Transcript Założenia
ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ I USŁUGACH SOCJALNYCH MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ DEPARTAMENT POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ DLACZEGO POTRZEBNA JEST NOWA USTAWA ? dotychczasowe rozwiązania spełniły swoje zadania niemniej jednak obecna sytuacja społeczna wymusza wprowadzenie nowych rozwiązań; pojawiły się nowe wyzwania i nowe oczekiwania wobec systemu pomocy społecznej; brak jest rozwiązań ukierunkowanych na też występują one w ograniczonym zakresie; profilaktykę lub brak jest instrumentów służących aktywizacji społecznej osób korzystających z pomocy społecznej; nieadekwatna do potrzeb jest oferta szeroko pojętych usług społecznych adresowana do różnych kategorii odbiorców; instytucje pomocy społecznej stały się niewydolne, nadmiernie zbiurokratyzowane z przewagą funkcji administracyjnych nad pracą socjalną; DLACZEGO POTRZEBNA JEST NOWA USTAWA ? (c.d.) rola pomocy społecznej w całym systemie polityki społecznej jest słaba; brak jest dostatecznej koordynacji i współdziałania pomiędzy instytucjami; brak jest świadomości i przekonania, że warunkiem rozwoju lokalnego jest również realizacja celów społecznych, a także brak jest wiedzy i świadomości decydentów o kosztach zaniechań w dziedzinie rozwoju usług społecznych; mechanizmy kontroli publicznej i społecznej nad działaniami samorządów w sferze pomocy społecznej są słabe, co powoduje zaniechania w działaniu POMOC SPOŁECZNA 2004 - 2011 DIAGNOZA Zasiłek stały Od 2005 r. obserwuje się tendencję rosnącą liczby osób otrzymujących zasiłki stałe. W 2011 r. wzrost tej liczby w porównaniu z liczbą z 2004 r. ukształtował się na poziomie 19%. Przy czym wzrost ten dotyczy liczby osób samotnie gospodarujących, który ukształtował się na poziomie 59%. Liczba osób, które objęte są zasiłkiem stałym, a zamieszkują w rodzinie, w tym okresie spadła o 21%. Stosunek liczby świadczeniobiorców zasiłku stałego w stosunku do ogólnej liczby osób otrzymujących świadczenia z pomocy społecznej wzrósł z poziomu 7% w 2004 r. do 10% w 2011 r. Zasiłek stały w latach 2004-2011 Wyszczególnienie liczba osób 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 161 867 171 342 182 161 184 300 182 622 184 253 189 113 192 643 - 106% 106% 101% 99% 101% 103% 102% 1 866 063 1 897 877 dynamika zasiłek stały rok poprzedni 100% l. świadczeń średnia liczba miesięcy pobierania świadczenia liczba osób 1 504 897 1 657 992 1 763 171 1 800 984 1 777 338 1 808 041 9,3 9,7 9,7 9,8 9,7 9,8 9,9 9,9 95 370 111 323 121 452 128 180 133 272 139 058 145 940 151 678 - 117% 109% 106% 104% 104% 105% 104% 1 475 137 1 526 365 dynamika rok poprzedni 100% zasiłek stały dla osoby samotnie gosp. l. świadczeń średnia liczba miesięcy pobierania świadczenia zasiłek stały dla osoby w rodzinie 703 764 1 113 805 1 215 609 1 289 556 1 335 026 1 400 233 7,4 10,0 10,0 10,1 10,0 10,1 10,1 10,1 liczba osób 54 116 60 803 61 643 56 988 50 700 46 666 44 738 42 602 l. świadczeń 364 677 544 070 547 559 511 426 442 312 407 808 390 926 371 512 - 112% 101% 92% 89% 92% 96% 95% 6,7 8,9 8,9 9,0 8,7 8,7 8,7 8,7 dynamika rok poprzedni 100% średnia liczba miesięcy pobierania świadczenia Liczba osób pobierająca zasiłki stałe 200 000 zasiłek stały 150 000 zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej zasiłek stały dla osoby w rodzinie 100 000 Liniowy (zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej) 50 000 Liniowy (zasiłek stały dla osoby w rodzinie) 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Zasiłek okresowy Liczba osób, którym przyznano decyzją zasiłek okresowy spada. W 2011 r. liczba ta jest niższa o 17% w porównaniu z rokiem 2004. Udział liczby osób pobierających zasiłek okresowy w ogólnej liczbie świadczeniobiorców pomocy społecznej utrzymuje się w latach 2004 2011 na podobnym poziomie – 23%. Przeciętna wysokość zasiłku okresowego od roku 2008 utrzymuje się na podobnym poziomie. Najczęstszym powodem przyznawania zasiłku okresowego jest bezrobocie. W 2011 r. osoby, którym przyznano ten zasiłek stanowiły 81% wszystkich osób pobierających zasiłki okresowe. Przeciętna wysokość zasiłku okresowego w 2011 r. przyznanego z powodu bezrobocia wyniosła 274 zł i wypłacany był średnio przez 5 miesięcy. Zasiłek okresowy w latach 2004-2011 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 551 790 669 468 645 012 552 604 444 683 459 552 464 437 455 606 - 121% 96% 86% 80% 103% 101% 98% 2 187 138 3 651 355 3 720 955 3 101 329 2 432 866 2 417 038 2 438 730 2 463 582 średnia liczba miesięcy pobierania świadczenia 4,0 5,5 5,8 5,6 5,5 5,3 5,3 5,4 koszt w mln zł 254 543 612 541 648 645 637 643 średnia wysokość świadczenia w zł 116 149 164 174 266 267 261 261 liczba osób dynamika rok poprzedni 100% l. świadczeń Liczba osób pobierająca zasiłki okresowe w zestawieniu ze średnią wysokością świadczenia 500 700 000 645 012 669 468 600 000 551 790 400 552 604 459 552 300 464 437 455 606 444 683 500 000 400 000 300 000 200 266 100 116 149 164 174 2005 2006 2007 267 261 261 200 000 100 000 0 0 2004 2008 średn ia wysokość świad czen ia w zł 2009 2010 liczba osób 2011 Zasiłek celowy W 2011 r. z zasiłku celowego skorzystało o blisko 9% mniej osób niż w roku 2004, przy czym wysokość pomocy przypadającą na jedną osobę w ciągu roku wzrosła z 472 do 768 zł. W ramach zasiłków celowych przeciętna wysokość specjalnego zasiłku celowego wyniosła w 2011 r. 478 zł wobec 293 zł w 2004 r., był on przyznawany średnio 2 razy w roku. W latach 2008-2011 udział wydatków na specjalne zasiłki w ogólnej kwocie wydatków na zasiłki celowe wzrósł do 13%, wobec 7% w 2004 r. Zasiłki celowe w latach 2004 - 2011 w tym: Zasiłek celowy dynamika rok liczba osób rok poprzedni 100% kwota w zł Specjalny zasiłek celowy średnia wysokość dynamika zasiłku liczba osób rok poprzedni celowego 100% na osobę w ciągu roku kwota w zł średnia wysokoś ć zasiłku celowego na osobę w ciągu roku Udział wydatkó w na specjaln e zasiłki celowe 2004 2005 2006 1 039 719 1 261 162 1 274 809 121% 101% 490 620 722 554 441 363 701 136 782 472 zł 440 zł 550 zł 119 569 142 630 164 483 119% 115% 35 050 732 46 320 296 62 479 492 293 zł 325 zł 380 zł 7% 8% 9% 2007 1 085 706 85% 692 725 495 638 zł 166 500 101% 69 052 960 415 zł 10% 2008 946 200 87% 699 834 762 740 zł 187 596 113% 89 918 121 479 zł 13% 2009 976 118 103% 746 647 712 765 zł 199 624 106% 94 504 857 473 zł 13% 2010 994 274 102% 767 928 395 772 zł 206 846 104% 97 125 859 470 zł 13% 2011 947 192 95% 727 134 793 768 zł 196 166 95% 93 760 431 478 zł 13% KONTRAKT SOCJALNY Kontrakt socjalny –stanowi dziś kluczowe narzędzie prowadzenia pracy socjalnej, polegające na aktywizacji osób korzystających z pomocy społecznej. Zawierany jest jako pisemna umowa z osobą ubiegającą się o pomoc, która określa uprawnienia i zobowiązania stron umowy. Zawieranie kontraktów ma w założeniu doprowadzić do spadku liczby beneficjentów długotrwale korzystających z pomocy społecznej. W latach 2007-2010 liczba zawieranych kontraktów socjalnych podwoiła się – wzrosła z prawie 66 tys. do ponad 112 tys., zaś w 2011 r. ukształtowała się na poziomie 102 tys. osób. Kontrakt socjalny w latach 2005 - 2011 wyszczególnienie Liczba kontraktów socjalnych Liczba osób objęta kontraktami socjalnymi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 30 337 63 093 52 215 73 269 71 845 76 240 74 686 94 852 65 863 91 725 105 089 112 545 102 097 X Usługi opiekuńcze Liczba osób, którym udzielana jest pomoc w formie usług opiekuńczych stale rosła w latach 2004 – 2008. Od 2009 r. obserwuje się spadek tej liczby, który pogłębił się w roku 2011. W 2011r. liczba tych osób wyniosła 87.212. Średnio każda osoba skorzystała z 373 godzin usług, o 11% mniej niż w 2004 r. Odpłatność gminy za jedną godzinę usługi wyniosła w 2011 r. 12 zł, w porównaniu z 8 zł w 2004 r. Usługi opiekuńcze w latach 2004 - 2011 wyszczególnienie usługi opiekuńcze liczba osób usługi opiekuńcze 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 80 650 81 993 88 525 90 016 92 470 91 311 89 298 87 212 102% 108% 102% 103% 99% 98% 98% 419 408 395 387 371 372 372 373 4 736 4 571 6 891 4 682 5 619 5 127 4 754 4 972 97% 151% 68% 120% 91% 93% 105% 309 193 256 222 257 275 256 dynamika rok poprzedni 100% średnia liczba świadczeń na osobę w ciągu roku w godzinach liczba osób w tym specjalistyczne 2004 dynamika rok poprzedni 100% średnia liczba świadczeń na osobę w ciągu roku w godzinach 345 Liczba osób, które otrzymały pomoc w formie usług 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 w tym specjalistyczne usługi opiekuńcze 2010 2011 usługi opiekuńcze Instytucjonalne formy wsparcia Ośrodki wsparcia wyszczególnienie liczba instytucji OŚRODKI WSPARCIA środowiskowe domy samopomocy 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 1 222 1 351 1 424 1 440 1 493 1 523 1 530 1 641 liczba miejsc 63 712 65 357 62 455 64 200 63 937 68 536 68 217 77 368 liczba osób korzystających 85 132 98 881 93 919 94 104 94 230 101 792 130 513 120 216 418 490 544 573 598 640 661 691 liczba miejsc 12 475 14 791 16 697 18 076 19 034 20 434 21 408 22 809 liczba osób korzystających 14 241 16 005 17 999 19 564 20 332 21 753 23 467 25 211 liczba instytucji w tym: 2004 Liczba ośrodków wsparcia w latach 2004 - 2011 1 500 1 000 500 0 2004 2005 2006 o zasięgu lokalnym 2007 2008 2009 2010 o zasięgu ponadgminnym 2011 Środowiskowe domy samopomocy w latach 2004-2011 700 30 000 25 211 600 23 467 21 753 500 19 564 20 332 20 434 19 034 16 005 14 241 20 000 21 408 17 999 400 22 809 18 076 16 697 14 791 300 12 475 10 000 200 100 418 490 544 573 598 640 661 691 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0 0 liczba instytucji liczba miejsc liczba osób korzystaja cych Domy Pomocy Społecznej Niższa liczba domów pomocy społecznej po wejściu w życie ustawy o pomocy społecznej i przepisów o standaryzacji domów pomocy społecznej od 2005 r. utrzymuje się na podobnym poziomie. Liczba miejsc oraz liczba mieszkańców w ponadgminnych domach pomocy społecznej w 2010 roku uległa zmniejszeniu o 3,5 tys., to jest o 4%. Rozwój ponadgminnych domów pomocy społecznej Rok Liczba domów Licz ba miej sc Liczba mieszka ńców Liczba os. Liczba os. oczekując umieszczo ych nych w ciągu roku Wskaźnik zaspokoje nia potrzeb w% wg stanu na dzień 31.XII. 1990 560 61 037 1991 578 62 519 1992 614 64 844 61 857 1993 644 67 372 64 207 1994 680 69 863 66 135 1995 681 69 000 67 318 1996 758 73 006 67 416 1997 720 70 909 68 092 1998 722 70 477 69 024 1999 760 73 133 72 627 2000 756 73 363 74 261 11 175 15 167 57,6 2001 786 76 326 77 322 16 268 15 463 48,7 2002 800 77 731 78 935 18 149 14 764 44,9 2003 820 80 557 80 588 19 361 14 698 43,2 2004 813 80 633 6 755 10 307 2005 795 80 226 77 864 5 974 9 158 2006 793 78 918 77 566 6 208 10 376 67,1 2007 794 78 377 77 246 6 310 10 458 65,1 2008 792 77 998 77 214 7 837 10 810 59,9 2009 793 77 711 75 927 7 856 9 199 56,4 2010 792 77 093 75 738 8 294 9 795 57,5 79 332 zmiana 60,4 przepisów o 66,9 odpłatności Liczba ponadgminnych domów pomocy społecznej od 1990 roku 900 760 800 758 680 700 Liczba domów 600 560 578 614 681 720 756 786 800 820 813 795 793 794 792 793 792 722 644 500 400 Reforma administracji Zmiana przepisów o odpłatności 300 200 100 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rok Ogółem liczba osób umieszczonych w ponadgminnych domach pomocy społecznej od roku 2000 - oraz oczekujących na umieszczenie wg stanu na dzień 31.XII. 25 000 Zmiana przepisów o odpłatności 19 361 20 000 18 149 16 268 15 463 Liczba osób 15 167 14 764 14 698 15 000 Osoby oczekujące Osoby umieszczone 11 175 10 307 9 158 10 376 10 458 10 810 9 199 10 000 7 837 6 755 5 974 6 208 7 856 9 795 8 294 6 310 5 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Rok 2006 2007 2008 2009 2010 PROCENTOWY WSKAŹNIK ZASPOKOJENIA POTRZEB OSÓB OCZEKUJĄCYCH NA UMIESZCZENIE W PONADGMINNYCH DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ ŚREDNIO W KRAJU OGÓŁEM 80,0 66,9 70,0 67,1 65,1 59,9 60,4 Procentowy wskaźnik 60,0 57,6 48,7 50,0 56,4 57,5 2009 2010 43,2 44,9 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Województwa 2006 2007 2008 Integracja społeczna Działania, które sprzyjają procesom aktywizacji to rozwijanie sieci centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej. Zasięgiem swojej działalności obejmują środowisko lokalne oraz współpracują z innymi jednostkami organizacyjnymi takimi jak: ośrodki pomocy społecznej, powiatowe urzędy pracy, organizacje pozarządowe działające na polu pomocy społecznej. Stosują metody reintegracji społecznej i zawodowej dla osób będących w wieku produkcyjnym, bezrobotnych, posiadających niewystarczające dochody, będących klientami pomocy społecznej. Uczestnicy zajęć w centrach i klubach przez okres kilku miesięcy wykonują takie rodzaje prac, na które jest zapotrzebowanie na lokalnym rynku pracy. Stosowane aktywne formy pomocy w centrach i klubach integracji społecznej dają możliwość uzupełnienia lub zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych. 70% uczestników zajęć po ich zakończeniu, podejmuje zatrudnienie na otwartym rynku pracy. Szacuje się, że łącznie w centrach i klubach integracji społecznej rocznie korzysta z usług reintegracji społecznej i zawodowej około 10 tysięcy osób, zdolnych podjąć zatrudnienie i niemających uprawnień do świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego. Centra Integracji Społecznej Wyszczególnienie Liczba jednostek Liczba osób, które: Efektywność 2009 2010 2011 67 71 74 rozpoczęły zajęcia 2 898 3 803 3 583 uczestniczyły w zajęciach 3 820 4 627 4 818 ukończyły zajęcia 1 918 2 360 2 511 66% 62% 70% Kluby Integracji Społecznej wyszczególnienie liczba jednostek liczba uczestników 2010 2011 79 100 9 441 13 737 10 11 miesięczna średnia liczba uczestników przypadająca na 1 KIS Prace społecznie użyteczne 2006 Liczba bezrobotnych, którzy rozpoczęli prace społecznie użyteczne w okresie sprawozdawczym 70 217 2007 75 055 2008 63 769 2009 65 768 2010 67 631 2011 49 656 KADRA POMOCY SPOŁECZNEJ Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej rok ROPS służby wojewody OPS PCPR DPS ośrodki wsparcia 2004 188 390 38 076 3 658 48 078 6 302 2005 205 397 39 887 3 826 48 900 6 835 2006 206 360 41 484 3 910 48 429 6 949 2007 309 356 42 907 4 223 49 796 7 757 2008 420 377 44 971 4 674 50 281 8 120 2009 508 419 46 772 5 120 50 199 8 567 2010 582 494 48 244 5 401 52 069 8 716 2011 658 464 49 004 5 072 51 712 8 882 120 000 100 000 80 000 ośrodki wsparcia DPS PCPR 60 000 OPS służby wojewody 40 000 ROPS 20 000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pracownicy socjalni w podziale na zajmowane stanowiska główny w tym specjalista pracujący w będący rejonach pracownikie opiekuńczyc m h socjalnym rok pracownicy socjalni ogółem = 100% starszy specjalista pracy socjalnej specjalista pracy socjalnej starszy pracownik socjalny pracownik socjalny 2004 15 165 391 2 443 7 573 4 758 11 795 2005 15 351 432 2 674 7 488 4 757 11 952 2006 15 767 511 3 128 7 064 5 062 2 12 559 2007 16 329 635 3 755 6 529 5 398 12 13 188 2008 17 349 736 4 046 6 243 6 310 14 14 185 2009 17 882 983 4 871 5 593 6 402 33 14 614 2010 18 667 1 105 5 177 5 414 6 937 34 15 286 2011 19 379 1 234 5 456 5 415 7 235 39 15 954 Stanowisko pracownika socjalnego 100% 90% 80% 70% główny specjalista będący pracownikiem socjalnym 60% pracownik socjalny 50% starszy pracownik socjalny 40% specjalista pracy socjalnej 30% starszy specjalista pracy socjalnej 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pracownik socjalny w rejonie opiekuńczym 100% 90% 80% 70% 60% 50% pracownicy socjalni ogółem = 100% 40% w tym pracujący w rejonach opiekuńczych 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pracownicy socjalni w ośrodkach pomocy społecznej rok wskaźnik liczby pracowników socjalnych przypadających na 2 tys. ludności wskaźnik liczby pracowników socjalnych przypadających na 50 rodzin objętych pomocą społeczną 2004 0,79 0,46 2005 0,80 0,49 2006 0,83 0,49 2007 0,86 0,56 2008 0,91 0,66 2009 0,94 0,68 2010 0,98 0,70 2011 1,01 0,76 Pracownicy socjalni w ośrodkach pomocy społecznej 20 000 1,2 18 000 0,98 0,91 14 000 0,79 0,80 0,83 0,94 1 0,86 0,8 12 000 0,76 10 000 0,66 0,70 0,6 0,56 8 000 6 000 0,68 0,46 0,49 0,49 0,4 4 000 0,2 2 000 15 165 15 351 15 767 16 329 17 349 17 882 18 667 19 379 0 0 2004 2005 2006 liczba pracowników socjalnych w ops-ach 2007 2008 2009 wskaźnik liczby pracowników socjalnych przypadajacych na 2 tys. ludności 2010 wskaźnik liczby pracowników socjalnych przypadajacych na 50 rodzin objętych pomocą społeczną ustawowy wskaźnik liczba pracowników socjalnych 16 000 1,01 Co trzeba zmienić? 1. udoskonalić, upowszechnić i ułatwić rozwój środowiskowych form instytucjonalnych realizujących działania profilaktyczne wspierające pracę pracownika socjalnego; 2. zmodyfikować strukturę organizacyjną pomocy społecznej; 3. określić model gminnego systemu pomocy i wsparcia społecznego rozdzielając wyraźnie funkcje administracyjne od pracy socjalnej z osobami potrzebującymi wsparcia; 4. określić zasady, formy i sposób funkcjonowania sektora prywatnego świadczącego usługi pomocy i wsparcia społecznego; 5. wprowadzić do systemu pomocy i wsparcia społecznego nowe pojęcia warunkujące korzystanie ze świadczeń (minimalny dochód socjalny, minimalny dochód dla osoby starej lub niepełnosprawnej, kryterium klęski żywiołu i zdarzenia losowego); Co trzeba zmienić? (c.d.) 6. określić instrumenty i narzędzia systemu pomocy społecznej; 7 poszerzyć i zróżnicować katalog świadczeń pomocy społecznej w zależności od grupy odbiorców świadczeń, a także usprawnić i uprościć mechanizmy przyznawania świadczeń pieniężnych; 8 dokonać standaryzacji usług świadczonych przez pomoc społeczną; 9 zwiększyć aktywność klientów pomocy społecznej i zmobilizować ich do szybkiej poprawy sytuacji życiowej poprzez wprowadzenie motywacyjnych form świadczeń; 10 udoskonalić dotychczasowe rozwiązania w zakresie instytucjonalnych form pomocy. Jakie zmiany wprowadzono na przestrzeni kilku lat w celu poprawy systemu ? wprowadzono aktywizujący charakter zasiłku okresowego i celowego; wprowadzono nowe narzędzie – Ocenę Zasobów Pomocy Społecznej; zwiększono mobilizację dla osób bezrobotnych - odmowa przyznania świadczeń, jeśli osoba zrezygnuje ze stażu, szkolenia lub przerwie uczestnictwo ; przywrócono zapisy ustawowe, które wskazują, że tylko pracownik socjalny OPS lub PCPR może zawierać kontrakt socjalny; przywrócono swobodę OPS w zakresie stosowania bądź nie, procedury określonej w art. 50 ust. 2 pkt. 2 w zakresie zawierania kontraktów; wprowadzono dodatkowy minimalny standard zatrudnienia: 1 pracownik- 50 rodzin i osób; doprecyzowano wskaźnik minimalnego poziomu zatrudnienia: nie mniej niż 3 pracowników socjalnych i zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy; wprowadzono możliwość tworzenia zespołów realizujących zadania w zakresie pracy socjalnej i integracji społecznej. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ Zmiana sposobu funkcjonowania systemu pomocy społecznej dokonanie zmiany struktury organizacyjnej obecnego systemu, polegającej przede wszystkim na oddzieleniu (wyselekcjonowaniu) zadań o charakterze „czysto” administracyjnym (wypłata świadczeń pieniężnych - zasiłków) od funkcji stricte pomocowych dla obywateli (wsparcia społecznego); dokonanie podziału problematyki pomocy społecznej na dwa segmenty zagadnień różniących się instrumentarium, sposobem funkcjonowania oraz finansowania działalności instytucji wykonujących przypisane zadania, tj. obszar wsparcia i pomocy społecznej oraz obszar usług socjalnych. Udoskonalenie, upowszechnienie i ułatwienie rozwoju środowiskowych form instytucjonalnych realizujących działania profilaktyczne świadczenie pracy socjalnej jako podstawowego instrumentu pracy z klientem; wzbogacenie instytucjonalnych form środowiskowych kierowanych do różnych kategorii osób (praca indywidualna, grupowa, grupy samopomocowe, realizacja lokalnych projektów aktywności społecznej); określenie roli pracownika socjalnego w środowiskowej pracy socjalnej jako animatora, mediatora i lokalnego polityka społecznego. Modyfikacja struktury organizacyjnej pomocy społecznej Obszar wsparcia i pomocy społecznej: - Kasy Zasiłków Społecznych, - Agencje Pracy Socjalnej Obszar usług socjalnych: - publiczne podmioty usług socjalnych, - niepubliczne podmioty usług socjalnych – Agencje Usług Socjalnych Określenie modelu gminnego systemu pomocy społecznej Schemat Systemu Pomocy i Wsparcia Społecznego w Gminie GMINA OŚRODEK POMOCY I WSPARCIA SPOŁECZNEGO AGENCJA PRACY SOCJALNEJ ZLECENIE PODMIOTOM NIEPUBLICZNYM: KASA ZASIŁKÓW SPOŁECZNYCH PUBLICZNE PODMIOTY USŁUG SOCJALNYCH AGENCJE PRACY SOCJALNEJ AGENCJE USŁUG SOCJALNYCH Sektor prywatny w systemie pomocy społecznej Wprowadzenie rynkowych podmiotów niepublicznych jako rozszerzenie formuł organizacyjnych pomocy społecznej: Agencje Pracy Socjalnej; Agencje Usług Socjalnych. Zmiany w zakresie funkcjonowania domów pomocy społecznej: 1 Wprowadzenie rozwiązań zrównujących uprawnienia osób mieszkających w domach pomocy społecznej i placówkach ochrony zdrowia, konsumując zasadę sprawiedliwości społecznej wynikającej z ubezpieczenia zdrowotnego; 2 Wprowadzenie nowego typu domu pomocy społecznej dla osób ze zmodyfikowaną świadomością wynikających z uzależnienia od środków psychoaktywnych – poziom regionalny; 3 Zmiana sposobu dofinansowania pobytu w dps przez gminy poprzez wprowadzenie świadczenia (zasiłku) na częściowe pokrycie utrzymania w dps (zamiana dotychczasowego sposobu partycypacji gminy), które ułatwiłoby osobie swobodny dostęp do miejsca w zarówno publicznym jak i prywatnym domu pomocy społecznej; 4 Wyrównanie deficytów finansowych dla dps, w których przebywają mieszkańcy na starych zasadach (ewentualnie etapowo: w pierwszej kolejności dla domów pomocy społecznej dla dzieci) Zmiany w zakresie funkcjonowania domów pomocy społecznej (cd): 5 Zmodyfikowanie sposobu odpłatności członków rodziny za pobyt w domu pomocy społecznej: I wariant: w przypadku gdy członkowie rodziny uchylają się z zawarcia umowy o odpłatności za dps, bądź też nie zgadzają się na ujawnienie swoich dochodów, to planuje się wprowadzenie trybu administracyjnego ustalania odpłatności; II wariant: gmina dochodzi swoich roszczeń (zastępcze zawarcie umowy przez sąd), od członków rodziny zobowiązanych do odpłatności w przypadku uchylania się od zawarcia umowy o opłatności; 6 Umożliwienie domom pomocy społecznej pozyskiwania środków finansowych z zewnątrz (wyodrębniony rachunek dochodów własnych); 7 Odpłatność za pobyt mieszkańca w dps rozumiana jako partycypacja mieszkańca, rodziny i gminy stanowi „dochód” domu pomocy społecznej i nie może być przeznaczona na inne cele niż utrzymanie dps; 8 Wprowadzenie pięcioletniej kadencyjności dyrektorów dps (powołanie, konkurs, możliwość kierowania w kolejnej kadencji po wygraniu konkursu). Zmiana definicji dochodu minimalny dochód socjalny jako niezbędnego do oceny braku wartości i zdolności samodzielności ekonomicznej. Składnikami tego minimalnego dochodu socjalnego winien być koszyk obciążeń ekonomicznych osoby lub rodziny – przeciętne, miesięczne koszty utrzymania (wyżywienie, wydatki na odzież, czynsz za lokal, opłaty energetyczne, opłaty edukacyjne, przejazdy komunikacyjne itp.). Wartość minimalnego dochodu socjalnego powinna być określona na poziomie minimum egzystencji i powinna podlegać weryfikacji rocznej w zależności od wskaźnika inflacji. To pojęcie ma charakter pomocniczy w stosunku do stosowanych instrumentów finansowego wsparcia, czyli przyznawanych zasiłków społecznych; minimalny dochód dla osoby starszej lub niepełnosprawnej jako niezbędnego do oceny utraty sprawności zdrowotnej. Składnikami minimalnego dochodu dla osoby starszej i niepełnosprawnej winien być koszyk obciążeń ekonomicznych osoby starszej lub niepełnosprawnej – przeciętne, miesięczne koszty utrzymania (wyżywienie, wydatki na odzież, czynsz za lokal, opłaty energetyczne, opłaty edukacyjne, przejazdy komunikacyjne, wydatki związane z leczeniem i pielęgnacją itp.). Wartość minimalnego dochodu dla osoby starszej i niepełnosprawnej powinna podlegać weryfikacji rocznej w zależności od wskaźnika inflacji; kryterium klęski żywiołu lub zdarzenia losowego stosowane w wyjątkowych sytuacjach wobec grup osób, zamieszkujących obszar geograficzny dotknięty klęską żywiołową lub zdarzeniem losowym (huragan, powódź, pożar, katastrofa budowlana). W takim przypadku przy przyznawaniu świadczeń nie będzie brany pod uwagę dochód osoby lub rodziny dotkniętej klęską żywiołową lub zdarzeniem losowym. Instrumenty systemu pomocy społecznej zasiłki społeczne - instrumenty finansowej pomocy i wsparcia społecznego; dodatki do zasiłków społecznych; bon socjalny – bezgotówkowy rodzaj pomocy dla osób uzależnionych (np. od alkoholu, narkotyków itp.) do zrealizowania na zakup określonych przedmiotów użytku osobistego, artykułów spożywczych, przyborów szkolnych itp. lub poniesienia opłat miesięcznych. Forma bezgotówkowej pomocy finansowej przyznawana również przez pierwsze trzy miesiące w przypadku zgłoszenia określonej utraty wartości i zdolności społecznej; bon opiekuńczy dla osoby starszej lub niepełnosprawnej na zakup usług środowiskowych lub w instytucji całodobowego wsparcia; praca socjalna – działania pracownika socjalnego pełniącego rolę opiekuna (asystenta) rodziny lub osoby wymagającej wsparcia. Instrumenty systemu pomocy społecznej (c.d.) usługi środowiskowe w tym: grupy samopomocowe, dzienne formy aktywizujące, dzienne formy opiekuńcze, pomoc sąsiedzka, usługi instytucjonalne, w tym między innymi: domy pomocy społecznej z miejscami stałego i czasowego pobytu, domy dla samotnych matek i kobiet w ciąży, schroniska dla bezdomnych, ośrodki interwencji kryzysowej, hostele mieszkania chronione. Narzędzia systemu pomocy społecznej indywidualne kontrakty socjalne - zawierane przez Agencje Pracy Socjalnej pod warunkiem poddania się formom oddziaływania na osoby lub rodziny, które doprowadzą do ponownego odbudowania utraconych wartości i zdolności społecznych. Formy finansowego wsparcia uzależnione obligatoryjnie od zawarcia i realizacji kontraktu socjalnego; indywidualny plan pomocy – opracowywany i realizowany przy działaniach profilaktycznych w środowiskowych ośrodkach wsparcia prowadzonych przez publiczne podmioty usług socjalnych lub Agencje Usług Socjalnych. Indywidualny plan pomocy będzie opracowany i realizowany przez osoby, które nie będą zobowiązane do realizacji indywidualnego kontraktu socjalnego. Narzędzia systemu pomocy społecznej (c.d.) rodzinny wywiad środowiskowy – narzędzie, które będzie stosowane przy przyznawaniu świadczeń (pieniężnych i niepieniężnych) – będzie ono zawierało informacje niezbędne do przyznania konkretnego rodzaju świadczenia i będzie kompatybilne z innymi narzędziami systemu pomocy społecznej. Świadczenia będą przyznawane w oparciu o diagnozę i będą zróżnicowane w zależności od zakładanego celu; kontrakt aktywizacji lokalnej – stosowany wobec grup środowiskowych (samopomocowych); kontrakt „pomoc sąsiedzka” – zlecenie usługi wsparcia społecznego dla rodziny, prawnych opiekunów lub sąsiadów. Działania wspomagające i kompatybilne z projektowanymi zmianami: Realizacja projektów w ramach EFS Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 Priorytet I – Zatrudnienie i integracja społeczna Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej, którego celem jest podniesienie jakości i efektywności funkcjonowania instytucji działających w obszarze pomocy i integracji społecznej, poprzez rozszerzanie realizowanych przez nie usług, poprawę systemu monitorowania i oceny efektywności podejmowanych działań oraz inwestycje w rozwój kwalifikacji i kompetencji kadr. Projekty systemowe POKL w obszarze pomocy społecznej 1. „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji” Cel: podniesienie jakości i efektywności funkcjonowania instytucji pomocy i integracji społecznej na różnych poziomach administracji rządowej i samorządowej. Projekt zakłada stworzenie i wdrożenie modelu wymiany informacją w zakresie instrumentów oraz metod działania stosowanych w ramach aktywnej polityki społecznej. W ramach tego projektu na poziomie Marszałków Województw powstały Obserwatoria Integracji Społecznej, które są miejscem gromadzenia i wymiany informacji. Realizowane jest również pilotażowo zadanie dotyczące analizy Zasobów Pomocy Społecznej (testowanie ustawowego obowiązku, który zacznie obowiązywać jako obligo od 2015 r.) 2. „Rewitalizacja społeczna” Cel: wypracowanie – opartego na doświadczeniach praktycznych standardu działań o charakterze partnerskim łączącego różne metody i techniki pracy socjalnej, które staną się podstawą do wdrażania aktywnej integracji. Projekt ten jest ściśle powiązany z rewitalizacją infrastukturalna i do pilotażu mogły przystąpić te podmioty, które w ramach rewitalizacji poprawiły swoją infrastrukturę. Projekt kierowany jest do ludzi młodych. 3. „Zintegrowany system wsparcia zatrudnienia socjalnego i ekonomii społecznej” Cel: Podniesienie profesjonalizmu osób i podmiotów działających na rzecz integracji społecznej w szczególności realizujących politykę zatrudnienia socjalnego i budujących lokalne partnerstwa na rzecz ekonomii społecznej. Projekty systemowe POKL w obszarze pomocy społecznej (c.d.) 4. „Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej” Cel: jest zwiększenie liczby wykwalifikowanej kadry pomocy społecznej poprzez podwyższenie poziomu wiedzy, umiejętności i kwalifikacji pracowników socjalnych w ramach przeprowadzenia szkoleń z zakresu specjalizacji I i II stopnia w zawodzie pracownik socjalny, superwizji, studiów pierwszego i drugiego stopnia dla pracowników socjalnych. 5. „Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej w formie studiów podyplomowych” Cel: podniesienie jakości i efektywności zarządzania w instytucjach pomocy i integracji społecznej, a tym samym poprawa jakości działań tych jednostek i poziomu świadczonych usług poprzez zrealizowanie dwusemestralnych studiów podyplomowych z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi i finansowymi dla kadry kierowniczej jednostek pomocy i integracji społecznej z całej Polski. 6. „Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług instytucji pomocy i integracji społecznej” Cel: Opracowanie i wdrożenie standardów usług pomocy i integracji społecznej, w tym standardów pracy z bezdomnymi oraz nowych metod pracy socjalnej: animator – mediator – lokalny polityk społeczny. „Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług instytucji pomocy i integracji społecznej” Projekt realizowany w czterech komponentach: I Standardu usług pomocy i integracji społecznej kierowane do: rodzin z dziećmi, rodzin doświadczających przemocy, osób starszych, osób niepełnosprawnych, osób pozostających bez pracy. Testowane usługi to: praca socjalna, interwencja kryzysowa, poradnictwo specjalistyczne dla rodzin z dziećmi i osób niepełnosprawnych, usługi opiekuńcze dla osób starszych, trening pracy dla osób pozostających bez pracy. Ponadto modele instytucji: ośrodków pomocy społecznej, miejskich ośrodków pomocy rodzinie, powiatowych centrów pomocy społecznej, centrów integracji społecznej. „Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług instytucji pomocy i integracji społecznej” II testowanie roli pracownika socjalnego w środowiskowej pracyu socjalnej jako animatora, mediatora, lokalnego polityka; III Testowanie Modelu: Gminny Standard Wychodzenia z bezdomności: praca socjalna, steertworking, ochrona zdrowia, zatrudnienie i edukacja, partnerstwa lokalne, mieszkalnictwo i pomoc doraźna; IV Komponent informatyczny: szkolenia z SI Pomost, SAC, analityczny audyt danych, zakup sprzętu dla Jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Oczekiwane skutki społeczne zmiany systemu pomocy społecznej Zwiększenie bezpieczeństwa socjalnego obywateli, którzy znaleźli się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, którzy wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości nie są w stanie jej przezwyciężyć; Wzrost motywacji osób korzystających z systemu pomocy i wsparcia społecznego do wyjścia z trudnej sytuacji życiowej; Rozwój środowiskowych form wsparcia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a także dla osób korzystających z instytucjonalnych form pomocy; Oczekiwane skutki społeczne zmiany systemu pomocy społecznej (c.d.) Uporządkowanie rynku usług socjalnych; Zwiększenie pomagającej socjalnej; Zmniejszenie liczby osób stale korzystających z systemu pomocy i wsparcia społecznego; Poprawa wykorzystania zasobów przeznaczonych na pomoc społeczną; Lepsze współdziałanie podmiotów zaangażowanych w pomoc rodzinie; Bardziej efektywny system pomocy skoordynowany z innymi systemami wsparcia. roli pracownika socjalnego jako osoby rodzinie, poprzez wykorzystanie pracy społecznej DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ