Transcript Tranformacija organizacije kao uslov razvoja

TRANFORMACIJA
ORGANIZACIJE
KAO USLOV RAZVOJA
Đorđe Kljajić
Pošte Srpske a.d. Banja Luka
„Jedini koji se zaista vesele promjenama su bebe - kad im promjenite pelene“
Mark Twain
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
1. DEREGULACIJA POŠTANSKOG SEKTORA
Ubrzane i nepredvidive promjene u svijetu informacionih tehnologija, procesi globalizacije, liberalizacije,
potrebe korisnika i hiper-produkcija, suspenduju koncept poslovanja tradicionalne pošte, tj. nameću potrebu
deregulacije poštanskog sektora.
Deregulacija je kompleksan proces, koji iz temelja transformiše poštanski sektor i sastoji se iz više
podprocesa:
a) Korporatizacija
razdvajanje poštanskog sektora i sektora telekomunikacija i nastanak javnih poštanskih operatora,
otklanja se uticaj države na poslovanje pošte davanjem upravljačke autonomije menadžmentu,
uticaj države se svodi na ulogu investitora u akcionarskom društvu
b) Tranformacija - komercijalizacija
pošta se transformiše u moderno, efikasno, tehničko-tehnološko efektivno preduzeće, koje posluje po
tržišnim principima,
sticanje finansijske samostalnosti
c) Liberalizacija
razdvajanje operativne i regulatorne funkcije,
postepeno ukidanje monopola javnim poštanskim operatorima
d) Privatizacija
cilj poboljšanje profitabilnosti i kvaliteta usluga
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
1.2. Evropske poštanske direktive
Poštanskim direktivama Evropskog parlamenta stvoren je vremenski plan liberalizacije poštanskog sektora za
zemlje članice EU, čime je podstaknuta transformacija javnih poštanskih operatera, stvaranjem
konkurentskog okruženja. Poštanska djelatnost u svim zemljama EU, stavljena je u zakonski okvir koji je
usaglašen sa direktivama EU.
Poštanskom direktivom 97/67/EC iz 1997. godine definiše se univerzalna poštanska usluga putem
kriterijuma: obima usluga, dostupnosti, frekvencija, kvaliteta i cijena.
Obim usluga
Dostupnost
Frekvencija prikupljanja i dostave
pošiljaka
Kvalitet (vrijeme prenosa)
Cijene
Pismonosne pošiljke do 2 kg
Poštanski paketi do 10 kg
Preporučene i vrijednosne pošiljke
Gustina tačaka pristupa u skladu sa
potrebama korisnika
5 puta nedjeljno
D+3 za 85% pošiljaka u međunarodnom
saobraćaju
Prihvatljive cijene
Tabela 1. Univerzalna poštanska usluga prema Poštanskoj direktivi 97/67/EC
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
1.2.1 Usklađenost domaćeg zakonodavstva sa Evropskim poštanskim direktivama
Zakonski okvir u Bosni i Hercegovini, odnosno Republici Srpskoj kojim se uređuju osnovni principi poštanske
politike, uslovi za obavljanje poštanskih usluga, organizacija i funkcionisanje poštanskog saobraćaja, obaveze i
odgovornost operatora poštanskog saobraćaja, prava i obaveze korisnika poštanskih usluga, definisan je
Zakonom o poštama BiH i Zakonom o poštanskim uslugama Republike Srpske.
Zakonski akti su djelimično usklađeni sa Evropskim direktivama.
ODREDBA POŠTANSKIH
DIREKTIVA
Univerzalna usluga
Rezervisana usluga
Pristup javnoj poštanskoj mreži
Računovodstveni sistem
Regulatorno tijelo
USAGLAŠENOST DOMAĆEG
ZAKONODAVSTVA I PRIMJENA
Djelimično usklađeno
Nije usklađeno
Nisu definisani uslovi pristupa javnoj
poštanskoj mreži
Djelimično usklađeno. Bez primjene u praksi
od strane javnih poštanskih operatera
Usklađeno. Formirana Regulatorna agencija
za poštanski saobraćaj BiH
Tabela 2. Usklađenost domaćeg zakonodavstva sa Poštanskim direktivama
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Članom 5. Zakona o poštama BiH, definisan je obim univerzalnih poštanskih usluga:
Pismonosnih pošiljaka do 2 kg
Paketskih do 31,5 kg
Poštanskih uputnica
Direktne pošte
Poštanskih i telegrafskih saopštenja
Preporučenih i vrijednosnih pošiljaka
Sekograma do 7 kg
Članom 6. Zakona o poštama BiH, definisane su rezervisane poštanske usluge, koje mogu da obavljaju jedino
javni poštanski operateri u BiH (Pošte Srpske, BH pošta i Hrvatska pošta):
Pismonosnih pošiljaka do 1000 grama
Tiskovina, novina i časopisa,
Paketskih pošiljaka do 10 kg,
Poštanskih i telegrafskih uputnica,
Isplata novčanih doznaka na kućnu adresu,
Direktne pošte,
Kurirske usluge, ukoliko iznos tarife nije deset puta veći od obične tarife,
Preporučenih i vrijednosnih pošiljaka, bez obzira na težinu,
Sudskih pisama i pisama u upravnom i prekršajnom postupku bez obzira na težinu
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
DRŽAVA- JAVNI OPERATER
STEPEN LIBERALIZACIJE
TRŽIŠTA
UČEŠĆE DRŽAVE U
VLASNIŠTVU(%)
Pošte Srpske
BH pošta
Pošta Srbije
Pošta Hrvatske
Pošta Slovenije
Austrija- Austrian Post
Velika Britanija-Royal Mail
Njemačka- Deutsche Post
Holandija - TPG
Francuska- La Post
Švedska- Posten AB
Grčka -ELTA
Rumunija-Romanian Post
Belgija-bpost
Italija-Italian Post
1000 grama
1000 grama
100 grama
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
Liberalizovano
80
100
100
100
100
52.80
100
25.50
0
100
100
90
75
50
100
Tabela 3. Status javnog operatera i stepen liberalizacije poštanskog tržišta
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
2. ANALIZA TENDENCIJA U POŠTANSKOM SEKTORU
Prihod javnih i privatanih poštanskih operatera od pismonosnih, paketskih i ekspres usluga u 2011. godini u
Evropskoj uniji iznosio je 91 milijarde € i učestvovao je sa 0.72% u BDP zemalja članica Evropske unije.Učešće
prihoda od pismonosnih, paketskih i ekspres pošiljaka Pošta Srpske u 2012. godini u BDP Republike Srpske je
0.32%
WIK Consult – Main Developments in Postal Sector(2010-2013)
2.1. Transformacija javnih poštanskih operatera u zemljama EU i okruženja
Brzina i diskontinuitet promjena u poslovnom okruženju, ekspanzija informaciono-komunikacionih
tehnologija, porast značaja inovacija, znanja i informacija kao ključnih razvojnih resursa, suspenduju
tradicionalne modele poslovanja i organizovanja preduzeća.
Model poslovanja tradicionalne pošte bio je podređen zadatku obezbjeđenja koncepta univerzalne poštanske
usluge, sa sljedećim karakteristikama:
Kruta i nefleksibilna organizaciona struktura sa velikim brojem nivoa odlučivanja
Centralizovano upravljanje i kontrola
Komplikovane procedure koje definišu poslovne procese
Nekoenzistentnost kvaliteta
Nizak stepen korištenja informacionih tehnologija u poslovnim procesima
Cijene nisu definisane na tržišnim pricipima
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Postojeći model poslovanja sa svojstvom spore reakcije i mogućnosti prilagođavanja promjenama, uz
liberalizaciju tržišta, rastuću konkurenciju, potrebe i zahtjeve korisnika, nametnuli su potrebu strategijskih
(radikalnih) promjena javnih poštanskih operatora, kao preduslov daljeg opstanka i razvoja (ulaska na tržište
komercijalnih servisa).
Ključni faktori uspjeha u modernim organizacijama su brzina, fleksibilnost, integracije i inovacije.
Metode transformacije koje su koristili javni poštanski operateri:
Restruktuiranje
 Downsizing (poboljšanje efikasnosti, produktivnosti i konkurentnosti putem redukcije radne snage i
smanjenja broja organizacionih dijlova)
 Downscoping (eliminisanje sporednih proizvoda ili poslova koji nisu u vezi sa bazičnim ciljevima
organizacije)
Reinžinjering (fudamentalan, radikalan pristup poboljšanju procesa i performansi kroz „rušenje“ postojećih
procesa, njihovo napuštanje i zamjenu sa novim procesima)
Poslovne integracije (akvizicije i merdžeri)
Program kvaliteta
Promjena organizacione kulture
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
2.1.1. Pravci transformacije
Unapređenje organizacione strukture
Fleksibilna organizaciona struktura je neophodan uslov rasta i razvoja organizacije, odnosno implementacije
strategija razvoja u uslovima dinamičnog i kompleksnog poslovnog okruženja.
Reinžinjering poslovnih procesa
Reinžinjeringom poslovnih procesa pojednostavljene su procedure, čime su poštanske usluge prilagođene
potrebama i zahtjevima tržišta i stvoreni uslovi za informatizaciju i automatizaciju poslovnih procesa.
Smanjenje troškova poslovanja
Smanjenje broja zaposlenih, najčešće rješavano putem socijalnog dijaloga sa interesnim grupama (sindikati i
zaposleni), zbrinjavenjem viška zaposlenih kroz stimulativne otpremnine i uvođenjem kraćeg radnog
vremena, četveročasovno ili šestočasovno, tzv. zapošljavanje na part-time osnovi.
Strategija spoljnog snabdijevanja
Eliminisanje određenih poslovnih procesa koji ne čine osnovnu djelatnost poslovanja tj. jezgro
kompetentnosti.
Upravljanje kvalitetom
Cilj upravljanja kvalitetom usluga i poslovnih procesa poštanskih operatera je dugoročna ekonomska
stabilnost.
Upravljanje kvalitetom poštanskih usluga zahjeva:




Usmjerenost na korisnike
Konstantno unapređenje kvaliteta
Potpuno učestvovanje zaposlenih
Sistemski pristup
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
2.2. Pravci razvoja javnih poštanskih operatora u EU
Stalno prisutan trend smanjenja klasičnih (tradicionalnih) usluga je faktor, koji je fokusirao javne poštanske operatore
prema komercijalnim uslugama, koje predstavljaju šansu i osnovu daljeg razvoja.
Polazeći od osnovne djelatnosti koja se bazira na prenosu pisanog saopštenja i robe, javni poštanski operateri,
valorizujući komparativnu prednost (poštanska mreža, oprema, tehnologija, kadrovi) i ekspanziju outsoursing modela
poslovanja, postaju outsoursing provajderi u relizaciji direct mail aktivnosti i logističkih usluga.
2.2.1. Direktna pošta
Ulaganje u direktni marketing je u stalnom porastu. Najefikasniji i najekonomičniji instrument direktnog marketinga
je direktna pošta, koju su poštanski operatori iskoristili za dalji rast poslovanja.
Razvoj direktne pošte indirektno utiče i na rast prihoda od ostalih usluga, kako klasičnih usluga (pismonosnih),
komercijalnih (paketskih i ekspres) i finasijskih, što za krajnji cilj ima povećanje ukupnih prihoda. Poštanski operateri
pružaju kompletnu logističku podršku u realizaciji direct mail kampanje
2.2.2. Paketske i ekspres usluge
Rast poslovnih aktivnosti na relacijama B2B i B2C, ekspanzija interneta, TV i kataloške prodaje, elektronska trgovina,
ekspanzija outsoursing modela poslovanja (neisplativost malih i srednjih preduzeća da razvijaju vlastitu logističku
podršku) omogućili su poštanskim operaterima uključivanje u poslovne procese korisnika.
Tržište logističkih usluga je rastuće i visokoprofitabilno sa najvećim pritiskom konkurencije. Poštanske uprave su
koristile internu i eksternu strategiju razvoja logističkih servisa.
Eksterna strategija razvoja: U cilju što boljeg pozicioniranja na tržištu logističkih usluga razvijeni poštanski operatori
primjenili su strategiju poslovnih integracija (akvizicije, merdžeri i strateška partnerstva).
Interna strategija razvoja: Pojedini javni operateri su strategiju razvoja bazirali u okviru domaćeg tržišta logističkih
usluga, kroz organski rast, tj. kroz unapređenje postojećih usluga.
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
3. ANALIZA SREDINE (OKRUŽENJA) POŠTA SRPSKE
Analiza sredine organizacije predstavlja proces monitoringa (nadgledanja, kontrole) njene sredine da bi se
identifikovale sadašnje i buduće prijetnje i šanse koje mogu uticati na sposobnost organizacije za dostizanje
njenih ciljeva.
Svrha snalize sredine je razumijevanje strateške pozicije preduzeća od strane menadžmenta. U fokusu analize
su:
eksterna sredina (opšta i operativna) - šanse i prijetnje
interna sredina - snaga i slabost
3.1 Analiza tržišta poštanskih usluga i konkurencije u Republici Srpskoj/BiH
Sektor poštanskih usluga je u pozitivnoj korelaciji sa tržištem komunikacija, oglašavanja i logističkih usluga.
Poštansko tržište možemo podjeliti na:
Tržište klasičnih (tradicionalnih) usluga-servisa
Tržište pismonosnih pošiljaka putem kojih je pošta prisutna na tržištu komunikacija.
Tržište komercijalnih usluga - servisa
Tržište adresovane direktne pošte, putem kojih je pošta prisutna na tržištu oglašavanja
Tržište paketskih i ekspres usluga putem kojih je pošta prisutna na tržištu logistčkih usluga.
Osnovna karakteristika poštanskog sektora, odnosno tržišta poštanskih usluga u Republici Srpskoj/BiH je
neuređenost
Realnost na tržištu poštanskih usluga Republike Srpske/BiH je
prisustvo konkurencije u svim njegovim segmentima
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Davaoc
Pošte Srpske
BH pošta
Hrvatska pošta
24-VIP
Rhea Express
DHL International
Courier express
In Time
City Express
A2B
MHS
Euro Express
Lagermax
Brend
Pošta Austrije
Fedex
Pošta Njemačke
UPS
TNT-Posta Holandije
Vrsta usluge
Univerzalne poštanske usluge
Univerzalne poštanske usluge
Univerzalne poštanske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Kurirske usluge
Tabela 4. Davaoci poštanskih usluga u RS/ BiH
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
3.1.1. Tržište pismonosnih pošiljaka
Na tržištu pismonosnih pošiljaka u Eu prisutan je trend pada broja pismonosnih pošiljka zbog elektronske
supstitucije ( u periodu 2007-2011 godina smanjenje po stopi od 3.85% godišnje).
Predviđanja su da će broj pošiljaka na godišnjem nivou zbog elektronske supstitucije padati po stopi 2%-3%
do kraja 2020. godime
Trend pada prisutan je u RS i u periodu 2010-2013 iznosio je je 6.90% godišnje.
Grafikon 1. Kretanje pismonosnih pošiljaka u EU i RS (Pošta Srpske)
EU ( u milijardama komada)
100
RS-Pošte Srpske(u milionima komada)
30
97,1
25,2
25
95
22,2
20,2
20
2011
2012
2013
20
90
85
85
82,2
80
15
10
75
5
70
2007
2010
2011
Izvor:WIK Consult – Main Developments in
Postal Sector(2010-2013)
0
2010
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Grafikon 2. Broj pismonosnih pošiljaka po stanovniku u 2011. godini u zemljama EU i regiona
Izvor:WIK Consult – Main Developments in Postal Sector(2010-2013); Izvještaj o poslovanju JPO
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
3.1.2. Tržište direktne pošte adresovane i neadresovane
Tržište direktne pošte je u ekspanziji i sa velikim pritiskom konkurencije.
Prosječan broj pošiljaka direktne pošte adresovane po stanovnika koje se uruči u zemljama EU, je sljedeći:
Zemlje zapadne Evrope 60-80 komada
Zemlje južne Evrope 20-30 komada
Zemlje istočne Evrope ispod 10 komada
Grafikon 3. Broj pošiljaka direktne pošte neadresovane distriburanih
putem Pošta Srpske u periodu 2009-2013. godine
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
3.1.3. Tržište paketskih i ekspres usluga
Karakteristika tržišta paketskih i ekspres usluga u RS/BiH, tržišta zemalja regiona i EU je stalno prisutan trend
rasta i sve veći pritisak konkurencije.U periodu 2007.-2011. godina u EU došlo je do povećanja fizičkog obima
za 35% (4.8 milijardi pošiljaka u 2007. godini- 6.5 milijardi u 2011. godini). U periodu od 2010. do 2013.
godine u Poštama Srpske došlo je do povećanja fizičkog obima za 85%. Prema evropskoj praksi jedan od
pokazatelja tržišta paketskih i ekspres pošiljaka je prosječna potrošnja po stanovniku za paketske i ekspres
usluge. Prosječna potrošnja po stanovniku zemalja EU je 83 €, s tim da je taj iznos različit po pojedinim
zemljama.
•Zemlje zapadne Evrope 132 €,
•Zemlje južne Evrope 46 €,
•Zemlje istočne Evrope 19 €
Izvor: ITA Consulting/WIK Consult - Evolution of European Postal market since 1997
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Grafikon 4. Broj paketskih i ekspres pošiljaka po stanovniku u 2011. godini u zemljama EU i regiona
20
15
20
13
13
10
5
2
0,11
0
Prosjek EU
WE
SE
Izvor: WIK Consult – Main Developments in Postal Sector(2010-2013)
Napomena: Broj pošiljaka Pošte Srpske se odnosi za 2013. godinu
EE
Poste Srpske
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Prema evropskoj praksi jedan od kriterijuma za utvrđivanje razvijenosti maloprodajne poštanske mreže je
broj jedinica poštanske mreže (pošta) na 10.000 stanovnika. Evropski prosjek je 2,16 pošta na 10.000
stanovnika.
Grafikon 5. Broj stanovnika po pošti u 2012. godini
3
2.5
2.8
2.24
2.16
2.18
2.08
Pošta Hrvatske
Pošta Srbije
2
1.5
1
0.5
0
Pošte Srpske
prosjek EU
Pošta Slovenije
Izvor: Godišnji izvještaji o poslovanju za 2012 godinu javnih poštanskih operatera
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Grafikon 6. Učešće troškova zarada zaposlenih u ukupnim troškovima
javnih poštanskih operatera u 2012. godini
Izvor: Godišnji izvještaji o poslovanju za 2012. godinu javnih poštanskih operatera
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Grafikon 7. Cijena standardnog pismo do 20 grama (u € ) javnih poštanskih operatora u regionu
0,50
0,46
0,42
0,48
0,40
0,30
0,30
0,20
0,20
0,10
0,00
Pošte Srpske
Pošta Hrvatske
Prosjek EU
Počta Slovenije
Pošta Srbije
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
3.2. SWOT ANALIZA – Pošte Srpske
Snaga (S)
Iskustva u pružanju klasičnih
poštanskih usluga
Tradicija
Poštanska mreža
Baza podataka
Prilike (O)
Nedovoljno iskorišteni kapaciteti
Nove potrebe kupaca
Rastuće tržište
Fokusiranje na nove proizvode i usluge
Slabosti (W)
Nedostatak finasijskih sredstava
Prevelika funkcionalna organizacija
Krute procedure prilikom pružanja usluga
Nefleksibilna cijenovna politika u
segmentu rezervisanih usluga
Prijetnje (T)
Gubitak ključnih kupaca i tržišta
Rastuća konkurencija
Nove tehnologije - elektronska supstitucija
fizičkih pošiljaka
Nedorečena zakonska regulativa
Odnos na relaciji pošta-država
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
ZAKLJUČAK
Kretanja u poštanskom sektoru Rebublike Srpske/BiH slična su onim na globalnom nivou, te je neophodno, uz
uvažavanje svih specifičnosti domaćeg tržišta i društveno-ekonomskog okruženja, primijeniti iskustva i
strategijska rješenja uspješnih poštanskih uprava.
Buduća dešavanja u poštanskom sektoru RS/BiH (jačanje konkurencije, liberalizacija, zasićenje tržišta,
smanjenje cijena usluga, elektronska supstitucija pošiljka) nameću potrebu definisanja i impementacije niza
tranformacionih strategija, kao uslov daljeg razvoja, kao što su:
•Dalje unapređenje poslovnih procesa, proizvoda i usluga
•Dalje unapređenje dostupnosti poštanskih usluga
•Dalje unapređenje operativne efikasnosti
•Unapređenje organizacione strukture i organizacione kulture
•Zakonska i regulatorna reforma- usklađivanje sa Evropskim direktivama
“Tranformacija organizacije kao uslov razvoja“ - Đorđe Kljajić
Hvala na pažnji!
PITANJA?