Prezentacji z profilaktyki
Download
Report
Transcript Prezentacji z profilaktyki
Profilaktyka
Onkologiczna
lek. med. Ilona Dzijak- Muniak,
mgr Dobrosława Jedynak
oprac. Marta Babacz
Statystyki prawdy
Nowotwory to druga po chorobach krążenia przyczyna śmierci w
Polsce.
W 2007 roku zarejestrowano w Polsce 128.883 nowych zachorowań,
w naszym województwie- 3.538 zachorowań u kobiet,
w powiecie nakielskim– 289 osób
Najczęstsze umiejscowienie:
Nie jesteśmy bezbronni!
Genetycznym lub rodzinnym skłonnościom nowotworowym można
zapobiegać trzymając się zalecanych zachowań zdrowotnych
Częste określenie nowotworów: Man Made Diseases- schorzenia
wyprodukowane przez człowieka
Nawet do 90% nowotworów wynika z
naszego stylu życia, nawyków żywieniowych,
miejsca pracy i zamieszkania czy zachowań
społeczno-kulturowych.
Europejski Kodeks Walki z Rakiem
Nie pal; jeśli palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących
Wystrzegaj się otyłości
Uprawiaj ćwiczenia fizyczne
Jedz co najmniej 5 porcji warzyw i owoców dziennie
Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce
Ogranicz spożycie piwa, wina, napojów wysokoprocentowych do:
dwóch porcji dziennie dla mężczyzn;
jednej porcji dziennie dla kobiet
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne
Przestrzegaj przepisów ochrony przed narażeniem
na znane substancje rakotwórcze
Kobiety po 25. roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych
w kierunku raka szyjki macicy
Kobiety po 50. roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych
w kierunku raka piersi
Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach
przesiewowych w kierunku raka jelita grubego
Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu
zapaleniu wątroby typu B.
Palenie
W krajach rozwiniętych 25-30% wszystkich zgonów z powodu nowotworów ma
związek z paleniem tytoniu
Po zaprzestaniu palenia ryzyko tego typu nowotworów szybko się zmniejsza
Dym tytoniowy wydychany przez palaczy wymusza bierne palenie na otoczeniu
Palenie papierosów przez kobiety w ciąży zwiększa prawdopodobieństwo
obumarcia płodu lub późniejszego upośledzenia fizycznego i psychicznego rozwoju
dziecka
Dla zmniejszenia skutków palenia tytoniu zasadnicze znaczenie ma „polityka
antytytoniowa”
Otyłość
W krajach zachodnich otyłość stanowi drugi po paleniu tytoniu czynnik ryzyka
rozwoju chorób przewlekłych
Odsetek ludzi otyłych gwałtownie wzrasta. W Polsce dotyczy aż około 20%
społeczeństwa
Przekonujące dane wskazują na związek otyłości z zachorowaniami na raka
okrężnicy, piersi, trzonu macicy, nerki i gruczolakoraka przełyku
Otyłość jest przyczyn rozwoju różnych typów nowotworów:
Otyłość
Otyłość jest przyczyną rozwoju różnych typów nowotworów:
Bądź aktywny ruchowo!
Aktywność fizyczna związana z
regularnym, umiarkowanym wysiłkiem
może być wskazana dla utrzymania
odpowiedniej masy ciała
Zaleca się wykonanie gimnastyki 3 razy w tygodniu
po pół godziny
Korzystniejsze są jednak częstsze, bardziej forsowne
ćwiczenia.
Zdrowo się odżywiaj!
Spożywanie dużych ilości warzyw i owoców zmniejsza ryzyko zachorowań na
różne nowotwory
Produkty zbożowe pełnoziarniste i o dużej zawartości błonnika pomagają chronić
przed rakiem jelita grubego i innymi przewodu pokarmowego
Ryzyko choroby zmniejsza dieta
śródziemnomorska, uboższa w białka i tłuszcze
zwierzęce, bogatsza w ryby, oliwę z oliwek,
warzywa, owoce, pełne ziarna zbóż
Owoce i warzywa należy spożywać w dawce
minimum 400g dziennie, tj. 2 sztuki owoców i 200g
warzyw
Alkohol
Zwiększa ryzyko nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego i układu
oddechowego nawet u osób niepalących.
Udowodniono, że 10 lat po zaprzestaniu spożywania alkoholu ryzyko
zachorowania na raka przełyku zmniejsza się o 60%
Korzystne działanie alkoholu na układ krążenia obserwuje się jedynie u osób w
średnim wieku
Dzienny limit spożycia dla mężczyzn nie powinien przekraczać 20 g etanolu- około
2 szklanek piwa, 2 kieliszków wina lub 2 małych kieliszków mocnego alkoholu- a w
przypadku kobiet– 10 g
Promienie słoneczne
Nowotwory złośliwe skóry dotyczą głównie jasnej karnacji
Należy ograniczyć ekspozycję na promieniowanie słoneczne
Najczęstszą przyczyną czerniaka są znamiona barwnikowe na skórze- pieprzyki
Przebywając na świeżym powietrzu, należy chronić się przed słońcem w godzinach
od 11:00 do 15:00
Zaleca się przebywanie w cieniu, noszenie okularów przeciwsłonecznych i
odpowiedniego, chroniącego przed słońcem ubrania i stosowanie kosmetyków
zawierających filtry przeciwsłoneczne
Odradza się korzystanie z solarium, emitujących promieniowanie zbliżone do
odpowiedzialnego za zwiększone ryzyko zachorowań na czerniaka skóry
Ochrona przed narażeniem na
substancje rakotwórcze
Na początku lat 90. ubiegłego stulecia około 23% zatrudnionych w UE było
narażonych na działanie czynników rakotwórczych w dawkach przekraczających
wartości podstawowe
Zagrożeniami są: promieniowanie słoneczne, wdychanie dymu tytoniowego, pył
zawierający wolną krzemionkę, gazy spalinowe, produkty rozpadu radonu
Badania obejmujące górników zawodowo narażonych na duże stężenia radonu w
powietrzu dostarczyły przekonujących dowodów, że radon wywołuje raka płuc
Badania przesiewowe
Program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy jest kierowany
do pań pomiędzy 25 a 59 rokiem życia, które raz na 36 miesięcy powinny wykonać
bezpłatne badanie cytologiczne
Cytologia to podstawowa metoda diagnostyki zmian przedrakowych i raka szyjki
macicy
Badanie jest wykonywane przez lekarza lub położną. Jest niebolesne
Przed badaniem należy utrzymać higienę, nie stosować przez 4 dni poprzedzające
cytologię leków dopochwowych oraz dopochwowych środków antykoncepcyjnych,
nie wykonywać irygacji, a przez 2 dni powstrzymać się od współżycia płciowego.
Wirus HPV
Główną przyczyną raka szyjki macicy jest długotrwałe
zakażenie wirusem HPV
Rak szyjki macicy nie jest chorobą dziedziczną, ani uwarunkowaną genetycznie
Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy rozpoczyna się wraz z pierwszym
kontaktem płciowym
Kobiety w każdym wieku mogą zachorować na raka szyjki macicy
Typy wysokiego ryzyka
Mogą powodować rozwój nieprawidłowych komórek, prowadzący do raka szyjki
macicy
Wirus ten łatwo się przenosi i jest szeroko rozpowszechniony. Do 75% aktywnych
seksualnie kobiet w ciągu swojego życia ulegnie zakażeniu wirusem HPV.
Największa częstość zakażeń (20%) notowana jest wśród kobiet młodych poniżej
25 roku życia.
Przenoszenie wirusa
Wirus przekazywany
jest w czasie stosunku
seksualnego, a czasami
nawet w wyniku
intymnego kontaktu
skóry narządów
płciowych partnerów.
Prezerwatywa nie
daje ochrony przed
zakażeniem wirusem,
ponieważ skóra
bezpośrednio wokół
narządów płciowych
również może go
przenosić
Populacyjny Program Profilaktyki i
Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki
Macicy
Składa się z trzech etapów:
1. Podstawowego – polegającego na pobraniu wymazu do badania cytologicznego
u pacjentek w zakresie wiekowym 25-59 lat raz na 3 lata
2. Diagnostycznego – polegającego na ocenie preparatu w obowiązującym
systemie Bethesda 2001
3. Pogłębionej diagnostyki – polegającego na wykonaniu kolposkopii lub
kolposkopii z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego u pacjentek z
nieprawidłowym wynikiem cytologicznym
Czynniki ryzyka
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wczesne rozpoczęcie współżycia,
Zmiany partnerów seksualnych,
Duża liczba porodów,
Palenie papierosów,
Niski status socjoekonomiczny,
CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie.
Czynniki prawdopodobne:
1. Wieloletnie stosowanie leków antykoncepcyjnych,
2. Dieta uboga w antyoksydanty
3. Częste stany zapalne pochwy
Niepokojące objawy
Upławy,
Nieprawidłowe krwawienia i plamienia po stosunkach seksualnych, między
miesiączkami lub po okresie klimakterium,
Bóle w dole brzucha lub w okolicy lędźwiowo- krzyżowej,
Stany zapalne pochwy i szyjki macicy
Każda kobieta między 25 - 59 rokiem życia powinna mieć wykonane
BADANIE CYTOLOGICZNE NIE RZADZIEJ NIŻ CO 3 LATA
Szczepienie
Połączenie regularnie wykonywanej cytologii oraz szczepienia przeciwko wirusowi
HPV, jest najskuteczniejszą ochroną przed rakiem szyjki macicy
Szczepionka zapewnia 100% ochronę przed zmianami przedrakowymi
Szczepionka nie zawiera wirusa HPV, a jedynie cząstki imitujące
jego budowę, nie jest więc możliwe zakażenie w wyniku jej
podania
Najbardziej efektywne jest szczepienie dziewcząt i młodych
kobiet / od 10 – 25 roku życia, przed inicjacją seksualną. Schemat
szczepień jest trzydawkowy
Badania przesiewowe
Populacyjny program profilaktyki raka piersi jest skierowany do pań miedzy 50 a
69 rokiem życia, które raz na 24 miesiące powinny wykonać bezpłatne badanie
mammograficzne, do którego nie trzeba skierowania
Celem badania jest wykrycie wczesnych zmian we wczesnej fazie choroby, co
zwiększa szanse na pełne wyleczenie
Mammografia
Mammografia jest podstawową metodą diagnostyki zmian w piersiach, polegającą na
wykonaniu zdjęć rentgenowskich. Stosuje się do tego małe dawki promieniowania
Jak się przygotować?
Założyć ubranie dwuczęściowe
Zabrać ze sobą poprzednie zdjęcia i opisy badań
Podczas rejestracji konieczne jest posiadanie dowodu
osobistego, ważnego
Dokumentu ubezpieczeniowego
Osoby słabo widzące powinny zabrać okulary
Nie należy używać dezodorantu, pudru, itd..
Z uwagi na komfort badania warto z niego skorzystać w
drugim tygodniu po miesiączce.
Wykrywanie raka piersi
Wcześnie rozpoznany, mniejszy nowotwór
daje większe szanse na wyleczenie
Diagnostyka obrazowa umożliwia
rozpoznanie mniejszych zmian, niż badanie
kliniczne
Rak piersi jest najczęstszym nowotworem
u kobiet i drugą z kolei, po raku płuca,
onkologiczną przyczyną zgonów Polek
Czynniki raka piersi
Wiek 50+
Rodzinne występowanie raka piersi
Pierwsza miesiączka we wczesnym wieku
Menopauza w późnym wieku
Pierwszy poród po 35 roku życia
Długotrwała hormonalna terapia zastępcza
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej przez kobiety będące
nosicielkami mutacji genów BRCA-1 i BRCA-2
Zalecenia
Od 20 roku życia – samobadanie piersi
Od 30 roku życia – badanie przez lekarza (1x w roku), nawet gdy
nie występują niepokojące zmiany
Między 35 a 49 roku życia – mammografia wg wskazań lekarza
Między 50 a 69 rokiem mammografia co dwa lata
Samobadanie piersi
Piersi należy badać:
Raz w miesiącu (najlepiej miedzy 7 a
10 dniem cyklu, liczonym od 1 dnia
każdej miesiączki)
W jeden wybrany dzień
kalendarzowy np. 1 - go każdego
miesiąca (jeżeli kobieta nie
miesiączkuje)
Częściej u kobiet zaliczanych do
grupy ryzyka
Samobadanie piersi jest podstawowym
badaniem mającym na celu wcześniejsze
wykrywanie podejrzanych zmian w sutku
Niepokojące objawy
Zmiany w kształcie piersi lub ich położeniu
Zmarszczenie, wciągnięcie skóry lub zmianę jej koloru na piersi,
Wciągnięcie brodawki sutkowej, zaczerwienienie lub owrzodzenie a
także pomarańczowe zabarwienie
Wydzielinę z brodawki sutkowej
Guzek lub stwardnienie , które różni się konsystencją od otoczenia
Powiększenie węzłów chłonnych pod pachą
Populacyjny Program Profilaktyki i
Wczesnego Wykrywania Raka Piersi
Składa się z dwóch etapów:
1. Podstawowego – polegającego na wykonywaniu mammografii u kobiet w
wieku 50-69 lat raz na 2 lata
2. Pogłębionej diagnostyki – realizowanej przez wybrane jednostki
przygotowane do dalszej diagnostyki obrazowej i histopatologicznej zmian w
piersiach
Badania przesiewowe
Badaniem wykrywającym zmiany w jelicie grubym jest kolonoskopia. To badanie
polega na wprowadzeniu do jelita cienkiego giętkiego endoskopu umożliwiającego
wykrycie raka jelit i polipów, które są stanem przedrakowym
Po 50-tym roku życia powinno się wykonywać badania przesiewowe:
1 x rok badanie per rectum
1x rok wykonanie testu kału na krew utajoną
1 x 10 lat badanie kolonoskopowe
Rak jelita grubego
Rak jelita grubego to nowotwór numer dwa w Polsce, a numer jeden w Europie.
Co roku zapada na niego ok. 330 tys. Europejczyków
Na raka jelita grubego chorują zarówno kobiety, jak i mężczyźni
Najważniejszym czynnikiem ryzyka raka jelita grubego jest wiek
Inne czynniki ryzyka to brak ruchu, palenie papierosów i tzw. dieta
ubogoresztkowa. Nasze jelita nie lubią jedzenia przetworzonego
Choroba daje nam spore szanse, by w porę zareagować. Nowotwór złośliwy
rozwija się bowiem najczęściej ze zmiany łagodnej. Jest nią gruczolak, powszechnie
nazywany polipem. Niezwykle ważne jest to, że proces przemiany małego polipka w
raka trwa co najmniej 10 lat.
Szczepienia przeciwko wirusowemu
zapaleniu wątroby typu B
Około 18% nowotworów w populacji światowej przypisuje się
przewlekłym zakażeniom wirusowym, bakteryjnym i pasożytniczym
Obecnie w Polsce prowadzi się szczepienia noworodków, młodzieży w
wieku 14 lat, osób należących do grup ryzyka, osób z bliskiego otoczenia
chorych zakażonych HBV, a ostatnio również pacjentów z przewlekłą
chorobą wątroby (w szczególności zakażonych HCV). Program szczepień
ochronnych (w Polsce) nie przewiduje szczepień osób podróżujących w
rejony o dużej i pośredniej endemiczności wirusowego zapalenia wątroby
typu B
Szczepienie przeciwko wzwB należy do szczepień zalecanych, nie
finansowanych z budżetu państwa u osób nie wymienionych powyżej
1.
2.
3.
4.
5.
„Ginekologia po Dyplomie”, tom 13, nr
6(76),
„Uczymy się walczyć z rakiem” materiały
dydaktyczne , Bydgoszcz 2010
„Profilaktyka przeciwnowotworowa”
prof. Witold Zatoński
„Zachorowania na nowotwory złośliwe w
województwie kujawsko- pomorskim w
2008 roku” red. Tomasz Mierzwa ,
Bydgoszcz 2010,
www.rak-szyjki-macicy.pl,
www.profilaktykarsm.pl ,
www.zdrowie.gazeta.pl,