Transcript KADIN BAKIŞ AÇILI BİR DEĞERLENDİRME Prof. Dr. Yıldız ECEVİT

TÜRKİYE’DE KADIN
GİRİŞİMCİLİĞİ:
KADIN BAKIŞ AÇILI BİR
DEĞERLENDİRME
Prof. Dr. Yıldız ECEVİT
Güneydoğu Avrupa Bölgesel Kadın Girişimciliği Konferansı
21-22 Eylül
İSTANBUL
AMAÇ
•
•
•
•
Kadın Girişimciliği ile ilgili
Paradigma/yaklaşım ve tartışmaların
Politikaların,
Uygulamaların,
KADIN BAKIŞ AÇISIYLA VE
TOPLUMSAL CİNSİYET DUYARLILIĞI
İLE YAPILMASINA DUYULAN GEREĞİ
VURGULAMAK.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
NEDEN KADIN BAKIŞ AÇILI BİR
DEĞERLENDİRME?
• Kadın bakış açılı bir değerlendirmenin özelliği, şu soruyu
sormasıdır:
• Kadın girişimciliğini desteklemenin,
ekonomik kalkınma ve büyümeye,
bankacılık sektörüne,
verimlilik artışına,
ekonomik krizlerden doğacak yeni durumlara ve
yoksulluğa , etkileri ve olumlu katkıları dışında esas olarak
KADINA FAYDASI, ETKİSİ , KATKISI NEDİR VE NE
OLMALIDIR?
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TEMEL SAV
• Bu çalışmamda şu fikri savunuyorum:
• Kadın girişimciliğini teşvik eden her
politikanın, programın ve faaliyetin birinci
amacı kadınların güçlenmesi ve TC eşitliğinin
sağlanması olmalıdır.
• Diğer amaçlar, sıralamada kadınların
güçlenmesi amaç ve hedefinden sonra
gelmelidir.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ KİMLER
TARAFINDAN DESTEKLENİYOR?
• Hem Dünya’da hem Türkiye’de dört belli başlı
destekleyici:
1. Devlet ve kamu kuruluşları
2. Özel sektör
3. Sivil toplum kuruluşları
4. Uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum
kuruluşları
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAKLAŞIM FARKLILIĞI
• Bu grupların hepsi kadın girişimcilğini teşvik
etmekle beraber, kadınların girişimci olmaları
konusunda farklı bakış açılarına ve
yaklaşımlara sahipler ve teşvik politikalarını
belirlerken de farklı amaçlar güdüyorlar.
• Bu yaklaşımlar sonuç olarak uygulamalarına
ve teşvik için kullandıkları stratejilerine ve
araçlarına da yansıyor.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK. 1:EKONOMİK KALKINMA VE
BÜYÜME
•
Kadınların küçük işletmeler kurmaları ekonomik
kalkınma için önemlidir. Aynı zamanda bu işletmeler
krizlerin atlatılmasında işlevseldir.
• Ekonomik büyümede, krizlerden sonra ekonominin
canlandırılmasında ve istihdam yaratılmasında
kadınların kuracağı küçük işletmelerin hayati önemi
vardır.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK. 2: İŞGÜCÜ PİYASASINA KATILIMLARININ
ARTABİLMESİ, İŞSİZLİĞİN AZALTILABİLMESİ
Kadınların girişimci olmaları demek işgücü piyasasına
katılmaları demektir. Türkiye gibi kadınların işgücü
piyasasına katılımlarının çok düşük olduğu ülkelerde onları
girişimciliğe teşvik ederek piyasaya katılımları artırılmak
istenmektedir.
• Örneğin İŞKUR’un ‘ Aktif İşgücü Piyasası Yeni Fırsatlar
Projesi bağlamında desteklediği projeler bu gruba sokulabilir.
• Bu grup aynı zamanda kadınların girişimciliğe teşvikini
yüksek işsizlikle ilişkilendirmekte ve kendi işini kuran kadınar
sayesinde işsiz kadın sayısının azalacağını savunmaktadır.
•
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK. 3 : AİLE REFAHININ ARTMASI- AİLELERİN
YOKSULLUKLA BAŞ EDEBİLMELERİ
• Kadınların maddi kazanç elde etmeleri , ailelerinin
yoksulluktan korunabilmelerini sağlayacaktır.
• Kadınların girişimciliği ailelerin refahının artması için
önemlidir.
• Örn. 1: Grameen Bank uygulaması yoksulluğu
azaltmak amacı ile mikro kredi sağlanması .
• Örn.2: Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Genel
Müdürlüğü’nün Sosyal Riski Azaltma Projesi ( SRAP )
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK 3: AİLE REFAHININ ARTMASI- AİLELERİN
YOKSULLUKLA BAŞ EDEBİLMELERİ- 2
• Mikro finansman” yaklaşımı yeni olmamakla
birlikte, sözü edilen yeni yoksulluk ile
mücadele sürecinde yoksul insanları emek
piyasalarına dahil etmek ve üretken hale
getirerek ekonomik ve sosyal statülerini
geliştirmek ve yükseltmenin bir aracı olarak
da düşünülmektedir.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK. 4: KADINLARIN GÜÇLENMESİ ve TOPLUMSAL
CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN SAĞLANMASI
• Kadınların girişimci olmaları herşeyden önce
kendilerinin güçlenmesi ve ataerkil aile ve
evlilik ilişkilerinde ezilmeye karşı durabilmeleri
için önemlidir. Güçlenen kadın ailesinin ve
çocuklarının refahını da artıracaktır.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
YAK. 4: KADINLARIN GÜÇLENMESİ ve TOPLUMSAL
CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN SAĞLANMASI-2
• Kadınları girişimciliğe teşvik ederken ne dogrudan kadın
istihdamını artırarak işgücü piyasasındaki dengesizliği ortadan
kaldırmayı , ne işsizliği önlemeyi, ne yoksulluğu azaltmayı
hedefleyen, bunların hepsinden önce bu teşviği kadınların
güçlenmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için
yapan kurumlar, esas olarak sivil toplum kurulşları, daha da
somut olarak kadın örgütleridir.
• KEDEV ( MAYA uygulaması) , KAMER ve KaGİDER’in kadın
girişimciliğine yaklaşımları bu üçüncü yaklaşıma örnek
gösterilebilir.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ İLE İLGİLİ
KURUMLAR VE ÇALIŞMALAR
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
I. DÖNEM : 1990 ÖNCESİ
• Politika yok !
• KOSGEB: henüz kurulmamış
• Halk Bankası Aile Kredisi, evde üretim
yapmak için .
• TESK : kadın girişimciliği ile özel olarak
ilgilenmiyor.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
II. DÖNEM: 1990-2000
•
•
•
•
KURUMSALLAŞMA BAŞLIYOR
Plan ve programlarda kadın girişimciliğinin
desteklenmesi politika olarak benimseniyor.
1990 KSGM  Ulusal mekanizma
1990 KOSGEBKadın girişimcilerin yatırımları
için kredi: Halk Bankası işbirliği ile.
TESK: Kadın Girişimciliğini teşvik ( TESK Kadın
Birimi
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
III. DÖNEM : 2000-2010
• Kurumsallaşma devam ediyor.
• Kadın girişimciliği ile ilgilenen kurumların sayısı
artıyor.
• Bu alana aktarılan kaynaklar artıyor ( Örnek: İŞKUR ve
SRAP )
• Özel sektör devreye giriyor.
• Kadın örgütlerinin ilgisi artıyor ve projeler ile kadınları
girişimciliğe teşvik ediyorlar.
• Girişimciliğin teşvikinde alternatif modeller
deneniyor
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN GİRİŞİMCİLİĞİNİ DESTEKLEYEN
KURUMLAR
•
•
•
•
Devlet Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
Sanayi Bakanlığı: KOSGEB
Milli Eğitim Bakanlığı
Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel
Müdürlüğü
• Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi
• İl özel idareleri
• Bankalar
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN GİRİŞİMCİLİĞİNİ DESTEKLEYEN
KURUMLAR -2
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINDAN ÖRNEKLER :
• TOBB
• TESK
• KEDEV
• KAGİDER
• KADAV
• KAMER
• TKV
• GRAMEEN BANK
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN GİRİŞİMCİLİĞİNİ DESTEKLEYEN
KURUMLAR -3
ULUSLAR ARASI KURULUŞLAR
• UNDP
• ILO
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
NE TÜR DESTEKLER ?
• Meslek ve beceri kazandırma için eğit.:
Girisimciliğe teşvik için eğitim vermek ve
beceri kazanmalarını sağlamak.
• Kadının insan hakları ve özgüven eğitimi
• Girişimcilik eğitimi ( işe
başlama,finans,pazarlama,iletişim becerileri)
KEDV, KOSGEB
• Finansal destek: Micro kredi sağlamak. (KEDV,
SRAP, GRAMEEN BANK, TKV)
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
NE TÜR DESTEKLER ?
• Kurumsal destek: Başvurabilecekleri kurumlar
oluşturmak: KOSGEB , ABİGEM’ler gibi, TESK’in
açtığı girişimcilik merkezleri
• İşletme sahiplerine destek, danışmanlık :
KOSGEB İş geliştirme merkezleri/TOBB AB
İşgeliştirme merkezleri
• İşbirliği için ağlar: Kadın girişimciler arası
sosyal ağları geliştirmek. KAGİDER: iletişim ağı
24 Mart 2010
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TÜRKİYE’NİN AVANTAJLARI
•
Türkiye’nin genc nüfus oranı çok yuksek ve buna paralel olarak çalışmak
isteyen genç kadın potansiyeli de yüksek.
•
Kız ve erkek öğrenci oranları lise, lise dengi ve yüksek okullarda henüz
dengelenmiş değil. Buna karşılık bu okullara devam edebilenler arasında
kız öğrencilerin daha başarılı oldukları da araştırmalar tarafından
saptanıyor. Yani eğitime erişen kızların girişimci olma yönünde
motivasyonları yüksek .
•
Politika yapıcılar ve uygulayıcılar kadın nüfus içindeki atıl kadın oranının
yüksekliğinin, tersine söylemek istersek, işgücüne katılımın düşüklüğünün
önemli bir sorun olduğunun farkında. Hükümetlerin ve politikacıların
agendasında
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TÜRKİYE’NİN AVANTAJLARI
• Toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bir çevre/iklim: Toplumsal cinsiyet
eşitliğinin tartışıldığı , plan ve programlarda yer aldığı, kurumların
toplumsal cinsiyeti ana akımlaştırma ( gender mainstreaming) fikrini
benimsedikleri ve bunun için kendi bünyelerinde girişimlerde bulundukları
bir ortam. Kadının insan hakları ile ilgili kurumsal gelişmeler: TBMM
Kadın Erkek Eşitliği Konimsyonu gibi…
•
Küçümsenmeyecek ölçüde bir kurumsal destek ve potansiyel destek
var: Kadınların girişimci olmasında onlara destek verebilecek kurum sayısı
da az değil: KOSGEB,TESK, KSGM, GAP , BÖLGE KALKINMA
AJANSLARI, ILO , SİVİL KADIN KURULUŞLARI
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TÜRKİYE’NİN AVANTAJLARI
• Son yirmi senede kadınları girişimciliğe teşvik etmek ve
girişimciler arasında kadınların oranını artırmak için kamu
kuruluşları, özel sektör, sivil toplum kuruluşlarının ve
uluslararası kuruluşların çabaları var ve önemli ölçüde bilgi ve
deneyim birikti.
• Kadın girişimciliğini destek için hazırlanan projeler için
kaynak bulma olanakları çok arttı. Hem kadın örgütleri
AB Projelerinden yararlandılar, hem de İŞ KUR gibi
kuruluşların kadınları eğitmek ve yönlendirmek için
hazırladıkları programlar artık daha rahat finanse edilebiliyor.
•
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
SORUNLAR/MÜDAHALE ALANLARI
• Hangi kadınlar için ne tür destekler?
Yoksul? Orta sınıf? Halen bir iş sahibi? Yeni
kuracak? Genç ve eğitimli? Orta yaşlı ve
eğitimsiz?
• Girişimciliğin türü ve ölçek? Küçük işletme?
Orta boy işletme ? Evde üretim? Teknoloji
yoğun ve yenilikçi sektörler? Geleneksel
sektörler?
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
SORUNLAR/MÜDAHALE ALANLARI
• Bütünsel bir destek politikası yok.
Bunun yerine oldukça dağınık ve birbiriyle
ilişkisiz projeler ve birbirini tekrarlayan
faaliyetler.
• Yanıltıcı bir dinamizm görüntüsü.
• Eşgüdümsüz pratiklerin egemen olduğu bir
program/proje/uygulama alanı
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
İZLEME VE DEĞERLENDİRME
EKSİKLİĞİ
Kadın odaklı girişimcilik destek projelerinde
izleme ve değerlendirme zayıftır.
KİMİN İŞİNE YARADI?
KİM KAZANIYOR?
KADINLAR GÜÇLENDİ Mİ ?
TOPLUMSAL CİNSİYET İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ ?
Zorluklar /darboğazlar neler?
Bu model tekrarlanmalı mı ?
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADINLARIN GÜÇLENMESİ
YAKLAŞIMI SINIRLI KULLANILIYOR
GÜÇLENME:
* EKONOMİK GÜÇLENME
* KADINLARIN VE AİLELERİN
REFAHI
ARTAN
* SOSYAL VE POLİTİK GÜÇLENME
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
GİRİŞİMCİLİK-GÜÇLENME İLİŞKİSİ
• Kadınların kendi işlerini kurma yoluyla
güçlenmesi, girişimciliği desteklemenin en
önemli gerekçesi olmalıdır.
• Çünkü kendi işini kurarak kazanç sağlayan
kadın ekonomik olarak güçlenir.
• Bu güçlenme ailede ve kamusal alanda da
güçlenme demektir.
• Kadınların politik güçlenmesi ekonomik
güçlenmesi sayesinde olacaktır.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TOPLUMSAL CİNSİYET KÖRÜ
• Her mikro kredi projesinin ve girişimcilikle
ilgili diğer desteklerin, doğrudan kadın
girişimcilerin başarılı olmalarını sağladığı
düşünülemez;
• En yüksek bütçeli çalışmalar dahi TOPLUMSAL
CİNSİYET KÖRÜ ise kadınların durumunda bir
iyileşme yaratmaz.
• Hatta böyle uygulamalar kadınları
güçsüzleştirebilir ve eşitsizliği artırabilir
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TEHLİKE !
• Mikro finans konusunda uzmanlaşmış Linda
Mayoux’a göre:
• Mikro krediler , finansal olarak sürdürülebilir
olsalar bile toplumsal cinsiyet körü iseler
kadınları güçsüzleştirebilir ve toplumsal
cinsiyet eşitsizliğini de artırabilirler.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
Genel Çerçeve: Kadınlara Yönelik
İstihdam Politikası
• Bu güne kadar Türkiye’de ne kadınlara yönelik
bütünsel bir yaklaşımın ne de kadınların
ekonomik etkinliklerin analiz edilebileceği
genel bir çerçevenin varlığından söz etmek
mümkündür.
• Kadınların girişimciliklerinin desteklenmesi
daha genel bir çerçevenin bir parçasıdır. Bu
genel çerçeve ise ülkede kadınlara yönelik
istihdam politikasıdır.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
ARAÇSALLAŞTIRMA TEHLİKESİ
• Yoksa: Genel bir kadın istihdam politikası,
• Yoksa: Önce kadınların güclenmesini
amaçlayan bir yaklaşım,
• Kadın girişimciliği bunlardan yalıtılmış olarak
ele alınıyorsa girişimci olmaya özendirilen
kadınlar araçsallaştırılacaktır.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
MARJİNALLEŞTİRİLME TEHLİKESİ
Kadın girişimciliği finansal sürdürülebilirlik ve
yosulluğu azaltma amaçlarının gölgesinde
kalmamalı, marjinallestirilmemelidir.
24 Mart 2010
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
NE YAPMALI ?
• Toplumsal cinsiyet , projelerin tasarlanmaya
başlamasından itibaren dikkate alınmalıdır.
• Kadınlarla ilgili her düzenlemenin, desteğin
toplumsal cinsiyet eşitsizliğini dikkate alması
ve bunun eşitliğe dönüşmesi için çaba
sarfetmesi.
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
NEYAPMALI ?
• Kadıngirişimciliği konusunda genel BİR KAMU
POLİTİKASI
• Bu politikaların çizdiği cerceve icinde kamu
kuruluşlarının, özel sektörün ve sivil toplum
kuruluşlarının faaliyet göstermesine elverişli
bir siyasal ve kurumsal ortam.
• KOORDİNASYON: Kadın girişimciliğine yönelik
her türlü faaliyeti koordine edebilecek bir
düzenleme.
24 Mart 2010
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
TEŞEKKÜRLER
[email protected]
Yıldız ECEVİT
ODTÜ
KADIN
GIRIŞIMCILIĞININ
DESTEKLENMESI
YOKSULLUK AZALTMA
YAKLAŞIMI
VERIMLILIK ARTIŞI YAKLAŞIMI
GÜÇLENME YAKLAŞIMI
Hangi Kuruluşlarca
Benimsenmekte?
SHÇEK, GAP-ÇATOM,
Grameen Bank, TKV
TOBB, TESK, KOSGEB
Kadın Örgütleri
Destekleme
Gerekçesi Nedir?
Kadınların gelirleri (/hane
refahı)düşük
Kadınların ekonomiye katkıları
düşük
Kadınların girişimcilik alanında ve
istihdamda temsili yetersiz
Araçlar Neler?
Mikrokredi, ortak üretim ve
satış mekanı tahsisi..vb.
Inkübasyon merkezleri kurma,
girşimcilik eğitimleri, koçluk,
mentörlük, danışmanlık
hizmetlerinin örgütlenmesi
Ortaklık kurma, kolektif atölyeler, satış
mekan ve kanalları geliştirilmesi,
kooperatifleşme
Kadın
Güçlenmesine
Yönelik Perspektifi
Nedir?
Gelir artışı ekonomik alanla
sınırlı kalmayan, genişleyen
bir sosyal alanda kadının
güçlenmesini sağlayacaktır.
Kadının ekonomik güçlenmesi
kadını güçlendirecektir.
Kolektif bir deneyim olarak iş kurma ve
geliştirme, ve bu arada örgütlenme
kadınları sadece ekonomik değil politik
olarak da güçlendirecektir.
Hangi Kadınları
Hedefliyor?
Yoksul kadınlar (yoksulun
yoksulu)
Orta ve üst düzeyde eğitim ve
ekonomik güce sahip olanları
Kadın örgütleri ile ilişkili yoksul ya da orta
düzeyde ekonomik güce sahip kadınlar
+ En yoksulları hedefliyor
- Kısmi çözümler sunuyor.
Belirsiz iş biçimlerine
yönlendiriyor.
+ Çoğunlukla büyük şirketleri
mentörlük..vb. için harekete
geçiriyor.
+ Süreç planlaması profesyonelce
- Kadının güçlenmesi perspektifi
zayıf
- Birinci önceliği yoksullluğu
hafiffletmek değil
+ Süreci sosyo-politik güçlenme süreci
olarak kurguluyor
+ Kadın bakışı sağlam
_ Teknik donanımı, iş planlaması zayıf
Mikrokredinin artışı
Işe yönlendirme politikalarının
geliştirilmesi
ve ekonomik kurumlar
Yıldız ECEVİT
ve mekanizmaların girişimciliği
ODTÜ
desteklemesi
Kadın istihdamı makro ekonomik politika
genel başlığında ele alınmalı.
Güçlü ve Zayıf
Yönleri Nelerdir?
Önerdiği Yöntem ve
Strateji?