Transcript Turunçgiller Bölüm - Adnan Menderes Üniversitesi

Dersler
1.Hafta 17.09.2013: Tanışma, Turunçgil Meyvelerinin Üretimi, İhracatı,
İthalatı
2.Hafta 24.09.2013: Turunçgillerin Tarihçesi, Dağılımı, Kullanımı,
Sınıflandırma, Çeşitler ve Islah
3.Hafta 01.10.2013: Turunçgillerin Büyüme, Gelişme ve Fizyolojisi
Üzerindeki Çevresel Sınırlamalar
4.Hafta 08.10.2013: Turunçgillerde Anaçlar , Turunçgillerde Bitki Yetiştiriciliği
5.Hafta 15.10.2013: Kurban Bayramı
6.Hafta 22.10.2013: II. European Chestnut Congress, Debrecen, Macaristan
7.Hafta 29.10.2013: Cumhuriyet Bayramı
8.Hafta 05.11.2013: Turunçgillerde Yabancı Otlar, Zararlılar, Hastalıklar,
Turunçgil Meyve Kalitesi, Derim ve Sonrası Teknolojisi
9.Hafta 12.11.2013: International Plant Breeding Congress, Antalya
10.Hafta 19.11.2013: Arasınav
11.Hafta 26.11.2013: İncir
12.Hafta 03.12.2013: Zeytin
13.Hafta 10.12.2013: Trabzon hurması / Yenidünya
14.Hafta 17.12.2013: Kivi / Nar
15.Hafta 24.12.2013: Uygulama sınavı
13.04.2015
BB301 Zeynel DALKILIÇ
1
BB408 SUBTROPİK İKLİM
MEYVE TÜRLERİ
2 teorik + 2 uygulama Çarşamba 13:15-16:45
Yrd. Doç. Dr. Zeynel DALKILIÇ
0-533-5158159, [email protected]
http://web.adu.edu.tr/akademik/zdalkilic
13.04.2015
BB408 Zeynel DALKILIÇ
2
4. ANAÇLAR
Davies,F.S. ve L.G.Albrigo. 2005. Turunçgiller.
(Çev.: Z.Dalkılıç), Adnan Menderes
Üniversitesi Yayınları No:22, Aydın, 272 s.
13.04.2015
3
4. ANAÇLAR
Çöğür anaçlar uzun gençlik kısırlığı dönemine
sahiptir.
Ağaçlar dikenli ve dik büyüme eğilimindedir.
Anaçlar fitoftora, turunçgil ve gal nematoduna
hassastır.
Nusellar embriyoni bazen düşük orandadır.
Anaç + kalem
>20 bahçecilik özelliği anaç tarafından etkilenir.
13.04.2015
4
Bahçecilik Özellikleri
Ağaç kuvveti
Ağaç büyüklüğü
Köklenme derinliği
Dona dayanım
Yüksek pH
Tuzluluk
Aşırı su birikmesi
Fitoftora toleransı
13.04.2015
Turunçgil yanıklığı
Nematoda dayanıklılık
Meyve verimi
Meyve büyüklüğü
Meyve yapısı
Meyve içsel kalitesi
Meyve olgunlaşma tarihi
5
Yöresel iklim ve toprak şartları
Çeşidin kullanım amacı
Turunç  CTV ↓
Kaba limon, Filistin tatlı laymı  don ↓
Kaba limon  yanıklık (‘blight’) ↓
Üç yapraklı port., sitranj,sitrumeloyüksek pH ↓
13.04.2015
6
İklim ve Toprak Şartları
Turunç  bazik, tuzlu toprak ☺
Kaba limon  kuraklığa dayanım ☺
Üç yapraklı portakal  asitli toprak,serin iklim☺
Carrizo sitranjı  gal nematoduna dayanım ☺
13.04.2015
7
Çeşidin Kullanım Amacı
Cleopatra mandarinimandarin ve melezleri ☺
Kaba limon, Volkamer limonu, Filistin tatlı laymı,
Rangpur laymı  yüksek verimlilik ☺
Turunç, Troyer ve Carrizo sitranjları, Swingle
sitrumelo  hem taze, hem de işlemeye ☺
13.04.2015
8
13.04.2015
9
Tuz tol.
Meyve büyüklüğü
Yüksek kalsiyum
tol.
Ağaç kuvveti
Briks
Verim/ağaç
Turunçgil nem. tol.
Gal nematodu tol.
Yanıklık tol.
Xyloporosis tol.
Don tol.
Exocortis tol.
Kuraklık tol.
Tristeza tol.
Su baskını tol.
13.04.2015
Phytophthora tol.
Kaba limon
H
İ
İ
Z
Z
T
T
T
H
H
Y
D
G
Y
Y
O
Milam
limonu
H
İ
İ
Z
Z
T
T
T
DA
H
Y
D
G
Y
?
?
Volkamar
limonu
H
İ
İ
Z
Z
T
T
T
H
H
Y
D
G
Y
Y
?
Citrus
macrophylla
DA
İ
İ
Z
Z
H
T
H
H
H
Y
D
G
Y
Y
İ
Rangpur
laymı
H
?
İ
Z
Z
T
H
H
H
H
Y
D
G
Y
Y
İ
Filistin tatlı
Laymı
H
İ
İ
Z
Z
T
H
H
H
H
Y
D
G
Y
O
Z
Turunç
T
O
O
İ
İ
H
T
T
H
H
O
Y
O
O
Y
O
Smooth Flat
Seville
T
O
O
İ
İ
H
T
T
H
H
O
Y
O
O
Y
O
Cleopatra
mandarin
T
Z
O
İ
İ
T
T
T
H
H
DO
Y
K
Y
O
İ
Portakal
H
Z
Z
O
İ
T
T
T
H
H
O
O
O
O
D
O
Ridge
pineapple
H
Z
Z
O
İ
T
T
T
DA
H
O
O
O
O
D
O
Üç yapraklı
portakal
DA
O
Z
İ
Z
DA
H
T
H
DA
DO
Y
K
D
D
Z
Carrizo
sitranjı
T
Z
İ
O
Z
T
H
T
T
T
Y
O
O
Y
D
Z
Troyer
sitranjı
DA
İ
O
İ
O
?
T
T
T
H
DA
O
Y
O
O
O
?
O
Swingle
sitrumelo
T
?
İ
O
?
T
H
T
H
T
Y
O
O
Y
D
Z
Altıntop
H
?
Z
O
?
T
T
T
H
H
Y
D
K
Y
D
O
Anaçlar
10
Simgelere anahtar:İ=iyi; Y=yüksek; O=orta; D=düşük; G=geniş; Z=zayıf; DA=dayanıklı; H=hassas; K=küçük; T=toleranslı; ?=yetersiz bilgi veya derecelendirmesi bilinmiyor.
Kaba Limon
Citrus jambhiri Lush.
Poliembriyonik, kuvvetli
Derin, besin maddesince zayıf, kumlu toprakta
Kuraklığa dayanım
Tuzluluğa orta derecede dayanıklı, geniş pH
CTV, CEV, xyloporosis dayanıklı
Hassasiyet: Fitoftora, turunçgil ve gal
nematodu, yanıklık, don, düşük SÇKM ve TA
13.04.2015
11
Volkamer Limonu
Citrus volkameriana Ten. and Pasq.
Kuvvetli
~Dona dayanıklı
CTV, CEV, xyloporosis, mal secco, fitoftora
tolerant
Hassasiyet: Yanıklık, turunçgil ve gal nematodu
13.04.2015
12
Alemov
Citrus macrophylla Wester
Melez C.celebica x C.grandis
Limon ve layma benzer.
Büyük, kuvvetli, yüksek ağaç oluşturur.
‘Eureka’ limonu, Swingle sitrumelo ve Volkamer
limonu üzerindekinden daha küçüktür.
‘Fairchild’ mandarini, Carrizo sitranjı ve
Volkamer limonu üzerindekinden erkencidir.
13.04.2015
13
Alemovdevam
‘Valencia’ portakalı, diğer limonların
üzerindekinden daha verimlidir.
Kumlu, yüksek pH’lı kalkerli toprakta iyidir.
Kurağa toleranslıdır.
Yoğun kök sistemine sahiptir.
Dona hassastır.
13.04.2015
14
Rangpur
Citrus reticulata –melezidir. Brezilya’da kullanılır
CTV, kuraklığa dayanıklıdır.
Orta derecede kuvvetlidir.
Çok tuzlu, kalkerli toprağa toleranslıdır.
CEV, yanıklığa (‘blight’), turunçgil ve gal
nematodlarına hassastır.
Fitoftora gövde çürüklüğüne orta derecede
hassastır.
13.04.2015
15
Filistin Tatlı Laymı
Citrus limettoides Tan. – melezdir.
Dona, diğer limon tiplerinden kısmen daha
dayanıklıdır.
CTV, fitoftora gövde çürüklüğüne orta derecede
hassastır.
Yanıklığa (‘blight’) hassastır.
CEV, xyloporosis tarafından bodurlaştırılır.
13.04.2015
16
Turunç
Citrus aurantium L.
Dünyada en çok kullanılan anaçtır.
CTV’ye hassastır.
Orta büyüklükte ağaç oluşturur.
Derin, orta derecede dallanan kök sistemi vardır
Dona, kuraklığa, fitoftora kök çürüklüğüne orta
derecede toleranslıdır
Yüksek pH’lı, tuzlu toprağa iyi uyum sağlar.
13.04.2015
17
Turunçdevam
CEV, xyloporosis’e dayanıklıdır.
Turunçgil ve gal nematodlarına hassastır.
Yanıklığa (‘blight’) toleranttır.
Meyve suyunun SÇKM (%0.5-1.5) ve TA’i
yüksektir.
13.04.2015
18
Avustralya Turuncu
Smooth Flat Seville – pummelo x portakal x
turunç melezidir. Anavatanı Avustralya’dır.
Meyve kalitesi, limon tiplerinden daha üstündür.
CTV, fitoftoraya orta derecede hassastır.
Turunçgil ve gal nematodlarına hassastır.
CEV, xyloporosis’e dayanıklıdır.
13.04.2015
19
Cleopatra
Citrus reticulata Blanco
Ağaçları orta-büyük hacimli, 10-15 yıl verimlidir.
Dona, kurağa orta derecede toleranttır.
Erkenci değildir.
CTV, CEV, xylopororsis’e toleranttır.
Turunçgil ve gal nematodlarına hassastır.
Fitoftora gövde çürüklüğüne orta derecede
toleranttır.
13.04.2015
20
Cleopatradevam
Yüksek tuzluluğa dayanıklıdır.
Yüksek pH’lı kalkerli toprağa toleranttır.
Üzerindeki çeşidin meyvesi küçük olur.
Meyve suyu orta derecede kalitelidir.
‘Temple’ için çok iyidir.
Yanıklığa (‘blight’) orta derecede toleranttır.
13.04.2015
21
Portakal
Citrus sinensis [L.] Osb.
CTV’ye, yanıklığa (‘blight’), kuraklığa orta
derecede toleranttır.
Erkenci değildir.
Meyve kalitesi orta derecededir.
Fitoftora gövde çürüklüğüne hassastır.
CEV, xyloporosis’e dayanıklıdır.
Turunçgil ve gal nematodlarına hassastır.
13.04.2015
22
Üç Yapraklı Portakal
Poncirus trifoliata [L.] Raf.
Satsuma mandarini, portakal için kullanılır.
CEV tarafından bodurlaştırılır.
Japonya, Çin, Arjantin, Avustralya gibi serin
subtropikte
Kışın yaprak döker. Dinlenmesi uzundur.
Dona dayanıklıdır.
Ancak sonbaharda dinlenmeye geç girer.
13.04.2015
23
Üç Yapraklı Portakaldevam
CTV, xyloporosis’e dayanıklıdır.
Turunçgil nematoduna, fitoftora gövde
çürüklüğüne dayanıklıdır.
Gal nematoduna, yanıklığa, kuraklığa hassastır.
Kumlu toprakta zayıf büyür.
Ağır bünyeli, zayıf drenajlı toprağa uyum sağlar.
Yüksek tuzluluk, yüksek pH’lı kalkerli toprakta
iyi değildir.
Aşılı çeşitte meyve suyu kalitesi çok iyi olur.
13.04.2015
24
Sitranj
Citrus sinensis x Poncirus trifoliata – 1897
Carrizo gal nematoduna toleranttır. Florida’da
Troyer Kaliforniya, İspanya’da
Portakal, altıntop için kullanılır.
Çekirdekli, nusellar embriyolu
Aşı noktasında şişkinlik oluşur(anaç çok gelişir).
Carrizo’nun, dona dayanımı azdır. Dinlenmeye
sonbaharda geç girer,ilkbaharda erken uyanır
13.04.2015
25
Tablo 4.2. 10 sitranj anacı için nusellar embriyoların meyve başına ve yüzde olarak tohum sayısı.
Çeşit
Tohum/ meyve
Nusellar embriyolar (%)
23
100
Cunningham
4
94
Morton1
1
100
Rusk
5
96
Savage1
14
100
Troyer
20
98
Uvalde
9
100
Willits
3
90
L-44-4
2
100
L-44-7
2
94
Sitranjlar
Bilimsel ismi
C.sinensis [L.] Osb. x
P.trifoliata [L.] Raf.
Carrizo
Kaynak: Hutchison (1977).
1 Gerçek yüzde belirtilenin çift yönlü melezidir (reciprocal).
13.04.2015
26
Sitranj devam
CEV tarafından bodurlaştırılır.
CTV, xyloporosis’e dayanıklıdır.
Turunçgil nematoduna hassastır.
Gal nematoduna Carrizo tolerant,Troyer hassas
Fitoftora gövde çürüklüğüne, yanıklığa orta
derecede hassastır.
13.04.2015
27
Sitrumelo
Citrus paradisi x Poncirus trifoliata – 1907’de Swingle
Portakal, altıntop için kullanılır.
CTV, CEV, xyloporosis’e toleranttır.
Kumlu-tınlı toprakta iyi büyür.
Killi, yüksek pH’lı, fakir drenajlı toprakta zayıftır.
Tuzluluğa orta derecede toleranttır.
Sık dikime uygundur.
Dona kısmen dayanıklıdır.
13.04.2015
28
Sitrumelo devam
Turunçgil nematoduna dayanıklıdır.
Gal nematoduna hassastır.
Fitoftora’ya, yanıklığa toleranttır.
Turunçgil bakteriyel leke hastalığına hassastır.
Yüksek oranda nusellar embriyo oluşturur.
13.04.2015
29
Bodurlaştırıcı Anaçlar
Rangpur x Troyer
Rubidoux
Procimequat
Flying Dragon
Üç yapraklı portakal > Troyer,Carrizo >Rangpur
Bodurluk CEV ve diğer viroidler tarafındandır.
13.04.2015
30
Turunçgil Anaçlarının Morfolojisi
ve Anatomisi
Kazık kök  yan kökler  besleyici kökler
Kumlu-tınlı
0.5-1.3 g/dm3
Kumlu
1.9 g/dm3
Zayıf drenaj
9.3 g/dm3
C.volkameriana, C.macrophylla, Filistin tatlı
laymı – kuvvetli kazık kök
Kaba limon, turunç Cleopatra – orta derecede
P.trifoliata, Carrizo – zayıf kazık kök
13.04.2015
31
Derin köklü anaçlar, yüzlek köklü anaçlara göre
kuraklığa daha çok dayanıklıdır. Neden?
Kaba limon, Filistin tatlı laymı 76 cm’den derin
Rusk sitranjı, üç yapraklı portakal 76 cm’den
yukarıda
Yüksek kil, su geçirmez toprakta 15-45 cm
13.04.2015
32
Turunçgil Anaçlarının Fizyolojisi
Yaprak su potansiyeli (ψ)
Kök hidrolik iletkenliği
Kaba limon, Filistin tatlı laymı büyümeyi ↑
Üç yapraklı portakal büyümeyi ↓
Na+, Cl- kabul etmeyici (dışlayıcı): turunç,
Cleopatra, Rangpur, Severinia buxifolia
Cl- biriktirici: üç yapraklı portakal
13.04.2015
33
Şekil 4.1. Kendi kökleri üzerinde yetiştirilen 12 aylık çöğürlerin kök sistemlerinin hidrolik iletkenliği üzerine sıcaklığın etkisi. Her bir nokta, her bir anacın dört tekerrürün
ortalamasıdır. Doğrusal regresyon çizgileri her bir anaçtan verilere uyarlanmıştır (R=0.42 ila 0.83). Simgeler: , kaba limon; , turunç; , Carrizo; , Cleopatra. Kaynak:
Syvertsen (1981).
13.04.2015
34
Mikoriza (Mycorrhiza)
Fungus + kök
Ortam sterilizasyonundan sonra yavaş büyüyen
çöğürler dikkati çekmiştir. Zararlı mikroorganizmalar
ile birlikte yararlı mikorizaların da etkisiz hale geldiği
belirlenmiştir.
Mikoriza ile kök simbiyotik yaşar.
Turunç, Cleopatra – mikorizaya çok bağımlı
Portakal, kaba limon, Rangpur – orta derecede bağımlı
Carrizo – mikorizaya en az bağımlı
Mikoriza topraktaki özellikle P’un bitki köklerine daha
kolay iletilmesini, kökler de mikorizaya (CHO)n sağlar.
13.04.2015
35
13.04.2015
36
13.04.2015
37