Transcript Ders 6 - Sınıflar - Altan MESUT

PROGRAMLAMA DİLLERİNE
GİRİŞ
Ders 6: Sınıflar
Yrd. Doç. Dr. Altan MESUT
Trakya Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliği
Nesneye Yönelik Programlama (NYP)
Object Oriented Programming (OOP)
• 1960'lı yılların sonuna doğru yazılımların
karmaşıklığı ve boyutları arttıkça gereken bakımın
maliyeti (zaman ve çaba olarak) daha da hızlı
artmaktaydı.
• NYP'yi bu soruna karşı bir çözüm haline getiren
başlıca özelliği, yazılımda birimselliği (modularity)
benimsemesidir.
– Birimselliğin ana fikri, her bilgisayar programının,
etkileşim içerisinde olan birimler (nesneler)
kümesinden oluştuğu varsayımıdır. Bu nesnelerin her
biri, kendi içerisinde veri işleyebilir ve diğer nesneler
ile çift yönlü veri alışverişinde bulunabilir.
Nesneye Yönelik Programlama (NYP)
Object Oriented Programming (OOP)
• NYP ayrıca, bilgi gizleme (information hiding), veri
soyutlama (data abstraction), çok şekillilik
(polymorphism) ve kalıtım (inheritance) gibi
yazılımın bakımını ve aynı yazılım üzerinde birden
fazla kişinin çalışmasını kolaylaştıran kavramları
da yazılım literatürüne kazandırmıştır.
• Sağladığı bu avantajlardan dolayı, NYP
günümüzde geniş çaplı yazılım projelerinde yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Neden NYP?
• Gerçek hayat problemleri sınıf şablonları
kullanılarak bilgisayar ortamına daha kolay ve
anlaşılabilir bir biçimde aktarılabilir.
• Sınıflar ile kodlar düzenli bir biçimde
saklanarak zaman kaybı yaşanmaz.
• Nesne yönelimli programlamada herhangi bir
projede kullanılmak üzere yaratılan bir sınıf
başka projelerde tekrar kullanılabilir.
Sınıf (Class)
• Nesnelerin özelliklerini, davranışlarını ve
başlangıç durumlarını tanımlamak için
kullanılan şablonlara sınıf denilir.
• Örneğin X marka Y model bir otomobil
(nesne), her otomobilde olması gereken temel
özelliklere (motor, tekerlek, direksiyon, vs.)
sahiptir ve o otomobil için tasarlanmış olan bir
prototipten (sınıf) yola çıkarak üretilmiştir.
Özellik (Property) ve Yöntem (Method)
• Nesnelerin özelliklerini saklamak için sınıf içinde
tanımlanmış olan değişkenler özellik olarak
isimlendirilir.
– Bir otomobil sınıfının içinde tanımlanan int maks_hız,
string renk, gibi özellikler o sınıfa ait her nesnede var
olacak, içerdikleri değerler farklı olabilecektir.
• Nesnelerin davranışlarını belirlemek için kullanılan sınıf
içinde tanımlanmış olan fonksiyonlara yöntem adı
verilir.
– Örneğin: gaz pedalına basma bir yöntem ise otomobilin
hızlanması geri döndürdüğü değerdir.
– Yöntemlerin içinde tanımlanan lokal değişkenler özellik
değildir.
C++ ve C#
• C diline nesneye yönelik programlama
yaklaşımının ilave edilmesi ile oluşturulan C++
dilinde bu yaklaşımı kullanmak seçimliktir (Hiçbir
sınıf içermeyen bir kod C++ derleyicisi ile
derlenebilir).
• Fakat, C# tamamen nesneye yönelik bir dil olduğu
için değişkenler ve fonksiyonlar mutlaka bir sınıf
içinde tanımlanmalıdır.
– C dilinde programın başlangıç noktası olan main()
fonksiyonu, C# dilinde Program sınıfına ait bir
yöntemdir (sınıfın adı değiştirilebilir).
Örnek: Dikdörtgen Sınıfı
class Dikdortgen
{
public int boy, en;
public int
return
}
public int
return
}
Özellikler
Cevre() {
boy*2+en*2;
Alan() {
boy*en;
Yöntemler
}
Bir yöntem ya da özelliğe bulunduğu sınıfın dışından da
erişilebilmesini istiyorsak public sözcüğü kullanılır
Sınıflar arası iletişim
class Program
{
Dikdortgen sınıfından D
static void Main(string[] args) adında bir nesne yaratıldı
{
Dikdortgen D = new Dikdortgen();
Console.Write("Dikdörtgenin boyu : ");
D.boy = Convert.ToInt32(Console.ReadLine());
Console.Write("Dikdörtgenin eni : ");
D.en = Convert.ToInt32(Console.ReadLine());
Console.WriteLine("Çevresi = " + D.Cevre());
Console.WriteLine("Alanı
= " + D.Alan());
}
}
Dikdortgen sınıfının boy ve en özellikleri public olduğu için Program
sınıfından bu özelliklere değer atayabiliyoruz. Benzer şekilde Cevre
ve Alan fonksiyonları public olmasa idi buradan erişemezdik.
new
• Eğer bir nesne yaratıldığında aynı sınıftan başka
bir nesneye eşitlenirse, iki nesne aslında aynı
hafıza bölgesini kullanan eş nesneler olur:
Dikdortgen D = new Dikdortgen();
E.boy = D.boy & E.en = D.en
Dikdortgen E = D;
• new komutu ile hafızadan (RAM) yeni bir yer
tahsisi yapıldığını dizileri incelerken de
görmüştük. Aslında tanımladığımız her dizi Array
sınıfı türünden bir nesnedir. Örneğin Array sınıfına
ait Length özelliği ile dizinin eleman sayısını elde
edebiliriz.
Ek Bilgi !
• Bir sınıf tanımı içinde yer alan özelliklere ilk değer
atamak mümkündür. Örneğimizdeki boy ve en
özelliklerine tanımlandıkları anda değer atansaydı
o sınıftan üretilen bir dikdörtgen ilk anda o
değerlere sahip olurdu.
• public (genel) deyimi kullanılmadan tanımlanan
yöntem ve özellikler private (özel) kabul edilir.
Yani sadece o sınıf içinde kullanılabilir.
• static olarak belirlenen bir özellik o sınıftan
üretilen tüm nesneler için aynıdır (aynı hafıza
bölgesini kullanır).
Yapıcı ve Yıkıcı Yöntemler
• Bir sınıfın içinde sınıf ile aynı isimde bir yöntem
yazılırsa o sınıftan bir nesne yaratıldığı anda o
yöntem çağrılacaktır. Buna yapıcı yöntem denir.
• Farklı sayıda veya farklı veri türlerini parametre
olarak alan çok sayıda yapıcı yöntem aynı sınıf
içinde tanımlanabilir (o sınıfa ait bir nesne
yaratılırken hangi parametreler kullanıldıysa, ilgili
yapıcı yöntem çağrılacaktır).
• Sınıf ile aynı isimde olan ve parametre almayan
yöntem isminin başında ~ işareti varsa nesne yok
edilirken çağrılır. Bunlara da yıkıcı yöntem denir.
class Oyuncu
Statik tanımlandığı için her nesneye ait ayrı bir Toplam
{
değişkeni olmayacak, tüm nesneler aynı değişkeni paylaşacak
static int Toplam;
static Oyuncu()
{
Statik olan yapıcı fonksiyon program
Console.WriteLine("Oyun başladı"); başladığında (henüz hiç nesne
}
yaratılmadan) çağrılır
Oyuncu()
{
Toplam++;
Yapıcı fonksiyon her nesne
Console.WriteLine("Toplam oyuncu: " + Toplam); yaratılmasında çağrılır
}
~Oyuncu()
Yıkıcı fonksiyon nesneler yok
{
Console.WriteLine("Bir oyuncu ayrıldı..."); edilirken (program sonunda)
Toplam--;
her nesne için ayrı ayrı çağrılır
}
static void Main()
{
Programı F10 ile çalıştırıp adım adım izlerken:
Oyuncu ahmet = new Oyuncu();
Bazı oyuncuları blok içine aldığınızda, o bloğa
Oyuncu mehmet = new Oyuncu();
gelmeden oyuncunun yaratılmadığını ve o
Oyuncu osman = new Oyuncu();
bloğun bitiminde oyuncunun yok edildiğini
Oyuncu ayse = new Oyuncu();
görebilirsiniz. Ama o anda yıkıcı fonksiyon
}
çağrılmayıp, program biterken çağrılabilir.
}
Kalıtım
• Bir sınıfın yöntem ve özelliklerinin tümünü
yada birkaçını başka bir sınıfa geçirmek için
kalıtım mekanizmasını kullanabiliriz.
• Örneğin Kare adında bir sınıf oluştururken;
class Kare : Dikdortgen
şeklinde yazdığımızda, Kare sınıfı Dikdortgen
sınıfındaki public veya protected olarak
tanımlanmış olan özellik ve yöntemleri miras
olarak alır.
class Kare : Dikdortgen
{
public int kenar;
public void Kenar(){
en = kenar;
boy = kenar;
}
}
class Dikdortgen
{
public int boy, en;
public int Cevre() {
return boy*2+en*2;
}
public int Alan() {
return boy*en;
}
}
class Program
{
public yerine; protected yazılırsa Kare
sınıfı bu değişkenleri kullanabilir ama
static void Main(string[] args)
Program sınıfı kullanamaz, private
{
yazılırsa ikisi de kullanamaz.
Kare A = new Kare();
A.kenar = 5;
A.Kenar();
Console.WriteLine("Karenin Çevresi : " + A.Cevre());
Console.WriteLine("Karenin Alanı
: " + A.Alan());
}
}
kenar değişkeninin değeri Kenar()
Cevre ve Alan fonksiyonları Kare
fonksiyonu ile Dikdortgen’den miras alınan
en ve boy değişkenlerine atanıyor
sınıfında tanımlı değil, Dikdortgen
sınıfından miras alındı