Transcript Çocuğun iyi olma hali

Çocuğun İyi Olma Hali
Çerçevesinden Çocuk
Yoksulluğunu Değerlendirmek
Pınar Uyan Semerci
KOÇ UNIVERSITESI HAZIRAN 2012
Sunuş Çerçevesi
• Çocuğun İyi Olma Hali (well-being) ne anlama
geliyor?
• Kısaca hareketin gelişimi
• Neden önemli?
• Araştırma
• Bulguları maddi yoksulluk ve yoksunluk
üzerinden değerlendirmek
• Sosyal politika için temel prensipler
Çocuğun iyi olma hali
• Çocuğu merkeze alan
• Bütüncül ve çok boyutlu
• Çocuğun yaşadığı toplum içinde değerlendirme
eğiliminde
• Çocuğun yaşamını şekillendiren alanlarda
izlenebilecek gösterge endekslerinin oluşturulmasını
hedefleyen
• Çocuğun ilişkiler içinde öznelliğine de dikkat eden
• En açıklayıcı göstergeleri içeren endekse oluşturma
çabasını içeren bir yaklaşımdır.
Çocuğun iyi olma hali
-Yaşamlarına etki eden toplumsal koşullar,
kaynaklar ve ilişkisel ağlar içinde aktif bireyler,
kendi iyi olma hallerinin öznesi olan sosyal
aktörler
-Araştırma içinde de özne olan çocukÇocuğun algılarını, deneyimlerini, söylemlerini
odağa alan bir yaklaşım
Çocuğun iyi olma hali
• çocuğun bugünkü yaşamı içerisinde toplumsal
katılımını ve yapabilirliklerini
gerçekleştirmesini sağlayacak öznel ve nesnel
kriterlerin saptanabilmesi
• çocuğun gelişimini şekillendiren süreçler ve
bağlamlar içinde müdahale alanlarının
oluşturulabilmesi
OECD 2009: OECD, Doing Better for Children, OECD Publications,
(2009a).
Avrupa Komisyonu 2008: EC, Report on Child Poverty and Child
Well-Being in the European Union, 2008.
Bradshaw ve ark. (AVRUPA BİRLİĞİ, 2006): BRADSHAW J.,
Hoelscher P., Richardson D., ‘An Index of Child Well-Being in the
European Union’, Indicators of Children’s Well-Being: Theory and
Practice in a Multi-Cultural Perspective, Ben Arieh A. , Frones I. (ed.),
Social Indicators Research Series 36: Springer, (2006a), Pp: 325-371.
Bradshaw ve ark. (OECD, 2006): BRADSHAW J., Hoelscher P.,
Richardson D., Comparing Child Well Being in OECD Countries:
concepts and methods, INNOCENTI Working Paper, IWP 2006-03:
UNICEF INNOCENTI Research Center, Floransa, İtalya, (2006b)
Richardson ve ark. (CEE/CIS, 2006): RICHARDSON D, Hoelscher P.
,Bradshaw J., Child Well-Being in Central and Eastern European Countries (CEE)
and Common Wealth of Independent States (CIS), Child Indicators Research, I:
211-250, (2008).
ÇOCUĞUN ‘İYİ OLMA HALİ’ (WELL-BEING):
Ben-Arieh (2010) “çocuk göstergeleri hareketi” diyebileceğimiz bu sürecin son 25 yıl
içerisinde 6 temel değişiklik yaşadığını söylemektedir:
1.Daha önceleri oluşturulan göstergeler çocuğun hayatını idame
ettirme durumuna odaklanırken, yeni göstergeler çocuğun iyi
olma haline odaklanmaktadırlar.
2.Geçmişteki göstergeler çocuğun yaşamındaki olumsuz çıktıları
dikkate alırken, yeni dönemde oluşturulan göstergeler olumlu
çıktıları göz önüne almaya başladı
3.Geçmişteki göstergeler çocukların ileriye yönelik başarılarını ve
iyi olma hallerini dikkate alırken, son yıllarda oluşturulan
göstergeler çocukların hali hazırdaki iyi olma hallerini dikkate
almaktadırlar.
4.Geçmiş yıllardaki göstergeler geleneksel alanlardan oluşurken
bugünkü göstergeler yeni alanları da dikkate almaya başlamıştır
5.Önceki çalışmalardaki göstergeler yetişkin merkezliyken,
bugünkü göstergeler çocuk merkezlidir. Çocuklar araştırmalara
dâhil edilmeye başlanmıştır.
6.Son yıllarda çocuğun iyi olma halini anlamaya yönelik birleşik
endeksler oluşturulmuştur. Politika yapıcılara çocuk odaklı
politikaların geliştirilmesinde de kıstas oluşturmaktadırlar.
‘Çocuğun iyi olma hali’ni anlamak: Kavramsallaştırma, Durum
Tespiti ve Göstergelerin Belirlenmesi’ (ProjeNo: 108K235)
araştırma projesi, TÜBİTAK Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Projelerini Destekleme Programı (Program Kodu 1001)
tarafından desteklenmiştir.
Araştırma Ekibi:
Pınar Uyan Semerci- İstanbul Bilgi Üniversitesi Siyaset Bilimi
Serra Müderrisoğlu- Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Abdullah Karatay- SHÇEK
Başak Ekim Akkan- Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika
Forumu
Zeynep Kılıç- İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları
Birimi
Burcu Oy- İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi
Şaylan Uran - İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları
Birimi
Metodoloji kurgusu
Bütünsel bir ‘iyi olma hali’ incelemesi için farklı yöntemlerin
birbirini tamamlar şekilde kullanılması:
Niceliksel araştırma amacı: Uluslar arası verilerle
karşılaştırılabilir alanlar üzerinden izlenebilir iyi olma hali
gösterge setlerinin oluşturulması
Niteliksel araştırma amacı: İyi olma hali alanlarına konu olan
toplumsal koşulların, kaynakların,hizmetlerin ilişkisel ve
mekansal ağlar üzerinden çocuğun dünyasına olan
yansımalarının görülmesi; değişkenler arasındaki ilişkilerin
öznel kurgular üzerinden açıklanması
Nicel Çalışma
Örneklem Özellikleri
• İstanbul’da yaşayan 12-18 yaş aralığındaki çocukların ailelerini
temsilen 169 mahalle,
• Her mahalle için 3 farklı sokak, 6 farklı hane,
• 787 anne, 176 baba
963 çocuk (498 kız , 465 erkek)
• Ailelerin ortalama çocuk sayısı: 2.74
• Ortalama hane halkı sayısı: 4.86
Nitel Çalışma
• Derinlemesine mülakatlar:
8-11 yaş grubunda hepsi okumakta olan 11 erkek 10 kız, toplam 21
12-15 yaş grubunda hepsi okumakta olan 8 erkek 9 kız, toplam 17
15-18 yaş grubunda okumakta olan 4 erkek 4 kız, çalışmakta olan 4 erkek 2
kız, okumayan ve çalışmayan 3 erkek 5 kız, toplam 22 çocuk
Odak görüşmeleri:
12-15 yaş grubunda okula devam etmekte olan 5 kız ve 6 erkek çocukla
birer olmak üzere toplam iki;
15-18 yaş grubunda okula devam eden 8 erkek ve 5 kız çocukla birer, okulu
terk etmiş ve halihazırda çalışmayan 5 erkek çocukla bir ve çalışan 3 erkek
ve 1 kız çocukla bir karma olmak üzere toplam dört;
İlköğretim okulundaki 4 kadın 2 erkek öğretmenle karma olarak bir;
Farklı yaş gruplarından çocukları olan 5 anneyle bir olarak
Toplamda sekiz odak grup görüşmesi
• Fotoğraf çalışması
4.sınıfa giden 9-11 yaşlarında 7 kız, 4 erkek;
7. sınıfa giden 13-14 yaşlarında 7 kız,1 erkek toplam 19 çocuk
Alanlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Maddi Durum
Sağlık
Eğitim
Katılım
Ev ve Çevre Koşulları
Risk ve Güvenlik
İlişkiler
Öznel İyi Olma Hali
1) MADDİ YOKSUNLUK
- Sahip olunan imkanlar
(kendine ait yatak, kaban-manto, dolap, kitaplık, bilgisayar, internet,
haftada 3 kez et/balık)
- Düzenli harçlık alabilmesi
• Çocuk yaşı büyüdükçe
• Çocuk okula gidip çalışmayınca
• Anne baba eğitim düzeyi arttıkça
• Babanın düzenli işi oldukça
• Ailenin ihtiyaç/gelir oranı algısı yükseldikçe
artmaktadır.
2) MADDİ DURUM ALGISI
- Ailenin İhtiyaç/gelir Algısı (ebeveynden)
– Sık sık yemek ve kira gibi temel ihtiyaçlarımız için
bile yeterli paramız olmaz: 163 aile
– Maaştan maaşa ancak idare edebilecek kadar
paramız var: 379 aile
– Eğer pahallı ve zorunlu olmayan şeyler satın
almazsak geçinebiliyoruz: 364 aile
– Rahatça yaşamak için yeterli gelirimiz var: 52 aile
- Temel ihtiyaçları karşılayamama (ebeveynden)
Temel İhtiyaç
Hiç yeterli Değil
Yiyecek
%17,6
Yakacak
%21,4
Giyecek
%19
Çocukların Eğitimi
%24,1
– Baba işsiz / düzensiz çalıştıkça
– Anne - babanın eğitim düzeyi düştükçe
– Ailenin İhtiyaç/gelir oranı algısı bozuldukça
artmaktadır.
- Maddi zorluk algısı (çocuktan)
Değişken
Yüzde
Ailenin ödemede zorlandığı borcu var
% 37
Aile kirayı ödemede zorlanıyor
% 27,3
Baba bazen işsiz kalabiliyor
% 36,9
Aile eğitim masraflarını ödemede zorlanıyor % 43,5
–
–
–
–
Okula giden/çalışmayan çocuklarda,
Babanın düzenli işi olduğu zaman,
Anne-baba eğitim düzeyi yükseldikçe,
Ailenin İhtiyaç/gelir oranı algısı düzeldikçe
azalmaktadır.
3) GÜVENCE
- Düzenli İş
İşsizlik %15,5
- Sosyal Güvenlik
Ailelerin %23,7’sinin sosyal güvenliği yok!
- Sağlık Harcamaları
SSK/Bağkur/Emekli Sandığı
Yeşil Kart
Kendi ödüyor
Diğer (özel sigorta, dernek..)
Yüzde
% 79
% 5,7
% 37
% 2,6
YOKSULLUK- SAĞLIK DURUMU:
Ailenin İhtiyaç/gelir oranı algısı düzeldikçe sağlıklılık
oranı da yükseliyor; erken dönem sağlık riskinden
sağlıklı beslenmeye ve tedaviye..
Kısır döngü
Maaştan maaşa
ancak idare
edebiliyor
Sağlıksız
35 (% 21.9)
54 (% 14.4)
Zorunlu
olmayan şeyler
almadıkça
geçinebiliyoruz
44 (% 12.1)
Sağlıklı
125 (% 78.1)
320 (% 85.6)
319 (% 87.9)
Sağlık Durumu
En temel
gereksinimlere
yetmiyor
Rahatça
yaşayacak gelir
var
49. (% 94.2)
3 (% 5.8)
ÇOCUK ÖLÜMLERİ
– Anne baba eğitim düzeyi arttıkça
– Ailedeki çocuk sayısı azaldıkça
– Baba tam zamanlı çalıştıkça
– İhtiyaç/gelir oranı algısı düzeldikçe
azalmaktadır.
En temel
gereksinimlere
yetmiyor
Ailede ölen
çocuk var
38 (%23.3)
Maaştan maaşa
ancak idare
edebiliyor
35 (%9.2)
Zorunlu olmayan
şeyler almadıkça
geçinebiliyoruz
24 (%6.6)
Rahatça
yaşayacak gelir
var
2 (%3.8)
EĞİTİM:
- Okula kayıtlı olma durumu:
– İhtiyaç/gelir oranı algısı düzeldikçe
– Ev içi bakım yükü azaldıkça
– Evin olumsuz koşulları azaldıkça
– Ailedeki çocuk sayısı azaldıkça
artmaktadır.
• Okulu terk durumu:
Okul terk oranı: %13.4 (126 çocuk)
Okulu bırakma
nedeni
Yüzde
Ne olsaydı okulu
bırakmazdın
Derslerde başarısız olmam
% 20.2
Ailem daha fazla destekleseydi % 16.3
Çalışmak zorunda kaldım
% 17.8
Ailem izin vermedi
% 1.6
Okula gitmek istememem
% 32.6
Arkadaş çevresinin etkisi
% 4.7
Diğer
% 20.9
Maddi sorunlarımız
olmasaydı
Okulda daha başarılı
olsaydım
Diğer
Yüzde
% 44.2
% 37.2
% 24.8
EĞİTİM BAŞARISI
En temel
gereksinimlere
yetmiyor
Okulda kendini
başarılı hissetme
% 57.6
Maaştan maaşa
ancak idare
edebiliyor
% 69.5
Zorunlu olmayan
şeyler almadıkça
geçinebiliyoruz
% 74.8
Rahatça
yaşayacak gelir
var
% 84.6
Ev ve Çevre Koşulları:
EVİN OLUMSUZ KOŞULLARI
(Kendi yatağının olmaması, kalabalık ev)
– Okula gitmeyen çocukların oturdukları evlerde
– Daha küçük çocukların yaşadıkları evlerde
– Anne – baba eğitim düzeyi düştükçe
– İşsiz/düzensiz işte çalışan babalar
– Ailenin ihtiyaç /gelir oranı algısı düştükçe
– Ev içi bakım yükü arttıkça
– Ailedeki çocuk sayısı arttıkça
– Mahallenin kaynakları azaldıkça
F, 14
Risk ve güvenlik:
1. ÇOCUK ÖLÜMLERİ
2. EVDE/İŞTE KAZALAR
3. Çocuk işçiliği
Ev İçi Bakım Yükü:
(Evin temizliğini, yemeğini yapma, bulaşığını yıkama, çocuk
bakımı, parça başı iş)
Kız
5.02
Ev içi bakım yükü*
Ev içi bakım
yükü*
Okula giden,
çalışmayan
Okula giden,
çalışan
Okula
gitmeyen,
çalışan
Okula
gitmeyen,
çalışmayan
3.11
5.58
2.31
6.53
En temel
gereksinimlere
yetmiyor
Ev içi bakım
yükü*
Erkek
1.24
4.51
Maaştan maaşa Zorunlu
ancak idare
olmayan şeyler
edebiliyor
almadıkça
geçinebiliyoruz
3.46
2.5
Rahatça
yaşayacak gelir
var
1.85
İLİŞKİLER ve ÖZNEL İYİ OLMA HALİ
KİŞİSEL İYİ OLMA HALİ
Kendisi ile ilgili hisleri
Okula giden, çalışmayan, anne
baba eğitim düzeyi daha yüksek
olan, ihtiyaç/gelir oranı daha iyi
olan çocuklar kendilerini daha iyi
hissediyorlar
Gelecek endişesi
Kız çocukları, okula gitmeyen,
çalışan, anne baba eğitim düzeyi
daha düşük olan, babası işsiz
olan ve ihtiyaç/gelir oranı daha
düşük olan çocuklar daha enşeli
hissediyorlar
Yoksunluk Algısı (istediğini
yapamama)
Okula giden ve çalışmayan,
ebeveyn eğitim düzeyi yüksek
olan, babası tam zamanlı çalışan
çocuklarda daha az düzeyde
yapamadıkları şeyler olduğunu
belirtmişlerdir
Sosyal politika için prensipler
•
Toplumda çocuğun iyi olma halini sağlayacak ve koruyacak bir
sosyal sistemin çocukların haklarını temel alarak, toplumsal
eşitsizlikleri giderecek şekilde yapılanması gerekmektedir. Burada
temel olan çocuğu eşit haklara sahip vatandaş olarak görmektir. Bu
yüzden de eşit bireyler olarak topluma katılımlarını sağlayacak bir
sosyal devlet anlayışı ve çocuk politikaları çocukların iyi olma
hallerinde belirleyici rol oynayabilir.
• Çocuğun farklılığına ve çocukların hakları kullanma noktasındaki
çeşitliliğine saygı duyan ama aynı zamanda çocuğun iyi olma hali için
gerekli imkânları sağlayan ve koruyan bu duruşun geliştirilmesi ivedi
bir ihtiyaçtır.
• Bugün vatandaş olmak için bekleyen çocuktan, farklılıkları olan bir
vatandaş olarak ele alınan çocuğa geçiş özellikle çocukluk üzerine
olan çalışmalarda dillenmektedir.
• Teşekkürler...