Warszawa, 26 marca 2013 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

:

Instytucja, która łączy funkcje instytucji finansowej z funkcjami instytucji obsługującej klientów.

• prowadzi rozliczenia na kontach płatników składek – około 2,1 mln kont • prowadzi Centralny Rejestr Płatników • ewidencjonuje składki na indywidualnych kontach ubezpieczonych • prowadzi Centralny Rejestr Ubezpieczonych – dla 15,9 mln ubezpieczonych • prowadzi centralny rejestr pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP

2

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• pobiera składki na różne ubezpieczenia i fundusze:  na ubezpieczenia społeczne, a w ich ramach na wyodrębnione:  ubezpieczenie emerytalne  ubezpieczenia rentowe  ubezpieczenie chorobowe  ubezpieczenie wypadkowe  na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje do odpowiednich oddziałów NFZ  na FEP, fundusz pracy, FGŚP, itd.

• część składki na ubezpieczenie emerytalne przekazuje do otwartych funduszy emerytalnych • zarządza Funduszem Rezerwy Demograficznej • pobiera podatki

3

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• ustala uprawnienia i wypłaca co miesiąc emerytury i renty dla około 7,4 mln osób • ustala uprawnienia i wypłaca zasiłki chorobowe, zasiłki macierzyńskie, zasiłki opiekuńcze, zasiłki wyrównawcze, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki pogrzebowe • przeprowadza badania lekarskie i wydaje orzeczenia dla potrzeb ustalenia uprawnień do świadczeń ubezpieczeniowych; w 2012 r. ZUS wydał około 1,5 mln takich orzeczeń • kontroluje prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy • nadaje upoważnienia lekarzom do wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy • realizuje zadania z zakresu prewencji rentowej, w tym rehabilitacji leczniczej oraz prewencji wypadkowej

4

Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• współpracuje z organami administracji rządowej, z zagranicznymi instytucjami ubezpieczeniowymi oraz organizacjami międzynarodowymi • pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej przy realizacji międzynarodowych umów i porozumień w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz zajmuje się obsługą świadczeń realizowanych na podstawie tych umów i porozumień • pełni funkcję instytucji właściwej oraz instytucji łącznikowej w zakresie koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego w obszarze realizowanym przez ZUS

5

Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

:

PŁATNIK:

• dane identyfikacyjne: NIP, REGON

UBEZPIECZONY:

• dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć • dane informacyjne: adres, EKD, PKD • dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji • liczba pracowników, za których opłaca składkę na FEP • kwoty składek • wysokości składek i KP • OFE • wypłacone przez płatnika zasiłki • NFZ • wypłacone świadczenia

6

Zakres informacji gromadzonych w bazach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

:

EMERYT / RENCISTA:

• dane identyfikacyjne i osobowe: PESEL, NIP, data urodzenia, płeć • dane informacyjne: adres zamieszkania, adres do korespondencji • informacje konieczne do ustalenia prawa i wysokości świadczenia:  okresy stażu pracy,  wysokości zarobków w poszczególnych latach,  świadczenia,  wysokość kwoty bazowej od której ustalana jest wysokość stopień niezdolności do pracy,  kwota zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego • wysokości wypłacanej emerytury / renty oraz dodatków

7

Możliwości analityczne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Aby zbudować odpowiednie kompetencje analityczne w instytucji muszą być spełnione następujące warunki: • organizacyjne – w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych istnieje wyodrębniony Departament • kadrowe, tj. odpowiednio wykształceni, doświadczeni pracownicy – zatrudniamy matematyków, ekonomistów, statystyków, a także aktuariusza • budowanie odpowiednich narzędzi analitycznych i ich ciągła aktualizacja • ciągłość – rozumiana jako utrzymywanie stabilnej kadry i rozwój narzędzi • … i oczywiście zasoby informacyjne (gromadzone wg określonych zasad) Chcemy w przyszłości ukształtować w ZUS kompetencje tzw. analityków systemowych (w zakresie ubezpieczeń społecznych). Będzie to grupa osób, które łączyć będą praktyczną wiedzę prawną z umiejętnościami analitycznymi (ekonomiczna analiza prawa) i umiejętnościami opisywania zjawisk związanych z systemem ubezpieczeń społecznych.

8

STATYSTYKA ANALIZY PROGNOZY

Obszarem tym zajmuje się

DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 9

Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych:

• gromadzi, opracowuje i udostępnia informacje statystyczne niezbędne do realizacji zadań statutowych Zakładu, zasila system statystyki publicznej • prowadzi badania statystyczne • prowadzi prace analityczno - prognostyczne z zakresu ubezpieczeń społecznych, opracowuje prognozy krótko- i długoterminowe z wykorzystaniem metod aktuarialnych • opracowuje własne programy (modele) symulacyjne wspomagające obliczenia aktuarialne i statystyczne • szacuje skutki finansowe projektowanych zmian przepisów • sporządza syntetyczne informacje o ubezpieczeniach społecznych w formie wydawnictw miesięcznych, kwartalnych i rocznych Efekty naszej pracy wykorzystywane są przez szereg instytucji, zarówno ze sfery publicznej (KPRM, KP, ministerstwa, Sejm, Senat, GUS), jak i placówki naukowe.

10

Badania statystyczne

1. Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS 2. Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy 3. Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu 4. Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków i chorób zawodowych 5. Absencja chorobowa 6. Koszty niezdolności do pracy 11

Prognozy i analizy

PROJEKTOWANIE I TWORZENIE MODELI OBLICZENIOWYCH

PROGNOZY

krótkoterminowa (5 lat) corocznie

FUS, FEP

długoterminowa (ok. 50 lat) co trzy lata

fundusz emerytalny

opinie nt. projektów zmian przepisów rezerwy na odprawy emerytalne i nagrody jubileuszowe • Kierownictwo ZUS • Ministerstwa • Sejm, Senat • Kancelaria Prezydenta • Kancelaria Premiera publikacje analizy i opracowania statystyczne

12

Aktualizacja modelu prognostycznego (prace nad modelem prowadzone są w sposób ciągły): • • • • • o - uwzględnienie najnowszych danych, - uwzględnienie zmian przepisów uchwalonych od czasu poprzedniej edycji modelu, - uwzględnienie rozważanych zmian przepisów, - ewentualnie uwzględnienie najnowszej (zewnętrznej) prognozy demograficznej, - udoskonalanie metod matematycznych i implementacyjnych, - testowanie modelu.

13

• Klasyczne metody rachunku aktuarialnego.

• Model kohortowy (najmniejsza, niepodzielna jednostka kohorta wiekowo-płciowa).

• Podejście deterministyczne.

• Rachunek średnich.

• Dane + założenia + parametry  estymatory prawdopodobieństw.

• Parametry techniczne, elastyczność, kalibracja.

• Model szkodowości wielorakiej

(multiple decrement model).

14

FUS

WYDATKI ubezpieczeniowe pozaubezpieczeniowe

emerytury renty z tyt. niezdolności do pracy emerytury budżetowe renty budżetowe renty rodzinne dodatki do emerytur i rent dodatki pielęgnacyjne dodatki dla sierot zupełnych świadczenia krótkoterminowe

pozostałe wydatki

prewencja rentowa i renty inwalidów wojennych i wojskowych oraz renty kombatanckie wypadkowa odpis na działalność ZUS

15

POŻYCZKI

WPŁYWY

KREDYTY DOTACJA CELOWA [świadczenia budżetowe wypłacane z FUS] SKŁADKI FUS DOTACJA REFUNDACJA Z TYTUŁU PRZEKAZANIA SKŁADEK DO OFE Fundusz Rezerwy Demograficznej „trzydziestokrotność” II filar OFE 16

Model – podstawowy zakres wyników

• Wpływy i wydatki, saldo roczne (wpływy minus wydatki w danym roku).

• FUS, podział na fundusze: f. emerytalny, f. rentowy, f. wypadkowy, f. chorobowy oraz dodatkowo FRD.

• Wyniki nominalne, dyskontowane, % sumy rocznych podstaw wymiaru składek na dane ubezpieczenie, % PKB.

• Wydolność systemu/funduszu (wpływy / wydatki).

• Wyniki pośrednie (wydatki na poszczególne świadczenia, liczby świadczeniobiorców, przeciętne wysokości świadczeń itp.).

17

Wykorzystanie modelu prognostycznego FUS…

Przykłady szacunków skutków finansowych wykonywanych przy wykorzystaniu modelu prognostycznego

FUS…

25 •

Zmiany mechanizmu waloryzacji świadczeń.

•

Obniżenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe.

•

Zmiany dotyczące wymiaru urlopu macierzyńskiego.

20 15 10 5 0 -5 •

Zmiany dotyczące stopy składki do FRD.

•

Podwyższenie wieku emerytalnego.

•

Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (obniżenie stopy składki do OFE, subkonto, dziedziczenie środków zewidencjonowanych na subkoncie).

•

Nowa formuła obliczania wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy.

•

Podwyższenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe.

-10 -15 -20 •

I wiele innych …

Obliczenia wykonywane dla Grupy Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa przy Komisji Europejskiej (AWG – Ageing Working Group)

18

Zalety i wady modelu prognostycznego zbudowanego w ZUS

+

ZALETY • Narzędzie prognostyczne umożliwiające przeprowadzanie symulacji dotyczących FUS na wiele lat.

• Model całkowicie zbudowany w ZUS.

• Możliwość wprowadzania zmian.

• Coroczna aktualizacja modelu.

• Parametryzacja.

• Możliwość sprawdzania wzajemnych powiązań.

• Czas przeliczenia modelu (w zależności od parametrów komputera) od 15 do 30 minut

–

WADY • Rachunek średnich (brak możliwości wykonania pewnych obliczeń, np. brak struktur według wysokości świadczeń).

• Ograniczenia MS Excel.

• Ograniczenia sprzętowe.

19

Budowa dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego

Dynamiczny model mikrosymulacyjny oparty na danych indywidualnych powstaje we współpracy z firmą Deloitte Advisory.



Model mikrosymulacyjny:

• Oparty na danych indywidualnych • Obliczenia na pełnej populacji oraz na dużej próbie (tysiące a nawet miliony osób) • Stworzenie losowego dynamicznego modelu mikrosymulacyjnego opartego na danych indywidualnych o ubezpieczonych i świadczeniobiorcach przy wykorzystaniu systemu aktuarialnego, aby

zwiększyć możliwości analityczne Zakładu.

20

 Sporządzanie długoterminowych prognoz wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych  Umożliwienie prognozowania świadczeń dla każdego ubezpieczonego indywidualnie, co pozwoli określić strukturę wysokości świadczeń, a zatem odpowiedzieć na pytanie o adekwatność przyszłych świadczeń  W szczególności dokładne szacowanie: • struktury wypłacanych emerytur i rent • wysokości świadczeń dla ubezpieczonych bliskich przejścia na emeryturę • stóp zastąpienia dla nowoprzyznanych emerytur i rent • poziomu dopłat do emerytur i rent najniższych

21

Koncepcja modelu - Proces PROPHET 22

Wykorzystanie informacji do zarządzania:

 Wyniki prognoz  Analityka do planowania – wykorzystywanie danych statystycznych, struktur, wyników badań, oszacowanych skutków finansowych zmian przepisów  Ocena pracy oddziałów ZUS sporządzana w trzech płaszczyznach:  sprawności – rozumianej jako stopień realizacji zadań (celów),   jakości – rozumianej jako stopień doskonałości procesów w wymiarze czasu ich realizacji oraz skali odchyleń (błędów), efektywności finansowej – definiowanej w odniesieniu do poziomu kosztu jednostkowego i wydajności.  Analiza kosztów

23

Współpraca ZUS z innymi instytucjami - SEMINARIA ZUS

W ramach popularyzacji wiedzy o ubezpieczeniach społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych od 2010 r. organizuje

seminaria

publikacja z poprzednich cykli seminariów - „ dla przedstawicieli instytucji publicznych. W 2012 r. zorganizowaliśmy 2 cykle seminariów poświęcone niezdolności do pracy i jej aspektom ekonomicznym (IV cykl) oraz ogólnym rozważaniom na temat „Równowaga ekonomiczna systemów emerytalnych” (V cykl). Również w 2012 r. wydana została kolejna

Różne aspekty ubezpieczeń społecznych – Materiały z seminariów ZUS (2)

”.

W 2013 r. zorganizujemy kolejne dwa cykle – w semestrze letnim (kwiecień – czerwiec) oraz w semestrze jesiennym.

Cykl letni poświęcony będzie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz współpracy z Unią Europejską.

24

Portal Statystyczny ZUS

www.zus.pl

25

PUBLIKACJE:

• • • „ Rocznik Statystyczny Ubezpieczeń Społecznych” • „Prognoza wpływów i wydatków FUS” „Prognoza wpływów i wydatków FEP”

www.zus.pl

• „Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytalnego” „Ważniejsze informacje z zakresu ubezpieczeń społecznych

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

• „Emerytury i renty przyznane” www.zus.pl

• „Emerytury i renty górnicze” www.zus.pl

• „Emerytury i renty nauczycieli” www.zus.pl

• „Emerytury i renty kolejowe” www.zus.pl

• „Emerytury i renty osób prowadzących działalność gospodarczą” www.zus.pl

• „Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS” • „Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS o niezdolności do pracy”

26

PUBLIKACJE cd.:

• „Absencja chorobowa”

www.zus.pl

• „ •„ Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane z powodu wypadków przy pracy i chorób zawodowych” Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu” • „Analiza wyników badania okresów pobierania emerytur i rent”

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

• „Wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych związane z niezdolnością do pracy” • „Kwartalna informacja o świadczeniach pieniężnych z FUS oraz o innych świadczeniach” • „Miesięczna informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych wypłacanych przez ZUS” www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

www.zus.pl

27

Dziękuję Państwu za uwagę.

HANNA ZALEWSKA Dyrektor Departamentu Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych

28