. jako jednej z
najlepszych uczelni w regionie, kraju, Europie.
 Jakość jako doskonałość – w tym podejściu szczególny nacisk jest położony na działania
projakościowe powiązane z podnoszeniem kwalifikacji kadry dydaktycznej,
doskonaleniem metod nauczania, środków dydaktycznych i oceny, unowocześnianiem
programów, rozwojem zasobów wspierających kształcenie.
 Jakość jako spełnianie przypisanych funkcji (fitness for purpose) – w tym podejściu
szczególny nacisk jest położony na działania projakościowe powiązane z zaspokojeniem
potrzeb zewnętrznych interesariuszy
 Jakość jako korzystny stosunek efektów do nakładów – w tym podejściu szczególny
nacisk jest położony jest na działania projakościowe powiązane z racjonalnym
gospodarowaniem nakładami materialnymi (zwłaszcza w przypadku uczelni publicznych)
 Jakość jako transformacja – w tym podejściu szczególny nacisk jest położony na
działania projakościowe powiązane z zarządzaniem zmianami przyczyniającymi się do
ciągłej poprawy jakości.
ENQA “European Standards and Guidelines” /ESG/
1. Polityka oraz procedury zapewnienia jakości
2. Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd
programów oraz ich efektów
3. Ocenianie studentów
4. Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej
5. Zasoby do nauki oraz środki wsparcia dla studentów
6. Systemy informacyjne
7. Publikowanie informacji
W skrócie:
Jakość procesu kształcenia – Jakość kadry – Jakość
informacji
Standardy i wskazówki ENQA (1)
1.Polityka oraz procedury zapewnienia jakości: Instytucje powinny posiadać politykę
oraz związane z nią procedury w zakresie jakości oraz standardy oferowanych przez
siebie programów i ich efektów. Powinny także przyjąć na siebie wyraźne zobowiązanie
do rozwoju kultury, która uznaje znaczenie jakości oraz jej zapewnienia w ich
funkcjonowaniu. W tym celu, instytucje powinny opracować i wprowadzić w życie
strategię na rzecz ciągłej poprawy jakości. Strategia, polityka oraz procedury powinny
posiadać formalny status i być powszechnie dostępne. Powinny równie przewidywać
określone funkcje dla studentów oraz innych zainteresowanych stron.
2.Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd programów oraz ich efektów:
Instytucje powinny dysponować oficjalnymi mechanizmami zatwierdzania,
okresowego przeglądu oraz monitorowania swoich programów oraz ich efektów.
3.Ocenianie studentów: Studenci powinni być oceniani według opublikowanych oraz
konsekwentnie stosowanych kryteriów, przepisów i procedur.
4.Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej: Instytucje powinny posiadać metody
gwarantujące, że kadra prowadząca zajęcia dla studentów dysponuje odpowiednimi
kwalifikacjami i kompetencjami. Powyższe metody powinny być dostępne dla osób
prowadzących zewnętrzne przeglądy i stanowić przedmiot komentarza w raportach.
Standardy i wskazówki ENQA (2)
5. Zasoby do nauki oraz środki wsparcia dla studentów: Instytucje winny
zagwarantować, by zasoby wspomagające naukę studentów były wystarczające i
odpowiednie dla każdego
z oferowanych programów.
6. Systemy informacyjne: Instytucje powinny gromadzić, analizować i wykorzystywać
stosowne informacje dotyczące skutecznego zarządzania oferowanymi programami
studiów oraz innymi działaniami.
7. Publikowanie informacji: Instytucje powinny w regularnych odstępach czasu
publikować aktualne, bezstronne i obiektywne informacje – zarówno w ujęciu
ilościowym, jak i jakościowym – na temat oferowanych przez siebie programów
oraz ich efektów”.
Legislacja:
Prawo o Szkolnictwie Wyższym
Rozporządzenia MNiSW
Dokumenty PKA
Standardy i wskazówki ENQA, różne dokumenty związane w Procesem
Bolońskim etc.
Nieco historii: cztery pory roku polskich systemów zapewnienia
jakości
Wiosna: 1991-95
Lato: 1995-2000
Jesień: 2000-2003
Zima: 2003-2006
Przedwiośnie & wiosna: 2006 - …
Nadchodzi lato?
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie warunków
prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia z dnia 5
października 2011 r.
§9. 1. Jednostka organizacyjna uczelni może prowadzić studia pierwszego stopnia lub
studia drugiego stopnia, jeżeli spełnia następujące warunki:
…….
2) wskazała związek kierunku studiów ze strategią rozwoju, w tym misją uczelni,
…….
9) wdrożyła wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia, uwzględniający
działania na rzecz doskonalenia programu kształcenia na prowadzonym kierunku
studiów.
2. Jednostka organizacyjna uczelni, która rozpoczyna kształcenie na nowym kierunku
studiów, powinna
………
2) wdrażać wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia, uwzględniający
działania na rzecz doskonalenia programu kształcenia na prowadzonym kierunku
studiów, od dnia rozpoczęcia kształcenia na danym kierunku studiów.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie warunków
prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia z dnia 5
października 2011 r.
§11. Wewnętrzny system zapewnienia jakości, odnoszący się do wszystkich
etapów i aspektów procesu dydaktycznego, uwzględnia w szczególności
wszystkie formy weryfikowania efektów kształcenia na poszczególnych
kierunkach studiów, osiąganych przez studenta w zakresie wiedzy,
umiejętności i kompetencji społecznych oraz oceny dokonywane przez
studentów, o których mowa w art. 132 us. 3 ustawy, oraz wnioski z
monitorowania kariery zawodowej absolwentów uczelni.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego w sprawie oceny programowej
i instytucjonalnej z dnia 29 września 2011 r.
§1. Rozporządzenie określa warunki
1) oceny programowej na określonym kierunku
studiów, poziomie i profilu kształcenia,
2) oceny instytucjonalnej w podstawowej jednostce
organizacyjnej uczelni, zwanej dalej „jednostką”
- dokonywanej przez Polską Komisję Akredytacyjną.
§2. Ocena programowa obejmuje ocenę
1) spełniania warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i
profilu kształcenia określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 pkt.
1, 2 i 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. , w tym ocenę
a) związku kierunku studiów e strategią rozwoju uczelni, w tym jej misją
b) opracowanych przez jednostkę zakładanych efektów kształcenia w odniesieniu do
efektów kształcenia opisanych w Krajowych Ramach Kwalifikacji dla Szkolnictwa
Wyższego
c) programu studiów, w tym realizacji zakładanych efektów, kształcenia oraz sposobów
weryfikacji osiągniętych efektów kształcenia
d) sposobu przypisania punktów ECTS do poszczególnych modułów kształcenia – zajęć
lub grupy zajęć – w programie studiów
e) spełniania wymagań dotyczących minimum kadrowego i kwalifikacji nauczycieli
akademickich prowadzących zajęcia dydaktyczne na kierunku studiów
f) infrastruktury dydaktycznej, w tym dostępu do literatury zalecanej w ramach
kształcenia na kierunku studiów
§2. Ocena programowa obejmuje ocenę (c.d.)
2) warunków prowadzenia kształcenia na odległość, jeżeli program kształcenia
przewiduje prowadzenie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na
odległość;
3) funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia - w
zakresie analizy efektów kształcenia i jego działania na rzecz doskonalenia programu
kształcenia;
4) Dostosowania efektów kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym:
a) wykorzystanie wyników monitorowania karier zawodowych absolwentów,
b) wykorzystania opinii pracodawców przy tworzeniu programów
kształcenia,
c) organizacji praktyk oraz wyników analizy zakładanych i uzyskanych
efektów z realizacji tych praktyk;
5) zarządzania procesem dydaktycznym w zakresie kierunku studiów, w tym zmian
dokonywanych w programie kształcenia wynikających z jego doskonalenia
§6. Polska Komisja Akredytacyjna dokonuje oceny instytucjonalnej działalności
jednostki, jeżeli jednostka ta prowadzi studia doktoranckie lub spełnia łącznie
następujące warunki:
1) w ciągu 5 lat poprzedzających ocenę instytucjonalną jednostka ta w zakresie oceny
programowej nie uzyskała oceny negatywnej, a w przypadku oceny warunkowej uzasadnienia jej wydania nie stanowiły zastrzeżenia dotyczące konstrukcji i
funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia;
………
§8. Ocena instytucjonalna obejmuje ocenę:
1) związku strategii rozwoju jednostki ze strategią rozwoju uczelni
2) funkcjonowanie wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia, w tym
jego konstrukcji i oddziaływania na doskonalenie jakości kształcenia
3) jakości kształcenia na studiach podyplomowych prowadzonych w jednostce
4) jakości procesu kształcenia na studiach doktoranckich prowadzonych w jednostce
5) współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym
§8. Dokonując oceny programowej i instytucjonalnej, Polska Komisja Akredytacyjna
uwzględnia:
1) stopień umiędzynarodowienia studiów, w tym współpracę międzynarodową w
zakresie kształcenia, wymianę studentów i nauczycieli akademickich, a także proporcje
liczby studentów z zagranicy do ogólnej liczby studentów oraz prowadzenie zajęć w
językach obcych;
2) współpracę międzynarodową w zakresie badań naukowych, jeżeli jednostka
prowadzi w ramach kierunku studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie lub
prowadzi studia doktoranckie
3) wyniki poprzednich ocen programowych dokonanych przez Polska Komisję
Akredytacyjną , akredytacje i certyfikaty uzyskane w wyniku oceny przeprowadzonej
przez międzynarodowe i krajowe komisje branżowe dokonujące ocen w wybranych
obszarach kształcenia oraz przez agencje akredytacyjne zarejestrowane w Europejskim
Rejestrze Agencji Akredytacyjnych (EQAR) lub agencje, z którymi Polska Komisja
Akredytacyjna zawarła umowy o uznawalności ocen akredytacyjnych.
§9. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 października 2011
Akredytacja międzynarodowa
• Akredytacja przyznawana przez instytucje/organizacje
zagraniczne
• Akredytacja przyznawana przez instytucje/organizacje
międzynarodowe
Dojrzałość i ciągłe doskonalenie zarządzania jakością w uczelni
Uczelnie powinny okresowo, w formule samooceny, prowadzić diagnozę aktualnej dojrzałości
własnych rozwiązań projakościowych. Można wyróżnić pięć poziomów tej dojrzałości:
poziom 1 – brak formalnego podejścia. Zarządzanie jakością cechuje brak podejścia
systemowego. Wyniki działalności są słabe lub nieprzewidywalne. Dane są dostępne ale nie
wykorzystywane dla doskonalenia działań;
poziom 2 – podejście reaktywne. Podejście bazuje na problemach. Uczelnia reaguje na
reklamacje i negatywne uwagi. Dane są przeglądane jeśli jest to wymagane. Nieliczne dane na
temat wyników są dostępne;
poziom 3 – podejście stabilne. Szczegółowe i czasowo dostępne dane są wykorzystywane w celu
zapewnienia zgodności z wymaganiami. Występują ustanowione metodyki postępowania albo
podejścia. Można dostrzec troskę o doskonalenie;
poziom 4 – podejście systematyczne. Systematyczne sterowanie procesami daje dobre rezultaty i
pozytywne trendy. Dane są efektywnie wykorzystywane a procesy dydaktyczne ciągle
doskonalone. Wymagania przepisów są konsekwentnie spełniane.
poziom 5 – istotne ciągłe doskonalenie. Silnie zintegrowany system zarządzania
z instytucjonalnymi udoskonaleniami. Uczący się studenci są kompetentni w pełni zgodnie z
kryteriami przyjętymi w uczelni.
Por. IWA 2: Quality management systems – Guidelines for the application of ISO 9001:2000 in education, s. 15 – 17.
Copenhagen Business School: „krąg jakości” (quality circle)
•
•
•
•
•
Jakość jako wyjątkowość (specyfika uczelni, jej miejsce w kraju i w Europie)
Jakość jako doskonałość (zachęcanie pracowników do stałego podnoszenia
kwalifikacji). Wysokie kompetencje kadry pomagają w rozwoju uczelni jako ”organizacji
uczącej się”.
Jakość jako funkcjonalność (fitness for purpose). Kontakty z zewnetrznymi
interesariuszami (pracodawcy, partnerzy biznesowi etc.).
Jakość jako korzystny stosunek wartości do ceny (value for money). Oprócz
obowiązkowych czy zalecanych działań majacych pokazać wiarygodność uczelni jako
instytucji publicznej (akredytacja etc.), uczelnia prowadzi oceny wewnętrzne
(informacja zwrotna od studentów), organizuje grupy fokusowe z udziałem
pracodawców i absolwentów oraz prowadzi w cyklach 2-letnich badania jakościowe
”środowiska edukacyjnego” (learning environment).
Jakość jako transformacja. Uczelnia wspiera inicjatywy przyczyniajace się do ciagłej
poprawy jakości. Programy studiów są oparte na efektach uczenia się i uwzględniają w
coraz większym stopniu umiejętności generyczne. Wewnętrzny i zewnętrzny
benchmarking ujawnia przykłady dobrej praktyki, które są następnie upowszechniane.
Copenhagen Business School:
realizacja inicjatyw projakościowych
Działania projakościowe w CBS są najczęściej inicjowane
„oddolnie”. W warunkach decentralizacji takie działania
przyjmują na ogół jedna z dwóch form:
• “Gniazda dobrej praktyki” (Pockets of Good Practice): lokalne
przykłady dobrej praktyki są „pielęgnowane” przy wsparciu CBS
LL i stopniowo rozprzestrzeniają się po uczelni.
• „Jednostki pilotażowe” (Pilot Sites). Realizuje się projekty
pilotażowe w wybranych jednostkach CBS, a następnie wdraża
się sprawdzone rozwiązania w szerszej skali.
"Niech zakwitnie tysiąc kwiatów! Niechaj spiera się sto szkół!"
• Nie ma „recepty na optymalny system
zapewnienia jakości kształcenia”
• System winien pomagać uczelni wypełniać jej
misję:
– Uczelnia powinna określić, jakie są jej priorytety
– System zapewnienia jakości ma wspierać rozwój
uczelni
– Społeczność uczelni – „właściciele systemu”
Funkcje Uczelnianego Systemu Zapewniania Jakości (1)
 Nadzór nad ofertą dydaktyczną Uczelni: tworzenie i modyfikacja
programów kształcenia dla studiów stacjonarnych, niestacjonarnych i
podyplomowych, weryfikacja czy koncepcja kształcenia jest zgodna z misją
i strategią Uczelni, uwzględnianie opinii interesariuszy wewnętrznych i
zewnętrznych
 Nadzór nad określaniem i weryfikacją efektów kształcenia, z
uwzględnieniem wymogów rynku pracy, analiza zatrudnialności
absolwentów
 Ocena spójności zakładanych efektów kształcenia, treści kształcenia i
stosowanych metod dydaktycznych
 Monitorowanie, analiza i ocena sposobów oceniania studentów
 Analiza funkcjonowania systemu ECTS i ocena jego adekwatności oraz
efektywności jako systemu transferu i akumulacji punktów zaliczeniowych
Funkcje Uczelnianego Systemu Zapewniania Jakości (2)
 Monitorowanie procesu rekrutacji i analiza trendów w tym zakresie
 Monitorowanie procesu dyplomowania
 Monitorowanie, analiza i ewaluacja procesów związanych z tokiem
studiów, w tym: organizacji procesu kształcenia (z uwzględnieniem
możliwości indywidualizacji), rozpatrywania spraw studenckich, opieki
naukowej i dydaktycznej oraz uwzględnienia potrzeb studentów
niepełnosprawnych
 Nadzór nad systemem wsparcia dla studentów (pomoc materialna,
doradztwo zawodowe, pomoc psychologiczna, opieka zdrowotna i inne
sprawy bytowe)
 Monitorowanie polityki kadrowej i systemu oceny pracowników
 Analiza sposobu wykorzystywania bazy dydaktycznej, jej jakości i
adekwatności do potrzeb
Funkcje Uczelnianego Systemu Zapewniania Jakości (3)
 Monitorowanie aktualności i rzetelności różnych form publicznej
informacji o studiach (materiały drukowane, strona internetowa etc.)
 Monitorowanie, analiza oraz ewaluacja efektywności współpracy
międzynarodowej, w tym mobilności studentów i pracowników
 Monitorowanie, analiza oraz ewaluacja efektywności współpracy z
podmiotami społeczno-ekonomicznymi oraz z instytucjami edukacyjnymi i
szkoleniowymi, identyfikacja nowych obszarów tej współpracy
 Zapobieganie patologiom (plagiaryzm, mobbing etc.) przez identyfikację
potencjalnych źródeł i obszarów zagrożenia
 Proponowanie działań naprawczych oraz mechanizmów korygujących,
nadzór nad ich wdrażaniem oraz analiza ich skuteczności