Transcript Slayt 1 - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

TÜRKİYE’DE ÇIKMIŞ BÜYÜK ORMAN YANGINLARININ METEOROLOJİK
VERİLER IŞIĞINDA UYGULAYICILAR İÇİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Cemhan BUCAK
Araştırma Uzmanı
Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü
TÜRKİYE’DE ÇIKMIŞ BÜYÜK ORMAN
YANGINLARININ METEOROLOJİK VERİLER
IŞIĞINDA UYGULAYICILAR İÇİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
•
Cemhan BUCAK
•
Araştırma Uzmanı
•
Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü
Bu çalışmada 1985 ve 2006 yılları arasında Türkiye’de çıkmış 46 adet büyük
orman yangını her yönüyle analiz edilmiş ve aynı günlerde ülkenin diğer
bölgelerinde çıkmış 545 adet küçük orman yangınları üzerinde değerlendirme
çalışmaları yapılmıştır.

*(Büyük orman yangını deyince: 100-500 hektardan daha büyük bir alanı kaplayan, 8 saat ve üzeri bir zamanda
devam eden,söndürme ekiplerinin gücünü aşan yangınlar anlaşılmaktadır(NEYİŞÇİ ve ARK. 1996).)

Şekil 1. Türkiye’de 1985-2006 Yılları arasında Çıkmış ve İncelemeye Alınan
46 Adet Büyük Orman Yangın Alanını Gösterir Harita
ÖRNEK BÜYÜK ORMAN YANGIN KRİTİĞİ
ECEABAT MİLLİ PARKI (MP) 1994 YANGINI
Yangın alanını gösterir uydu görüntüsü
Yangın alanını gösterir üç boyutlu uydu
görüntüsü
Yangın ilerleme yönü itibari ile alınmış enine kesit
Artan Rüzgar Hızına Göre Büyük Orman Yangını
İlişkisi
Alan (ha)
20000
15000
10000
5000
0
Rüzgar Hızı (m/sn)
Yanan Alan (ha)
•
•
1
2
3
4
5
6
1,1
3,0
5,1
6,9
8,8
11,0
4989
17971
11466
16717
14896
1827
Rüzgar hızı açısından büyük yangın tehlike endeksinin 3,0 m/sn (10,8
km/h) ile 8,8 m/sn (31,6 km/ h) arasında esen rüzgarların büyük orman
yangını oluşturabildikleri gözlenmiştir.Ortalama rüzgar hızı değeri de (tüm
yangınlar ortalaması) 5,7 m/sn (20,5 km/h) dir.
Rüzgar şiddetinin yanı sıra büyük orman yangınlarının sık sık çıktığı
bölgelerdeki hakim rüzgar yönleri de mutlak surette dikkate alınmalıdır
Artan Sıcaklığa Göre Büyük Orman Yangını İlişkisi
20000
Alan (ha)
15000
10000
5000
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Sıcaklık( C )
23,7
24,4
27,1
28,9
31,4
32,4
35,2
36,4
39,7
41,8
Yanan Alan (ha)
2370
2978
6037
17382
3286
6452
6548
11378
3477
7958
Sıcaklık ( C )
Yüksek Sıcaklık açısından, büyük yangın tehlike endeksinin 28,9 C
ile 36,4 C dereceler arasında en çok çıkmakta olduğu ve büyük
orman yangını oluşturabildikleri gözlenmiştir.
Ortalama yüksek sıcaklık değeri de (tüm yangınlar ortalaması) 32,7 C
Artan Neme Göre Büyük Orman Yangını İlişkisi
Yanan Alan (ha)
25000
20000
15000
10000
5000
0
Nis bi Nem (%)
Yanan Alan (ha)
•
•
•
1
2
3
4
5
6
8
16
24
32
41
57
2930
19094
11670
23129
5245
5798
Nispi nem açısından büyük yangın tehlike endeksinin % 16 ile % 32 bağıl
nem değerleri arasında en çok çıkmakta olduğu ve büyük orman yangını
oluşturabildikleri gözlenmiştir.
% 41 ila % 57 bağıl nem oranlarında da büyük orman yangınlarının
çıkabilmekte olduğu bu çalışmada gözlenmiştir.
Ortalama nispi nem değeri de (tüm yangınlar ortalaması) % 28,07 dir.
Artan Eğim Derecelerine Göre Büyük Orman Yangın
İlişkisi
Yanan Alan ( ha)
50000
40000
30000
20000
10000
0
Eğim (%)
Yanan Alan (ha)
1
2
3
4
5
8
17
35
41
74
15761
46798
4122
508
677
Eğim açısından büyük yangın tehlike endeksinin % 8 ile % 35 arasında eğim
değerleri arasında büyük orman yangını oluşturabildikleri gözlenmiştir.
Ortalama eğim değeri de (tüm yangınlar ortalaması) % 17 dir.
Yanıcı Madde Tipleri Gelişim Çağlarına Göre Yangın Yayılma
Oranları
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
Genç Meşcereler(a,ab,b)
Yaşlı Meşcereler(bc,c,cd,d)
Bozuk Meşcereler(Bz,Bt)
Yangın Hızı(m/h)
5402
4462
4597
Sıcaklık©
32,3
29,4
33,4
Nem(%)
31,2
25,7
28,6
5,5
5,3
6,0
15,7
19,2
16,5
8,9
10,8
9,3
16695
26737
25311
Rüzgar(m/sn)
Eğim(%)
Eğim(Derece)
Alan(ha)
• Büyük orman yangınlarının % 24,3 ‘ ü genç meşcereler de, % 38,9’u
yaşlı meşcereler de , % 36,8 ‘i de bozuk meşcereler de çıkmış
olduğu gözlenmektedir.
Azalan Yangın İlerleme Hızlarına Ve Gelişme Çağlarına Göre Büyük
Orman Yangın Sınıfları
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
ab
b
a
c
Bt
Bz
cd
bc
d
Yangın Hızı(m/h)
6225
4987
4821
4685
4657
4571
4403
4357
3965
Sıcaklık©
31,58
32,08
32,91
32,38
31,25
34,28
33,49
32,59
31,00
Nem(%)
28,47
30,31
33,76
27,18
29,39
28,25
23,83
24,74
27,53
Rüzgar(m/sn)
4,96
5,79
5,90
4,81
6,92
5,66
5,18
6,43
5,64
Eğim(%)
14,66
13,1
17,27
16,73
15,86
16,80
21,36
18,17
23,27
Eğim(Derece)
8,34
7,46
9,80
9,50
8,97
9,51
11,92
10,30
13,02
Alan(ha)
6638
2331
7726
10636
7666
17645
8735
4614
2752
İncelemeye Alınan Büyük Orman Yangınlarının Genel Değerlendirme Analizleri
Yangın Ortalama Yayılma Hızlarına Göre
Yangın Ort.
Hızı(m/h
)
Sıcaklık©
12335
Nem(%)
Rüzgar
(m/sn
)
Yatay Mesafe(m)
Eğim(%)
Yangının Adı
Y.Alan(ha)
36,0
15
2,0
31741
19,93
Taşağıl-1994
2353
9608
24,4
31
9,7
17280
16,6
Bandırma- 2000
1579
8715
31,0
66
10,0
86000
20,41
KKTC 1995
8103
8182
32,4
32
6,9
42783
16,35
Çetibeli 1996
6452
8068
41,6
8
3,5
14713
15,51
Buldan-2000
1428
7997
36,7
39
0,6
8775
15,64
Gebze-1994
691
7756
29,6
31
11,0
10733
20,07
Şile 2000
1118
6796
27,7
25
8,2
13082
12,26
Orhaneli 2000
2397
6703
39,7
18
3,7
25383
18,35
Kepsut 2002
3477
6619
28,5
55
8,9
24296
33,37
Çetibeli-2002
1958
5522
37,7
17
4,4
18258
11,52
Akhisar 2000
986
5358
41,3
20
1,2
14960
26,04
Buldan-1994
1522
5310
32,7
55
18
43066
21,37
KKTC 1998
3700
5141
36,6
20,7
8,8
13375
16,35
Menderes-2008
-
4944
31,5
23
3,4
13884
11,47
Karaisalı 2000
2952
4913
35,7
27
6,6
20320
9,92
Karabiga 2000
1943
4876
24,2
32
9,2
9236
16,3
Soğucak 2000
1009
4691
26,7
61
8,6
32106
20,75
Hisarönü-1997
2525
4262
26,6
49
8,7
11866
15,55
Gelibolu-2003
491
4162
42,5
15,4
5,3
17644
17,46
Selçuk-2006
1271
3939
28,3
40
6,4
40601
8,32
Eceabat MP 1994
4167
3619
29,2
31
8,8
16541
12,82
Menteş-1994
1592
Yangın Çıkış Saatlerine, Çıkış Tarihlerine, Yangın Başlangıç Noktaları ve
Coğrafik Konumlarına, ve Çıkış Sebeplerine Göre İncelenen Büyük Orman
Yangınlarının Genel Değerlendirilmesi
•
Yangın çıkış tarihlerine göre büyük orman yangınlarının incelenmesi
sonucu ülkemizde çıkan büyük orman yangınlarının % 77,20’si TemmuzAğustos aylarında çıkmış bulunmaktadır ve en kritik sezon olarak bu iki
ayda çok dikkatli önlemler alınmalıdır.
•
Sahile yakın bölgelerde çıkan büyük orman yangınları (ada ve yarımada
yangınları):
İncelenen tüm büyük yangınların % 61,42’sinin deniz etkisine açık ormanlık
bölgelerde meydana geldiği gözlenmiştir. Bu denizsel etkili yangınların
denize mesafeleri 5-15 km arasındadır
•
•
•
Karasal kökenli büyük orman yangınları (iç kesimlerde çıkan):
İncelenen tüm büyük yangınların % 38,57’sinin deniz etkisine uzak karasal
ormanlık bölgelerde meydana geldiği gözlenmiştir. Bu karasal etkili
yangınların her ne kadar denizden uzak görülseler de iç kesimlerden
denize doğru akan akarsu vadilerinde olduğu ve dolaylı olarak bu
vadilerin rüzgar vd.meteorolojik koşullardan etkilendikleri görülmüştür.
Yangın Başlangıç Noktaları ve Coğrafik Konumlarına Göre
•
•
Enerji nakil hatlarına yakınlığına göre :
İncelenen tüm büyük yangınların % 27, 60’ının enerji nakil hatlarına yakın
ormanlık bölgelerde meydana geldiği gözlenmiştir. Yangın başlama
noktalarının yakınlarında 34,5 ve 15,4 KW’ lık enerji nakil hatları bulunan ve
dolaylı olarak ENH ile ilişkilendirilen bu yangınlardaki hangi meteorolojik
koşullar ile yangın ilerleme hızları ilgili kurumlara daha sonraki araştırmalara
ışık tutmak amacıyla çalışmada sunulmuştur.
• Tarım Alanlarına Yakınlığına Göre
• incelenen büyük yangınların % 18,49 ‘unun başlangıç noktalarının
tarım alanlarında olduğu ve orman dışı alanlarda başlayıp ormana
sıçrayan ateş etkisiyle sınırdaki ormanlık bölgelerde büyük
yangınların meydana geldiği gözlenmiştir.
• Dikkatsizlik ve Çöplük Yakılması Nedeniyle
• İncelenen tüm büyük yangınların % 12,87 ‘sinin çöplük yakılması
ve dikkatsizlik nedeniyle orman yakın bölgelerde çıkarıldığı
belirlenmiştir .Ormanlık alanların yakınında yaşayan gerek insanların
ve gerekse de ormanlık alanlarda çöp depolayan belediyelerin bu
gibi hassas bölgelerin etrafını olası orman yangınlarına karşı
korumak amacı ile kontrol altında tutmaları gerekmektedir.
2002 Marmaris –Çetibeli Yangının başlangıç noktasında bulunan trafo ve ENH(Enerji Nakil Hatları)
Gaziemir-2008 Yangını Başlama Noktası
Taşağıl-2008 Yangını Başlama Noktası
SONUÇ VE ÖNERİLER
•
İLGİLİ KURUMLAR VE ÖNERİLEN YENİ STRATEJİK YAKLAŞIMLAR
•
Orman Genel Müdürlüğü (OGM)
– Bugüne kadar orman yangınlarına karşı etkin bir mücadele sürdüren
OGM mevcut ekipleri ve mücadele imkanları ile her yönden yangın
çıkabilme ihtimaline karşı sabit merkezi noktalarda bekleyip -yangın
başlama haberi geldikten sonra- harekete geçmek durumunda olan
bir eylem planı geliştirebilmiştir (Pasif Savunma Sistemi). Ancak bu
yeni bilgiler ışığında bugüne kadar çıkmış büyük yangınların genel
kritikleri doğrultusunda mevcut sistem ile yangınların büyüme riskini
azaltma imkanı olamadığından AKTİF SAVUNMA SİSTEMİ’ne
geçilmelidir.
– Bu yeni savunma stratejisinde bir gün önceden meteorolojik erken uyarı
sistemi (MEUS) ile alınan bilgiler doğrultusunda ertesi gün yangın çıkma
riski çok fazla olan Orman Bölge Müdürlüklerinde yangınlar
başlamadan önce (!) yedek ekipleri ve önleyici ve caydırıcı olmak
amacıyla hava devriyesi (helikopter veya keşif uçakları)çıkartması
gerekmektedir.
–Büyük orman yangınlarını önleyici tedbirler olarak en önemli husus yangın
sezonu öncesi yangın emniyet şeritlerini temizlemek değil, ormanların
sınırından veya içinden geçen küçük ve orta ölçekli ENH’nın altında kalan
ormanlık alanların temizlenmesi olmalıdır.