Transcript Egzersiz fizyolojisi

Egzersiz fizyolojisi
Yrd.doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Ders İçeriği
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Organizmanın yapısal düzeyi
Canlıların ortak özellikleri
Hücre
Dokular ( sistemler)
Epitel doku
Bağ doku
Kemik dokusu
Kas dokusu
Sinir dokusu
Kas fizyolojisi
Kan fizyolojisi
Solunum sisitemi
Dolaşım sistemi
Enerji üretim mekanizmaları
Toparlanma
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
fizyoloji
Hayvan fiz
insan fiz
egzersiz fiz
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
bitki fiz
Organizmanın yapısal düzeyi
•
•
•
•
•
•
•
Atom
Molekuller
Hücre
Doku
Organ
Sistem
organizma
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Canlıların ortak özellikleri
• 1-Kendine özgü organizasyonun olması
2-Metabolizma
Canlılığın devamı metabolizmaya bağlıdır 2'ye
ayrılır:
a-Anabolizma:
Basit moleküllerden büyük meloküllerin
yapılmasıdır.
b-Katebolizma:
Kompleks meloküllerim biokimyasal tepkimeleri
ile parçalanmasıdır.Katobolik işlemler
sonucunda enerji üretilir.
Enerji oluşumu ,yağların korunması ,hücrelerin
gelişimi ve yönlenmesi metabolizmaya bağlıdır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• 3-Hareket
Organizmanın bir bütün olarak veya bir kısım
organlarının.şekil ve pozisyon değiştirme
yeteneğidir.Yürüme ,koşma,atlama gibi
4-Uyarılma
Canlının çevresindeki ve vücut içerisindeki
değişikliklere reaksiyon gösterme yeteneğidir.
5-Büyüme
Vücut parçalarının veya tamamının şeklinde
önemli bir değişiklik olmaksızın ölçülerinin veya
hacminin artmasıdır.
6-Üreme
Bir organizmanın yada bir çift organizmanın yeni
organizmalar meydana getirme işlemidir.Bir
canlılın bir başka canlıdan oluştuğudur.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• 7-Çevreye uyum
Canlılar içinde yaşadığı çevreye uyum sağlayacak
mekanizmalara sahiptirler..Bunların sayesinde
çevre şartlarına uyum gösterirler.
8-Solunum
Besinlerde var olan enerjiyi açığa çıkarmak için
inspirasyonla O2 nin verilmesi.
9-Sindirim
Besinlerin kimyasal olarak basit formlara
ayrılmasıdır.
10-Emilim (Absorbsiyon)
Sindirilen besin partiküllerinin bağırsaklardan
emilerek kan dolaşımına geçirilmesidir.
11-Dolaşım
Kan vasıtasıyla moleküllerin vücut içerisinde
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
taşınmasıdır.
• 12-Özümleme (asimilasyon)
Sindirilen besin maddelerinin organizmaya
göre sentezlenmesidir.
Örneğin:Sindirim sonrası hemen
kullanılmayan ihtiyaç fazlası glikoz,
karaciğer ve kas hücrelerinde glikojen
halinde depo edilir.Depoların alabileceği
miktardan fazla glikoz var ise yağa
dönüşerek dokuda depo edilir
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Canlılığın devamı için gerekli
faktörler
•
•
•
•
•
Su
Besin
Oksijen
Isı
basınç
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücre
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
HÜCRE FİZYOLOJİSİ
• Özellikleri: Hücreler hem morfolojik
(şekilsel) hem de metabolik olarak çok
büyük farklılıklar gösterirler. Hücreler
yaşayan organizmaların yapısal ve
fonksiyonel birimleridir.
• Dört bölümde incelenir.
• Plazma
• Stoplazma
• Organeller
• Salgı ve depo alanları
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri
ortamdan ham materyali alırlar
• Enerji üretirler: Bu enerji iç ortam dengesini sağlamak,
ve sentez reaksiyonlarını yürütmek için gereklidir.
Termodinamiğin 2. Kanununa karşı koymak ancak enerji
ile mümkündür.
• Kendi moleküllerini sentez ederler.
• Organize bir şekilde büyürler.
• Çevreden gelen uyarılara cevap verirler.
• Çoğalırlar .
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücrelerin Yapısal Özellikleri
• Kalıtsal bilgiler DNA içinde saklanır.
Genetik kod temelde aynıdır.
• Bilgi DNA dan proteinlere RNA aracılığı ile
geçer.
• Proteinler hücrenin fonksiyon ve yapısını
düzenlerler.
• Bütün hücreler seçici geçirgen bir zar olan
plazma membranı ile çevrilmiştir
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
HÜCREDNİN KİMYASAL YAPISI
• Su
Hücrenin %75-90 ı sudur. Hücre içi sıvıya stoplazma
adı verilir. Fiziksel olarak yarı geçirgen ve içinde
birçok kimyasal madde bulunan sıvı olarak
tanımlanır.
Stoplazmadaki organik maddeler: protein, yağ,
karbonhidrat, vitamin, enzim ve hormonlar.
İnorganik maddeler: Ca (kalsiyum) K (potasyum)
Mg (magnezyum) N (azot) P(fosfor) Fe (demir) ve
çeşitleri
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Hücre içi ve Dışı sıvılar:
Bir insanın yaklaşık %60 su , %18 protein, %15 yağ ve %7
si Mineraldir.
Ekstraseluler sıvı: hücre dışı sıvı
İnterselüller sıvı : hücre içi sıvı
• Oksijen (O2) ve Karbondioksit (CO2)
• İnorganik bileşikler. Çoğu iyon formunda bulunan asit
baz ve tuzlardır. Hücrede meydana gelen metabolik
reaksiyonları kontrol ederler. Kemik oluşumu, kas
kasılması gibi reaksiyonlarda rol alırlar. Sodyum,
kalsiyum, potasyum, bikarbonat, karbonat, sülfat, (kas
kasılmasında ve sinir sisteminde potasyum ve sodyum
önemlidir.)
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Karbonhidratlar
: hücre yapısının
%1 lik bir
bölümünü
oluşturur. Enerji
kaynağıdır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Yağlar(lipidler) : hücre yapısında hayati
önem taşır. suda çözünmezler ya da çok az
çözünürler.
• Yapılarını C H O elementleri oluşturur.
Ayrıca yapılarında P N elementleri de
bulunabilir.
• İçerdikleri karbon miktarı, oksijene göre daha
fazla olduğundan, yağlar vücutta yakıldığı
zaman karbonhidrat ve proteinlere göre daha
çok enerji verir.
• Yağların yakılması için daha çok oksijene
gereksinim vardır.
• Genellikle enerji ve yapı maddeleri olarak
kullanıla
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Proteinler: aminoasitlerin zincir halinde
birbirlerine bağlanmasından oluşan büyük
organik bileşiklerdir. Bu zincirde bir amino
asitin karboksil grubunun bir diğerinin amino
grubuna bağlanmasıyla oluşan bağ peptit bağı
olarak adlandırılır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücrenin fiziksel yapısı
•
•
•
•
•
•
•
•
Hücre zarı
Mitokondri
Lizozom ,:sindirim
Golgi kompleksi: protein salgılama
Endoplazmik retikulum: sentez depo
Çekirdek
Ribozom, protein sentezi
Sentroil,; bölünme
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücre Zarı
- lipit, protein ve az miktarda karbonhidrattan oluşmuştur
-dış ortamdan korunma
– DNA, RNA ve benzeri yaşamsal
moleküllerini dağılmaktan korumalıdır.
– Hücre molekül yada organellerine zarar
verebilecek yabancı molekülleri uzak
tutmalıdır.
• Dış ortamla iletişim ve madde alış verişi
• Biyolojik membranlar bilipit katmandan
oluşur.
• Membran yarı geçirgen
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Hücre zarından geçişme
1- pasif
taşıma
• Difüzyon
• Kolaylaştı
rılmış
difüzyon
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
OSMOZ
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
FİLTRASYON
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• 2- aktif taşıma
• Endositoz= zarda
değişiklik
yapılarak
-Pinositoz= hücre
içmesi
-Fagositoz= hücre
yemesi
• Ekzositoz= hücre
dışına taşınması
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Endoplazmik Retikulum
• Endoplazmik retikulum lipid,
protein (ribozomlar aracılığı ile) ve
kompleks karbonhidratların
yapım yeridir.
• Endoplazmik retikulum hücredeki
toplam membranların yarısından
fazlasını oluşturur. Endoplazmik
retikulum iki membrandan oluşur,
iki membran arasında kalan boşluğa
endoplazmik retikulum lümeni
denir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Golgi Kompleksi
• Golgi kompleksi hem yapı hem de fonksiyon yönünden
endoplazmik retikulum ile yakından ilişkilidir. Bu organel
birbirine paralel bir dizi membranöz kanaldan oluşur ve
salgı yapan hücrelerde iyi gelişmiştir.
• Golgi kompleksinin fonksiyonu endoplazmik retikulumda
sentezlenen maddelere son şeklini vermek ve bu maddeleri
bir membranla çevrelemektir.
• Ayrıca hücre zarının yenilenmesi ve yüzeyinin
genişletilmesi görevini de üstlenir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Lizozom
• Hücreiçi sindirimi sağlamak üzere yaklaşık
40 civarında enzim içerirler.
• Lizozom membranı lizozomun hücreyi
tümüyle sindirmesini önler.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Ribozom
• Ribozomlar proteinlerin sentez edildikleri
yerdir. Protein sentezi için gerekli bilgi
DNA dadır, bu bilgi RNA ya transfer edilir,
ve ribozomlarda RNA da ki bu bilgiyle
protein yapılır.
• hücrede binlerce ribozom bulunur.
Ribozomlar ya sitoplazmada serbestçe
yüzerler ya da endoplazmik retikuluma
bağlı olarak bulunur. Ribozomların
membranı yoktur.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Mitokondri
• Mitokondriler eukaryotik hücrelerde ana
enerji üretim merkezleridir. Biri iç diğeri dış
olmak üzere iki membranı vardır. İç
membranda çok sayıda katlanmalar vardır,
bu membranın yüzey alanını genişleterek,
membran bağımlı raksiyonların daha fazla
sayıda olamasını sağlar. Mitokondrilerin
kendi DNA ve ribozomları vardır
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Çekirdek (Nükleus)
• Nükleus DNA nın bulunduğu ve DNA daki bilginin RNA ya
aktarıldığı yerdir. Çift katlı bir membranla sarılmıştır, Çekirdeğin
içini dolduran esas madde DeoksiriboNükleik Asit ve protein
molekülleridir. Bu DNA molekülleri nükleus içinde rastgele
dağılmış olamayıp kromozom denilen yapılar içinde protein
molekülleri ile birlikte organize olmuşlardır.
• . DNA molekülleri hücrede mevcut bütün proteinlerin nasıl
yapılacağının genetik bilgisini içerirler.
• özelliklerinin yeni hücre nesillerine aktarılması da sağlanır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Diğer yapılar
• Sentriyoller :Sentriyoller çekirdeğe yakın olarak yer
alan bir çift silindirik yapıdır. Her biri üçerli guruplar
halinde dokuz tübülden oluşmuştur. Sentriyoller hücre
bölünmesi sırasında kromozomların hücre kutuplarına
çekilmesini sağlarlar.
• Mikrotübüller: Mikrutübüller tübülin denilen alt
birimlerden oluşmuştur. Görevi hücreyi yerinde tutmaktır
• Aktin filamentleri : Aktin filamentleri ise hücrenin
şeklini değiştirmesinde görev alırlar
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
HEMOSTASİZ
•
•
•
•
•
•
Madde kapsamı ve yoğunluğu
O2- CO2 yoğunluğu
Kan volümü-basıncı-yoğunluğu
Kan glikoz düzeyi
Vücut ısıs
pH
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
pH
0. Asit
7,0 nötr
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
14 baz
Asit-Baz Dengesi
• Reaksiyonların baskılanması
• Proton verici molekül yada iyonlar asit
olarak tanımlanır.
• Proton alıcı molekül yada iyonlarda baz
olarak tanımlanır
• Vücuttaki normal asit-baz dengesiyle ilgili
asit ve bazlar zayıf asit ve bazlardır.
Bunların en önemlileri karbonik asit ve
bikarbonat bazlarıdır
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Vücut Sıvılarında pH konsantrasyonu
• Arteryal kanda normal pH 7,4 tür.
• Venöz kan : karbonik asiti oluşturan
karbondioksitin fazladan katılmasıyla pH 7,35
kadar düşer .
• en düşük sınır 6,8
• en yüksek sınır 8,0 kadardır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Asit-Baz Tampon Mekanizmaları
• Bir asit-baz tamponu kimyasal bileşik içeren bir
eriyiktir
• Asidoz ve alkalozu önleyici çeşitli kontrol
sistemleri bulunmaktadır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
hemoglobin tampon sistemi
•
•
•
Karbondioksit dolayısıyla karbonik asit
için en önemli tampon hemoglobindir.
Hemoglobin meydana gelen hidrojenin
%20 sini bağlayarak tamponlama etkisine
katkıda bulunur.
Bu sistemde karbonik anhidraz enzimi de
etkilidir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Bikarbonat Tampon Sistemi
• HCO3 bikarbonat
• H2CO3 karbonikYrd.Doç.Dr.
asit Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Fosfat Tampon Sistemi
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Protein Tampon Sistemi
vücut sıvılarındaki bütün kimyasal tampon gücünün yaklaşık
4/3 ünün hücre içinde bulunduğunu onun çoğununda
intrasellüler proteinlerden kaynaklanmaktadır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Asit-Baz Dengesinin Solunumla
Düzenlenmesi
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Asit-Baz Dengesinin Böbreklerle
Düzenlenmesi
• böbrekler,
tubuluslarında bir
seri karmaşık
reaksiyonla
hidrojen iyon
konsantrasyonunu
başlıca vücut
sıvılardaki
bikarbonat
konsantrasyonunu
azaltıp çoğaltarak
dengeler.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Asidozda ekstrasellüler sıvılarda karbondioksitin
bikarbonat iyonlarına oranı artar. Bu edenle
tubuluslarda hidrojen iyon sekrasyon hızı
bikarbonat iyonlarının filtrasyon hızının çok
üstünde bir düzeye çıkar. Sonuçta tubuluslada az
miktardaki bikarbonat iyonlarının
tutabileceğinden daha fazla hidrojen iyonu
salgılanır. Hidrojen iyonlarının bu fazlası tubulus
sıvılarındaki tamponlarla birleşerek idrarla atılır
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Alkaloz da bikarbonat iyonlarının erimiş
karbondioksit moleküllerine oranı yükselir.
Ayrıca fazla hidrojen iyonları tubulus
tamponlarıyla , fosfat tamponuyla ve
amonyak tampon sistemiyle idrara taşınır
oradan da vücuttan uzaklaştırırlar.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Asidoz ve Alkaloz un Sebepleri
• 1. Solunum Asidozu
• akciğer ventilasyon hızının azalması ekstrasellüler sıvılarda
erimiş karbondioksit konsantrasyonunu arttırır. Buda karbonik
asit ve hidrojen iyon konsantrasyonunu arttırarak asidoz
yaratır. Bu tip solunumdaki anormalliklerin neden olduğu
asidoza solunum asidozu denir.
• Solunum Alkalozu
• akciğer ventilasyonunun artması karbondioksitin ve hidrojen
iyonlarının azalarak pH nın yükselmesine dolayısıyla
alkaozun oluşmasına neden olur. Bu duruma ise solunum
alkalozu denir
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Metabolik Asidoz
• yağların tam yanmaması, karbonhidratların
anaerobik olarak yakılması ile laktikasitin
oluşumu dokularda oksijen eksikliği ve
HCO3 kaybı metabolik asidozun
sebepleridir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Metabolik Alkaloz
• metabolizmada baz özeliğine sahip tuzlar ve
hidroksil iyonları yoğunluğu artarsa ve K*
eksikliği yüzünden hidrojen iyonları
yoğunluğu azalırsa metabolik alkaloz
oluşur. HCO3 atılımı ile alkaloz normale
dönüşür3
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Egzersiz ve Asit-Baz Dengesi
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Antrenmanın etkisi
• Daha yüksek LA düzeyinde daha uzun süre
çalışabilme
• Daha geç LA birikimi
• Daha hızlı tamponlama
• MaxVO2 deki artış
• Dayanıklılık sporları için önemi
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
İnsan organizmasındaki sistemler
•
•
•
•
•
•
Deri
Bağ
iskelet
Dolaşım
solunum
Kas
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Epitel doku
• İçerden ve dışarıdan vücut yüzeyini örten
dokudur.
• Hücre katmanlarına göre Bulundukları yere göre
-basit epitel doku
-örtü epiteli
-çok katlı epitel doku
-bez epitel
• Hücre çeşidine göre
-Duyu epiteli
-yassı epitel
-kubik epitel
-Silindirik epitel.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Bağ ve destek doku
• Görevleri
• Doku ve organları bağlar, korur ve destek
sağlar
• Yağ depolar, kan hücresi üretirleri
• Enfeksiyonlara karşı koruma sağlarlar ve
onarım yaparlar.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Bağ dokunun ana hücreleri
• 3 çeşit ana hücre
vardır.
• Fibroblast hücreler:
(elastik)
• Mast hücreleri:
(histamin ve heparin
içerirler, bağışıklık)
• Makrofajlar.
(savunma)
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Bağ dokular
• Gevşek bağ doku :
organları bağlar
• Yağ dokusu
• Fibroz bağ dokusu:
tendon, ligament, deri,
göz
• Elastik bağ doku:
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kas sistemi
İskelet kas hücresi
Kalp kası hücresi
Düz kas hücresi
Uzunlamasına hücreler
Dallı hücreler
Düz hücreler
Çok sayıda çekirdek
Tek merkezde çekirdek
Tek merkezde çekirdek
Çizgili görünüm
Çizgili görünüm
Düz görünüm
istemli
İstem dışı kasılma
İstem dışı
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
İskelet kasının yapıları
fasikül
perimisyum
Bağ doku
epimisyum
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Fasikül
Kas hücresi
çekirdek
Fasikül
epimisyum
perimisyum
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kas hücresi
Terminal sistem
triad
T tübül
Sarkolemma
çekirdek
Sark. retikulum
fyofibril
Kas
hücresi
mitokondria
stozol
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Miyoflament
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Güç-Enerji
Birimleri
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
iş-Work (W)
•
•
•
•
•
•
• is kuvvet ve mesafeden (yol) türemis bir
terimdir,
• Kuvvet ve yolun çarpımıyla bulunur
• Zaman boyutu yoktur.
• W(is)=F(kuvvet)XD(mesafe-yol)
• Birimi kg.m veya Nm dir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Güç-Power (P;W)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Güç isin zamansal olarak ifadesidir.
Diger bir deyisle birim zamanda ortaya konan
is miktarıdır.
is hızıdır
P(güç)=W(is)/t(zaman)
Güç metabolik enerjinin fiziksel performansa
çevrilmesinde de kullanılır. Örnegin anaerobik
güç ve aerobik güç gibi.
Birimi kg.m.dk-1, (watt), kg.m.sn-1
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Enerji –Energy(E)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• Enerji is yapabilme veya ortaya
koyabilme yetenegi olarak tanımlanır.
• Dogada mevcut 6 enerji sekli vardır ve
bunlar birbirine dönüsebilir.
– Isı
– Radyasyon
– Isık
– Elektrik
– Kimyasal-potansiyel
– Mekanik-kinetik
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ENERJi BİRİM ?
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
BAZAL METABOLİZMA
Hücrelerin canlı kalabilmesi için gerekli
enerji miktarı
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
G
Ü
N
L
Ü
.
K
İ
L
O
K
A
L
O
R
İ
BESİNLERİN ISI ETKİSİ
UYANIKKEN
UYKUDAKİ
METABOLİK
HIZ
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ENERJİ SİSTEMLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Anaerobik Sistem/Yol/Oksijensiz Sistem
– ATP-Kreatin fosfat sistemi=Fosfojen sistem
ATP ADP + Enerji
ADP+Kreatin fosfat ATP+Kreatin
– Glikolitik sistem=Laktik asit sistemi
Glikojen Laktik asit + ATP
Aerobik Sistem/Yol/Oksijenli sistem
– Aerobik glikoliz
Glikoz(karbonhidrat)+Yag+Protein+O2 ATP
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Enerji sistemlerinin
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kan FİZYOLOJİSİ
•
•
•
•
•
•
Fiziksel özellikleri
Görevleri
Bileşimi
Hücresel elemanların üretimi
Hücresel elemanların idamesi
Hücresel elemanların uzaklaştırılması
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Fiziksel özellikleri
• Rengi kırmızı
– açık-koyu
• pH
– 7.35-7.45
• Vücut ağırlığının %8’i
• Yaş, vücut tipi ve cinsiyete
göre değişir
– E;5-6l, K;4-5l
– Yenidoğanda 83 ml/kg,
– 15 yaşında 71ml/kg
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
• Hafif tuzlu
• Yağ asitlerinden
dolayı özel
kokulu
• Sıcaklığı 38oC
Kanın bulunduğu damar bölgeleri
• %88 sistemik dolaşım
–
–
–
–
Arter
Kapiller
Ven
Kalp odacıkları
• %12 pulmoner dolaşım
– Arter
– Kapiller
– Ven
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kan ve
bileşenleri
• Sıvı kısım-plazma
– Su
– Suda çözünmüş
organik-inorganik
maddeler
• Hücresel kısım
– Eritrosit (%99)
– Lökosit
– Trombosit
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kanın
görevleri
Taşıma
Düzenleme
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Koruma
Kanın
görevleri
Taşıma
Düzenleme
Oksijen
Besin
Atıklar
Hormon
Enzim
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Koruma
Kanın
görevleri
Taşıma
Oksijen
Besin
Atıklar
Hormon
Enzim
Düzenleme
Vücut sıcaklığı
pH
Vücut sıvı hacimleri
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Koruma
Kanın
görevleri
Taşıma
Oksijen
Besin
Atıklar
Hormon
Enzim
Düzenleme
Koruma
Vücut sıcaklığı
pH
Vücut sıvı hacimleri
Kan ve sıvı hacmi
Mikroorganizmalara
karşı direnç
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Kan ve bileşenleri
• Sıvı kısım-plazma
– Su
– Suda çözünmüş
organik-inorganik
maddeler
• Hücresel kısım
– Eritrosit (%99)
– Lökosit
– Trombosit
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
plazma
Su
İnorganik maddeler
Organik maddeler
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
plazma
• Su
– %91
• İnorganik maddeler
– %1
• Organik maddeler
– %8-9
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Plazma inorganik bileşenler
Su
%90-92
Elektrolitler
Sodyum
Potasyum
Kalsiyum
Magnezyum
Klor
Bikarbonat
Fosfat
Sülfat
> %1
145 mM
4 mM
2.5 mM
1.5 mM
103 mM
24 mM
1 mM
0,5 mM
•taşıyıcı ortam
•suyu ekstrasellüler
kompartmanda tutma
•membran eksitabilitesi
•kan pıhtılaşması
•asit ve baz tamponu
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Plazma organik bileşenler
Proteinler
• albumin
• globulin
• fibrinojen
%7,3 g
%4,5 g
%2,5 g
%0,3 g
•tampon
•plazma elemanlarını bağlama
•plazma elemanlarını taşıma
•pıhtılaşma faktörleri
•enzim
•enzim prekürsörü
•antikor
•hormon
Gazlar
karbondioksit
oksijen
nitrojen
%2 ml
%0,2 ml
%0,9 ml
 uçucu-atık
 enerji üretimi
 inert
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Plazma organik bileşenler
Besinler
glikoz
amino asitler
lipidler (total)
kolesterol
vitaminler
eser elementler
%100 mg
%40 mg
%500 mg
%150-200 mg
%0,0001-2,5 mg
%0,001-0,3 mg
Atık ürünler
üre (protein)
kreatinin (kreatin)
ürik asit (nükleik
asitler)
bilurubin (hem)
%34 mg
%1 mg
%5 mg
%0,2-1,2 mg
Hormonlar
%0,000001-0,05 mg
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ŞEKİLLİ ELEMENTLER
ERİTROSİTLER
LÖKOSİTLER
TROMBOSİTLER
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİTLER
• Oksijeni Akciğerlerden dokulara götüren
Hemoglobini taşıyan hücrelerdir.
• Büyük miktarda Karbonik anhidraz
içerirler.
• Ortalama yarıçapı 8 mikron,kalınlıkları
kenarda 2 mikron merkezde 1 mikron olan
bikonkav şekilli elementlerdir.
• Ortalama hacimleri 83 mikrondur.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİTLER
• Kan konsantrasyonları
Erkekte:5,200,000(±300,000)
Kadında:4,900,000(±300,000)
Bu değerler kişinin yaşına ve yaşadığı
yere göre değişiklik göstermektedir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİTLER
• Hücredeki
Hemoglobin Miktarı
Hematokrit kanın %
olarak eritrosit
değeridir.
Normal değeri %4045 arasında değişir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİTLER
• Hematocrit ve
Hücrelerin
eritrosit değerleri
normal olduğu
sürece kadında
%14gr ve erkekte
%16gr Hemoglobin
bulunur.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİT ÜRETİM YERLERİ
• Vitellüs kesesi
• Karaciğer Dalak Kemik
iliği
•
•
•
•
Kemik iliği
Sternum
Costa
Coxae
• Prenatal Dönem
• Postnatal Dönem
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİTLERİN GELİŞİMİ
• Kemik iliğinde bulunan Pluropotent
stem cell (Kök Hücre) denilen çok
yöne farklılaşabilen hücreler
vardır.Bu hücrelerden her tip kan
hücresi gelişebilir.Bu kök
hücrelerden Ünipotent
(Yönlendirilmiş) hücre oluşur.Bu
hücrelerden hangi grup kan hücresi
üretilecekse Yrd.Doç.Dr.
o yönde
farklılaşma
Serkan HAZAR
yaşanır.(ERİTROPOEZ)
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ERİTROSİT ÜRETİMİNİN
STİMÜLASYONU
• ERİTROPOETİN: Böbreklerden üretilen
glikoprotein yapıda, Eritrosit üretimini asıl
stimüle eden hormundur.
• Eritrosit Üretimi için Gerekli Vitaminler
– Vitamin B12 (Olgunlaşma faktörü) B12Vitamini bütün
vücut hücreleri için esaslı bir besin maddesidir.Bu
vitamin eksikliğinde dokuların büyümesi genel
olarak deprese olur.Bu B12 vitaminin DNA sentezi
için gerekli olmasından kaynaklanmaktadır.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
B
Vitamini
• Eritrosit Üretimi için
12 Gerekli Vitaminler
– Vitamin B12 (Olgunlaşma faktörü) B12Vitamini bütün vücut
hücreleri için esaslı bir besin maddesidir.Bu vitamin
eksikliğinde dokuların büyümesi genel olarak deprese olur.Bu
B12 vitaminin DNA sentezi için gerekli olmasından
kaynaklanmaktadır.
– Bu vitamin eksikliğinde eritrosit üretim hızı inhibe edilir.Aynı
zamanda eritropoez sürecinde olgunlaşma bozukluğuna da yol
açar.
– DNA sentezindeki yetersizlik hücrelerin bölünme hızını
yavaşlatır.Böylece normalden daha fazla RNA oluşarak öteki
bütün sitoplazmik içeriğin,hemoglobin dahil,aşırı miktarda
gelişmesine neden olur.Buda hücreyi büyütür.
Makrositer Eritrosit
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
PERNİSYÖZ ANEMİ
• B12 vitamininin absorbsiyon
bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan
Olgunlaşma Kusurudur.
• Mide bez epitelinden salgılanan ve B12
vitaminin emilimi için elzem olan
İntrensek Faktör eksikliğine bağlı
olarak gelişmektedir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Eritrosit Üretimi için Gerekli
Vitaminler
• Eritrosit olgunlaşmasında Folik Asidin
Etkisi
– Folik asitte B12 vitamini gibi eritrosit
olgunlaşmasında DNA yapımı için gereklidir.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
HEMOGLOBİN YAPIMI
• Hemoglobin sentezi
eritroblastlarda
başlayarak retikülosit
evresine kadar devam
eder.retikülositler
kemik iliğini terk edip
dolaşım kanına
geçtikten bir gün yada
daha uzun süre
hemoglobin yapımı
sürer.
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
ANEMİLER
•
•
•
•
Kan Kaybı Anemisi
Aplastik Anemi
Megablastik Anemi
Hemolitik anemi
Hemoraji
– Aneminin Dolaşım Sistemine Etkileri
– POLİSİTEMİ
– Polisiteminin Dolaşım Sistemine Etkileri
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR
toparlanma
• Oksijen borcu
• Alaktasit
• Laktasit
Yrd.Doç.Dr. Serkan HAZAR