Transcript 4. Hafta İşletmelerin Büyümesi

İŞLETMELERİN
BÜYÜMESİ
4. HAFTA
BÜYÜME NEDENLERİ
İşletmeler, çevrenin etkisiyle, finansman, pazarlama veya üretim
faaliyetlerinden kaynaklanarak büyümeyi amaçlayabilirler.
Çevre Etkisi
Büyüme, işletmenin çevre baskılarına karşı koyabilmesi kadar, çevreye
uyma yeteneğini sağlar. Büyüyen işletmeler, rakiplerle daha kolay
mücadele ederken, müşterilerine de kaliteli hizmetler sunabilir.
Finansal Nedenler
Fonların kullanılmasında etkinlik
Rekabette finansal üstünlük sağlamak
Büyüme ile karı artırma imkanı sağlamak
Kredi kurumlarında ve borsada prim sağlamak
Üretime İlişkin Nedenler
Üretim hacminin artırılması
Girdilerle büyük miktarda alışlar ile maliyet tasarrufu sağlamak
Ar-Ge faaliyetlerine ağırlık verilmesi
Yan ürünlerin geliştirilmesi
Pazarlamaya İlişkin Nedenler
Pazarlama teknikleri daha verimli kullanılabilir
Ulusal ve uluslar arası pazarlara girme kolaylaşır
Pazar stratejileri geliştirilebilir
Satış giderlerinden tasarruf sağlanır
İŞLETMELERDE BÜYÜME BİÇİMLERİ VE YÖNLERİ
Büyüme iç büyüme ve dış büyüme biçiminde olabilir.
İÇ BÜYÜME:
İşletmenin kendi içinde büyümesidir. Yönetim ve
örgütlenme üzerindeki etkisi azdır.
İşletmede görülen işlerin genişletilmesi, yoğunlaştırılmasıdır.
Önceden görülebilen ve planlanarak uyum sağlanabilen
zamana yayılmış bir büyümedir.
İç büyümenin hızı genelde üst yönetim büyüme hızından
düşüktür.
DIŞ BÜYÜME
Dış büyüme, başka bir işletmeyi ele geçirmedir. Bir
işletmenin başka bir işletmeyi yutması söz konusudur.
İşletmeler aynı alanda faaliyet göstermeyebilirler.
Ana işletme ile birleşen işletme arasındaki ilişkinin
derecesi yönetim ve örgütlenmeyi etkiler.
Bir işletme ister iç isterse de dış büyüme şeklinde
gelişsin belirli büyüme kalıpları içerisinde bulunur.
Bu yönler şöyledir:
YATAY
DİKEY
KARMA
BÜTÜNLEŞME BÜTÜNLEŞME BÜTÜNLEŞME
YATAY BÜTÜNLEŞME
Yatay Bütünleşme iki şekilde olabilir;
1. Aynı konuda üretim yapan bir işletmenin bir başka işletmenin
denetimini ve mülkiyetini ele geçirmesi ya da ek olanaklar
geliştirmesi.Örneğin; otomobil lastiği üreten bir şirketin,
otomobil lastiği üreten başka bir şirketi satın alması.
2. Aynı dağıtım düzeyinde yer alan satıcıların satış eylemlerinin
birleştirilmesi. Örneğin; Bir bölüm perakendeci tüccarın bir
araya gelerek ortak bir büyük mağaza zinciri oluşturması.
YATAY BÜTÜNLEŞMENİN ŞEKİLLE GÖSTERİLMESİ
Niceliksel bir büyüme ve yenileşme olurken niteliksel açıdan
hiçbir değişim olmamaktadır.
Üst yönetim
Üst Yönetim
Fabrika
Fabrika
1
Fabrika
2
Fabrika
3
Yatay bütünleşmenin yararları:
1. Yönetici personelden daha yoğun
yararlanma
2. Müşterilere daha iyi hizmet
sunabilme
3. Büyüyen pazar payına karşılık
verebilme
4.Büyük işletmelerin
üstünlüklerinden yararlanabilme
(pazarlık gücü ve büyük girdi alımları)
5. Daha fazla kâr sağlayabilme
6. Riskin dağıtılması
7. İşletme birimlerini karşılaştırarak
denetlemenin yapılabilmesi
Yatay Bütünleşmenin
Sakıncaları
•Sermayeye olan gereksinimin artması
• İşçi-işveren ilişkilerinde daha fazla özen gerekmesi
•İşletme sahibi,yönetici ve çalışanlar arasında ilişkinin
zayıflaması
DİKEY BÜTÜNLEŞME
Üretici işletmenin, kullandığı girdilerden herhangi birini kendisine
satan bir işletmeyi satın alması ya da kendi ürettiği malı satan bir
işletmeyi örgütüne katması durumunda DİKEY BÜTÜNLEŞME
gerçekleşmiş olur.
Girdi kaynaklarına yönelik olarak gerçekleştirilen genişleme geriye
doğru bütünleşme adını alır.
İşletmeyi ürettiği malı kullananlara doğru bir adı daha yaklaştıran
genişleme ileriye doğru bütünleşme adını alır.
Tam bir dikey bütünleşme örneğine hiçbir zaman
rastlanılmaz.
Dikey Bütünleşmenin Nedenleri:
1. İşletmelerin hammaddelerin nicelik,
nitelik ve özellikleri üzerinde denetim yapma
isteği
2. Daha uygun pazar payına
kavuşmak
3. Rekabette üstün bir konuma
gelmek
4. Dağıtım yöntemleri üzerinde daha
iyi bir denetim sağlama isteği
Dikey bütünleşme ile;
Daha düşük maliyet giderlerine Ar-ge
olanaklarına ulaşılır.
Bununla birlikte; Büyük bir parasal kaynak
aktarmayı, yeni riskler üstlenmeyi, örgütün
eşgüdümlenmesi sorunlarını ortaya çıkarır.
Geriye doğru bütünleşme
İleriye doğru bütünleşme
Uzmanlaşmış
Üst yönetim
yönetim
Uzmanlaşmış
yönetim
Hammadde
üretimi
Mal
üretimi
Mal
üretimi
Mal
üretimi
İleriye ve geriye doğru bütünleşme
Üst yönetim
Hammadde
üretimi
Mal
üretimi
Mal
satışı
Mal
satışı
DİKEY BÜTÜNLEŞMENİN SINIRLARI
Bütünleşilen bölüm
Bütünleşilemeyen bölüm
KARMA BÜTÜNLEŞME
Yatay ve dikey bütünleşmenin karması olan bütünleşmeler
iki çeşittir:
YANSAL BÜTÜNLEŞME: İlgisiz ürünlerin ya da yan ürünlerin
üretimini ya da pazarlamasını gerçekleştirme
YANSAL büyümedir.
ÇEŞİTLENDİRİCİ BÜYÜME: İşletmenin ana ürün kuşağı ile
ilgili ya da rakip olan ürünlerin eklenmesi ile gerçekleşen büyüme
ÇEŞİTLENDİRİCİ büyümedir.
II. İŞLETMELERDE BİRLEŞME VE İŞBİRLİĞİ
ÇEŞİTLERİ (DIŞ BÜYÜME)
Birleşmenin amaçları
• Güçlerin birleştirilmesi ile verimliliği arttırmak
üzere üretim ilişkilerinin düzenlenmesi amacı
• Kredi ve finansman olanaklarının arttırılması
• Pazarda ekonomik bir güç oluşturma isteği
• Riski dağıtabilme isteği
• Vergi yükünü azaltabilmek
İşletmelerin çeşitli düzeydeki anlaşma ve birleşmelerini yediye
ayırarak inceleyebiliriz.
1. Centilmen Anlaşmaları
2. Konsorsiyum
3. Kartel
4. Konsern
5. Tröst
6. Tam Birleşme
(merger, füzyon)
7. Holding
1.CENTİLMEN ANLAŞMALARI
Belirli bir ya da birkaç konuda anlaşma yapan ve anlaşma
koşullarına uymayı karşılıklı söze ve güvene dayalı olarak
yüklenen kişilerin yaptıkları anlaşmalardır.
•Hammadde ve satış pazarlarını paylaşmak, fiyat
rekabetini ortadan kaldırmak, satış koşulları, üretim,
personel gibi konularda işbirliğine gitmek gibi alanlarda
uzmanlaşmaya çalışırlar.
•Anlaşmaya uymamanın doğrudan bir yaptırımı
olmamakla birlikte anlaşma ile sağlanabilecek pazar
egemenliği ve tekelci gücün yitirilme tehlikesi en güçlü
yaptırımdır.
•Bu anlaşmalar, yasaların kartel ve benzeri anlaşmaları
yasakladığı ya da kamuoyu baskısının yoğun olduğu
ülkelerde kullanılmaktadır.
•Anlaşma; yazılı-sözlü, sürekli-geçici olabilir.
2. KONSORSİYUM
İki ya da daha çok kuruluşun, hukuksal ve ekonomik bağımsızlıklarını
yitirmeksizin belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, geçici olarak
işbirliğine girmeleridir. İşletmeler finansal olanaklarını, teknolojik
üstünlüklerini birleştirir ve bir konsorsiyum oluştururlar.
KARTELLER
Kartel, aynı üretim dalındaki girişimlerin rekabeti ortadan
kaldırmak ya da azaltmak yoluyla pazarı etki altında
bırakmak üzere ve bağımsız hukuksal varlıklarını
koruyarak birleşmeleridir.
Kartelin ögeleri şöyle özetlenebilir.
1. Birden fazla bağımsız işletmelerin bağımsızlıklarını koruması
2. Aralarındaki rekabeti sınırlandırmayı amaçlamaları
3. Aynı üretim dalındaki işletmelerin yer alması
4. Pazar payının çoğunluğunu sağlayan işletmelerin bir araya
gelmesi
Kartelin üyesi olmamakla birlikte kartel üyesiymiş gibi kartelin
almış olduğu kararlara aynen uyan işletmelere gölge girişimler
denir. Ancak kartelin alacağı kararlara karşı çıkabilecek güçteki
işletmeler kartelle rekabet edebilir.
KARTEL ÇEŞİTLERİ
A.
Koşul Kartelleri
B.
Kota ya da kontenjan kartelleri
C.
Fiyat Kartelleri
D. Satış Kartelleri
E. Uluslararası Karteller
Koşul kartelleri: Bu kartellerde üyelerin uygulamak zorunda
oldukları gönderme ve ödeme koşulları düzenlenir ve
üyelerce aynı biçimde uygulanır. Fiyatlar konusunda herhangi
bir düzenlemeye gidilmez.
Bu tür bir karteli giderleri satış fiyatı içinde olan işletmeler
gerçekleştirirler.
Kota ya da Kontenjan Kartelleri:
Amaç
•Fazla üretimin elde kalmasını önlemek
•Üretim ve satışları kısarak öncekinden daha fazla kâr elde etmek.
Kota ya da
Kontenjan K.
Denetlenir
Üretim ve satışın
sınırlandırılması
O pazardaki toplam
malın niceliğininin
sınırlandırılması
sonucunu doğurur.
Fiyat yükselir.
Daha fazla kâr
elde etme imkanı
Fiyat Kartelleri
İşletmelerin, mallarını belirli bir fiyattan aşağı satmamak üzere
anlaşmalarıdır. Fiyat kartelleri tekele benzerler.
Anlaşmanın yapılabilmesi için;
• Anlaşmada bulunan işletmelerin belirli bir büyüklüğü aşmış olması
• Ürettikleri malın nitelik olarak birbirinden çok farklı olmaması
gerekir.
Amaç: Zararları azaltmak ya da kârları yükseltmektir. Bu amaçla
pazarda belli bir mal için tek bir fiyat vardır ve bu fiyat kartel öncesinde geçerli olan fiyattan çok daha yüksektir.
Zorlukları:
•Tüm işletmelerde maliyet giderlerinin tekdüze olmaması.
Türleri: Ekonomik bunalım kartelleri,açık eksiltme kartelleri ve
fiyat indirme kartelleridir.
Satış Kartelleri:
Özel bir satış örgütüne sahip olan ve üyelerine bağımsız
satış işlemlerinde bulunma yetkisi tanımayan bir kuruluştur.
• Kartellerin en yoğun ve en katı türüdür.
• Fiyat kartellerinin aksayan yönlerini ortadan kaldırmak
amaçlanmıştır.
Uluslararası Karteller:
Uluslar arası pazarlardaki rekabeti sınırlandırmak ya da kaldırmak
amacıyla kurulan ve dışalım, dışsatım ya da hem dışalım hem de
dışsatım yapmayı amaçlayan kartellerdir.
Kartelin Yararları:
1. Kartel satışları arttırıp, kapitalin karlılığını yükseltir.
Rekabet savaşlarını ortadan kaldırır.
2. Sermayenin iyi kullanımı üretimi ucuzlatır.
3. Üretim istenildiği gibi ayarlandığından riskler azalır.
4. Satışların düzenli olması çalışanlar için bir güven yaratır.
Kartelin Sakıncaları
1. Rekabetin olmaması üretimin akılcı(ussal) yürütülmesini
engeller.
2. Fiyatların yapay olarak yüksekliği verimsiz işletmeleri
ayakta tutar.
3. Kartel dışında kalan işletmelerin yaşama olanağı yoktur.
4. Niteliksiz mallar bile yüksek fiyatlarla satışa sunulur.
5. Tekel oluşturan karteller ülkelerin ekonomik, toplumsal yapısına
zarar verirler. Hatta siyasal bir güç unsuru da olabilirler.
KONSERNLER
Konsernler, bağımsız hukuksal varlıkları olan işletmelerin,
ortaklaşa bir ekonomik yönetim altına girmeyi kabul etmeleri
ile meydana gelen işletmeler kümeleşmesidir.
Her işletme adını korumakla birlikte konserne girdikten sonra
ekonomik bağımsızlığını kaybeder.
İşletmelerin bir konsernin altında toplanması çeşitli yollarla
gerçekleşir. En çok uygulanan;
•Eski ve maliyet giderleri düşük işletmeleri satın alıp kapatmak
•Üretimi en verimli, en başarılı işletmelerde yürütmektir.
TRÖSTLER
İki ya da daha çok işletmenin doğrudan tekel kurmak amacı ile
hukuksal özerkliklerini yitirerek, kapital ve yönetimlerini
birleştirmesi ile oluşur.
Özellikleri:
O zamana kadar ekonomik ve hukuksal bağımsızlıkları olan
işletmeler bütünleşir ve ortadan kalkarlar.
• Tekelci fiyat uygularlar.
• Yüksek kârlar sağlarlar.
• Kendi çıkarlarına ters düşen buluşların uygulanmasını engellerler.
• Bu nitelikleri ile tröstler bir çok ülkede yasa dışı olarak
tanımlanmıştır.
Tröstlerin Başlıca Çeşitleri
A- Yatırım tröstleri: Yatırım tröstü bir tasarruf ve finansman
kuruluşudur.
B- Oylama tröstü: Belli bir alanda çalışan çeşitli işletmelerin
yönetimlerini, genel kurullarda çoğunluk oylarına sahip olma
yoluyla ele geçirmeyi amaçlayan kuruluşlardır.
Tam
Birleşme
İki ya da daha fazla işletmenin bir araya gelerek
bir tek işletmeyi meydana getirmesidir.
İki yolla oluşur:
1. İşletmeler kaynaklarını ve varlıklarını
bir araya getirerek yeni bir büyük işletme
oluştururlar.
2. Bir işletme başka bir işletmeyi satın alır
ve ana işletme içinde eritir.
İşletmeler bu birleşme ile;
• Satış ve reklam giderlerini azaltma
• Ar-ge çalışmalarını ortak yürütebilme
• Genel yönetim giderlerinden artırım
sağlama olanağı elde ederler.
Bu tür işletmeler, tekel oluşturabilme
özellikleri nedeniyle çeşitli ülkelerde
yasalarla engellenir.
7. HOLDİNG
Başka işletmelerin yönetim ve denetimini
ele geçirmek amacıyla.O şirketlerin oy
hakkına sahip pay senetlerini ellerinde
bulunduran şirketlere HOLDİNG adı verilir.
Bir holdinge bağlı şirketler iki çeşide ayrılır:
1.Ana şirket: Çok sayıda şirketin oy
hakkına sahip pay senetlerinin büyük bir
bölümüne sahip olarak, bu şirketlerin
yönetim ve denetimlerini ele geçiren
şirkettir.
2. Yavru şirket: Ana şirketin denetimi altında
bulunan ve hukuksal bağımsızlığını koruyan
şirkettir
A-HOLDİNG ÇEŞİTLERİ
İşlevleri yönünden holdingler:
a-Saf Holding: Başka şirketlere
katılma amacı ile kurulan
holdinglerdir.İşlevleri katıldıkları
şirketlerin yönetim ve denetimine
katkıda bulunmak ya da egemen
olmaktır.
b-Karma holding: Çeşitli şirketlere
katılmalarının yanı sıra doğrudan
doğruya mal ya da hizmet üretme
işlevini de üstlenen holdinglerdir.
Denetledikleri Şirketler Yönünden işletmeler:
a- Tek aşamalı Holding: Ana şirket bir kez katılımda bulunur,
katılımda bulunduğu şirketlerin başka şirketlere katılımı
söz konusu değildir.
Ana Şirket
Yavru
şirket
A
Yavru
şirket
B
Yavru
şirket
C
Yavru
şirket
D
b-Çok Aşamalı Holding( Salkım Holding): Aşamalı holdingde
aşamalı şirketin de başka şirketlere katılımı vardır.
Ana Şirket
Ara Holding
Yavru
. Şirket
.
A
Yavru
Şirket
B
Ara Holding
Yavru
Şirket
C
Yavru
Şirket
D
Yavru
Şirket
E
B- KARŞILIKLI KATILIMLAR YÖNÜNDEN HOLDİNGLERİN
ŞEMATİK OLARAK GÖSTERİLMESİ
A- Bir yavru şirket aracılığıyla katılım
Ana
Şirket
Yavru
şirket
Bu katılım biçiminde herhangi bir
şirket herhangi bir holdingin
çatısı altına girmekte ve böylelikle
holdinge belli ölçülerde katılmış
olmaktadır.
Yavru
şirket
Yavru
şirket
B-İki yavru şirket aracılığı ile katılım:
Ana
şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
C- Ana şirket aracılığı ile karşılıklı katılım:
Bu katılımda ana şirketin ortak olduğu yavru şirketlerin
birbiriyle karşılıklı ilişkileri ve katılımları söz konusudur.
Ana
şirket
Yavru
şirket
Yavru
şirket
D-Ana şirket aracılığı ile ortaklaşa katılım
Bu tür bir katılımda ana şirket her
bir yavru şirkette pay sahibi
olmakta, yavru şirketler arasında
ortaklaşa katılım bulunmaktadır.
Ana
Şirket
Yavru
Şirket
Yavru
Şirket
C-HOLDİNGLERDE ÖRGÜTSEL YAPI
Genel
Kurul
Denetçiler
Yönetim
kurulu
Finans
komitesi
Finans
komitesi
Genel
koordinatör
Denetleme
Planlama
Teknik
komite
Teknik
komite
HOLDİNGLERİN İŞLETMELERE SAĞLADIĞI YARARLAR:
•
Küçük bir sermaye ile büyük bir sermaye
denetlenebilir.
•
Öz kaynakların kârlılığı artar.
•
Risk dağıtılır.
• Büyük işletmelerin sahip oldukları tüm
üstünlüklere sahiptirler.
• Sermayenin büyümesini ve sermaye
pazarlarının gelişmesini sağlarlar.
• Ana şirket, yavru şirketlerin gelir vergisi
stopajlarının ödeme tarihini bir yıl ya da daha
çok geciktirebilir.
HOLDİNGLERİN YOL AÇTIĞI SAKINCALAR
1. Katlanılan risk artar.
2. Güç ve denetim belli kişi ve kümelerin ellerine geçer.
3. Yavru şirketler ana holdingin çıkarı doğrultusunda kullanılabilir.
4. İşletme varlıklarının değerinin olduğundan daha yüksek gösterilebilir.
5. Pazarda tam rekabet koşullarının oluşmasına izin vermezler. Bu
yüzden pazara yeni girmek isteyen ya da ekonomik yönden güçsüz
işletmelere yaşam şansı tanımazlar.
6. Yönetimde azınlıkta kalan ortaklar etkinliklerini yitirmektedirler.
7. Çeşitli ayrıcalıklar holdinglere yarar sağlarken devlet gelirlerinin
azalması sonucunu da doğurmaktadır.
8. Holdingler tekel oluşturarak ülkenin ekonomik ve toplumsal yapısına
zarar verirler.