Transcript Ekonomik Kalkınmanın Tarımla İlişkisi Ulusal sınırlarla kısıtlanmış olan toprak faktörü piyasası tekelci piyasa özellikleri gösterir, yani serbest rekabetçi piyasa kuralları bu faktör için geçerli değildir.

Ekonomik Kalkınmanın
Tarımla İlişkisi
Ulusal sınırlarla kısıtlanmış
olan toprak faktörü piyasası
tekelci
piyasa
özellikleri
gösterir, yani serbest rekabetçi
piyasa kuralları bu faktör için
geçerli değildir. Tarım sektörü
üretimindeki bu faktör ile ilgili
söz konusu kısıt, topraktan
elde edilen ürünü de etkier.
Üstelik, söz konusu faktörün
değeri kendisi hiç bir şey
yapmasa dahi sadece nüfus ile
bile artar. Faktörün fiyatı
arttığında üretilen ürün ve
dolayısıyla
gıda
malları
fiyatları ve sanayiideki işçi
ücretleri de artar. Bu da
sanayinin karlılığını etkler
Dünya Ekonomisinde Tarımın Rolü
Dünya nüfusunun yaklaşık yarısı kırsal
kesimde tarımsal faaliyet içerisindedir. Bu
insanların çoğunluğunun yaşadığı azgelişmiş
ve gelişmekte olan ülkeler açısından tarım son
derece önemli bir sektördür; söz konusu bu
ülkelerin yaklaşık üçte ikisinde tarım sektörü
GSYİH’larının yüzde 30 ila 60’ı arasında bir
pay
almakta,
aynı
şekilde
toplam
istihdamlarının da yüzde 40 ila 90’ı tarım
sektöründe istihdam edilmektedir.
1980 ve 1990’larda AGÜ ve Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Tarım Üretimi
(yıllık ortalama artış hızı olarak)
Tarımsal Üretim
Kişi Başına Düşen
Toplam
1980-1990
1990-1999
1980-1990
1990-1999
AGÜ’ler
1.6
2.5
- 0.8
- 0.1
Gelişmekte olan ülkeler
3.6
3.7
1.5
2.0
Gıda Üretimi
Kişi Başına Düşen
Toplam
1980-1990
1990-1999
1980-1990
1990-1999
AGÜ’ler
1.7
2.5
- 0.8
- 0.1
Gelişmekte olan ülkeler
3.7
3.9
1.5
2.2
Kaynak: http://www.fao.org/DOCREP/003/Y0491E/y0491e02.htm#TopOfPage Tablo 1 (erişim tarihi: 13.1.2007)
Ülkelere Göre Tarımsal Çıktı, 2008 ($)
Seçilmiş Bazı Ülkelerde Sektörel Katma Değer (GSYİH’nın %’si Olarak), 2003
Tarım
Sanayi
Hizmetler
Bangladeş
22
27
52
Kamboçya
36
28
36
Etiyopya
42
11
47
Gana
35
25
40
Malawi
38
15
48
Mali
36
27
37
Nepal
40
21
39
Nijerya
37
29
34
Ruanda
42
22
38
Sierra Leone
52
31
17
Uganda
33
22
45
Düşük-gelir grubu ülkeler
25
25
50
- Sahra-altı Afrika
14
29
57
Orta-gelir grubu ülkeler
11
38
51
Türkiye
13
22
65
-Doğu Asya ve Pasifik
14
49
38
- Latin Amerrka ve Karayipler
7
25
68
Yüksek-gelir grubu ülkeler
2
27
71
Dünya
4
28
68
Kaynak: World Bank, World Development Report 2005, selected indicators
Ekonomik Kalkınmada Tarımın Önemi
Kuznets, tarımın ekonomik kalkınmaya etkisini iki başlık altında ele alır...
Faktör Katkısı
Piyasa Katkısı
Tarım sektörünün GSMH içindeki payı ne kadar büyükse ve nispi gelişme hızı
ne kadar yüksekse, ekonomik kalkınmaya ürün katkısı da o kadar yüksek olur..
D = 1 / {1+[ (S / T) (s / t)]}
D: tarımdaki üretim artışının GSMH artışı içindeki payı,
S : sanayiinin GSMH’daki payı,
s : sanayiideki yıllık gelir artış hızı,
T: tarımın GSMH’daki payı,
t : tarımın yıllık gelir artış hızı
Tarımdaki üretim ve verimlilik artışının
ekonomik kalkınmaya katkıları:





Artan gıda ürünleri talebine cevap verme
Tarım ürünleri ihracatı yoluyla döviz geliri elde
edilmesi
Tarımdaki emeğin tarım-dışına transferi
Sermaye oluşumuna vergi ya da yatırılabilir fon
fazlası yoluyla katkısı
Gelişmesi/genişlemesinin diğer sektörler
üzerindeki uyarıcı etkisi
Tarım Sektörü ile İlgili Stratejiler ve
Etkileri
1. İlk yaklaşım tarımsal gelirin esas olarak tarım-dışı
istihdam olanakları tarafından belirleneceğini öne
sürer.
2. İkinci yaklaşım, ‘birbirleriyle ilişkili stratejiler’
olarak tanımlanabilir. Yaklaşım, bir sektörün
beslenmesinin diğer sektör üzerinde daha geniş çaplı
bir büyümeyi hızlandırabileceği argümanına
dayanmaktadır.
Bu yaklaşıma göre, tarımsal kalkınmaya etkili olabileceği düşünülen
üç faktör vardır:



Beslenme, sağlık, aile planlaması gibi emeğe yapılan yatırım,
Örnekleri Japonya ve Tayvan’da görülen, kırsal kesimin fikirlerini
dikkate alan tarımsal organizasyonların (kooperatifler gibi)
kurulması,
Tarımsal üretim ve kırsal kesim gelirlerinin eşanlı artabilmesi için
küçük ölçekli tarımsal işletmelere uygun hızlı teknolojilere yatırım
yapılması.
3. Üçüncü yaklaşım, hem piyasa hem de karşılıklı
etkileşim yaklaşımı ile adeta bir tezat
oluşturmaktadır. Bu yaklaşım, kamu politikasının
piyasa çıktıları üzerinde müdahalede bulunmasını
istemesine karşın, bu müdahalenin kamu ve özel
sektör araçlarıyla birlikte yapmaktan yana bir tavır
almaktadır.
Her üç yaklaşımda da kamu, tarım sektörünü harekete geçirmek
adına az ya da çok bir rol üstlenmektedir.
Bu çerçevede kamunun müdahalesinin en çok gerektiği alanları
beş alanda topluyoruz:





Sigorta ve kredi alanlarındaki eksik rekabet piyasası koşulları
Kamu malları ve artan getiri
Eksik enformasyon ve/veya asimetrik bilgi sorunu
Dışsallıklar
Gelir dağılımı
Kamunun tarım kesimine müdahalesinde ilk akla gelen
fiyat müdahaleleridir.
Fiyat politikası şeklindeki müdahale başlıca dört etkide
bulunur:




Piyasanın kendi etkinliğinin kaybedilmesiyle, ekonomik
büyümenin etkilenmesi
Gelir transferlerinin yönünün değiştirilmesiyle, gelir
dağılımı etkilenir
Uluslararası ticareti yapılan miktarın azalması veya
artması, doğrudan gıda teminini etkiler
Son olarak yapılan gelir transferiyle, beslenme ile ilgili
problemler çıkar veya düzelmeler yaşanabilir.
Destekleme Politikalarının Etkileri
Kamunun fiyat politikası yoluyla tarım sektörü
üzerindeki müdahalesini özetleyecek olursak...



Uygulanan tüm fiyat politikası, uluslararasında
ticareti yapılan mallar üzerinde uygulamaktadır;
tanım gereği, politikalar sadece ticareti yapılan
mallara özgüdür.
Ticarete konu olsun olmasın, fiyat politikalarının
pek çoğu ticareti azaltıcı yönde etkide
bulunmaktadır.
Fiyat desteklemelerinin ilk bakışta, tarım kesimi
gelirlerinin düzelttiğini iddia etsek de, böyle bir
değerlendirme yapmadan önce, yapılan gelir
transferlerinin nihai olarak nereye harcandığını
bilmek önemlidir.
Yeşil Devrim
Yeşil devrim, 1940-1960 arası
dönemde bazı gelişmekte olan
ülkelerde gözlenen ve teknolojik
yeniliklerin tarım sektöründe
yoğun bir şekilde kullanılmasıyla
ortaya çıkan üretim artışına
verilen isimdir.
Yeşil devrim temelde üç önemli ürün
üzerinde yoğunlaşır: buğday, mısır ve
pirinç “Yüksek Verimlilikteki Çeşitler”
(High Yielding Varieties –HYVs) olarak
adlandırılan bu ürünler, diğer çeşitlere
kıyasla daha fazla suni gübre emebiliyor,
böylece
erken
hasat
ortamı
yaratabiliyorlardı. Bu da tarım üretimini
nerdeyse mevsimsellikten arındıran önemli
bir gelişme olarak kabul edildi.
TARIM SEKTÖRÜNE YÖNELİK
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
Gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş
ülkelerin
tarım
sektörlerine
yönelik
politikalarının
desteklenmesi,
yönlendirilmesi veya bilgi alışverişinde
bulunulması amacıyla faaliyette bulunan
uluslararası kuruluşların başında, şüphesiz
Birleşmiş Milletlere bağlı Gıda ve Tarım
Örgütü
(Food
and
Agriculture
Organization-FAO) gelmektedir
Bugün 179 üyeli FAO’nun temel hedefi,
2015 yılında dünyadaki açlık problemi ile
karşı karşıya olan insan sayısını yarı yarıya
indirmektir
Birleşmiş Milletlerin Milenyum hedefleri
doğrultusunda
yürürlüğe
koyduğu
programlardan biri de, Dünya Gıda
Programı (World Food Programme –
WFP). 2005 yılı itibariyle BM kayıtlarında
yer alan 82 ülkedeki 96.7 milyon açlıkla
karşı karşıya kalan insana doğrudan yardım
ulaştırmayı hedefleyen bir program
Bireysel,
kurumsal
ve
ülkelerin yaptıkları nakdi ve
ayni gıda yardımlarının
gerekli
yerlere
ulaştırılmasında gönüllülerle
ve
STK’larla
birlikte
çalışılmakta.
Yardım
çerçevesinde özellikle, işsiz
anneler, okul çocukları,
topraksız
çiftçiler
ve
HIV/AIDS
hastaları
öncelikliler.
DTÖ Tarım Anlaşması üç temel alanla
ilgili düzenleme getirmektedir:
1.Piyasa girişleri
2. Yurtiçi desteklemeler
3. İhracattaki Rekabet Şartları
DTÖ ile ilgili her anlaşmanın
temelinde yer alan, “daha çok
ticaret daha çok fayda” temel
prensibinden hareketle, bu tarım
anlaşmasının da esasları,
ülkelerin tarım malları ticaretinin
önündeki engellerin kaldırılması
yönündedir. Dolayısıyla,
Gıda yardımı konusunda WB
transferleri dört başlık altında
toplanmakta:




Beslenme Destek Programı (Supplementary Feeding
Programme)
İş Karşılığı Yiyecek (Food-for-Work – FFW)
Gıda Kuponları (Food Voucher/Coupons)
Tüketicilerin gıda fiyatları yoluyla
desteklenmesi