Transcript Dış ticaret politikasının araçları

8. Bölüm
Dış Ticaret Politikasının
Araçları
İşlenecek konular

Gümrük vergilerinin (tarifelerin) kısmi
denge analizi: Bir sektördeki arz, talep ve
ticaret

Tarifelerin avantaj ve dezavantajları

İhracat sübvansiyonları

İthalat miktar sınırlamaları (kotaları)

Gönüllü ihracat sınırlamaları

Yerel içerik şartları
2
Tarife çeşitleri
 Spesifik/belli
tarife ithal malın birimi
başına alınan sabit bir vergidir
Örnek: Peynirin kg’su başına 1YTL
 Değere
göre tarife ithal malın
değerinin belli bir yüzdesi olarak
alınan vergidir
Örnek: İthal arabaların fiyatının %25’i
3
Tek sektörde arz, talep ve
ticaret
 Tarife
tek bir sektörü nasıl etkiler?
(Örnek: Buğday sektörü)
 Dış
ticaret yapılmadığı durumda
buğdayın fiyatının yabancı bir ülkede
daha ucuz olduğunu varsayalım.
 Ticaret
yaparlarsa, ticareti yabancı
ülkenin bakış açısıyla bir ihracat arz
eğrisi, yerli ülkenin bakışıyla bir
ithalat talep eğrisi ile görebiliriz.
4
arz eğrisi: Her fiyat
seviyesinde yabancı üreticilerin
arz miktarıyla yerli tüketicilerin
talep miktarı arasındaki farkı
gösteren eğri
 İhracat
talep eğrisi: Her fiyat
seviyesinde yerli tüketicilerin
talebiyle yerli üreticilerin arzı
arasındaki farkı gösteren eğri
 İthalat
5
İthalat talep eğrisi: Malın fiyatı ne kadar artarsa, yerli tüketiciler o
kadar az talep ederler ve yerli üreticiler o kadar çok arz ederler.
6
Sonuçta ithalata talep azalır.
Yabancı ülkenin ihracat arz eğrisi: Malın fiyatı ne kadar artarsa,
yabancı tüketiciler o kadar az talep ederler ve yabancı üreticiler o
kadar çok arz ederler. Sonuçta ihraç edilebilecek arz miktarı artar.
7
Denge durumunda
ithalat talebi = ihracat arzı
yerli talep – yerli arz = yabancı arz –
yabancı talep
küresel talep = küresel arz
olur.
8
Yerli ithalat talebinin (MD doğrusu)
yabancı ihracat arzına (XS doğrusu)
eşit olduğu fiyata küresel denge fiyatı
denir.
9
Tarifenin etkileri

İhracatçı için tarife ilave bir ulaştırma
maliyeti gibidir. Ticaret sadece iki ülke
arasındaki fiyat farkının tarifenin
üzerinde olması halinde yapılır.

Eğer ticaret yapılmazsa, yerli piyasada
talep fazlası, yabancı piyasada da arz
fazlası oluşur.

Dolayısıyla, yerli piyasada malın fiyatı
artar, yabancı piyasada azalır.
10
Tarife yerli piyasada malın fiyatının artması,
yabancı piyasada azalması ile sonuçlanır. Ta
ki iki piyasa arasındaki fiyat farkı tarifeye
eşitlenene kadar.
PT – P*T = t
PT = P*T + t
Yerli piyasadaki tarifenin sonucu olarak
yerli talepte yeterince büyük bir düşüş
olursa malın fiyatı yabancı piyasada da
düşer.
11
Tarife fiyatı yerli piyasada artırır, yabancıda
düşürür. Toplam ticaret hacmi düşer.
12
 Yerli
piyasada fiyat arttığı (PT
seviyesine) için yerli üreticiler arzı
artırmaya, yerli tüketiciler de
taleplerini azaltmaya başlarlar.
– İthalat hacmi QW dan QT a düşer
 Yabancı piyasada fiyat düştüğü için
(P*T e), yabancı üreticiler daha az arz
eder ve yabancı tüketiciler daha çok
talep ederler.
– İhracat hacmi QW dan QT e düşer.
13
 PT
– P*T = t olduğunda yerli
piyasada ithalat talebi yabancı
piyasadaki ihracat arzına eşitlenir.
 Tarifenin
bir kısmı yabancı ülkenin
ihracat fiyatının az da olsa
düşüşüne neden olur ve bu yerli
tüketicilere yansımaz.
14
Tarifelerin Küçük Ekonomilere
Etkisi

Küçük ülkelerin mal talepleri malların
küresel fiyatlarını etkilemeye yetecek
kadar çok olmaz.
– Dolayısıyla yabancı fiyat düşmez, Pw da
kalmaya devam eder
– Ama yerli piyasadaki fiyatlar PT = Pw + t
e yükselir
15
Küçük bir ekonomi tarife uyguladığı zaman malın dış
fiyatı düşmez. Malın fiyatı Pw dan Pw + t e yükselir ve
ithalat talebi D1 – S1 den D2 – S2 e düşer.
16
Etkin Koruma Oranı

Etkin koruma oranı tarife vb bir dış
ticaret korumasının yerli tüketicileri ne
kadar koruduğunu gösterir.
– Dış ticaret politikasının değişmesinin bir
sektörün üretim sürecine yaptığı değer
değişimini temsil eder.
– Bu değişim politikanın sonucunda fiyatların ne
kadar değiştiğine bağlıdır.
– Tarifeler korunan sektörün dışındaki sektörleri
de etkilediği için etkin koruma oranı genellikle
tarife oranından farklıdır.
17
Örneğin, bir arabanın 8.000$’a satıldığını
ve onu üretmek için yapılan harcamaların
6.000$ olduğunu varsayalım.
Arabanın üreticisine katma değeri: $8000$6000


Eğer bir ülke ithal arabalara %25 tarife
koyarsa, arabayı üreten firmanın arabanın
fiyatını 8.000$ * 1.25 = 10.000$ yapması
gerekir.
Şimdi arabanın üretilmeye devam etmesi için
10.000$ - 6.000$ lik katkı değer yapması
gerekir.
18

Yerli araba üretici firma için etkin koruma
oranı katma değerdeki değişim kadardır:
4000$ - 2000$ / 2000$ = 100%

Bu durumda etkin koruma oranı tarife
oranından daha büyük olmuştur.
19
Tarifelerin Avantajları ve
Dezavantajları
 Tarife
ithalatı yapan ülkenin
tüketicileri için daha yüksek fiyatlar
demektir.
 Tarifeyi
artırır.
uygulayan devlet gelirlerini
 Bu
avantaj ve dezavantajın
hangisinin büyük olduğunu tüketici
artığı ve üretici artığı kavramlarıyla
belirleyebiliriz.
20
Tüketici artığı
 Tüketici
artığı tüketicinin bir mal
için ödemeye razı olduğu fiyatın
malın fiyatından yüksek olması
halinde bu iki fiyat arasındaki
farktır.
– Razı olunan fiyatları talep (satın alma
rızası) eğrisi gösterir.
– Gerçek fiyatın artması tüketicinin
talebini ve artığını düşürür.
21
Tüketici artığı talep eğrisinin altında ve fiyat
seviyesinin üstünde kalan alana eşittir.
22
Üretici Artığı
 Üretici
artığı bir malın fiyatının
üreticisinin malı satmaya razı olduğu
asgari fiyatın üzerinde olması
halinde bu iki fiyat arasındaki
farktır.
– Razı olunan fiyatları arz (satışa rıza)
eğrisi gösterir.
– Gerçek fiyat arttığı zaman üreticinin
hem arzı hem de artığı artar.
23
Üreticinin artığı arz eğrisinin üzerinde ve
fiyat seviyesinin altında kalan alana eşittir.
24
Tarifenin Avantaj ve
Dezavantajları (devam)

İthalatı yapan ülkede fiyatları artıran tarife
tüketinin artığının azalması ve üretici
artığının artmasıyla sonuçlanır.

Ayrıca kamu gelirleri artar.
25
Tarifenin farklı gruplara toplam etkisi şekildeki a, b, c, d ve e
alanlarının toplamına eşittir.
Mavi alan: Tüketicinin kaybı (a+b+c+d)
Benekli alan: Üreticinin kazancı (a)
Taralı alan: Devletin kazancı (c+e)
26

Malın uluslararası fiyatını etkileyebilen
büyük bir ekonominin uyguladığı
tarifenin refah etkisi öngörülemez.

B ve d üçgenleri verimlilik kaybını
gösterir.
– Tarife üretim ve tüketim kararlarını bozar.
Üreticiler aşırı üretirler ve tüketiciler
yetersiz tüketirler.

E dikdörtgeni dış ticaret hadleri
kazanımını gösterir.
– Tarife yabancı ihracat (yerli ithalat)
fiyatlarını düşürdüğü için dış ticaret hadleri
artar.
27

Devletin tarifeden gelirleri tarife
oranının ithalat hacmiyle çarpılmasına
eşittir.
– t = PT – P*T
– QT = D2 – S2
– Kamu gelirleri = t x QT = c + e

Kamu gelirlerinin bir kısmı (e
dikdörtgeni) ticaret hadlerinden
kazanımı, diğer kısmını da (c
dikdörtgeni) tüketici artığından kayba
karşılık gelir.
28

Eğer ticaret hadlerinden kazanımlar
verimlilik kayıplarından büyük olursa,
tarife milli refahı artırmış olur.
– Bu analiz sadece kendilerine tarife
uygulanan ülkelerin tarife uygulamadıkları
varsayımıyla geçerlidir.
29
Renkli üçgenler verimlilik kayıplarını, taralı
dikdörtgen ise ticaret hadlerinden
kazanımları göstermektedir.
30
İhracat Sübvansiyonları
sübvansiyonları da tarifeler
gibi spesifik (parça başına) veya ad
valorem (yüzde olarak) olabilir.
 İhracat
sübvansiyonu ihrac eden
ülkede malın fiyatını artırır ve
böylece tüketici artığının düşmesine
ve üretici artığının yükselmesine yol
açar.
 İhracat
 İhr
sübv kamu gelirlerini düşürür.
31

İhracat sübvansiyonu malın geldiği
ülkedeki fiyatını düşürür.

Tarifenin aksine, ihracat sübvansiyonu
yerli malların dünya fiyatlarını düşürerek
ticaret hadlerini kötüleştirir.
32
İhracat
sübvansiyonu
ihracatı yapan
ülkede fiyatları
artırır, ithalatı
yapan ülkede
azaltır.
33
sübvansiyonu milli refahı
olumsuz etkiler.
 İhracat
b
ve d üçgenleri verimlilik
kayıplarını gösterir.
b
+ c + d + f + g alanları
sübvansiyonların kamu
maliyetlerini gösterir.
– Ticaret hadleri azalır, çünkü
ihracatların fiyatları yabancı
piyasalarda P*s seviyesine iner.
34
Avrupa’da İhracat Sübvansiyonu
 AB’nin
Ortak Tarım Politikası tarım
ürünleri için yüksek fiyatlar belirler
ve ihracat fazlasını sübvansiye eder.
 Sübvansiye
edilen tarımsal ihracat
tarım ürünlerinin dğnya fiyatlarını
düşürür.
 Bu
politikanın Avrupadaki vergi
mükelleflerine dolaysız maliyeti 50
milyar $dır.
35
Tarım ürünlerinin fiyatları hem uluslar arası piyasalardaki fiyatların
hem de Avrupa piyasasını arz fazlasından temizleyecek olan
fiyatların üzerinde sabitlenmiş haldedir. Ortaya çıkan arz fazlası
ihracat sübvansiyonları yoluyla temizlenmektedir.
36
İthalat Kotaları

İthalat kotası ithal edilen malın ülkeye
sokulan miktarına getirilen adet
sınırlamasıdır.

Bu politika genellikle ithalatçı yerli
firmalara verilen ithalat lisansları veya
yabancı ülkelerin devletleriyla yapılan
protokoller vasıtasıyla uygulanır.

İthalat kotası ithal malın fiyatını yerli
piyasada artırır, çünkü mala talep malın
arzının ötesine çıkar.
37

Kota devlete ilave bir gelir sağlamaz.
– Onun yerine kota yüzünden artan fiyatlardan
gelen ilave gelir ya ithalatçı yerli firmalara ya
da yabancı devletlere gider.
– Bu ilave gelirlere kota rantı denir.
38
ABD’nin şekere
uyguladığı
kotanın
sonuçları:
Ülkeye serbest
ticarette
gelebilecek
olanın yarısı
kadar şeker girer.
Sonuç şekerin
fiyatının 157 $
yerine 417 $
oluşudur. Bundan
ABDdeki yerli
şeker üreticileri
kazanır,
tüketiciler
kaybeder.
39
Gönüllü İhracat Sınırlaması
 Kotanın
ithal eden değil ihraç eden
ülke tarafından yapıldığı şeklidir
 Sınırlama
talebi genelde ithal eden
ülke tarafından yapılır.
 Bu
politikadan kazanılan rant
yabancı ülke veya üreticiye gider.
– Yabancılar sınırlı sayıda malı yüksek bir
fiyattan satarlar.
40
Yerel İçerik Şartları

Bir malın belli bir kısmının yerel ekomide
üretilmesinin kanunen zorunlu
tutulmasıdır.

Ticaretin değeri veya hacmi şeklinde
olabilir.
41
 Üretimin
yerel kısmını yapan
üreticiler için, bu kanun ithalat
kotası gibi bir korunmadır.
 Üretimin
yabancı üreticisi içinse,
bu kanun daha çok yerli üretim
kullanarak sınırsız adet malı yerli
ekonomide satabilmek için bir
teşviktir.
42

Bu politika kota rantı da kamu geliri de
sağlamaz.

Malın yerli ve yabancı fiyatları arasındaki
fark satıldığı ülkedeki tüketicilere
kaydırılır.
43
Diğer Dış Ticaret Korumacılık
Politikaları
 İhracat
kredisi
– Türkiye’de Eximbank bu kredileri verir
 Kamu
tedarikleri
– Devlet kurumlarının satın almalarını
belli üreticilerden yapmalarının zorunlu
kılınması
 Bürokratik
düzenlemeler
– Kamu sağlığı, güvenliği vb nedenlerle
yasal sınırlar (emisyon standartları vb)
44
Özet
Tarife
İhracat
sübvansiy
onu
İthalat
kotası
Gönüllü
ühracat
sınırlamal
arı
Üretici
artığı
Artar
Artar
Artar
Artar
Tüketici
artığı
Azalır
Azalır
Azalır
Azalır
Kamu
gelirleri
Artar
Azalır
Değişmez
Değişmez
Milli refah
Belirsiz
Azalır
Belirsiz
Azalır
45