Transcript 8-Ek Bütünle meler Teorisi. ppt

EKONOMİK
BÜTÜNLEŞMELER TEORİSİ:
GÜMRÜK BİRLİKLERİ
VE
SERBEST TİCARET
BÖLGELERİ
Anahtar kelimeler:
 Ekonomik bütünleşme,
 Serbest ticaret bölgesi,
 gümrük birliği,
 ortak pazar,
 ekonomik birlik,
 gümrük birliğinin ekonomik etkileri,
 ikinci en iyi teorisi,
 kutuplaşma teorisi.
Konular







Ekonomik Bütünleşmenin Tanımı
Ekonomik Bütünleşmenin Türleri (Tercihli Ticaret
Anlaşmaları, Serbest Ticaret Bölgesi, Gümrük
Birliği, Ortak Pazar, Ekonomik Birlik)
Gümrük Birlikleri ve Serbest Ticaret Bölgeleri
Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri
1. Statik Etkiler
2. Dinamik Etkiler
Ekonomik Birlik
İkinci En İyi kuramı
Kutuplaşma kuramı
Ekonomik Bütünleşme

“ Uluslararası ekonomik bütünleşme, bir
süreç olarak, farklı ulusal devletlere ait
ekonomik birimler arasındaki ayrımcılığı
ortadan kaldırmaya yönelik önlemler
alınması; bir durum olarak ise, ulusal
ekonomiler arasındaki çeşitli ayrımcılık
türlerinin mevcut olmamasıdır.”
Bela Balassa (1961)
Ekonomik bütünleşmenin temel amacı:

Üye ülkeler arasında ticaretin serbestleştirilmesi ve
ayrımcılığın ortadan kaldırılmasıdır.
Diğer amaçları:





Üye ülkeler arasında ticaret hacminin arttırılması,
Kalkınma amacıyla geniş bir Pazar yaratılması,
Yaşam standartlarının yükseltilmesi,
Bölgesel dengesizliklerin giderilmesi,
Dünyadaki siyasi ve iktisadi olaylarda grubun
statüsünün güçlendirilmesi.
Ekonomik Bütünleşme Türleri
1. Tercihli Ticaret Anlaşmaları (Preferential Trading
Agreements): Bir grup ülkenin tek taraflı veya karşılıklı
olarak belirli mallar üzerinde gümrük tarifelerini
indirdiği anlaşma türüdür.
2. Serbest Ticaret Bölgesi (Free Trade Association):
Üye ülkeler arasında gümrük vergileri, miktar
kısıtlamaları ve her türlü kısıtlamaların kaldırıldığı
bütünleşme türüdür.
3. Gümrük Birliği (Customs Union): Üye ülkeler
arasında ticaretin serbestleştirildiği (malların serbest
dolaşımı) ve 3. ülkelere karşı ortak bir gümrük
tarifesinin uygulandığı bütünleşme türüdür.
4. Ortak Pazar (Common Market): Gümrük Birliğine ek
olarak üretim faktörlerinin (mal,hizmet,emek,sermaye)
serbest dolaşımın sağlandığı bütünleşme türüdür.
5. Ekonomik Birlik (Economic Union):
Ortak pazara ek olarak ekonomik ve sosyal politikaların
uyumlaştırıldığı bütünleşme türüdür. (Ekonomik ve
parasal birlik)
Bazı iktisatçılar ekonomik birliği mali uyumlaştırmanın
sağlandığı, uluslar üstü organların yer aldığı son
aşama türü olarak tanımlarken; bazıları ekonomik
birliğin ileri aşamasını Tam Ekonomik Entegrasyon
olarak tanımlamaktadır ki; bu, ulusal ekonomik
bağımsızlığın uluslar üstü bir kuruma bırakıldığı, mali
politikaların uyumlaştırıldığı bir bütünleşme türüdür.
 Tercihli
ticaret anlaşmaları iktisadi işbirliği
örnekleridir. İktisadi(ekonomik) işbirlikleri
örgütsel bir yapıya sahip değildir.
 En çok rastlanan ekonomik bütünleşme
çeşitleri gümrük birlikleri ve serbest ticaret
bölgeleridir.
 GB kuramı hakkında ilk teorik çalışmanın
Jacop Viner tarafından yapıldığı kabul
edilmektedir.(1950). “The Customs Union
Issue”
Uluslararası ekonomik bütünleşme için elverişli koşullar
Coğrafi yakınlık, Avrupa’da AB ve EFTA, Amerika’da
LAFTA, NAFTA.
 Politik ve askeri konularda yakınlık, AB, Batı blokuna
mensup ve NATO üyesi ülkeler arasında, (bugün
geçerli olmayan) COMECON örgütü ise Doğu blokuna
mensup ve (günümüzde geçerli olmayan) Varşova
paktı üyeleri arasında oluşturulmuştur.
 Ekonomik gelişme düzeylerinin yakınlığı, AB ve EFTA
gelişmiş, LAFTA ve CACM az gelişmiş ülkeler
arasında oluşturulmuştur.
 Ekonomik sistemlerin benzerliği, AB kapitalist düzene
sahip, eski COMECON sosyalist sisteme sahip ülkeler
arasında oluşturulmuştur.

Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri
 Statik
Etkiler : Bir defalık etkilerdir. Teknoloji ve
ekonomik yapının sabit kaldığı varsayımı
altında, üretim faktörlerinin yeniden dağıtımı
sonucu ortaya çıkacak etkileri ifade eder.
 Dinamik Etkiler: Dinamik etkiler sürekli ve
ekonomik yapıyı değiştirici niteliktedir. Üretim
kapasitesi ve kaynak verimliliğinde köklü
değişiklikler yapar, bu etkiler zaman içinde milli
geliri, kalkınma hızını ve ekonomik refahı
etkiler.
1. Statik Etkiler
Ticaret yaratıcı etki; bir bölge içinde ticaret engelleri
kaldırılınca, bu bölgeyi oluşturan ülkeler arasında dış
ticaret hacminin genişleyip üretimin daha etkin ellerde
toplanması sonucu ortaya çıkan etkilerdir. Gümrük
birliğinin dünya refahı üzerindeki olumlu yönünü
gösterir.
Böylece bölge içinde ticaret genişler.
GB ile ülkelerin hangi malı karşılaştırmalı olarak daha
verimli ürettikleri ortaya çıkar. Gümrük vergileri
kaldırılınca Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’nin etkisi
ortaya çıkar. Uzmanlaşma ticaret yaratıcı etkiyi
doğurur, üretim artar, ülkelerin refahı artar.
Ticaret saptırıcı etki; gümrük birliğinin kurulması ile
en verimli üreticinin birlik dışında kalması ve
birlik ülkelerinin bu ülkeden yapmakta oldukları
ithalatın sona ermesi dolayısıyla ortaya çıkar.
Böylece ithalat en verimli ülkeden birliğe üye
daha az verimli ülkelere kayar. Bölge dışında
yapılan ticarette daralma olur. Kaynakların
verimli kullanılması ve refah olumsuz yönde
etkilenir.
Ticaret yaratıcı etki, ticaret saptırıcı etkiden
büyükse; kaynak verimliliği yükselir, dünya refahı
artar.
Ticaret saptırıcı etki, ticaret yaratıcı etkiden büyük
ise; kaynakların verimliliği azalır, dünya refahı
düşer.
2. Dinamik Etkiler
Dış rekabetin artması; Gümrük vergileri kaldırılınca yerli
üreticiler dış piyasa rekabetiyle karşı karşıya gelir. Verimliliği
düşük üreticiler endüstriyi terk eder, ancak rekabete
dayanacak kadar verimli çalışanlar faaliyetlerini sürdürebilir.
- Ölçek ekonomileri; Üretim hacminin genişlemesi ile ölçek
ekonomileri ortaya çıkar. Büyük piyasa için büyük ölçekli
üretim sonucu parça başına düşen maliyetler azalır.
- Teknolojik ilerleme; GB sonucu üye ülkelerin teknolojik
ilerleme hızları yükselir.
- Yatırımları özendirme; Yabancı sermaye yatıırmlarında artış
sağlanır.
- Kaynak Hareketliliği; emek ve sermaye hareketliliği
kaynakların daha etkin kullanımına yol açar.
-
Ekonomik Birlik (Economic Union)





Ekonomik bütünleşmenin günümüzde en ileri aşamasıdır; AB.
Ortak pazara ek olarak ekonomik, parasal ve sosyal konularda
uyumlaştırma söz konusudur. Ülkelerin bu konulardaki
yetkilerinden bazıları (parasal ve ekonomik alanda; AB Merkez
Bankası) uluslarüstü organlara bırakılmaktadır.
Ekonomik birlikler ülkelerin ulusal bağımsızlığını ellerinden
aldığı için genelde tercih edilmemekte, daha çok ticaretin
serbestleştirilmesi amaçlanmaktadır.
Politik bütünleşme ile ekonomik bütünleşme arasında yakın bir
ilişki vardır; genelde politik bütünleşmeye giden yolun ekonomik
bütünleşmeden geçtiği belirtilmektedir.
Ekonomik birlik üyeler arasında serbest ticaret ve serbest faktör
dolaşımının daha ilerisinde bir işbirliği öngörmektedir.

-
Ekonomik birliğin özelliklerinden biri, farklı ulusal
düzenlemelerin ortak hale getirilmesidir. AB
ortak pazar sonrası ekonomik bir birlik olmadan
önce ortak standardizasyonlar belirlemiştir:
Mal standardizasyonları
Hizmet sektörü
Kamunun satınalım işlemleri
İşletme hukuku ilkeleri
Ortak rekabet kuralları
İnsanların sebest dolaşımı
Yasal ve yönetsel engeller
İkinci En İyi Teorisi (The Second Best Theory)
Dünya refahını en yüksek düzeye çıkarma
bakımından tam rekabet ve serbest ticaret
“birinci en iyi politika”dır.
 İkinci en iyi teori ise gümrük birlikleridir. Üye
ülkeler arasında ticareti kısıtlayıcı tüm engellerin
kaldırılması, ancak diğer ülkelere kısıtlayıcı
engellerin uygulanması dünyanın toplam
refahını arttırmayabilir.
 Günümüzde ikinci en iyi politikalar
uygulanmaktadır.

Kutuplaşma Teorisi (Polarization Theory)

Gunnar Myrdal
 Farklı gelişme düzeyindeki ülkelerin ekonomik
bütünleşmeye gitmelerinin ve bu çerçevede
aralarındaki mal ve faktör hareketlerini
serbestleştirmelerinin, gelişme düzeyi daha
düşük ülkeler aleyhine sonuçlar doğurabileceğini
öngörmektedir.
 Teoriye göre; serbest piyasa düzeni, ülkeler
arasındaki gelişme dengesizliğini arttıracak,
sonuçta; zengin ülkeler daha zengin, yoksul
ülkeler daha yoksul olacaktır.
 Nedenleri:
 Gelişmesini
henüz tamamlayamamış
ülkelerin daha ileri düzeyde olan ülkelerle
rekabet edecek nitelikte olmamaları,
 Az gelişmiş ülkelerden ileri düzeydeki
ülkelere göç.
 Teori, aynı ülkenin farklı bölgelerinde de
gelişme farklılıkları nedeniyle ortaya
çıkabilmektedir. Türkiye doğu-batı, İtalya
kuzey-güney sorunu.
Slayt sonu......