Transcript pobierz - aleksandra derra

Wprowadzenie historyczne:
Gottlob Frege i filozofia analityczna
Gottlob Frege
(1848-1925)
Zasłynął z:
 podstaw logicznych dla
matematyki
 odpsychologizowania
logiki
 twierdzenia, że logika
odkrywa prawa prawdziwości,
a prawdziwe poznanie jest
bezspornym celem nauki.
 trójpoziomowej semantyki
Gottlob Frege
(1848-1925)
 rozwinięcia semantyki
logicznej oraz odróżnienia
kontekstów intensjonalnych
od ekstensjonalnych.
 uzasadnienia przyjęcia „zasady
kompozycjonalności/
składalności”
 odróżnienia porządku
ontologicznego od porządku
semantycznego
Należy ostro oddzielać to, co
psychologiczne od tego, co logiczne;
to, co subiektywne, od tego, co
obiektywne.
Grundlagen der Arithmetik, eine logische mathematische
Untersuchung über den Begriff der Zahl
Ogromna część pracy filozofa polega
– a przynajmniej powinna polegać na – walce
z językiem. Ale być może tylko kilka osób
ma świadomość istnienia takiej potrzeby.
Posthumous Writings
Nazwa (wyraz, znak, układ znaków,
wyrażenie) wyraża swój sens, oznacza zaś
swe znaczenie. Przez znak wyrażamy jego
sens, oznaczamy zaś jego znaczenie.
Funktion, Begriff, Bedeutung. Fünf logische Studien
O znaczenia słów należy pytać w ich
związkach zdaniowych, nie zaś
oddzielnie.
(Die Grundlagen der Arithmetik, eine logische
mathematische Untersuchung über den Begriff der Zahl)
Trójpoziomowa semantyka Fregego
Oznaczanie nie jest zwykłą relacją dwuargumentową:
odniesienie (Bedeutung)
sens (Sinn, Gedanke)
znak (Zeichen, Name)
Co istnieje?
FUNKCJE (wymagające uzupełnienia)
PRZEDMIOTY (nie-FUNKCJE)
POJĘCIA (funkcje jednoargumentowe o wartości
logicznej P lub F)
RELACJE (funkcje dwuargumentowe)
Dwa porządki
Ontologiczny:
stosunek podpadania przedmiotu
pod pojęcie.
Semantyczny:
oznaczanie
przedmiotu przez nazwę.
Jak coś istnieje: podział na trzy królestwa
Przedmioty
pierwszego
królestwa
Przedmioty
drugiego
królestwa
Przedmioty
trzeciego
królestwa
Przykłady
Określone
czasowo
Określone
przestrzennie
Obserwowalne
książki, stoły,
zwierzęta.
TAK
TAK
TAK
wyobrażenia,
przekonania.
TAK
NIE
NIE
liczby, Prawda,
Fałsz, Gedanke
sensy
obiektywne
treści dostępne
wielu osobom
NIE
NIE
NIE
Czym są obiekty z trzeciego królestwa:
funkcjami czy przedmiotami?
Interpretacja przedmiotowa – wszystkie elementy
trzeciego świata są przedmiotami. Kontrargumenty:
powszechniki (są niezupełne) oraz niekompletne sensy
niektórych wyrażeń
 (b) Interpretacja pojęciowa (funkcyjna) - wszystkie
elementy trzeciego świata są pojęciami. Kontrargumenty:
przedmioty idealne (np. liczby). Ta koncepcja wydaje się być
najsłabsza.
 (c) Interpretacja mieszana – niektóre elementy
trzeciego królestwa są przedmiotami, niektóre zaś funkcjami. Ta
interpretacja wydaje się być najrozsądniejsza.
 Status ontologiczny prawdy. Czy Frege jest platonikiem?

(a)
Znaczeniem zdania (Bedeutung)
jest jego wartość logiczna.
Czym jest Gedanke – Myśl:
 obiektywna
treść myślenia, „własność” wielu osób,
z
różnymi
subiektywnymi
procesami
psychologicznymi.
 ma charakter zdaniowy (ujmowana jest w sądzie).
 zdaniom przypisuje się wartość logiczną.
 przejście od myśli do jej wartości logicznej dokonuje
się w akcie sądzenia.
sądy
(treść aktów), mogą być
prawdziwe albo fałszywe.
Aby jakaś myśl była prawdziwa (jako
coś bezczasowego, wiecznego,
nierelatywnego, niezmiennego),
zdanie ją wyrażające musi być
oznajmujące, ponadto każdy ze
składników myśli musi mieć znaczenie
(Bedeutung).
Przykład pierwszy:
4+3=4+3 te same znaki
4+3=3+4 te same znaki, różne
sensy
6+1= 4+3 różne znaki, różne
sensy, to samo Bedeutung
Przykład drugi:
a) Gwiazda Wieczorna świeci pięknym
światłem.
b) Wenus świeci pięknym światłem
Różne sensy, to samo Bedeutung
Sens
(Sinn)
Relacja
pomiędzy
znakiem a jego
odniesieniem
to funkcja
odwzorowująca
znaki na
przedmioty.
Znak odnosi się
do przedmiotu
poprzez Sinn
SENS
Sinn to
Bestimmungsweise
sposób określenia
Bedeutung czy
Art des
Gegebenseins
sposób podania
Bedeutung.
ZNACZENIE a SENS
Znaczeniem zdania
(Bedeutung) jest
wartość logiczna
Prawdy lub Fałszu, Nie
ulega ona zmianie,
nawet, gdy któryś ze
składników zdania
zostanie zastąpiony
innym, o odmiennym
sensie.
Jak rozpoznać czy dwa sensy są różne?
Należy
umieścić
je
w
kontekście
intensjonalnym:
Ola jest przekonana, że
(A): Gwiazda Wieczorna jest Gwiazdą
Wieczorną.
Ola jest przekonana, że
(B): Gwiazda Wieczorna jest Gwiazdą
Poranną.
Ola może być przekonana, że (A), a jednocześnie nie
być przekonana, że (B), sensy zdań (A) i (B) są więc
różne.
Problem znaczenia zdań z wyrażeniami
fikcyjnymi
Garfield jest bardzo radosnym
kotem.
 Zdania, składnikami których
są nazwy które się do niczego
nie odnoszą (bez Bedeutung),
posiadają sens, ale nie
posiadają znaczenia.
 Rozważane zdanie jest
bedeutunglos, występują w nim
bowiem nazwy fikcyjne.
 Czy zgodnie z definicją sensu
(jako sposobu określenia
Bedeutung) zdanie powyższe
posiada sens nie posiadając
Bedeutung?
Zauważyliśmy już, że wyrażenia o takim samym
Bedeutung są wzajemnie wymienialne salva
veritate we wszystkich kontekstach
ekstensjonalnych.
Dlaczego dla Fregego są one
najważniejsze?
Chciał on stworzyć język czystej myśli, który
pozwoliłby osiągnąć cel nauki, jakim jest prawda.
Język taki miał być formalnym językiem
wzorowanym na języku arytmetyki, jak pisał w
podtytule Begriffsschrift.
Rozumowanie Fregego:
niedoskonałość języka naturalnego
(konteksty ekstensjonalne+konteksty
intensjonalne)
ignorowanie tego języka
odmowa formułowania
systematycznej
teorii języka naturalnego
potrzeba stworzenia precyzyjnego
i pozbawionego błędów języka logiki
Pytanie Michaela Dummetta:
Czy w filozofii dokonał się ZWROT JĘZYKOWY dzięki
Fregemu?
Skoro niezależnie, obiektywnie istniejąca
myśl (Gedanke) jest dana człowiekowi
jedynie za pośrednictwem języka, to
aspekty ściśle językowe (związane np. z
użyciem języka), stają się dla tego
„uchwytywania” ważne!
zatem
Frege jest bardziej
filozofem języka niż filozofem myśli.
Brytyjska filozofia analityczna
Filozofia Leibniza - zastosowanie analiz matematycznych
do logiki, (amerykańska i skandynawska filozofia
analityczna).
Filozofia Moore’a - atak na nieodpowiedzialne używanie
słów przez angielską filozofię postheglowską w połączeniu
z realizmem i zdrowym rozsądkiem (brytyjska filozofia
analityczna).
Filozofia Brentany - Kazimierz Twardowski i szkoła
lwowsko-warszawska: realizm, empiryzm, klasyczna teoria
prawdy, ostrożność, minimalizm, szerokie zastosowania
logiki do badań problemów filozoficznych, przekonanie, że
filozofia jest nauką.
Specyficzny język naukowy
Cechy, które jednocześnie odnaleźć można tylko w
filozofii analitycznej:
uznanie aktywnej roli języka w zdobywaniu wiedzy o świecie
drobiazgowe podejście do problemów filozoficznych
nastawienie kognitywne
intersubiektywne traktowanie procesu analizy.
Czym jest analiza???
Przekład jednych
wyrażeń
na drugie dokonujący
się w oparciu
o intersubiektywnie
rekonstruowalne
reguły.
Rodzaje analizy:
FORMALIŚCI:
analiza formalno-logiczna,
filozofia uprawiana na wzór nauk
formalnych, analiza znaczenia
słów, rozwiązywanie problemów
SKRAJNI:
Stanisław Leśniewski, Jan
Łukasiewicz, Alfred Tarski
UMIARKOWANI:
Bertrand Russell, Tadeusz
Kotarbiński, Kazimierz
Ajdukiewicz
LINGWIŚCI
unikanie analiz
formalno-logicznych, analiza
użycia słów
i wiążących się z tym
słownych łamigłówek, analiza
języka potocznego
SKRAJNI:
John L. Austin,
Gilbert Ryle
UMIARKOWANI
George Moore,
Ludwig Wittgenstein
Cel analizy:
Jest źródłem zrozumienia
problemów filozoficznych.
UMIARKOWANI FORMALIŚCI
Russell, Kotarbiński,
Ajdukiewicz:
reformują język potoczny,
przystosowując go do
konkretnych potrzeb w oparciu
o aparaturę logiki formalnej.
UMIARKOWANI LINGWIŚCI
Moore, Wittgenstein:
oczyszczają język naturalny z
rozmaitych naleciałości
zakłócających jego
funkcjonowanie.
Służy eliminacji
problemów, które nie dadzą
się rozwiązać przy pomocy
z góry przyjętej metody.
SKRAJNI FORMALIŚCI
Leśniewski, Tarski,
Carnap: języki sztuczne stanowią
jedyną formę poprawnie
wyrażonych teorii.
SKRAJNI LINGWIŚCI
Austin, Ryle: język
naturalny jest jedynym środkiem
wyrażania myśli, należy
skodyfikować sposoby jego
używania.
Bertrand Russell (1872-1970
George Moore (1873-1958)
Ludwig Wittgenstein (1889-1951)
Ojcowie filozofii analitycznej
Gottlob Frege (1848 –1925)
Edmund Husserl (1859 1938)
Pradziadowie filozofii
analitycznej
Celem filozofii nie jest dyskusja nad
trafnością jej teorii, ale raczej poszukiwanie
właściwej analizy, która pokazałaby jej
ważność.
obrona realizmu
zdroworozsądkowego
rzeczywistość składa się z
przedmiotów (pojęć) i z ich układów
(propositions), czyli stanów rzeczy
identycznościowa koncepcja
prawdy
propositional attitude jako stan
mentalny (przekonanie, sąd)
korespondencyjna teoria prawdy
koncepcja danych zmysłowych
Proposition
Spotykane tłumaczenia to
„zdanie” lub „zdanie w sensie
logicznym”,
„sąd” lub „sąd w sensie logicznym” (w
sensie znaczenia zdania).
Najbliższe oryginału: „propozycja”, jako
możliwość, która, kiedy zostanie zrealizowana,
staje się propozycją prawdziwą.
Wyrażenia pokrewne: propositional
attitude, propositional content,
propositional calculus
Najważniejsze prace
Moore’a:
Principia Ethica, 1902
The Refutation of Idealism, 1903
Ethics, 1912
A Defence of Common Sense,
1925
Proof of an External World, 1939
Some Main Problems of
Philosophy, 1953
Philosophical Papers, 1959
Zadaniem filozofa jest odkrycie logicznie idealnego języka,
który oddałby faktyczną naturę świata w taki sposób, by
mówiący nie dał się zwieść powierzchownej strukturze
języka naturalnego.
zastosowanie narzędzi współczesnej logiki
wyjście poza język potoczny
niezależne od umysłu sensibilia
przedmioty poznania potocznego
to konstrukcje logiczne
z sensibiliów
monizm neutralny
atomizm logiczny
Principia Mathematica, 1913, On Denoting, 1905
Our Knowledge of the External World, 1914 The Analysis of Mind, 1921
The Analysis of Matter, 1927 History of Western Philosophy, 1945
Human Knowledge, 1948
Szkice sceptyczne Mój rozwój filozoficzny Szkice niepopularne Nasza
wiedza o świecie zewnętrznym ABC teorii względności Dzieje filozofii
Zachodu
Problemy filozofii Wstęp do filozofii matematyki
Kilka uwag o teorii deskrypcji
Rozważmy przykład Russella:
zdanie (1) Obecny król Francji jest
łysy nie jest prawdziwe
zdanie (2) Obecny król Francji nie jest
łysy nie jest prawdziwe
zgodnie z zasadą wyłączonego środka
albo zdanie (1) albo jego zaprzeczenie
zdanie (2) jest prawdziwe. Skoro tak
zdanie (2) jest prawdziwe.
Są jednak powody, by sądzić, że jest
ono fałszywe.
Służy do
analizowania zdań,
w których
deskrypcje
określone
występują w
miejscu nazw
własnych.
nazwy własne: Ola, Scott,
Russell
deskrypcje: autor Waverley’a,
obecny król Francji
Zdanie (1) Obecny król Francji jest łysy można zanalizować następująco:
(1') Istnieje takie x, że x jest obecnym królem Francji, nic innego nie jest
królem Francji i x jest łyse.
Zdanie (2) Obecny król Francji nie jest łysy można zanalizować dwojako:
(2’a) Istnieje takie x, że x jest obecnym królem Francji, nic innego nie jest
królem Francji i x nie jest łyse.
(2’b) Nie jest tak, że istnieje takie x, że x jest obecnym królem Francji, nic
innego nie jest królem Francji i x nie jest łyse.
Zdania (1’) i (2’a) są fałszywe, ale zdanie (2’b) jest prawdziwe i
ono jest faktycznym zaprzeczeniem zdania 2.
Analiza pozwala pokazać, że zasada wyłączonego środka jest
spełniona.
Szaleństwo
osobowe
Quine Grover Horwich
Kripke Davidso McDowell
Malcolm Price
Dummett
Prior Putnam
Ramsey
Rorty Strawson Williams
Wright
RussellAlston Armstrong
Black
Moore
Blackburn
Boghossian
Wittgenstein Brandom Cavell Devitt
Wright
Ebbs Evans Fodor
McDowell
Geach Goldman Gupta
Austin Haack Hintikka
Honderich
Ryle JacksonKraut LePore Ayer McGinn Peacocke
Rescher
Austin Searle Sellars Smith
Field Soames
Stojlar Tennant
Travis Wiggins
White itd.
Czy istnieje współcześnie filozofia analityczna
TAK
Mimo różnorodności
można odnaleźć cechy
wspólne analitycznego
sposobu filozofowania
- powściągliwość
wobec spekulatywnej
metafizyki,
- zaufanie metodom
naukowym,
- umiłowanie jasności
i zrozumiałości.
NIE
Nie istnieje jedna metoda
analizy filozoficznej, w
rozmaitych jej
odmianach trudno
wskazać jakąś jedną
cechę, stale występującą
w każdej z nich.
Podział narodowy
(analityczna=anglosaska)
nie ma
sensu w erze szybkiego
przepływu
informacji.
PROBLEM AUTONOMICZNOŚCI BADAŃ
FILOZOFICZNYCH
rozwój filozofii psychologii, filozofii języka czy filozofii umysłu
(silny wpływ nauk szczegółowych)
zrównanie metod filozoficznych z naukowymi
uznanie, że status nauk szczegółowych nie wymaga szczególnego
teoretycznego namysłu.
stawianie pytań o to, jaki jest świat — język naturalny, umysł,
procesy poznawcze — rezygnacja z dociekań nad tym, jakie
założenia kryją się za tak postawionymi pytaniami
osłabienie krytycznej analizy i metafilozoficznej perspektywy