Transcript MSI2013

Mühendislik Etiği
(Sunum8)
Etik eylemlerin değerlendirilmesi
2
Zarar Testi
Harm Test
Kısa ve uzun vadede elde edilen faydalar zararlardan fazla mı?
zarar
fayda
3
Tersten Düşünme Testi
Reversibility
Kişilerin yerleri değiştirilse idi yine de verilen kararın iyi bir seçim
olduğunu düşünür müydünüz ?
4
Meslektaş testi
Colleague Test
Acaba meslektaşlarım bu kararlar üzerine ne der?
5
Yasallık Testi
Legality Test
Yapılan seçim/alınan karar, yasaları veya
işvereninizin bir kuralını ihlal eder mi?
6
Kamuoyu Testi
Publicity Test
Yapılan seçim ve alınan karar bir gazetenin ilk sayfasında yer aldığında nasıl
durur?
7
Herkesin Yaptığı Bu mu? Testi
Common Practice Test
Ya herkes aynı şekilde davranırsa ne olur?
8
Akıllı Akraba Testi
Wise Relative Test
Ev halkından aklı eren birileri örneğin yaşlı teyzeniz veya amcanız duyarsa
ne der? Ya da onlara ne yaptığınızı anlatmak ister misiniz?
9
Gizlenme Testi
The Hiding Test
Başkalarının ne yaptığımı bilmelerini ister miyim?
10
Koku/sezgi testi
“Smell” Test
Sezgilerim bu seçimin doğru/haklı olduğunu söylüyor mu?
11
Özsaygı testi
the Self-Respect Test
Bu seçimi yaptıktan sonra kendimi nasıl hissedeceğim?
12
• “Bir şeyi öyle yapmam emredildiği veya bana kişisel yarar
sağladığı için yapıyorsam ya da tam tersi yasaklandığı veya
bana kişisel olarak zarar getirdiği için yapmıyorsam”
• bu, etik bir eylem ve etik bir düşünce yapısı değildir.
13
ETİK
‘Etik halatı’ koparsa hepimiz kaybederiz!
14
ÖRNEKLER
15
Başkasının fikrini kullanmak
• Bir proje geliştirilirken belediye teknik elemanlarından biri
başka bir mühendisin proje yaklaşımını ve düşünce
tarzını, kendi bilgisi olmadan bir diğer mühendise
açıklasa ve buna göre proje hazırlamasını istese, proje
bu tarzda gelişse ve ikinci firmada kalsa bu etik bir
davranış olur mu?
Güvenlik noksanını bildirmek
• İnşaat mühendisisiniz. Müşterinizin satmak istediği ama alıcıların
güvenlik konusunda kuşku duyduğu eski ve tarihi bir binanın
güvenlik araştırmasını yapmanız istendi. Anlaşmanız bulgularınızın
gizli kalacağı konusunda özel bir madde içeriyor. Ayrıca müşteriniz
binada herhangi bir tadilat veya tamirat yapmayacağını, binayı
olduğu gibi satacağını size bildirdi.
• Mesleğiniz gereği yaptığınız gözlem ve incelemeler sonunda yapının
sağlam olduğunu gördünüz. Ama müşteri laf arasında binanın
mekanik ve elektrik tesisatında sorunlar bulunduğunu ağzından
kaçırdı. Siz ise bu konularda yetkili ve yeterli değilsiniz, ama
biliyorsunuz ki bu açılardan da binanın yeni yerleşeceklere güvenlik
sağlaması gerek. Aksi halde çok ciddi sorunlar çıkabilir.
• Raporunuzda bu hususa kısaca değiniyor ama anlaşmanız gereği
üçüncü kişilere açıklama yapmamış oluyorsunuz.
Yaptığınız etik olarak doğru mu?
Tanıtım toplantısı
• ABCD firması yörenizde yeni faaliyete başlayan bir
malzeme satıcısı. Yörede potansiyel müşteri olabilecek
mühendisleri tanımak üzere bir günlük bir tanıtım ve
eğitim toplantısına davet etti, toplantı sırasındaki ikramlar
ve sonunda açık büfe bir yemek verdi.
• Bu toplantıya katılmak etik midir?
• Amacı tanışma ve eğitim olan böyle bir toplantıda
bulunmanız etik yönden sakıncalı değildir.
• Firmanızın çalışanlarından biri politikaya atıldı. Talip
olduğu görev kamu kurumlarından firmalara iş
dağıtabilecek bir pozisyondur ve sizin firmanız da
bundan etkilenir. Ne yapmalısınız?
• A.Hemen gidip bir pankart yaptırır, kendisini
desteklediğimi açıklarım.
• B. Seçim beyannamesinde kendisinin firmamızla olan
ilişkisini belirtmesini sağlarım.
• C. Gelecekte firmamıza faydası olur; seçim
kampanyasına maddi destek vermeliyim.
• D. Hem A hem B.
• Eğer politika ile ilgilenmesi yasaklanmış bir memur
değilseniz, bu durumda politikaya atılan arkadaşınıza
destek vermenizi yasaklayan bir şey yok. Yani A ve B
doğru yanıt sayılır. Ancak C’deki maddi desteği,
gelecekte karşılığı olacağı için vermek, desteğinizi genel
etik kurallarına aykırı bir yolsuzluk haline getirmek
yanlıştır.
• Tanıdığınız bir mühendis, bir başka mühendislik
firmasına iş başvurusu yaptı ama yanlış bilgiler verdi. Ne
yaparsınız?
A. Başvurduğu firmayı verilen bilgilerin doğru olmadığı
konusunda uyarırım.
B. Hiç bir şey yapmam; bana ne?
C. Tanıdığımı arar, başvurusunu geri çekmesini öneririm.
D. Beklerim, eğer başvurusu ciddiye alınır da işe girerse o
zaman firmayı arar bilgi veririm.
• Diyelim ki bir inşaat şirketinin sahibiyim. Eşim de İl İmar
Müdürü. Kentteki bir ihaleye katılıyorum. Eşim İhale
Komisyonunda görev alabilir mi?
• Buradaki bağlantı çok açık. İhaleyi alırsam ailemize
ekonomik açıdan çok yarar getirebilir.
• En azından, eşim üst yöneticilerini ve iş arkadaşlarını
durumdan haberdar etmelidir.
• Daha doğrusu ise İhale Komisyonunda görev
almamalıdır.
• Bir kamu kurumunun açtığı açık eksiltmeli bir ihaleye
girdiniz. Eksiltme oranları %60-%70’lere ulaşıyor.
Eksiltmeye devam eder misiniz?
• İhale: Kamu ihale kanununa göre; yazılı usül ve şartlarla
mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler
arasından seçilen birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve
ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin
imzalanması ile tamamlanan işlemlerdir.
• Açık eksiltmeli ihale: Alıcıların, bir ürün veya hizmete
ilişkin ihtiyaçlarını ilan etmesinin ardından tedarikçilerin
bu ihtiyacı karşılamak üzere teklif vermesidir.
• Açık eksiltmeli ihalelerde normal ihalelerin aksine fiyat
düşürülür. Kilit nokta alıcıların gücü olduğu için, bu tip
ihaleler büyük işletmeler açısından veya pek çok küçük
alıcıdan
talep
toplayan
aracı
ortamlarda
gerçekleştirildiğinde çok kullanışlıdır.
Durum I
• Şirketin zarar etmesi ya da ne zarar ne kar
etmesi durumu:
• Bu durumda çıkacak olası durumlar:
– Şirketin bu ihaleyi alarak prestij sağlamak
istemesi
– Şirketin kamuya hizmet vermek istemesi
– Şirketin rakiplerinin karşısında ayakta durmak
istemesi
Durum II
• Şirketin kar etmesi durumu
• Bu durumda karşılaşılacak olası sonuçlar:
– Şirketin işi kaliteyi düşürerek yapması
– Şirketin kamu için kaliteli bir iş yapması
– Şirketin eksik iş yapması veya işi yarıda bırakması
DURUM III
–
–
–
–
–
–
Yolsuzluk ve rüşvet durumu
Bu durumda HAYIR deriz, gerekçeler:
Toplumun ahlak değerlerine tamamen aykırı olması
Ekonomik gelişmeyi zedelemesi
Piyasanın işlerinin bozulması
Üretilen hizmetin toplumun her kesimine eşit şekilde
ulaşmaması
– Kurallara aykırı davranmanın, işi gereği gibi
yapmamanın kabul edilemez olması.
Ford Pinto Örneği
1978'de hukukçular, Ford Motor Company'i, saatte 20 mil
hız yaparken arkadan bir darbe sonucu benzin deposunun
delinip arka koltuktaki yolcuların yanarak can vermesine yol
açabilecek bir duruma dayanıklı olmayan Ford Pinto'yu
bilinçli olarak üretmiş olmakla suçladılar (Fielder ve Birsch,
1994).
Ford Pinto, Amerikan otomobil endüstrisi için çok önemli bir
otomobildir. Ford'un ilk nesil volkswagen golf'e cevabıdır.
O yıllarda otomobillerin geliştirilme süreçleri 4 yıl
civarindayken, 2 yıldan biraz daha uzun bir zamanda
geliştirilip piyasaya sürülmüştür.
Bu acele ile ölümcül bir hata yapan Ford mühendisleri,
aracın benzin deposunu bagajın hemen altına egsozun
yanına konumlandırmışlardır. 1960'larda üretilen bu
otomobillerin yakıt tanklarının patlamaya eğimli oldukları
anlaşılmıştı.
Şirket, bu arıza nedeniyle oluşabilecek kazalar sonucunda
ödenecek tazminat ile otomobillerin yeniden tasarımının
maliyeti arasında bir karşılaştırma yapmış, sonuçta tazminat
ödemenin daha az külfetli olduğuna karar verilmişti.
Ürün geliştirmede güvenlik ve güvenirlik ilk sırada yer
almadığı için araç piyasaya sürüldü. Bir taraftan da tank
konstrüksiyonu için fayda-maliyet çalışması sürüyordu.
Bu sırada 180 ölü,180 yaralı ve 2100 yanmış araba ile
toplam 49.5 milyon$ lık bir maliyetin altına girilmişti.
Bu tip bir hatanın ortadan kaldırılması için 11$ lık maliyet
hesaplanmıştı. Bu tüm arabalara yansıtıldığında 137 milyon
$’lık bir meblağa ulaşıyordu.
1978 yılında bu hatadan kaynaklanan bir kaza için açılan
bir davada Ford firması 128 milyon$ lık bir tazminat
ödemeye mahkum edildi. Aynı yıl verilen bir diğer
kararla,1.5 milyon Ford Pinto firma tarafından piyasadan
toplandı. Bu miktar yıllık maliyetin 3 katı civarındaydı.