Transcript Çatışma Çözme

1
ÇATIŞMA ÇÖZME
2
Çatışma çözme
3
MENFAAT ÇATIŞMASINI DÜZENLEME
POZİTİF ÇATIŞMA GRUPLARI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Menfaat çatışmasının doğasını anlamak
Menfaat çatışmasını düzenlemede kullanılacak 5 temel
stratejiyi bilmek
Görüşmenin doğasını tanımlamak
Kullanılan müzakereler için atılacak adımları
tanımlama
Grup içinde çalışmanın doğasını tanıma
Grup içinde çatışma ile olumlu yöntemleri nasıl
belirleyeceğini bilmek
4
Olumsuz Çatışma Grupları







Çatışmayı bir bütün olarak görür
Çatışmayı bir problem olarak görür
Çatışmayı bastırır, kaçar veya kontrol altına
alır
Çatışmanın yıkıcı olduğuna inanır
Çatışma yapmanın değeri olmadığına inanır
Çatışma anksiyete ve savunma yaratır
Bireyleri KAZANMA hırsına iter
5
POZİTİF GRUPLAR







Farklı çatışma şekillerini tanır
Çatışmayı sorunun bir parçası olarak görür
Çatışmaya cesaretlendirir ve çatışma için
çabalar
Çatışmanın yapıcılığını görür
Çatışmanın bir çok değeri olduğunu görür
Çatışmalar heyecan, ilgi ve odaklanmayı
yaratır
Bireyler PROBLEM ÇÖZME ye odaklanır
6
Çatışma…





savaş,
anlaşmazlık,
tartışma,
mücadele,
kargaşa
7
çatışma
Birlikte Yaşama Sanatı
8
9
MENFAAT ÇATIŞMASININ DOĞASI





Menfaat çatışmasını anlamak için öncelikle ne istenildiğini, neye ihtiyac
duyulduğunu tanımlamak gerekir. İstekler kişiye göre farklılık gösterir.
İhtiyaçlar ise yaşamın gerekliliğidir. Her insan yaşamak için suya, yürümeye,
aşka, sevgiye, paylaşmaya, güce sahip olmaya, özgürlüğe, eğlenceye
ihtiyaç duyar.
İhtiyaçlarımızın ve isteklerimizin temelinde amaçlarımız yatar. Amaçlar
değerlerimizi tanımlama ve başarıya ulaşmada ideal düzenlemelerdir.
İlgilerimiz ise amaçlarımızı başarmada güçlü kazanımlardır. Menfaat
çatışması ise kişilerin ihtiyaçlarını, kazançlarını bir diğer insanın
engellemeye çalışması veya ihtiyaçlarını gözardı etmesiyle ortaya çıkar.
Menfaat çatışması;
Ihtiyaç, amaçlar ve değerlerin farklılığından
Zamanın, paranın, boşluğun, gücün varlığından ve rekabetten ortaya çıkar
10
ÇATIŞMA…
İHTİYAÇLAR
 AMAÇLAR
 DEĞERLER
 BAKIŞ AÇISI

11
MENFAAT ÇATIŞMASININ DOĞASI










Çatışma yıkıcı ve yapıcı olabilir.
Çatışmanın yıkıcı olması;
Kavga çıkarmak
Düşmanlık
Şiddet
Kalıcı kin oluşturabilir ve üzüntü ve acı ile sonuçlanabilir.
Bu tür gruplarda ilişkilerdeki çatışmayı sabote etmek, ilişkiyi kesmek,
öğrenmeyi ertelemek, grup amaçlarına bireysel engeller koymak
davranışları ortaya çıkabilir.
Bütün bunlara rağmen çatışma pek çok pozitif getiriler taşır. Çatışma
kişilerin problem çözmeye enerji ve motivasyonlarını odaklamalarını
sağlar. Çatışma kişiye nasıl bir değişime ihtiyaç duyduğunu açıklar
Böylece sadece istek ve değerler, amaçlarla ilgili çatışırsınız bireylerle
değil. Çatışma sizi ve değerlerinizin ne olduğunu tanımlar. Başkalarının
değerlerini ve kişilik olarak onları anlamamıza yardım eder. Çatışma
güçlü ilişkilerdeki darılmaca, gücenme durumlarını görmemizi ve
uyuşmazlıkları çözümlemeyi sağlar. Çatışma depresyonları uzak tutar.
Çünkü kızgınlık ve öfkeleri içinizde saklıyorsanız bunları ortaya
dökmenizi sağlar.Sonuçta çatışma eğlenceye dönüşür. Çatışmada olma
yeni amaçlar edinmeyi sağlar, farklı davranışları motive eder, yeni
ilgilere yönlendirir.
Eğer çatışma olmazsa hayat sıkıcı olabilir.
12
GÖRÜŞMEYİ TAMAMLAMADA 6 ADIM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ne istediğini tanımlama
Ne hissettiğini tanımlama
Istek ve DUYGULARIN altında yatan
nedenleri tanıma
Bakış açılarını değiştirme
Üç görüş/öneri ileri sürme
Birinde uzlaşma
13
Çözümsüzlük…
Öğrenilmiş seçimlilik
 Alternatifsizlik
 Bilişsel Katılık (RIGID!!!!!!!)
 Kaybetme korkusu
 Değişime direnç
 En optimal iyilik halinin mevcut durum
olduğuna inanma

14
Çatışma Stratejileri…
Köpek Balığı (Zorlama)
 Kaplumbağa (Geri Çekilme)
 Ayı Tedy (Yapıcı)
 Tilki (Uzlaşma)
 Baykuş (Problem Çözme)

15
Çatışma Stratejileri
 Amaç
odaklı
 Zorlama
 Kazan-kaybet müzakeresi
 Güç kullanımı
 Yarışmacı
 Düşmanlık ve psikmanlık
 Saldırganlık
içerir
 Kazanma ihtiyacı yüksektir
 İlişki önemsenmediğinde
 Değişim beklentisi çok
zayıfsa
 İvedilik sözkonusu ise
16
Ayı Tedy…
Kolaylaştırıcı, yapıcı
 İlişki odaklı
 Fedakar
 Bir karar verme
gereği zorunlu ise
 Kaybetmek ilişkide
kalmayı sağlıyorsa

17
Baykuş






Problem çözme
Amaçlara ve ilişkiye
büyük derecede önem
verme
Kazan-kazan
Olumsuz duygular
yaşanmaz
Fazla zaman ve enerji
ister
Öğrenme ve gelişim talep
ediliyorsa
18
Tilki
 Amaçlar ve ilişki odaklı
 Amaçlarından
vazgeçebilirler, başkalarının
da vazgeçmesini beklerler
 Kazan-kaybet veya kaybetkaybet
 Kumar oynamak
 Zaman baskısı yoksa
 Basit çözüm veya anlaşma
olamayacaksa
Kaçınma ve geri çekilme
19
 En büyük kayıp çözümsüzlüktür
 Kaplumbağalar çatışmadan
korunmak için kabuğuna çekilirler.
 Eğer amaçlar önemsiz ve
başkalarıyla ilişkilerimizi de
korumak çok önemli değilse
 Olumsuz durumlarda eğer
yapacak daha iyi bir şeyiniz yoksa
sakin olmak ve çekilmek
 Duyguları kontrol etmek.

Kaplumbağa
20
ÇATIŞMA STRATEJİLERİ






Çatışma stratejilerini kulanmak için aşağıdaki önemli noktaları iyi bilmek gerekir.
A. Eğer çatışma çözmede yetkili iseniz, her bir stratejiyi de uygulamada beceri
sahibi olmalısınız. Bir dinazor gibi kendinizi tek bir yolla çözüm getirmeye
zorlamayın
B.Stratejilerin bazıları diğerlerine ihtiyaç duyduğu gibi tek başına da yeterli
olabilir. Çatışma çözümünde bazen düzenleyici, bazen geri çekilen, bazen
uzlaşan, bazen de problem çözen olabilirsiniz.
C. Stratejilerden biririn diğerine tercih etmek uyumsuzluğa yöneltir. Beş
stratejide kendi arasında bağımsız olup, birini seçtiğinizde diğerine göre daha
kullanımı yüksek olabilir.
D. Kesin görülen stratejiler bazen diğer stratejiler tarafından bozulabilir. Örneğin,
Geri çekilmeye çalıştığınızda diğer tartışmacılar sizi kovalar ve geri çekilmenize
izin vermeyebilir.Bu nedenle güç kullanarak cevap vermek zorunda kalabilirsiniz.
Problem çözme müzakerelerini başlatmaya çalıştığınızda ve diğer tartışmacılar
güçle karşılık verdiğinde sizde kazan-kaybet taktiği ile karşılık verebilirsiniz. Eğer
süre kısaysa problem çözme görüşmeleri bozulabilir.
E. problem çözme veya kazan-kaybet müzakereleri gelecekteki ilişkilerinize
bakış bakış açınıza bağlı olarak başlatılır. Çatışma ortaya çıktığında olası kısa
vadeli karlar uzun vadeli zararlara göre ağır basabilir. Eğer ilişkilerinizin önemli
olmadığını sezerseniz diğer kişilere karşı vazgeçirme, kaçırmaya dönük güç
kullanma davranışı ile sadece kazanmaya yönelirsiniz. Olayları ortaya çıkaran
diğer insana karşı kızgınsınız veya birbirini etkileyen olaylar sözkonusu
olduğundan ilişkileri önemsiz hissedersiniz. Oysa ilişkileriniz önemli
hissettiğinizde sizinkiler kadar diğer insanların da amaçlarına ulaşmayı
başarmayı hedef alır ve problemi çözersiniz.
21
ÇATIŞMA STRATEJİLERİ
Çatışma Stratejileri Oyunu
Tilki
Uzlaştırıcı
Risk al-zarlarını salla-şans dile

Ayı Tedy
Düzenleyici
Ona kimin daha fazla
Ihtiyacı olduğuna karar
Verir. Ona insanca verGülme-bazen gülme
Problem olabilir.Özür dileme
Sana çıkışı bulmana yardım eder
kaplumbağa
Geri çekilme
İstekleri ertele,
problem çözmeyi
her iki tarafta isyene
kadar bekle
köpekbalığı
zorlayıcı
asla güç
baykuş
kullanma
yüzleştirici
tartışma ile yüzleş, görüş
istekler için çözümler düşün
Eğer bütün bunlar iyi gitmez ve işlemezse bir uzlaşmacıdan yardım iste
22
ÇATIŞMA STRATEJİLERİ
Çatışma Oluşumunu Kontrol Etme
Menfaat çatışması ortaya çıktığında genellikle onunla yüzleşme ve
çözme tavsiye edilir.
a.
Çatışmayı oluşturan durumları
b.
Çatışmaya katılanların ilk çıkışlarını anladığında çatışma
oluşumunu kontrol edebilirsin.
Çatışmayı oluşturan durumlar müzakerelerin başlamasına engel
oluşturabilir. İç engeller;olumsuz davranışlar, değerler,
korkular, anksiyeteler, tartışmalardan uzak durma, kaçma gibi
modeller
Dış engeller; mesleki değerler, çatışmadan kaçınma için grup
normları, sosyal imajı koruma, birinin kabalığını kötü algılama
vb. Fiziksel ayrılıklarda genelde çatışmanın çıkması için engel
oluşturabilir. Bu nedenle ;
a.
Müzakere engellerinin
b.
Çatışmayı ortaya çıkaran nedenlerin bilinmesi gerekir.
23
Çatışma Stratejileri
24
KALİTE ÇEMBERLERİ
VE
PROBLEM ÇÖZME ARAÇLARI
25
KALİTE ÇEMBERLERİ
Aynı mesleki faaliyet içinde olan veya aynı üniteye
bağlı olarak çalışan ve sayıları 5-10 kişi arasında
değişen gönüllü kişilerin oluşturduğu
küçük bir
gruptur.
Bir lider tarafından yönlendirilen, düzenli ve sürekli
aralıklarla toplanan gönüllü bir iş gören grubudur.
Birlikte çalışmak suretiyle periyodik toplantılar
yaparak,
belirlenen
problemlerin
kaynaklarını,
nedenlerini araştıran, bulan, çözen ve üst kademe
yönetime sunan çalışma grubudur.
26
NİÇİN KALİTE ÇEMBERLERİ



Kalite çemberleri kişiye işini daha düzenli
olarak yapma ve üretin kalitesini iyileştirme
imkanı sağlar.
Çalışanların kendi işini yaparken gerekli olan
bireysel
kapasite
ve
yeteneklerini
geliştirmesine kalite çemberi aracılığı ile fırsat
sağlanır.
Kurumun kendini kabul ettirmesi ve işlerini en
sağlıklı,
düzenli
ve
kısa
sürede
sonuçlandırabilmesi için, tüm personelde katılım
düşüncesi yaratılarak çalışanların katılımının
sağlanılması olarak özetlenebilir.
27
KALİTE ÇEMBERLERİNİN
AMAÇLARI
ruhunu geliştirmek.
Kalitenin geliştirilmesi, iyileştirilmesi.
Çalışanların motivasyonlarını artırmak.
Verimi artırmak.
İş günü ve iş gücünü azaltmak.
Hataların azaltılması.
Çalışanların yaratıcı yeteneklerinin ortaya
çıkarılması yönünde teşvik etmek.
Ekip
28
KALİTE ÇEMBERLERİNİN
AMAÇLARI
Kurum içerisindeki haberleşmeyi
daha etkin hale getirmek.
Çalışanların kişilik ve liderlik
yeteneklerini geliştirmek.
Kurumun geliştirilmesi ve
iyileştirilmesine katkıda bulunmak.
Lider-çalışan-tedarikçi-müşteri
ilişkilerini artırmak.
29
TEMEL ARAÇLAR
Beyin
Fırtınası
Neden/Sonuç Diyagramı
Pareto Analizi
Veri Toplamaya ilişkin Teknikler
Histogram
Grafikler
Gant Diyagramı
30
PROBLEM
İnsanları rahatsız edici ve
mutluluğunu bozucu bir durumdur.
Problem bireyin bir amaca
ulaşmasının ve amaca yönelik
çalışmalarının engellenmesidir.
Cevabı mevcut bilgi birikimiyle
bulunamayan, ancak araştırma ve
incelemelerle cevaplanabilecek bir
sorundur.
31
KURUMSAL PROBLEM
Kurumun amaca
ulaşmasının veya amaca
yönelik çalışmalarının
engellenmesidir.
Burada kurumun etkinliğinin
bozulması söz konusudur.
32
PROBLEM ÇÖZMEYE ELVERİŞLİ
ORTAM
 İyi kurulmuş bir iletişim sistemine,
 Çalışanlar,
tedarikçiler ve müşterilerden gelen
eleştirileri içtenlikle dinleyen, benimseyip, gereğini
yapabilecek yönetime,
 Etkinliği yükseltmeye yönelik, öneriler getiren bir
denetleme sistemine,
 Yöneticilerin risk üstlenebilen, yeni düşüncelere
açık, denemekten korkmayan ve örgütün
etkinliğini artırmak için yenileşmeyi arayan kişiler
olmasına ihtiyaç vardır.
33
PROBLEM ÇÖZME SÜRECİ
1-Problemi Teşhis Etmek ve
Problemin Seçimi
2- Problemin Nedenlerini
Araştırma
3-Çözümler Arama ve Seçme
4-Çözümün Denenmesi
5-Yönetime Sunma
PLANLA
1-Problemi Tanımla
2-Alternatifleri belirle
3-Kriterleri Belirle
4-Alternatifleri Değerlendir
5-En iyi alternatifi belirle
Problem Çözme Basamakları
Önlem al
Standartlaştır
Kontrol et
Sonuçları Değerlendir
[Gülser Köksal (ODTÜ)]
34
Kararı
Uygula
35
PROBLEM ÇÖZME ARAÇLARI
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
36
Kalite çalışmalarının hassas noktasını oluşturan
e
bilgi toplama yöntemleri ve bu bilgilerin kullanımı
için uzmanlığa ihtiyaç vardır. Bilgi Toplanması ve
İşlenmesinde sistematik olarak takip edilmesi
gereken 6 TEMEL ADIM
1- Temel bilgilerin toplanması
2- Düşünce ve bilgilerin ölçülebilir hedeflere
(parametrelere) dönüştürülmesi
3- Sürecin analiz edilmesi (çözümlenmesi)
4- İyileştirilmiş (geliştirilmiş) süreçlerin
tasarlanması (Araç: Düşünce Şapkaları gibi)
5- Standartların oluşturması
6- Performansın yönetimi
37
1-Pareto Çizelgesi
38
Pareto Çizelgesi
Problem çözme çalışmasının başlangıç noktasını seçmek veya bir
problemin temel nedenini belirlemek için, problem ya da koşulların
tümünün göreli önemini göstermek amacıyla kullanılan grafiksel
bir araçtır.
Kalitenin 7 aracından bir olarak ifade edilir.
Kalite sorunlarının büyük kısmını çözmek için hata
kaynaklarının en önemlilerini ortadan kaldırmak yetmektedir.
Bundan dolayı sorunların önce ölçümlenmesi gereklidir.
Beyin fırtınası sonucu belirlenen önceliklere ilişkin oylama
sonuçlarının bir pareto diyagramına dönüştürülmesi mümkündür.
39
Pareto Çizelgesi
Sonuçların büyük bir çoğunluğunun, sebeplerin küçük bir
yüzdesi yüzünden ortaya çıktığını savunan bir kavramdır.
80/20 kuralı olarak bilinir.
Oluşan sorunların %80’inin, olası sebeplerin %20’si tarafından
oluştuğu ilkesini savunur.
Öğrenci devamsızlığı
1-Ulaşım,
2-Sınavlar
3-Öğretmenler
4-Arkadaş ilişkileri
..............
Önlemlerin
Paretosu
En Etkin
Önlemler
Diğer
Önlemler
40
2-Beyin Fırtınası
41
Beyin Fırtınası
 Grupların yeni fikir üretmesini
sağlayan en etkili tekniktir.
 Gruplardan en objektif
fikirlerin çıkmasına aracılık
eder.
 Bir grubun ortak subjektif
fikirleri bir hayli objektiftir.
42
Beyin Fırtınası
Amaçları:
 Toplantılarda düzeni sağlamak.
 Herkese eşit fırsat vermek, yararlı ve yenilikçi
fikirlerin oluşmasını sağlamak.
 Zamanı en verimli biçimde kullanmak.
 Grubun ortak sorunlarını ortaya çıkarmak.
 Sorunlara ilişkin olarak hangi verilerin
toplanacağına karar vermek.
 Sorunu ortadan kaldırmaya yarayacak
önerileri oluşturmak.
 Yeni bir uygulamada çıkabilecek olası
sorunları önceden belirlemek.
43
Uygulama İlkeleri:(1/3)
• Zaman sınırlaması yapılmalı ve bir
zaman tutucu belirlenmelidir.
• Beyinler hayalci ve yaratıcı düşünmeye
özendirilmelidir.
 Fikirler belirtildiğinde üzerinde kesinlikle
tartışma yapılmaz, eleştirilmez, olumsuz
ifadelerle nitelenmez (saçma, yanlış
gibi) ancak anlaşılmadı ise açıklama
talep edilebilir.
44
Uygulama İlkeleri:(2/3)
• Düşünceler özlü ve açık biçimde ifade
edilmelidir.
• Üyeler birbirlerinin görüş ve
düşüncelerinden yararlanılarak sinerji
oluşturacak yeni düşünceler üretmelidir.
• Etkili bir oturum süreci uzun
tutulmamalıdır. 60 dakika önerilen
süredir.
45
Uygulama İlkeleri:(3/3)
• Toplantı sabırla sürdürülmelidir.
Başlangıçta belki konunun özüne
inmeyen veya bilinen düşünceler
üretilebilir. Ancak bu düşünceler
bittiğinde gerçek beyin fırtınası başlar.
 Her üyenin çalışmalara iyi niyetle
katılması esastır.
46
Uygulama (1/3)
 Görüşülecek konu belirlenir ve görünür bir
yere yazılır. (Tercihan “Flip-Chart”, yani
büyük ebat kağıtlar kullanılır.)
 Toplantı konusu sorun belirleme ise, grup
üyeleri olası sorunlar için öneride bulunur.
Sorun çözümlemekse, çözüm önerilir.
 Her üyeye sırayla belli bir süre verilerek
düşüncesi sorulur.
47
Uygulama (2/3)
 Her üye sıra ile söz alarak belli bir süre
sınırlaması içerisinde fikir belirtir. Her söz
alışta sadece bir fikir açıklanır.
 Sırası gelen kişinin o anda aklına bir
düşünce gelmeyebilir. O zaman üye pas
geçer.
• Tüm fikirler bir yere yazılır.
48
Uygulama (3/3)
Ortaya çıkan tüm düşünceler tanımlanarak
netleştirilir.
• Düşünceler gerekirse eleştirilerek
incelenir, kümelenir veya sayıca azaltılır,
bulanık fikirler yeniden formüle edilir.
49
Uygulama (4/4)
 Tüm fikirler ortaya konduktan sonra ilk tur
oylamaya geçilir. Fikirler tek tek oylanır. Üyeler
istedikleri her öneriye oy verebilirler.
 İlk tur oylama sonucu en çok oy alan öneriler
daire içine alınır ve bunlar üzerinde tartışılır.
Yine üyeler sıra ile söz alır. Tüm üyeler pas
geçince ikinci tur oylamaya geçilir.
 İkinci tur oylama sonucu öneriler önem sırasına
göre belirlenmiş olur.
50
3-Balık Kılçığı Diyagramı
Neden-Sonuç Analizi
Ishikawa Diyagramı
51
Balık Kılçığı Diyagramı
Belli bir sonuca neden olan temel faktörleri bulmaya ve
bunların etkilerini belirlemeye yönelik bir analiz ve karar
verme tekniğidir.
Yöntem
beyin
etkinleştirilir.
fırtınası
Ancak sonuçlara
alınmalıdır.
olan
(Sinerjik yönetim
çıkarmayı hedefler)
tüm
tekniği
sinerji
kritik
etkisi
kullanılarak
de
faktörleri
dikkate
ortaya
52
Sonuç Hedef
SONUÇ
(HEDEF)
Gözlenen
Sonuç
(Problem)
1-Araştırılacak
sorun kutu içine
alınarak okla
gösterilir.
53
Neden Faktörleri
SONUÇ
(HEDEF)
Gözlenen
Sonuç
(Problem)
Ana Nedenler
2-Bu soruna sebep
olabilecek ana
nedenler birer kutu
içine alınarak bu
oka bağlanır
54
Neden Faktörleri
SONUÇ
(HEDEF)
Gözlenen
Sonuç
(Problem)
Alt
Nedenler
Ana Neden
3-Her ana nedenin
hataya sebep
olabilecek alt
nedenleri
işaretlenir.
55
Neden Faktörleri
3
1
4
SONUÇ
(HEDEF)
Gözlenen
Sonuç
(Problem)
Alt
Nedenler
5
2
Ana Neden
4-Beyin fırtınası
ile önem sırasına
konulur
56
Neden Faktörleri
3
1
4
SONUÇ
(HEDEF)
Gözlenen
Sonuç
(Problem)
Alt
Nedenler
5
2
Ana Neden
5-Belirlenen bu
nedenlerin
doğrulanması için
veri toplanır,
incelenir ve
yorumlanır. Sorun
giderilene kadar
devam edilir.
57
Balık Kılçığı Diyagramı
Yöntemin yararları:
1.Sorunların üzerine giden aktif bir yönetimi geliştirir.
2.Diyagramın hazırlanması iletişimi güçlendirir. Herkesin
dikkatini bir noktaya toplamasını sağlar.
3.Başlı başına eğitici bir çalışmadır, herkesin bilgisini
geliştirir.
4.Verilerin toplanmasını ve konuya bilimsel yaklaşmayı
sağlar.
5.Konuya hakimiyeti sınamak için oldukça iyi bir
tekniktir.
6.Tüm sorunlara uygulanabilir.
58
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
GÜÇ KAYNAĞI ANALİZİ
Bir problemin çözümünü destekleyen
veya karşı olan faktörlerin belirlenmesi için
kullanılır. Değişim güçler arasındaki
mücadelenin sonucudur. Bu fikri geliştiren
tekniğe Güç Alanı Analizi denir. İstenen
değişikliğin tüm yönlerini görmeyi sağlar.
İki güç vardır :
1- Süreci güç; değişikliğe zorlayan güçtür.
2- Önleyici güç;hareketi engelleyen güçtür.
DEVAMI
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
59
Güç alanı analizi değişiklik olmasına nasıl
yardım eder?
1. Arzulanan değişiklik için insanları her şeyi
bir arada düşünmeye zorlar. Burada yaratıcı
düşünce desteklenmelidir.
2. Kişileri denge çizelgesinin her 2 yanındaki
faktörlerin önceliği hakkında fikir birliğine
varmaları için cesaretlendirir. Takımın fikir
birliğine çabuk varması için Nominal Grup
Tekniği kullanılabilir.
3. Değişime başlamak için hedef seçmede bir
başlangıç noktası sağlar.
DEVAMI
YÖDGED
TKY Uygulamasını Destekleyen Güçler
 Üst yönetimin kararlılığı
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
60
TKY Uygulamasını Engelleyen Güçler
TYK UYGULAMASI
 Eski köye yeni adet
 Başarı için işbirliği gereksinimi
 Artan değişim hızı
 Yabancı özentiliği
 Toplumun değişim beklentisi
 Bunlar zaten var !..Biz zaten bunları
uyguluyoruz !..
 Yaşam kalitesi
 Bilgisizlik
 Dünyada artan rekabet
 Nasıl olsa işe yaramaz
 Teknolojideki hızlı gelişmeler
 Bu sadece fabrika alanında
geçerlidir, diğer alanlarda uygulanamaz
 Bağımsız, yaratıcı düşünme
 Globalleşmenin gerektirdiği bilgi
ve beceriler
 TKY ile artan başarı örnekleri
 Özel öğretim
 Okulların ve öğrencilerin
kıyaslanması
 Birileri yeni puan yarışında !..
 Yetkilerim ya elden giderse ?!
 İşimizi mi yapalım, yoksa TKY ile mi
uğraşalım ?
Daha hazır değiliz !..
 Önce ücretlerimiz düşünülsün !
Hatalı
Okunan
Sözcük
Sayısı
61
İlişki Diyagramı
0
01-25
26-50
51-75
76-100
1
2
3
4
5
6
Haftalar
62
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
17- ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ
Düşünce ve önerilerin belirli bir düzen içinde
sunulması ve sistematikleştirilmesi için kullanılan bir
yöntemdir. “Şapkalar” düşüncelerin ayrıştırılması için
kullanılan bir semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe
rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir düzen
içinde aktarılır.
Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Avantajları
1. Bir konu üzerinde daldan dala atlanarak
belirtilen görüşler bir sisteme sokulmuş olur.
2. Fazla zaman kaybı önlenir.
3. Bir karara varma ve sonuçların ortaya
çıkması kolaylaşır.
DEVAMI
63
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği nasıl uygulanır:
Beyaz Şapka :Net bilgiler (tarafsız şapka)
Görüşülen konu ile ilgili net bilgiler, sayılar,
araştırmalar, kanıtlanmış veriler ortaya konur.
Kırmızı Şapka : Duygular (duygusal şapka)
Görüşülen konu ile ilgili olarak, kişilere hiçbir
dayanağı olmadan hislerini söyleme şansı verir.
Siyah Şapka : Tehlikeler (kötümser şapka)
Görüşülen konunun riskleri, gelecekte doğuracağı
DEVAMI
problemler, eleştiriler ortaya çıkar.
64
YÖDGED
Bilgi paylaşıldıkça çoğalır
Sarı Şapka :Avantajlar (iyimser şapka)
O işin avantajları ortaya konulur. Getirileri
gözönüne alınır.
Yeşil Şapka : Yaratıcılık (yenilikçi şapka)
Konuyla ilgili alternatifler araştırılır. Yaratıcılık ön
planda tutulur ve toplantıya katılanların yaratıcı olmaları
teşvik edilir. Önemli olan fikrin saçma olup olmaması
değil, orijinal, yeni, üretken olmasıdır.
Mavi Şapka :Sonuçlar (serinkanlı şapka)
Düşünce sistematize edilir. Toplantının
sonuçları ortaya çıkarılır, durum analizi yapılır ve
özetlenir.
65
Kalite Yolculuğunda Başarı
Dileklerimizle
67
?
??
?
Sorun Çözme
?
?
68
Çalışmanın Adı
Sorunların Bilimsel Düşünme
Becerisi İle Saptanarak, Sorunlara
Alternatif Çözüm Önerileri Üretilmesi
69
Uygulamayı Gerçekleştirenler
Özlem BERBER
-
Kemal GEDİKOĞLU
Uygulama süresi:
11-15 Ekim 2004 tarihleri arası 5
çalışma günü
Bu uygulama:
İlköğretim 6.,7. ve 8.sınıflarda 12 şubede toplam 365
öğrenciyle yapıldı
70
Çalışma
“Öğrencilerin kazandığı bilginin yaşam
becerisine dönüştürülmesi amacıyla”
gerçekleştirilmiştir.
Uygulamanın hedefleri:
· Sorunu tanımlama
· Sorunları bilimsel yaklaşımlarla analiz etme
· Sorunlara alternatif çözüm önerilerini işe
koşma
71
Çalışma
Öğrencilerin,
Soruna ve sorunlarına bakışını tespit etmek,
durumlarının tablosunu çizmek, amacıyla
çalışmaya anket
uygulamasıyla başladık.
72
Anket Sonuçları
Öğrencilerin:
bilimsel düşünceden uzak olduğu,
yorum yapmakta zorlandıkları,
sorunları doğru tespit edemedikleri
alternatif çözümler oluşturamadıklarını gösterdi.
73
Materyalin hedefleri:
Öğrenciyi soruna güdüleme
Derse olan ilgiyi artırarak katılımı sağlama
Varsayımlar ortaya koyma
Varsayımları sınama
Öğrencinin çıkarımda bulunmasını sağlama
Analiz ve sentez becerisi
Eleştirel düşünme becerisi
Materyalin İçeriği:
1-Konunun ana başlığı olan SORUN kavramını
öğrencilere tespit ettirmek,
2-Soruna bilimsel bir misyon yüklemek için;
-birden çok çözüm yolu olması gerektiğini,
-bu çözüm yollarının görülebilmesi
gerektiğini kavratmak,
3-Sorunun hissedilmesi için iyi bir gözlemci
olunmasını, duyarlılık gösterilmesi
gerektiğini anlatmak
4-Herkesin sorunlara çözüm yollarını işe
koşabileceğini kavratmak
74
75
SİZİ EN ÇOK ETKİLEYEN BULUŞ
NEDİR?
NNEDEN?
76
Bilgisayar
77
BULUŞLARDAKİ SİHİR NEDİR?
Burada beyin fırtınası tekniği kullanılarak zihin haritası yapılmıştır.
Öğrencilerin bu soruya verdikleri
cevaplar:
-merak
-ihtiyaç
-zamandan kazanma
-iş kolaylığı
78
Size göre bu kişi bilim adamı yada
düşünür olabilir mi?
79
İhtiyaç kavramı üzerinde tartışılarak
öğrenciler SORUN kavramına
yöneltildi.
80
ARAŞTIRMADA EN ÖNEMLİ ŞEY!
Sorunu ortaya çıkarmaktır.
81
Sorun nedir?
Kavram haritası kullanıldı.
•İnsanı rahatsız edici ve onun mutluluğunu bozucu
durumdur.
•Bireyin bir amaca ulaşmasını ve amaca yönelik
çabalarının engellenmesidir.
•Cevabı mevcut bilgi birikimiyle bulunamayan ancak
araştırma ve incelemelerle bulunabilecek bir
durumdur.
82
Sorun
Bilimsel bakışla sorun
83
Sorun
84
Sorun
85
Sorun
86
Problem Çözme Yöntemini
Uygulama Etkinlikleri
Problemin Anlaşılması
Değerlendirme
Problem Çözme
Yönteminin
Aşamaları
Uygulama
En iyi Seçeneğin Bulunması
Bilginin
Toplanması
Bilginin Çözümü
Ve Yorumu
Seçeneklerin
Değerlendirilmesi
87
Örnek bir “Sorun Çözme” çalışması
yapılır.
Öğrencilerden sorunlara yada sorunlarına yönelik
gözlem ve tespitler yapılması ve tespitlerini
yazmaları istenir.
(Bir günlük çalışma)
88
Araştırmaya yönelik sorunları
tespit ederken;
Sorunların:
1-Çözülebilirliğine,
2-Önemliliğine
3-Yeniliğine
4-Etik kurallara uygunluğuna
Dikkat edilmesi istenir.
89
Araştırmaya yönelik sorunları
tespit ederken;
1-Öğrenci çantalarının ağırlığı
2-Trafik kazalarının olması
3-Okuldaki davranış bozuklukları
4-Sınavlar moralimizi bozuyor
5-Büyükler bize gereksiz yere kızıyor
6-Kavramları doğru kullanamıyoruz
90
DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ
KULLANILARAK
HEDEFLER
Sorunu tanımlama
Sorunları doğru cümlelerle
ifade edebilme
Sorunlara alternatif çözüm
önerileri oluşturma
BAŞARI ORANI
%92
%75
%81
91
KAYNAKÇA
1-Bilimsel Araştırma Yöntemi
Prof.Dr.Niyazi KARASAR
2-Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme
Prof.Dr.Cemal YILDIRMI
3-Eğitimde Stratejik Planlama ve TKY
Doç.Dr.Mualla AKSU
4-Eğitimde Örgütsel Yenileşme
Servet ÖZDEMİR
5-Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli
MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi
92
PROBLEM ÇÖZME
TEKNİKLERİ
93
PROBLEM
NEDİR?
Amaçları zedeleyen,
bozan, istenilen
şartlarda ürün/hizmet
sunumunu engelleyen,
ürün/hizmetin
birbiriyle
tutarlı, uyumlu
olmasını
önleyen olaylara denir.
94
Bir Problemin Yapısında Neler
Vardır?
•Amaç
•Karar verici ya da vericiler
•Kısıtlar
•En az iki alternatif çözüm
95
Bilimsel Problem Çözme
Basamakları Neler Olmalıdır?
•Problemi
belirle
•Problemi formüle
et
•Çözüm alternatifler
üret
•Çözümü
uygula
•Sonuçları
değerlendir
96
BEYİN FIRTINASI NEDİR?
Fikirlerin, problemlerin, algıların,
soruların veya sonuçların bir
listesini hazırlamak amacıyla
bir ekibin yaratıcı düşüncesini
ortaya çıkartmak ve tam katılımı
sağlamak için kullanılan tekniktir.
97
Beyin Fırtınası Seansında Uyulması
Gereken Kurallar
•Takımın bütün üyeleri teşvik edilmeli,
hiç bir düşünce ve fikir
atlanmamalıdır,
•Tartışılmamalı, tartışma seans
bitiminde gerçekleştirilmelidir,
•Takım üyeleri birbirlerinin üzerinde
yargı veya kritikte bulunmamalıdır,
98
Beyin Fırtınası Seansında Uyulması
Gereken Kurallar
•Her fikir tam ifade edildiği gibi
yazılmalıdır,
•Bütün fikirler takım üyelerinin
görebileceği bir yere yazılmalıdır,
•Yönlendirilmiş beyin fırtınasında
üyeler her turda bir fikir ile yer
almalıdırlar.
99
Çoklu Oylama Nedir?
Beyin fırtınası ile belirlenen
fikirlerin en önemlilerini
takımdaki herkesin eşit katılımına
başvurarak tespit etmek için kullanılan
tekniktir.
100
Nominal Grup Tekniği Nedir?
Takım üyeleri arasında
görüş birliği sağlamak için
kullanılan puanlama tekniğidir.
101
NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ
Ahmet
A
B
C
D
E
4
5
3
1
2
Ali
Ayşe
2
5
3
1
4
1
5
4
3
2
Toplam
7
15
10
5
8
102
Sebep Sonuç Diyagramı Nedir?
Herhangi bir problemi doğuran
ya da etkileyen sebep ve
faktörleri belirlemek amacıyla
kullanılan tekniktir.
103
SEBEP- SONUÇ DİYAGRAMI
Potansiyel sebepler ana gruplara ve alt gruplara ayrılır.
Görüntüsünden dolayı buna “Balık Kılçığı” adı da verilir.
Personel
Ekipman
Sonuç
Malzeme
Metot
104
KATEGORİ
Sebep
Sonuç KATEGORİ
Diyağramı
Seviye 2
Alt Sebep
Seviye 1
Alt Sebep
Seviye 3
Alt Sebep
SONUÇ
KATEGORİ
KATEGORİ
105
Kuvvet Alan Analizi Nedir?
Bir sorunun çözümünü
destekleyen ve engelleyen
güçlerin ortaya çıkartılarak
pozitif etkenlerin güçlendirilmesi
negatif etkenlerin yok edilmesi
veya zayıflatılması için kullanılan
tekniktir.
106
KUVVET ALAN ANALİZİ
-
+
ÖRNEK
SORUN: Toplum Önünde Konuşamamak
İDEAL DURUM: Her durumda güvenli, net ve güzel
konuşabilmek
0
100
İTİCİ GÜÇLER
ENGELLEYİCİ GÜÇLER
Artan öz saygı
Geçmişteki kötü tecrübeler
İşte ilerleme
Hata yapma korkusu
Fikirleri paylaşma
Konuya hakimiyetsizlik
Başkalarını gelişmeye teşvik etme
İnsanların gülecekleri korkusu
Grubun enerjisini arttırma
Başkalarının saygısını arttırma
Söylemek istediklerini unutma korkusu
Grupta tepki yaratmak
Fiziki güvensizlik
107
AKIŞ
ŞEMASI
NEDİR?
108
Akış
Bir süreçteki bütün aşamaların
grafiksel olarak
sembollerle gösterilmesidir.
109
Benzerlik Diyagramı
Nedir?
Pek çok fikir, görüş, konu
veya faaliyet içinde temel
olanları bulmak,onları
gruplandırmak ve
organize etmeyi amaçlayan
tekniktir.
110
Prosedürlerin hayata geçirilememesi
Eğitim Yetersizliği
Önceden gerekli eğitimler verilmedi
Verilen eğitimler yetersiz kaldı
Eğitimden herkes eşit oranda
faydalanamadı
Prosedürlerin ne işe yaradığı
bilinmiyor
Kalite Biriminin Yeterince
Tanıtılmaması
Kalite biriminin işleri yanlış algılandı
Kalite çalışmaları ek bir iş olarak
görüldü
Mekanizma Eksikliği
İç denetim eksik
Hayata geçmeyen prosedürler için
yaptırım yok
Prosedürler ilgili birimlerde
anlatılmadan dosyalanıyor
Kalite birimi çalışanları diğer
çalışanlarla yeterince iyi diyalog içinde
değil
ISO 9000 anlaşılamadı
İşleri kolaylaştıracağına olan inanç
eksik
Yönetimin İnançsızlığı
Yazılım Hatası
Prosedürler yeterince açık yazılmıyor
Yönetim konuya ilgisiz
İşe uygun prosedürler yazılmadı
Yönetimin kendisi prosedürlere
uymuyor
Prosedürler çok kapsamlı
Üst yönetimin desteği yetersiz
Prosedürler direkt olarak çalışanların
katkılarıyla hazırlanmadı
Motivasyon Yetersizliği
Motivasyon eksik
Ödül mekanizması yok
Düşük ücretler
İş yükü fazla
Ciddiye alınmıyor
Prosedürleri hazırlayanlara gereken
önem verilmiyor
111
İlişki Diyagramı
Nedir?
Bir grup fikir arasındaki itici güçler
ve sonuçlarının incelenmesi
amacıyla kullanılan tekniktir.
112
İlişki diyagramı
Bir grup fikir arasında mantık ilişkileri kurarak, sebeplerin ve
sonuçların anlaşılmasını sağlayan tekniktir.
ÖRNEK
Moral bozukluğu probleminin
sebepleri arasındaki ilişki
2
diyagramı
Taktir eksikliği
İTİCİ GÜÇ
ANA SEBEP
G1 Ç2
3
Çalışanların katılmaması,
değerlendirilmemesi
G3 Ç1
1
Etkin ve adil
olmayan yöneticiler
G0 Ç4
6
Çalışanların
yorgunluğu,
bıkkınlığı
G4 Ç0
SONUÇ
4
Çalışma arkadaşları
arasında sürtüşme
G2 Ç1
5
Hayal kırıklığına yol açan
sistemler/problemler
G2 Ç2
113
Ağaç Diyağramı Nedir
AĞAÇ
DİYAGRAMI
NEDİR?
Belli bir hedefe ulaşmak amacıyla,
yapılması gereken işlerin
bir haritasını çıkarmaya yarayan
tekniktir.
114
ÖRNEK
NEDEN- NEDEN AĞAÇ DİYAGRAMI
HEDEF
ARA HEDEFLER
ALT HEDEFLER
Sık Sık Kırılması
Problem
Hastanede
tekerlekli
sandalye
yetersizliği
Sandalyelerin kötü
kaliteli olması
Biyomedikal Müh.
Becerikli değil
Yöntem Belirsiz
Servislere geri
getirilmemesi
Kimin sorumlu
Olduğu belli
değil
Neden
Yönetim
Önemsemiyor
Nede
n
Sonuçlardan
Habersiz olma
Sorumlu yöneticiler
Yetkili değil
Şikayetler onlara
ulaşmıyor
Neden
115
Örnek
ÖRNEK
NEDEN - NEDEN AĞAÇ DİYAGRAMI
HEDEF
ANA HEDEFLER
ALT HEDEFLER
BÜTÇE
YETERSİZLİĞİ
PERSONEL
YETERSİZLİĞİ
(Nicelik+Nitelik)
KALİFİYE ELEMAN
YETERSİZLİĞİ
ELEMAN
SİRKÜLASYONU
EĞİTİM EKSİKLİĞİ
Problem
PROJELERDEKİ
GECİKMELER
BÜTÇE YETERSİZLİĞİ
TEKNOLOJİK
YETERSİZLİK
ALTYAPI EKSİKLİĞİ
KİŞİLERİN
TEKNOLOJİYİ YETERİ
KADAR
KULLANAMAMASI
Neden
YÖNETİCİLERİN
PLANLAMAYİ
ÖNEMSEMEMESİ
PLANLAMA
YAPILMAMASI
Neden
DOKÜMANTASYON
EKSİKLİĞİ
İLETİŞİM EKSİKLİĞİ
Neden
116
ÖRNEK
NASIL-NASIL AĞAÇ DiYAGRAMI
Metot oluştur
Eğit;
deneme
yap
Çözüm
Kullanıma
hazır
tekerlekli
sandalye
sayısını arttır
Nasıl?
Geri dönüş
sistemini
oluştur.
Tamirciyi
tekrar eğit
Acil durumlar
için stok tut
Nasıl?
Sonuçları izle
Metodu
iyileştir
117
Örnek
1.Aşama
Hedef belirleyin
Prosedürleri hayata geçirmek
2. Aşama
Hedef
Prosedürleri hayata geçirmek
Ara hedeflerinizi belirtin
Yöntemler-Alt hedefler
Personelin eğitilmesi
Motivasyonun sağlanması
Kalite biriminin tanıtılması
Yönetimin desteğinin sağlanması
Mekanizma kurulması
118
3.Aşama Ara hedefleri detaylandırın.
Hedefler
Prosedürleri Hayata geçirmek
Ara Hedef
Personelin
eğitilmesi
Nasıl?
Alt Hedef
Zorunlu
Eğitim
Küçük
Gruplar
Prim
Motivasyonun
Sağlanması
Mekanizma
Kurulması
Yönetimin desteğinin
Sağlanması
Nasıl?
Ödül/ceza
Denetim
Sıklığı
Sorumluların
Katılımı
Yönetici
Eğitimi
119
ÖNCELİK MATRİSLERİ NEDİR?
Opsiyonların ağırlığını ölçmek, işlerin,
konuların veya alternatif ÇÖZÜMLERİN,
bilinen kriterlere göre önceliklerini
belirlemek için kullanılan tekniktir.
120
ÖRNEK
Önemli haberleri, çalışanlara en iyi şekilde
iletmenin yolunu belirleme.
Alternatif Çözümler :

1. Çalışanın evine postala

2. Maaş çekine ekle

3. Kurumda değişik panolara as

4. Bilgisayar aracılığı ile bağlantı kur
121
BİLİNEN KRİTERLER




A : Maliyet
B : Kabul edilebilirlik
C : Uygulama kolaylığı
D : Zaman
122
Kriter
A
Kriter
A
B
C
D
Toplam
1/5
1/5
5
B
5
5
5
C
5
1/5
10
D
1/5
1/5
1 / 10
Satır Toplamı
Genel toplam Yüzdesi
10.2 ( 0.28 )
0.6 ( 0.02 )
5.3 ( 0.15 )
20 ( 0.55 )
36.1
1
: Eşit ölçüde önemli
5
: Daha fazla önemli
10 : Çok daha fazla önemli
1 / 5 : Daha az önemli
1 / 10 : Çok daha az önemli
123
A Kriteri : Maliyet
Alternatifler
1
Alternatifler
1
2
3
4
Toplam
5
10
10
2
1/5
3
1 / 10
1/5
5
5
1
: Eşit maliyette
5
: Daha ucuz
10 : Çok daha ucuz
1 / 5 : Daha pahalı
1 / 10 : Çok daha pahalı
5
4
1 / 10
1/5
1/5
Satır Toplamı
(Genel top. Yüzdesi)
0.4 ( 0.01 )
5.4 ( 0.13 )
15.2 ( 0.37 )
20 ( 0.49 )
41
124
B Kriteri : Kabul edilebilirlik
Alternatifler
1
Alternatifler
1
2
3
4
Toplam
1
1/5
1/5
2
1
1/5
1/5
3
5
5
1
4
5
5
1
Satır Toplamı
(Genel top. Yüzdesi)
11 ( 0.44 )
11 ( 0.44 )
1.4 ( 0.06 )
1.4 ( 0.06 )
24.8
1
: Eşit ölçüde kabul edilebilir
5
: Daha fazla kabul edilebilir
10 : Çok daha fazla kabul edilebilir
1 / 5 : Daha az kabul edilebilir
1 / 10 : Çok daha az kabul edilebilir
125
C Kriteri : Uygulama Kolaylığı
Alternatifler
1
Alternatifler
1
2
3
4
Toplam
5
5
10
2
1/5
5
5
3
1/5
1/5
5
4
1 / 10
1/5
1/5
Satır Toplamı
(Genel top. Yüzdesi)
0.5 ( 0.01 )
5.4 ( 0.15 )
10.2 ( 0.28 )
20 ( 0.56 )
36.1
1
: Uygulaması eşit ölçüde kolay
5
: Uygulaması daha kolay
10 : Uygulaması çok daha kolay
1 / 5 : Uygulaması daha zor
1 / 10 : Uygulaması çok daha zor
126
D Kriteri : Zaman
Alternatifler
1
Alternatifler
1
2
3
4
Toplam
5
1
5
2
1/5
1/5
1/5
3
1
5
1
4
1/5
5
1
Satır Toplamı
(Genel top. Yüzdesi)
1.4 ( 0.06 )
15 ( 0.60 )
2.2 ( 0.06 )
6.2 ( 0.25 )
24.8
1
: Eşit zamanda iletişim sağlar
5
: Daha kısa zamanda iletişim sağlar
10 : Çok daha kısa zamanda iletişim sağlar
1 / 5 : Daha uzun zamanda iletişim sağlar
1 / 10 : Çok daha uzun zamanda iletişim sağlar
127
Kriterler
Alternatifler
1
2
3
4
Toplam
A
0.01 x 0.28
0.13 x 0.28
0.37 x 0.28
0.49 x 0.28
B
0.44 x 0.02
0.44 x 0.02
0.06 x 0.02
0.06 x 0.02
C
0.01 x 0.15
0.15 x 0.15
0.28 x 0.15
0.56 x 0.15
D
Satır Toplamı
0.06 x 0.55
0.046
0.60 x 0.55
0.398
0.09 x 0.55
0.196
0.25 x 0.55
0.360
1.000
SONUÇ: 2. Alternatif (maaş çekine ekle ) seçilebilir
4. Alternatif de ( bilgisayar aracılığıyla bağlantı
kur )
2. ye çok yakın değerlendirilmektedir.
128
PROBLEME DAYALI ÖĞRENME
(PROBLEM BASED LEARNİNG)
Öğr.Gör.Dr. Şirin KARADENİZ
129
Hayatımızdaki bir problemi
düşünelim!!!



Problem: bireyin karşılaştığı güçlükler,
içinden çıkılmaz gibi görünen durumlardır.
Bireyin hayatında problem olduğunda denge
bireyin hayatında yok demektir, öyle değil
mi?
Dewey problemi; şüphe ve belirsizlik
uyandıran herhangi bir şey olarak
tanımlamaktadır.
130
Matematik problemi
çözmek gerçek
hayattaki problemleri
çözmeyi sağlamaz.
Toplamayı biliyorsunuz ama
bir öğretmen maaşıyla nasıl
geçineceksiniz?
“Öğretmen ”
131
Geleneksel
Öğretim
“Öğrenciler”
“Öğretmen ”
132
PBL
“Öğrenciler”
133
Temel Özellikleri
Öğrenme gerçek hayattaki kadar karmaşık
bir problem ile başlar
 Öğrenciler bireysel veya grup halinde
çalışırlar
 Grup çalışması yapabilme ve sosyal
becerilerin gelişmesini sağlar

134
Temel Özellikleri
Konuları öğrenciye vermek yerine
problemi çözmek için gerekli bilgiler
araştırılarak edinilir
 Gerçek hayat problemleri ile çok daha
önceden yüz yüze gelmeyi sağlar
 Öğretmenin rehberlik görevi vardır

135
Problem çözme ve Probleme dayalı
öğrenme birbirinden farklı ama
birbiri ile ilişkilidir
Problem çözme - bir yöntemdir,
öğrencinin önceki bilgilerine dayalı
olarak bir karara varması bir çözüm
üretmesidir
Probleme dayalı öğrenme – bir kuram
veya strateji olarak düşünülebilir,
öğrenme ihtiyacının hissedilmesi ile
yeni bilginin edinilmesi sürecidir.
136
Well, Ill, Unstructured Problem
Yapılandırılmamış
Az Yapılandırılmış
Problem
Problem
•Problem ile ilgili bilgiler
verilmez
•Tanımlanması güçtür,
•Kurallar, problemi çözecek
olan kişi tarafından
bulunmalıdır.
•Genellikle çözüm için birden
fazla yol sunar
•Farklı sonuçları vardır
• Problemle ilgili
bazı bilgiler verilir
•Kuralları öğretmen
ve öğrenciler belirler
İyi Yapılandırılmış
Problem
• Problemle ilgili
tüm bilgiler verilir
•Öğretmen
tarafından
belirlenen, izlenecek
olan kurallar ve
işlemler ile çözülür
•Tek bir doğru
sonucu vardır
137
Öğrencilere metabilişsel becerilerini
geliştirmeleri için fırsat tanır


Öğrenciler problemler ile çalışırken kendi düşünmeleri
hakkında düşünmeyi öğrenmektedirler.
Kendilerine şu türde sorular soruyorlar:












“Burada olan nedir?”,
“Ne biliyorum?”,
“Ne bilmeye ihtiyacım var?”,
“Nereden bulabilirim?”,
“Tüm olasılıklar hakkında düşündüm mü?”,
“Bu veriler ne anlama geliyor?”,
“Bu bilgiye güvenebilir miyim?”,
“Bu sınırlamadan kurtulmanın iyi bir yolu nedir?”,
“Çözmeye çalıştığım problem nedir?”,
“Yapabileceğim eylemler nelerdir?”,
“Eğer her birini yaparsam neler olur?”,
“Yapacak en iyi ve doğru olan nedir?”
138
Uygulama Aşamaları

Problemin sunulması;
 öğrencilerin
problemi anladıklarımdan emin
olmanız gerekmektedir

Problemin
 bireysel

olarak ve grupla analiz edilmesi
Öğrencilerin
o
andaki bilgileri ile hipotezler veya çözüm
yolları geliştirmeleri
139
Uygulama Aşamaları

Problemi çözmek için daha farklı
edinilmesi gereken bilgilerin tanımlanması
 Problem
hakkında ne biliyorum?
 Problemi çözebilmek için neleri bilmeye
ihtiyacım var?
 İhtiyacım olan bilgiyi nereden bulabilirim?
140
Uygulama Aşamaları
Bilgilerin araştırılarak toplanması ve analiz
edilmesi
 Çözüm yollarının geliştirilmesi ve
denenmesi
 Problem için en iyi çözüm yolunun
belirlenmesi

141
TAKIM ÇALIŞMASI VE
PROBLEM ÇÖZME
TEKNİKLERİ
H. Ömer GÜLSEREN
E-mail: [email protected]
142
Problem çözme tekniklerini kullanma
neyi gerektirir?








Sorunu tanımlama
Çözüm odaklı olma
İlgili ve bilgili kişileri bir araya getirme
Takım çalışması yapma
Ortak aklı kullanma
Tekniklerin kurallarını etkin işletme
Etkili iletişim kurma
Takım içi informal iletişimi geliştirme
143
Bir araya gelmek bir başlangıçtır
Anonim
Bir arada kalmak bir ilerlemedir
Bir arada çalışmak ise başarının ta
kendisidir
144
Hiçbirimiz hepimiz
kadar akıllı değiliz
Göç eden yaban
Yaban Kazları
kazlarının
havada
süzülürken "V" şeklinde
bir formasyonla
uçtuklarını
görmüşsünüzdür... Bilim
adamları kazların neden
bu şekilde uçtuklarını
araştırmışlar araştırma
sonucunda şu verilere
ulaşmışlar;
145
1-) "V" şeklinde uçulduğunda, uçan her
kuş kanat çırptığında, arkasındaki kuş için
onu kaldıran bir hava akımı
yaratıyormuş. Böylece "V" şeklinde bir
formasyonda uçan kaz grubu, birbirlerinin
kanat çırpışlar sonucu ortaya çıkan hava
akımını kullanarak uçuş menzillerini % 70
oranında uzatıyorlarmış. Yani tek başına
gidebilecekleri maksimum yolu grup
halinde neredeyse ikiye katlıyorlarmış.
Kıssadan hisse
Kıssadan Hisse: Belli bir
hedefi olan ve buna
ulaşmak için bir araya gelen
insanlar, hedeflerine daha
kolay ve çabuk erişirler.
146
2-) Bir kaz, "V" grubundan
çıktığı anda uçmakta güçlük
Kıssadan
çekiyor.
Çünkü hisse
diğer kuşların
yarattığı hava akımının dışında
kalmış oluyor. Bunun sonucunda,
genellikle gruba geri dönüyor ve
yoluna grupla devam ediyor.
Kıssadan Hisse: Eğer
kafamız bir kaz kadar
çalışıyorsa, bizimle aynı
yöne gidenlerle bilgi
alışverişini ve işbirliğini
sürekli kılarız.
147
3-) "V" grubunun başında giden
kaz hiç bir hava akımından
yararlanamıyor.Bu
yüzden
Kıssadan hisse
diğerlerine oranla daha çabuk
yoruluyor. Bu durumda en arkaya
geçiyor ve bu defa hemen
arkasındaki kaz lider konumuna
geçiyor. Bu değişim sürekli
yapılıyor; böylece her kaz grubun
her noktasında yer almış oluyor.
Kıssadan Hisse: Yaptığınız
her işi, yeri ve zamanı
geldiğinde başkasına
bırakmak gerekiyor.
148
4-) Uçuş hızı
yavaşladığında gerideki
Kıssadan
hisse
kuşlar,
daha hızlı
gitmek
üzere öndekileri bağırarak
uyarıyorlar.
Kıssadan Hisse: İlerlemek
ve yol almak için bazen
başkalarının uyarılarına
gereksinim duyarız.
Bundan alınmamalıyız;
tam aksine, böyle
uyarıları sevinç ve
takdirle karşılamalıyız.
149
5-) Gruptaki bir kuş hastalanırsa
ya da bir avcı tarafından vurulup
uçamayacak duruma gelirse;
düşen kuşa yardım etmek üzere
gruptan iki kaz ayrılıyor ve
korumak üzere hasta/yaralı kazın
yanına gidiyor. Tekrar uçabilene
(ya da eğer ölürse, ölümüne
kadar) onunla beraber yaralı kuşu
asla terk etmiyorlar. Daha sonra
kendilerine başka bir kaz grubu
buluyorlar. Hiçbir kaz grubu,
kendilerine bu şekilde katılmak
isteyen kazları reddetmiyor.
Kıssadan hisse
Kıssadan Hisse: Adam
olmak sadece insanlara
özgü değil....
150
Takım Çalışması
151
MOTİV A SY O152
N
Motivasyon
Siz hangi kürekçiden biri olmak isterdiniz ?
Arkadaşlar,
arkamızda bir Jaws var...
Hadi koçum,
daha hızlı...
Gaziantep Üniversitesi, 2002
<<
>>
Dr. Türkay Dereli
153
İNSANLAR
TAKIM OLMAKTA
ZORLANIYOR MU ?
NEDEN ?
154
TAKIM OLMAKTA ZORLANMA
NEDENLERİ
Kendisine
çok güvenme güç
gösterisinde yapma
Toplantılarda lafı kapmak için fırsat
kollama karşısındakini dinlememe.
Mutlaka düşündüklerini söylemeyi
amaçlama
Takımda üye olarak çalışmak
istememe
155
TAKIM OLMAKTA ZORLANMA
NEDENLERİ
Temel
görüşü kendi görüşlerinin
oluşturmasını isteme
Ne pahasına olursa olsun haklı
çıkmayı amaçlama
Agresif ve reaktif davranışları sonucu
haklı olduğu konuda bile zaman zaman
eksi puan alarak başlama
Takım içinde erimeme
156
TAKIM RUHUNA UYGUN
İNSAN DAVRANIŞLARI
Ham fikirlerle ortaya çıkmıyor.
 Ne iş verilirse yapıyor.
 Üye ol dersen itiraz etmiyor. Lider ol
dersen takımı başarıya taşıyor.
 Kendinden akıllı kişilerle çalışmaktan
rahatsız olmuyor.
 O konuşmaya başladığı zaman herkes
susuyor.

157
TAKIM RUHUNA UYGUN
İNSAN DAVRANIŞLARI
Lafı kapmak, illa ki görüşlerini söylemiş
olmak gibi bir derdi olmuyor.
 Haklı çıkmak değil, doğruyu bulmak için
gayret gösteriyor.
 Üslubu doğru oluyor. Görüşlerini ifade
ederken karşısındakini rahatsız etmiyor.
 Herkes kendisine saygı duyuyor.
 Hedefi büyütücü yönde çalışıyor.

158
TAKIM ÇALIŞMASI SİNERJİ
OLUŞTURMADIR
Güven
Kalite
Kabul
Destek
Dinleme
Farklılık
Yetki-sorumluluk
SİNERJİ
159
PROBLEM ÇÖZME YÖNTEM
VE TEKNİKLERİ
Problem nedir ?
160
Problem Çözme Yöntem ve Teknikleri
Karşılaştığımız sorunu sadece
eleştirirseniz iki katına çıkar.
Sadece sorunu düşünmekle
yetinirseniz sorun yerinde
sayar.
Soruna çare bulursanız sorun,
sorun olmaktan çıkar.
161
Problem; gerginlik, dengesizlik, uyumsuzluk, belirsizlik durumudur.
 Problem; bireyin istenilen bir hedefe ulaşmak için topladığı mevcut güçlerin

karşısına çıkan engellerdir. ( Bingham, 1971)

Problem; bir ortamdan ya da bir durumdan daha çok tercih edilen bir başka
ortama veya duruma geçiş esnasında önümüze çıkan engeller, zorluklardır. (Stevens,
1998)

Problem; sizin önünüze atılmış, sizi engelleyen bir durumdur. (John Adair, 2000)
Problem Çözme
teknikleri
Her tür problemin üç temel özelliği
1. Bireyin belirlediği bir amacı vardır.
2. Bireyin amaca giden yolunda bir engeli vardır.
3. Birey amacına ulaşmak istediğinde içsel bir gerginlik duyar.
( Bingham, 1971, Akt. Kalaycı, 2001)
162
Problem Bakış Açımız
163
Probleme Bakış Açımız
164
TEKNİKLER
1) PUKÖ Döngüsü
2) Beyin Fırtınası
3) 5N ve 1K Tekniği
4) Sebep-sonuç (Balık Kılçığı)
Diyagramı
5) Etkinlik Analizi
6) İlgi Diyagramı
7) İlişki Diyagramı
8) Pareto Analizi
9) Ağaç Diyagramı
10)Akış Diyagramı
11. Kuvvet/Güç Alanı Analizi
12. Nominal Grup Tekniği
13. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
14. Delphi Tekniği
15. Histogramlar
16. Dağılım Diyagramı
17. İşletim Şemaları
18. Kontrol Çizelgesi
19. Kontrol Yaprakları
20. Radar Diyagramı
165
Problem çözme yöntem ve tekniklerini
kullanma neyi gerektirir?








Sorunu tanımlama
Çözüm odaklı olma
İlgili ve bilgili kişileri bir araya getirme
Takım çalışması yapma
Ortak aklı kullanma
Tekniklerin kurallarını etkin işletme
Etkili iletişim kurma
Takım içi informal iletişimi geliştirme
166
Teknikler Size Hangi
Konularda Yardımcı Olabilir






Grubun problem çözme sürecinin aynı aşamalarda
ilerlemesine yardımcı olur.
Uzun konuşma ve dikkati bozucu davranışların
engellenmesine yardımcı olur.
Birbirinizi daha iyi anlamanıza yardımcı olur.
Çalışmalarınız ve değerli fikirlerinizin bir arada
toplanmasına yardımcı olur.
Katılımcıları ortak fikirler üzerine odaklaştırılmasına
yardımcı olur.
Sorunların anlaşılabilirliğinin gerçekleşmesine yardımcı
olur.
167
Teknikler Size Hangi
Konularda Yardımcı Olmaz
 Sorunları
sizin yerinize çözmez.
 Sorunları
kolaylaştırmaz.
168
DİKKAT
Ciddiyet ile asık suratlılığı karıştırmayın
 Eğlenin
 Düşünün
 Katılın
 Katılımı isteyin
 Değişik görüşleri bekleyin
 Gelişim ve değişimi isteyin
 Konuşma yerine fikir üretin
Unutmayın, yaptığınız iş eğlenceli olmalı, bu nedenle
bunu engelleyen olumsuzlukları ortadan
kaldırmalısınız.

169
KALİTE GELİŞTİRME / PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
A-Fikir Üretme Teknikleri
1. Beyin Fırtınası
2. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
3. Kuvvet/Güç Alanı Analizi
4. Odak Grupları
5. Mülakat
170
KALİTE GELİŞTİRME / PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
B-Sürekli Geliştirme Teknikleri
1. PUKÖ Döngüsü
2. 5N -1K Tekniği
171
KALİTE GELİŞTİRME / PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
C- Problem Analiz Teknikleri
1. Akış Diyagramı
2. Sebep-Sonuç (Balık Kılçığı) Diyagramı
3. Pareto Analizi
4. Ağaç Diyagramı
5. İlgi/Yakınlık Diyagramı
6. Yoklama Kağıtları
7. Kuvvet/Güç Alanı Analizi
172
KALİTE GELİŞTİRME VE PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
1.
2.
D- Önerileri/Nedenleri Önceliklendirme
Teknikleri
İlişki Diyagramı
Etkinlik Analizi
173
KALİTE GELİŞTİRME / PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
E- Karar Verme Teknikleri
1. Nominal Grup Tekniği
2. Çoklu Oylama Tekniği
3. Hedef Saptama (Benchmarking) Tekniği
174
KALİTE GELİŞTİRME / PROBLEM ÇÖZME
YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİ SINIFLANDIRMA
F- Veri Toplama, Veri Analizi ve Değerlendirme
Teknikleri
1. Anketler
2. Kontrol Tablosu (çetele)
3. Histogram
4. Pareto Diyagramı
5. Serpme Diyagramı
6. Hareket Çizelgesi
7. Kontrol Çizelgesi
175
1-PUKÖ DÖNGÜSÜ
ÖNLEM AL
PLANLA
Ö
P
K
U
KONTROL
ET
UYGULA
176
• Sonraki gelişim
planı için üretilen
yeni fikirler,
• Standart hale
getirilecek
uygulamalar
Pukö Döngüsü
ÖNLEM AL
• Sınıfta aktif dinleme
• İyi not tutma
• Serbest çalışmaya
ve zamanı
• Etkin öğretmen
kontrolü
• Öğrenci ile ekip
çalışması
PLANLA
Ö
P
K
U
KONTROL
ET
• Planım ne derece
iyi işledi?
• Öğrenme süreç ve
çıktılarını geliştirmek
için ne tür değişiklikler
yapabilirim?
UYGULA
• Planın tüm
noktalarını
uygulama
177
PROBLEM ÇÖZME BASAMAKLARI
Problemi
tanımla
Alternatifleri
belirle
Planla
Kriterleri
belirle
Alternatifleri
değerlendir
Problem
En iyi alternatifi
belirle
Çözme
Uygula
Kararı
uygula
Kontrol Et
Sonuçları
değerlendir
Önlem Al
Standartlaştır
Karar
Verme
178
PÇE’nin PUKÖ Döngüsünü Probleme Çözme Sürecinde Kullanması
Okulun Hedef ve
Öncelikleri
Sürecin
İyileştirilmesi
Kararı
1. Adım
Konunun
belirlenmesi
2. Adım
7. Adım
Hedeflerin
Konması
Standartlaştırma
Ö
K
P
3. Adım
U
Faaliyetlerin
Planlanması
4. Adım
6. Adım
Sonucun
KontrolüUygunluğu
5. Adım
Karşı
tedbirlerin
Alınması
Hata
nedenlerinin
Analizi
PUKÖ YÖNETİMİ VE
ARAÇLARI
Yoklama kağıtları, Karar matrisi,
Koşu şemaları, Pareto şemaları,
Histogramlar, Çoklu oylama
Anketler
Akış şemaları,
Odak grupları
Beyin fırtınası,
Odak grupları,
Mülakat
BAŞLA
Yoklama kağıtları,
Koşu şemaları,
Anketler,
Histogramlar,
Kontrol şemaları
2. Mevcut
süreci
tanımla
3. Ölç ve
çözümle
PLANLA
12. Takip et
ve getirileri
sürekli kıl
Beyin fırtınası,
Yakınlık diyagramları,179
Sebep-sonuç diyagramı,
Ağaç diyagramı, İlişki
diyagramı, Odak grupları,
Kuvvet alanı analizi
5. Temeldeki
nedenleri
belirle
6. Çözümleri
yarat ve en
iyilerini seç
7. Deneme
uygulamasını
planla
Beyin fırtınası,
Karar matrisi,
Ağaç diyagramı
Beyin fırtınası,
Kuvvet alanı
analizi,
Eylem planları,
Ağaç diyagramı,
. Akış şemaları
Yoklama kağıtları,
Histogramlar
180
2-BEYİN FIRTINASI
181
Beyin Fırtınası
Bir problemin nasıl çözüleceği konusunda
hep birlikte fikirler ortaya atmak üzere
bir grup insanın toplanmasına
BEYİN FIRTINASI TEKNİĞİ adı verilir.
DEVAMI
182
Beyin Fırtınası Kuralları
Her üye sırasıyla düşüncesini belirtir. Fikirler tükeninceye
kadar bu işe devam edilir.
Her üye sırası geldiğinde bir tek fikir önermelidir.
Daha yararlı olmak için çok sayıda fikir üretilmelidir.
Sırası gelen kişi “ PAS” diyebilir.
Düşünceler eleştirilemez, küçümsenemez.
İlk defa katılanlara cesaret verilmeli, teşvik edilmelidir.
DEVAMI
183
Beyin Fırtınası Konuları
 Çalışma kuralları
 İsim belirleme
 Ulaşılmak istenen hedefler
 İşimizle ilgili varolan sorunlar
 Kendi iş çevreleri ile ilgili sorunlar
 Çıkması muhtemel sorunlar
 Muhtemel çözümler
DEVAMI
184
Beyin Fırtınası Oturumu
Lider uzun bir düşünceyi, üyenin onayı ile kısaltabilir.
Lider önerilen düşünceler için yorum yapmamalıdır.
Fikirler öne sürüldükçe, bir üye bunları yazmalıdır.
Düşünceler bitince oturum tamamlanır.
DEVAMI
185
Beyin Fırtınası Sırasında
Toplantı öncesi gündemin belirli olması katılımcıların
hazırlıklı gelmesini sağlayacaktır.
Beyin fırtınasında büyük kağıtlar, panolar, asetatlar
kullanarak tartışma ortamı yaratın.
Büyük düşünün hayal kurun, tüm fikirlerinizi ortaya
koyun.
Paranın engel teşkil etmediğini düşünün.
DEVAMI
186
Beyin Fırtınası Sırasında
Kendinizi başkalarının yerine koyun.
Beyin fırtınası sonuçlarını diğer çalışanlara duyurun,
bunlara yeni düşünceler eklenecektir.
Üyeler kendilerine 5N 1K’ya dayanan soruları
sormalıdırlar.
Ziyaretçiler beyin fırtınası oturumuna katılabilirler.
Beyin fırtınasını toplantı tutanağı ile kaydedin.
DEVAMI
187
Beyin Fırtınası Oylaması
Beyin fırtınasında belirlenen fikirlerin sayıca
azaltılması için oylama yapılır. Oylama sırasında ;
Üyeler doğru olduğuna inandıkları her düşünceye
oy verirler.
En çok oy alan düşünceler işaretlenir.
İkinci turda üyelerin bir oy hakkı vardır.
Oylama sırasında lehte yada aleyhte tartışma
açılabilir.
DEVAMI
188
Beyin Fırtınası Alıştırmaları
BEYİN FIRTINASI
ALIŞTIRMALARI
?
?
189
BEYİN FIRTINASI ALIŞTIRMALARI
1) Önerilen bir düşünceyi yazmak gereksizdir. Çünkü bir
çoğunun beyin fırtınası konusuyla hiçbir alakası yoktur.
Doğru ........
Yanlış ........
2) Bir üye birbirine benzeyen birden fazla düşünceyi bir
seferde önerebilir.
Doğru ........
Yanlış ........
3) Eğer bir üyenin şiddetle karşı çıktığı bir düşünce önerilirse
oturum durdurulmalı ve nedeni kısaca tartışılmalıdır.
Doğru ........
Yanlış ........
DEVAMI
190
BEYİN FIRTINASI ALIŞTIRMALARI
4) Birinci tur oylamada üyeler yalnızca üç oy kullanır.
Doğru ........
Yanlış ........
5) Beyin fırtınası oturumu ne zaman biter?
- Herkes “pas” dediğinde
6) Beyin fırtınasında düşüncelerini yazan üyenin söz alma
hakkı yoktur.
Doğru ........
Yanlış ........
DEVAMI
191
BEYİN FIRTINASI ALIŞTIRMALARI
7) Oturumda üye olmayıp ziyaretçi olarak bulunanlar da
beyin fırtınasına davet edilirler.
Doğru ........
Yanlış ........
8) İkinci tur oylamada üyeler yalnızca üç oy kullanır.
Doğru ........
Yanlış ........
9) Bir üye “pas” derse, o andan itibaren katılma şansını
kaybeder.
Doğru ........
Yanlış ........
DEVAMI
192
3- 5N -1K TEKNİĞİ
NE?
Ne yapılıyor? Ne yapılmalı?
NEREDE?
Nerede yapılıyor? Nerede yapılmalı?
NE ZAMAN? Ne zaman yapılıyor? Ne zaman yapılmalı?
NİÇİN? Niçin yapılıyor? Niçin o şekilde yapılıyor?
NASIL?
KİM?
Nasıl yapılıyor? Nasıl yapılmalıdır?
Kim yapıyor? Kim yapmalı?
193
VERİ TOPLAMADA 5N 1K
Ne toplanacak
Neden toplanacak
5N
Ne zaman toplanacak
1K
Nereden toplayacak
Nasıl, hangi yöntemle toplanacak
Kim toplayacak
194
4- SEBEP- SONUÇ (Balık Kılçığı)
DİYAGRAMI
195
Sebep Sonuç
Problem çözümünde problemin sebeplerinin sistematik
olarak analizi amacıyla kullanılan araçtır. Belirli bir problemin
veya durumun olası nedenlerini belirlemek, ortaya çıkarmak
için kullanılır.
Grubun problemin içeriğine odaklanmasını sağlar.
Problem hakkındaki grup bilgisinin ortaya çıkmasını sağlar.
Detaylı bir sebep-sonuç diyagramı balık kılçığı şeklindedir, bu
yüzden balık kılçığı diyagramı olarak da adlandırılır.
Her sebep incelenirken, normlardan, yöntemlerden oluşabilecek
sapmalar, değişiklikler düşünülmelidir.
DEVAMI
196
Sebep Sonuç Diyagramı Yoluyla
 Problem çözme sürecinin daha düzenli hale
getirilmesi
 Problem hakkında bütün bilinenlerin ortaya
konması, bilinenlerden bilinmeyenlere doğru
sistematik bir yaklaşım.
 Problemle doğrudan deneyimi olan kişilerin
uzmanlığından yararlanma
MÜMKÜN
OLABİLMEKTEDİR.
197
Sebep Sonuç Diyagramları
 Eğiticidir.
 Tartışmalarda yol gösterir, konunun
dağılmasını önler.
 Her türlü problemin analizi için
kullanılabilir.
198
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir?
Adım-1- Sorun tespit edilir başlık olarak yazılır.
Düşük Spor
Başarısı
Var
Adım-2- Tespit edilecek muhtemel nedenler için temel gruplamalar
belirlenir (İhtiyaca göre gruplar belirlenir, Grup başlıkları ve sayısı standart
değildir)
Malzeme
Metot
Eğiticiler
Düşük Spor
Başarısı
Var
Çevre
İnsan
199
TEMEL KILÇIKLAR (ana nedenler) OLARAK
7M Man
Machine
Medium
Material
Method
Management
Measurability
=İnsan
=Makine
=Çevre/Ortam
=Malzeme
=Yöntem
=Yönetim
=Ölçülebilirlik
200
Sonuç Sorun
ÖLÇÜLEBİLİRLİK
MAKİNE
İNSAN
SONUÇ
(SORUN)
MALZEME
YÖNETİM
YÖNTEM
ÇEVRE/ORTAM
201
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir?
Adım-3- Bütün üyeler beyin
fırtınası oturumuna katılır,
sırayla tüm üyelerin
düşünceleri alınır.
Adım-4- Her üye düşüncesinin
hangi temel gruba girdiğini
belirtmelidir bir neden bazen
başka bir nedenin dalı olarak
eklenir.
Eğiticiler
Bilgisiz yetersiz eğitici
Eğiticiler
Bilgisiz yetersiz eğitici
Yeni eğitici
202
Sebep Sonuç Diyagramı Nasıl Çizilir?
Daha sonra en önemli nedenleri tespit etmek için oylama
yapılır, en fazla oyu alan nedenler daire içine alınır. Sorunun
çözümüne öncelikle buradan başlanır ve kılçık yavaş yavaş
kırılır. Tamamlanmış bir balık kılçığı aşağıdaki gibidir.
Metodlar
Katı disiplin
Çok ağır spor
programı
Gevşek tavırlar
sergilenmesi
Malzemeler
Eğiticiler
Uygun olmayan
Metodsuzluk
spor kıyafeti
Uygun
olmayan
spor
Ödül-ceza
kullanmama
Mlz .
k Zaman sınırlaması
Gönülsüz
Tesis
altında ezilmek yetersizliği
Eğitici
Metodsuzluk
Beslenme
yetersizliği
Uygun olmayan
hava koşulları
Uygun
olmayan
spor alanı
Çevre
İsteksizlik
İnsan
Eğitici eğitiminin yetersizliği
Bilgisiz / Yetersiz Eğitici
Yeni personel
DÜŞÜK SPOR
BAŞARISI VAR
Yetersizlik
Uykusuzluk
Yorgunluk
Kötü
alışkanlıklar
203
5 - İLGİ DİYAGRAMI
204
İlgi Diyagramı
İlgi diyagramı, takımın çok sayıda fikir
üretebilmesi ve daha sonra bu fikirleri
doğal bir şekilde gruplandırma yapması
ve özetlemesi için kullanılır.
İlgi diyagramı sürecin tüm aşamalarında
takımdaki herkesin yaratıcılığını teşvik
eder. İletişim engellerinin kırılmasını
sağlar.
DEVAMI
205
İlgi Diyagramı nasıl uygulanır ?
1. Üzerinde konuşulan konu bir cümle ile ifade
edilir.
2. Beyin fırtınası yapılarak en az 20 fikir üretilir.
Her fikir Post-it’lere uzaktan görülebilecek şekilde
yazılır. (Tek kelime kullanmaktan kaçınılmalı en az
isim ve fiil yazılmalıdır. 4-7 kelime tercih edilir.
Tipik bir benzerlik diyagramı 40-60 fikirden
oluşur.100-200 olanına da rastlanabilir.)
3. Konuşmadan, fikirler eşzamanlı olarak 5-10
ilgili gruba toplanır. Tipik bir benzerlik diyagramı
5-10 gruptan oluşur.
DEVAMI
206
İlgi Diyagramı nasıl uygulanır ?
4. Her bir grup için takımın ortak kararı ile özet /
başlık kartları oluşturulur.
 Her fikir grubu için bir başlık oluşturularak Post-it’lere
yazılır ve o grubun başına konur.
Taslak başlık kartları Her grup için cümleler üzerinde
karar birliğine varılır.
Başlık kartları son haline getirilir.
Çok büyük gruplandırmalarda gerek görülüyorsa alt
gruplara bölünerek başlıkları oluşturulur.
 Not kartlarından birinin başlık kartı olması mümkündür,
fakat yeni bir kart yaratmak daha yenilikçi fikirlere
ulaştırabilir.
5. İlgi diyagramı son haline getirilir.
207
Postit
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it Post-it
Post-it
Post-it Post-it Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
208
BAŞLIK
BAŞLIK
BAŞLIK
BAŞLIK
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Post-it
Başlık
Post-it
Post-it
209
6- İLİŞKİ DİYAGRAMI
Bir dizi fikir arasındaki sebep ve sonuç bağlarının
grafiksel gösterimidir.
Bu araç,
 Ana sebepler belirlenmek istendiğinde,
 Daha iyi tanımlanması gereken, birbiri ile
ilişkili fazla sayıda konu olduğunda,
 Ana sebepleri belirlemek için veri
olmadığında
kullanılabilir.
210
İLİŞKİ DİYAGRAMI
Moral probleminin sebepleri arasındaki ilişki diyagramı
B
Temel
Sebep
Takdir eksikliği
A
Etkin ve Adil
Olmayan Ödül
Çalışanların
Yorgunluğu,
bıkkınlığı
Temel
Sonuç
C
Çalışanların
katılması
Hayal
Çalışma
kırıklığına yol
arkadaşları D
açan sistemler
arasında
F
Hayal
kırıklığına yol
açan sistemler
E
211
7- AĞAÇ DİYAGRAMI
Ağaç Diyagramı;
 Geniş bir HEDEFİ grafik olarak daha detaylı seviyelere
ayırmak için kullanılır.
 Bir öneriye daha detaylı NASIL - ÇÖZÜM üretildiğini
grafik olarak göstermek için kullanılır.
Bir problemin NEDENLERİNİ grafik olarak daha detaylı
göstermek için kullanılır.
 Bir problemin NEDENLERİNE NASIL öneriler ve
eylemler geliştirildiğini grafik olarak göstermek için
kullanılır.
DEVAMI
212
NASIL NİÇİN AĞAÇ DİYAGRAMI
NASIL ?
İşleyen bir
öneri süreci
geliştirmek
HEDEF
Önerileri
artırmak
……….
……….
Yeterliliği
artırmak
Sonuçları
ölçmek
……….
……….
Ödüllendirmek
NİÇİN ?
NASIL-NASIL AĞAÇ DİYAGRAMI
Öğretmenleri
Eğit
Sebepleri İncele
Çözüm
Çocukların
Öğrenme
Heyecanını
Artır
Nasıl?
Öğrenciyi Uzaklaştıran
Okul-Aile
İlişkilerini
Güçlendir
Kaynak
Planlamasını
İyileştir
Nasıl?
En Önemli 10 Sebebe
Odaklan ve Önlem Geliştir
Uygula ve Sonuçları İzle
Başarıyı Kalıcı Hale Getir
213
NEDEN-NEDEN AĞAÇ DİYAGRAMI
Öğretmenlerin
Tutumu
Problem
Çocukların
Öğrenme
Heyecanını
Kaybetmesi
Neden?
Tecrübesizlik
Bilgisizlik
Arkadaşların
Tutumu
Rehberlik Servisinin Yetersizliği
Ailenin İlgisizliği
Araç-gereç
Yetersizliği
Neden?
Okulun Kaynaklarının Yetersizliği
Öğrencilerin Araç-Gereç Getirmemesi
Gereksiz Araç-Gereç Talebi
214
NEDEN-NASIL AĞAÇ DİYAGRAMI
Nasıl ?
NEDEN
215
Yapılacak Çalışma
Çözüm Önerisi
Yapılacak Çalışma
Yapılacak Çalışma
SORUN
NEDEN
Çözüm Önerisi
Yapılacak Çalışma
Yapılacak Çalışma
NEDEN
Çözüm Önerisi
Yapılacak Çalışma
Yapılacak Çalışma
Yapılacak Çalışma
216
8-ETKİNLİK ANALİZİ
217
ETKİNLİK ANALİZİ
Soruna sebep olan unsurları ortadan
kaldırmak için planlanan uygulamaların
etkinliğini, uygulamalar gerçekleştirilmeden
önce değerlendirmek ve hangi uygulamaların,
hangi öncelik sırasında yapılacağına karar
vermek için yapılmaktadır.
DEVAMI
218
Etkinlik analizinde 4 etken dikkate alınmakta, ve her biri 0,1 ve 2
rakamları ile değerlendirilmektedir.
ETKEN
A-Uygulama kolaylığı
B-Uygulama süresi
C- Maliyet
D-Sorun üzerindeki etkisi
(İş güv.,Kalite,Verimlilik
Maliyet azaltma, Diğer)
0
Zor
Uzun
Fazla
Etkisi yok
1
2
Normal
Normal
Normal
Etkili
Kolay
Kısa
Az
ÇokEtkili
Beklenen etki 5 veya daha büyük ise uygulamalar
gerçekleştirilir.Uygulama önceliği beklenen etkinin
büyüklüğü dikkate alınarak belirlenir.
219
PROBLEM TESPİTİ
220
OKULUMUZDA;





Öğrencilerin okumaya isteksiz oldukları, ders kitaplarının
dışına çıkamadıkları,
Yapılan yazılı ve sözlü değerlendirmelerde ifade eksikliğinin
olduğu,
Öğretmenlerin araştırma ödevleri konusunda belirli sınırlar
içinde kaldıkları,
Öğrencilerin kaynak kullanımı becerilerinin eksik olduğu,
Kütüphanedeki kaynakların yetersiz olması nedeniyle
öğrencilerin araştırmaya karşı isteksiz oldukları,
Öğrencilerin araştırma ödevlerini yaparken karşılaştıkları
zorluklar,

Öğrencilerin kitap okuma konusundaki isteksizlikleri,

Öğrencilerin yazılı iletişim araçlarına ilgisizlikleri,
TESPİT EDİLMİŞTİR.
221
STRATEJİ BELİRLEME
222
PÇE ‘NİN STRATEJİLERİ

Beyin fırtınası yöntemiyle sebep-sonuç diyagramı
hazırlayarak problemi analiz etmek.

İlişkiler diyagramı ve etkinlik analizi ile nedenleri
önceliklendirmek.

Ağaç diyagramı ile çözüm yollarını belirlemek.

İşbirlikleri, anketler, gözlemler.

Öğrenci başarılarını tarama.

Uygulamaları takip etmek ve süreklilik kazandırmak.
223
PROBLEMİ ANALİZ ETME
224
PROBLEMİ ANALİZ ETME
ÖĞRENCİ
ÖĞRETMEN
TV BAĞIMLILIĞI
VELİ
VELİ DESTEĞİNİN
OLMAMASI
YÖNLENDİRME
EKSİKLİĞİ
VELİNİN KONUYA
DUYARLI
OLMAMASI
İSTEKSİZLİK
OKULLA İLGİLİ
ÇÖZÜM BEKLEYEN
DİĞER SORUNLAR
FİZİKİ
KOŞULLARIN
YETERSİZLİĞİ
KİTAP SAYISININ
YETERSİZLİĞİ
KÜTÜPHANE
GÖREVLİSİNİN
OLMAMASI
İDARE
MADDİ
YETERSİZLİKLER
KAYNAK
EBEVEYNLERİN
OKUMA
ALIŞKANLIĞININ
OLMAMASI
TAM GÜN
EĞİTİM
VEREN
OKULUMUZDA
KÜTÜPHANENİN
İŞLERLİĞİNİN
OLMAMASI
225
ÖNCELİKLENDİRME
NEDENLERİN ÖNCELİKLENDİRİLMESİ
226
NEDENLER
ZORLUK
DERECESİ
SÜRE
MALİYET
ETKİ
DERECESİ
TOPLAM
ETKİ DEREC
ÖNCELİK
SIRASI
ÖĞRENCİLERİN
TV BAĞIMLILIĞI
2
2
4
2
10
8
ÖĞRENCİLERİN
İSTEKSİZLİĞİ
2
2
2
2
4
8
4
6
12
18
8
6
AİLEDE OKUMA
ALIŞKANLIĞI YOK
2
0
4
0
2
8
2
2
16
10
7
9
KİTAP SAYISININ
YETERSİZLİĞİ
8
8
8
8
32
1
KÜTÜP. FİZİKİ
KOŞULLARININ
YETERSİZLİĞİ
8
6
4
2
20
5
KÜTÜPHANE
GÖREVLİSİNİN
OLMAMASI
8
8
4
8
28
2
6
6
8
8
28
2
8
4
6
6
8
4
4
8
26
22
3
4
ÖĞRETMENLERİN
YÖNLENDİRMEME
Sİ
VELİ
DUYARSIZLIĞI
OKULUN DİĞER
SORUNLARIN
ÖNCELİKLİ OLMASI
VELİ DESTEĞİNİN
OLMAMASI
MADDİ
YETERSİZLİKLER
0
1
2
ZORLUK DERECESİ
Zor
Normal
SÜRE
Uzun ( Bir Yıldan Fazla )
Normal ( 0 – 6 Ay )
Kolay
Kısa ( 0 – 3 Ay )
MALİYET
ETKİ DERECESİ
Fazla
Yok
Normal
Az
Etkili
Çok Etkili
227
İLİŞKİ DİYAGRAMI
ÖĞRENCİLERİN TV
BAĞIMLILIKLARI
ÖĞRENCİLERİN
İSTEKSİZLİĞİ
ÖĞRETMENLERİN
ÖĞRENCİLERİ
YÖNLENDİRMEMESİ
VELİLERİN
DUYARSIZLIĞI
KÜTÜPHANEDE
KİTAP SAYISININ
YETERSİZLİĞİ
KÜTÜPHANENİN
FİZİKİ
KOŞULLARININ
YETERSİZLİĞİ
ANNE VE BABALARIN
OKUMA
ALIŞKANLIKLARININ
OLMAMASI
MADDİ
YETERSİZLİKLER
KÜTÜPHANE
GÖREVLİSİNİN
OLMAMASI
VELİ
DESTEĞİNİN
OLMAMASI
OKUL İLE İLGİLİ
DİĞER
SORUNLARIN
ÖNCELİK
KAZANMASI
228
İLİŞKİ DİYAGRAMI
ÖĞRENCİLERİN
İSTEKSİZLİĞİ
ÖĞRENCİLERİN T.V.
BAĞIMLILIKLARI
ÖĞRETMENLERİN
ÖĞRENCİLERİ
YÖNLENDİRMEMESİ
KÜTÜPHANED
E KİTAP
SAYISININ
YETERSİZLİĞ
İ
VELİ
DUYARSIZLIĞI
KÜTÜPHANENİ
N FİZİKİ
KOŞULLARINI
N
YETERSİZLİĞİ
EBEVEYNLERİN
OKUMA
ALIŞKANLIKLARININ
OLMAMASI
MADDİ
YETERSİZLİKLE
R
VELİ
DESTEĞİNİ
N
OLMAMASI
OKUL İLE İLGİLİ
DİĞER SORUNLARIN
ÖNCELİK KAZANMASI
KÜTÜPHAN
E
GÖREVLİSİ
NİN
OLMAMASI
229
ÇÖZÜM SÜRECİ
230
NEDEN-NASIL AĞAÇ DİYAGRAMI
KİTAP
SAYISININ
YETERSİZLİĞİ
NASIL
KİTAP
SAYISINI
ARTTIRARAK
KİTAP KAMPANYASI DÜZENLENMESİ
EKSİK KAYNAKLARIN TESPİT EDİLMESİ
ÖĞRENCİ VE VELİ KATKISININ SAĞLANMASI
KÜTÜPHANENİN
İŞLERLİĞİNİN
OLMAMASI
KÜTÜPHANENİN
FİZİKİ
KOŞULLARININ
YETERSİZLİĞİ
NASIL
MADDİ
YETERSİZLİKLER
NASIL
VELİ
DESTEĞİNİN
OLMAMASI
NASIL
KÜTÜPHANE
GÖREVLİSİNİN
OLMAMASI
NASIL
FİZİKİ
KOŞULLARIN
İYİLEŞTRİRİLMESİ
BOYATILMASI
RAF, MASA, SANDALYE TEMİNİ
TEKNİK DONANIMIN SAĞLANMASI
MADDİ
KAYNAK
TEMİNİ
BAĞIŞLARLA
VELİLERLE
İLETİŞİMİ
GÜÇLENDİRME
VELİ TOPLANTILARIYLA
KÜTÜPHANE
GÖREVLİSİNİN
GÖREVE
BAŞLATILMASI
GÖNÜLLÜLÜK
DUYURULAR
PÇE EKİBİNİN (BEYİN FIRTINASI YÖNTEMİYLE)
SORUNA ÖNERDİĞİ ÇÖZÜMLER





Kitap sayısının arttırılması,
- Kitap kampanyası düzenlenmesi,
- Eksik kaynakların tespit edilmesi,
- Öğrenci ve veli katkısının sağlanması,
Kütüphanenin fiziki koşullarının düzeltilmesi,
- Boyatılması,
- Raf, masa, sandalye temini,
- Teknik donanımın sağlanması,
Maddi kaynak temininin sağlanması,
- Bağışlarla
Velilerle iletişimin güçlendirilmesi,
- Veli toplantılarının,
- Duyuruların yapılması,
Kütüphane görevlisinin göreve başlatılması,
- Gönüllü uzmanın bulunması.
231
232
İŞ TAKİP PLANI
BAŞLANGIÇ
TARİHİ
SÜRE
BİTİŞ
TARİHİ
SORUMLU
KİŞİ
Kitap kampanyası
düzenlenmesi
Aralık -2002
2 ay
Şubat 2003
F. Asuman
SAMSUNLUHülya
BİLİCAN
Kütüphanenin fiziki
koşullarının düzeltilmesi
( sandalye, dolap, masa örtüsü,
perde, bilgisayar temini ve
kütüphanenin boyatılması )
Ekim -2002
3 ay
Aralık2002
M. Bahar
YEĞENOĞLU
Aziz KANMAZ
Kütüphanedeki eksik
kaynakların tespit edilip, liste
oluşturulması.
27.01.2003
1 hafta
31.01.200
3
Naile FIRAT
Öğretmenler Kurulu
toplantısında sorunun
gündeme getirilmesi
21.02.2003
----
Özgül
BOZKURT
Kütüphane memurunun
alınması
Şubat-2003
KONU / SÜREÇ
-
15 gün
Mart2003
Hülya
BİLİCAN
233
İŞ TAKİP PLANI
İYİLEŞTİRME ÖNERİLERİ
SORUMLU
Kitap kampanyası düzenlenmesi
F. Asuman
SAMSUNLU-Hülya
BİLİCAN
........
.............
.............
...............
....................
.................
................
................
...........
...............
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
Ekip Üyeleri
ADI SOYADI
Sunu Hazırlama
Öneri Geliştirme
Araştırma
Tekniklerini Tanıma
ve Kullanma
Liderlik etme
Motive Etme
Yeni Fikir Üretme
Toplantılara Düzenli
Katılım
234
KIZARAN ELMA MATRİSİ
Ekip Performans GÖSTERGELERİ
Hiç
Çok az
Orta
İyi
Çok iyi
235
ELDE EDİLEN SONUÇLAR
236
İnandığınız zaman aklınız o şeyi yapmanın
“
yolunu bulur
Bir şeyin imkansız
olduğuna inanırsanız
aklınız bunun neden
imkansız olduğunu
ispatlamak üzere
çalışmaya başlar.
Ama bir şeyin
yapılabileceğini
inandığınızda,
gerçekten
inandığınızda aklınız
onu yapmak üzere
çözümler bulmanıza
yardım etmek için
çalışmaya başlar.
237
KENDİNİZE OLUMLU TELKİNLER YAPIN
ŞAŞIRTICI
SONUÇLAR
ELDE ETMEK İÇİN
ZİHNİNİZİN EN
DERİN KÖŞELERİNİN
SİZİN İÇİN
ÇALIŞMASINI
SAĞLAYIN
238
ELDE EDİLEN SONUÇLAR
VE
ÇÖZÜM SÜRECİNİN PAYLAŞIM
TOPLANTISINDA PAYLAŞIMI
239
Başarıyı
Sınırlandıran
Faktörlerden
Biri Mazeret Bulma
Hastalığıdır
240

İlginize teşekkürler