Transcript Kynning á þjóðfélagsfræði fyrir 10. bekk.

Þjóðfélagsfræði
Garðar Gíslason, félagsfræðingur
og kennari
Inngangur
Hver er ég? Hver eru réttindi mín og skyldur?
Hverjir ráða samfélaginu? Af hverju er
heimurinn eins og hann er? Af hverju eru
lífsskilyrði okkar svo gjörólík þeim sem
forfeður okkar bjuggu við? hvernig verður
framtíðin?
Garðar Gíslason
Hvað segir Aðalnámskráin?
Í Aðalnámskrá (1999) er gert ráð fyrir
þjóðfélagsfræði sem sérstakri námsgrein í 10. bekk.
Þar stendur: ,,Á lokaári grunnskóla er staldrað við og
hugað að stöðu nemandans sem lýkur skyldunámi
sínu. Framundan er ákvörðun um frekara nám eða
störf, síðan fjárræði, sjálfræði, kosningaréttur – og
fullorðinsár.
Garðar Gíslason
Innihaldslýsing - Aðalnámskrá
 Í Aðalnámskrá er þjóðfélagsfræðinni skipt upp í eftirfarandi
námsþætti (bls.75):

 Sjálfsmynd,
 Réttindi og skyldur
 Hverjir ráða,
 Samanstaður í heiminum og
 Efst á baugi
Garðar Gíslason
Um samningu bókar og Netefnis
Við samningu námsefnisins voru markmið
Aðalnámskrárinnar höfð að leiðarljósi. Námsefnið er
tvískipt, annars vegar er það í bókarformi en hins vegar
á Netinu. Bókinni er skipt upp í fjóra hluta sem hver um
sig greinist í nokkra undirkafla.
Garðar Gíslason
Nethlutinn
Nethlutinn heitir:
Á ferð um samfélagið og er að finna á heimasíðu
Námsgagnastofnunar undir Námsefni á vef;
Samfélagsgreinar (http://www.namsgagnastofnun.is).
Æskilegt er að uppfæra efnið reglulega.
Garðar Gíslason
Á ferð um samfélagið
Garðar Gíslason
Af hverju þjóðfélagsfræði?
 Með tíunda bekk lýkur skólaskyldu íslenskra ungmenna.
Skólanum er skylt að veita þeim fræðslu um grunnþætti
samfélagsins á hverjum tíma áður en skólaskyldu líkur og þau
hverfa til frekara náms eða til starfa í þjóðfélaginu.
Garðar Gíslason
Markmið þjóðfélagsfræðinnar eru:
• að nemandinn átti sig á íslensku nútímasamfélagi,
samskiptaformum, menningu, efnahagslífi og
stjórnkerfi og á hvaða grunnhugmyndum samfélagið
hvílir
• að nemandinn kynnist forsendum íslensks
nútímasamfélag frá seinni heimstyrjöld til þessa dags
og tengslum Íslands og skuldbindingum við
umheiminn.
Garðar Gíslason
Markmið
• að nemandinn þekki réttindi sín og skyldur, mannréttindi
og baráttu fyrir þeim, sömuleiðis fjölskylduna,
tilfinningalegt og efnahagslegt hlutverk hennar og fleira
sem henni tengist
• að nemandinn sé fær um að leita sér og nýta
upplýsingar, m.a. fræðilegar og tölulegar, um réttindi
sín og skyldur og stöðu sína og kosti gagnvart
stjórnvöldum,
Garðar Gíslason
Markmið
• að nemandinn geti rökrætt og velt fyrir sér
valkostum og leiðum af víðsýni,
umburðarlyndi og ábyrgð,
• að nemandinn styrki sjálfsmynd sína með því
að huga að stöðu sinni í samfélaginu,
Garðar Gíslason
Markmið
• að nemandinn verði betur í stakk búinn, með
þessa þekkingu í vegarnesti, að taka þátt í
lýðræðisþjóðfélagi nútímans á virkan og
gagnrýninn hátt.
Garðar Gíslason
Tengsl bókar/netefnis við Aðalnámskrá
 Fyrsti námsþátturinn sem talinn er upp í Aðalnámskrá er
sjálfsmynd.
 1. Sjálfsmynd
 Í Aðalnámskrá grunnskóla segir: ,,Hér er boðið upp á sjálfsskoðun
en eftir brautum sem sálfræði og félagsfræði hafa varðað.
Sjálfsmyndin varðar upplag, væntingar, uppeldi og aðstæður, þar á
meðal heimabyggð og þjóðerni. Rétt er að gæta þess að kennsla
gangi ekki of nærri nemendum og einkalífi þeirra.”
Garðar Gíslason
Sjálfsmyndin
Fyrsti hluti bókarinnar fjallar um sjálfsmyndina.
Honum er skipt upp í eftirtalda undirþætti:
1.1 Hver er ég. Þessi þáttur skiptist í sjálfsmynd,
umhverfi, samspil milli erfða og umhverfis, manninn
sem félagsveru, rökhugsun.
1.2. Ég og hinir. Hér er fjallað um félagsleg hlutverk,
hópa, vini, vináttu og kynjahlutverk.
Garðar Gíslason
Sjálfsmyndin
1.3. Fjölskyldan.
Fjallað er um mismunandi gerðir fjölskyldna,
kjarnafjölskylduna, fólksfjölgun eða fækkun, breytta
tíma í umhverfi fjölskyldunnar, fjölskylduna og
samfélagið, hlutverk fjölskyldunnar, fyrirmyndir,
barnaverndarnefndir og ólík viðhorf í fjölskyldum.
Garðar Gíslason
Netútgáfa - sjálfsmyndin
Garðar Gíslason
II. hluti: Réttindi og skyldur
Í aðalnámskrá (bls. 75) stendur eftirfarandi undir
þessum hluta: ,,Lög og reglur setja aldursmörk
sem gilda um fjárforræði, útivist, skólagöngu,
vinnu og fleiri þætti réttinda og skyldna. Nærtækt
er að unglingar kynni sér reglusamfélagið sem
þeir búa í og ræði gildi þess og grundvöll.
Garðar Gíslason
Réttindi og skyldur - undirkaflar
2.1:
Að vera unglingur





Réttindi eða skyldur
Aldursákveðin réttindi
Réttindi sem allt mannkyn ætti að hafa
Að stýra eigin neyslu
Barnasáttmálinn
Garðar Gíslason
Réttindi og skyldur - undirkaflar
2.2 Menntun





Þegar skyldur verða að réttindum
Skólaskylda
Framhaldsmenntun
Mennt er máttur
Vinnumarkaðurinn breytist
Garðar Gíslason
Réttindi og skyldur - Netið
Garðar Gíslason
III. Hluti: Hverjir ráða
 Í aðalnámskrá grunnskóla – samfélagsgreinar (bls. 76)
stendur: ,,Unglingar hafa að jafnaði ekki mikinn áhuga á
stjórnmálum og finnst þau fjarlæg tilveru sinni. En stjórnmál
teygja anga sína til þeirra líka ef að er gáð og geta orðið
nærtæk og brennandi málefni. Hin nærtæku mál geta opnað
sýn á stjórnkerfið og þjóðfélagið í heild.
Garðar Gíslason
Hverjir ráða - undirkaflar
3.1 Samfélög





Þjóðfélag – þjóð og ríki
Samfélag
Hlutverk samfélaga
Félagsmótun
Félagsleg viðmið
Garðar Gíslason
Hverjir ráða - undirkaflar
3.2 Lýðræði og vald




Hvað er lýðræði og hvernig varð það til?
Lýðveldið Íslands nú á dögum
Vald og valdanotkun
Þú getur haft áhrif
Garðar Gíslason
Hverjir ráða - undirkaflar
3.2





Stjórnskipan
Mikilvægustu ríkisstofnanirnar
Forseti Íslands
Alþingi – þjóðkjörið þing
Sveitarfélög
Dómsvald
Garðar Gíslason
Hverjir ráða - Netið
Garðar Gíslason
IV. Hluti: Samanstaður í heiminum
Í aðalnámskrá – samfélagsgreinar stendur:
,,Íslendingar hafa alla tíð velt fyrir sér kostum
þess og göllum að búa í landi sínu og stöðu
sinni í heiminum. Hér er litið til margra þátta í
náttúru og menningu, m.a. hugað að
möguleikum þjóðarinnar í samrunaferli
Evrópu.
Garðar Gíslason
Samastaður - undirkaflar
4.1 Hvað er að vera Íslendingur?





Eyjan í norðri
Innflytjendur
Eru allir Íslendingar eins?
Alþjóðavæðing – Heimurinn minnkar
Eru Íslendingar sjálfum sér nógir?
Garðar Gíslason
Samanstaður - undirkaflar
4.2







Ísland og alheimssamfélagið
Ríki
Hagsmunir og völd ríkja
Alþjóðleg hagkerfi
Ólík lífsskilyrði
Alþjóðlegar stofnanir
Ísland, EFTA og ESB
Norrænt samstarf
Garðar Gíslason
Samanstaður - undirkaflar
4.3 Sameinuðu þjóðirnar




Alsherjarþingið
Öryggisráðið
Friðargæsla
Ísland og S.þ.
Garðar Gíslason
Samanstaður - undirkaflar
Garðar Gíslason
V. Hluti: Efst á baugi
Í aðalnámskrá er gert ráð fyrir einum kafla enn
og hann kallast Efst á baugi. Þar stendur;
,,Eitthvert brýnt og vekjandi málefni líðandi
stundar er krufið til mergjar og í leiðinni þarf
að grandskoða og meta upplýsingar
samtímans”.
Garðar Gíslason
Efst á baugi – Netið
Garðar Gíslason
Kennsluaðferðir
Markmið samfélagsgreina er að gera
nemandann læsan á umhverfi, samfélag
og menningu, gera honum auðveldara að
fóta sig og beita sér í mannlegu samfélagi
og að temja honum ákveðin gildi sem
samkomulag er um í samfélaginu.
Garðar Gíslason
Þekkingar og skilningsmarkmið
Nemandinn kunni skil á innviðum samfélags
síns og umhverfis, frá nánasta sviði til hinna
fjarlægari:
finni og skilji samspil einstaklinga í ýmiss
konar myndum í fortíð og nútíð (fjölskyldu,
félagahópi, vinnustað, þjóð o.s.frv.),
hafi þekkingu á gangverki atvinnulífs og
stjórnmála,
Garðar Gíslason
Þekkingar og skilningsmarkmið
 kunni skil á sögu lands og heims, greini
tímabil hennar og framvindu,
geri sér grein fyrir gangvirkum áhrifum manns
og umhverfis
þekki nokkrar meginhugmyndir sem mótað
hafa lífsviðhorf manna og skilning á umhverfi,
samfélagi og sögu.
Garðar Gíslason
Færni og leiknimarkmið
Nemandinn...
geti tileinkað sér ýmiss konar texta og gögn
sem fjalla um mannlegt samfélag,
geti aflað sér þekkingar um samfélag og sögu
með æ sjálfstæðari og gagnrýnni hætti,
Garðar Gíslason
Færni og leiknimarkmið
geti sett þekkingu sína fram á skiljanlegan,
markvissan og fjölbreyttan hátt,
geti greint sundur, tekið saman, beitt
hugtökum, leitað orsaka og greint afleiðingar,
geti mótað sér skoðun og tekið rökstuddar
ákvarðanir.
Garðar Gíslason
Viðhorfa- og gildismarkmið
Nemandinn
finni rætur í umhverfi sínu, samfélagi,
menningu og sögu,
tileinki sér grundvallarreglur í samskiptum
manna,
skynji og njóti verðmæta sem skapast hafa í
mannlegu samfélagi,
Garðar Gíslason
Viðhorfa- og gildismarkmið
beri virðingu fyrir gildi skipulegrar rökræðu,
öðlist víðsýni, umburðarlyndi og réttsýni
gagnvart kjörum, umhverfi og viðhorfum
annarra
Garðar Gíslason
Þjóðfélagsfræði
Garðar Gíslason,
félagsfræðingur