Transcript Dosyayı İndir

KALITIM
• Canlılar arası çeşitliliğin temelinde kalıtsal
karakterler bulunur. Kalıtsal karakterler
genlerin yapı ve bilgisiyle ilgili olduğu için
üreme olayıyla ebeveynlerden yavrulara
aktarılır.
• Anne ve babadan gelen kromozomlar
sayesinde gelen genlerin, baskınlığına ve
çekinikliğine göre de yavrunun özellikleri
ortaya çıkar.
•
•
•
•
•
•
Bezelyede baskın ve çekinik karakterler;
Uzun boyluluk  kısa boyluluğa,
Kırmızı çiçek
 beyaz çiçeğe
Sarı tohum
 yeşil tohuma,
Yuvarlak tohum  buruşuk tohuma,
Sarı meyve
 yeşil meyveye baskındır.
•
•
•
•
•
•
İnsanda baskın ve çekinik karakterler;
Siyah saç rengi  Sarı saç rengine,
Siyah göz
 Yeşil ve Mavi göze,
Siyah ten
 Beyaz tene,
Kıvırcık saçlılık  Düz saçlılığa,
A ve B kan grubu  0 kan grubuna
baaskındır.
Homozigot (arı döl): Yavruda
karakteri oluşturan iki geninde aynı
yapı, şekil ve özellikte olmasıdır.
(AA, aa, BB, bb gibi)
Baskın özellik  Baskın gen  Baskın gen
( AA)
( A)
( A)
Çekinik özellik  Çekinik gen  Çekinik gen
(aa)
(a)
(a)
Heterozigot (melez döl): Yavruda karakterleri
oluşturan iki geninde farklı yapı, şekil ve
özellikte olmasıdır.(Aa, Bb, Ee gibi)
Melez özellik  Baskın gen  Çekinik gen
( Aa)
AA
Aa
aa
( A)
( a)
baskın karakter
homozogot 
baskın karakter
heterozigot 
çekinik karakter
homozigot 
• Genotip: canlını kromozomlarındaki
(genler) genetik bilgidir. Kromozomların en
küçük yapı birimi genler olduğu için
genotipler genlerce oluşturulur.
• Fenotip: anne ve babadan üreme olayı ile
yavruya aktarılan genler tarafından
oluşturulan karakterlerin dış görünüşüne
denir. Canlının fenotiplerinin oluşmasında
gen-çevre etkileşmesi görülür.
İnsanda Cinsiyetin
Belirlenmesi
• İnsanda tüm karakterlerin oluşmasından
genler sorumludur. Benzer şekilde cinsiyet
de genler tarafından belirlenir.
• İnsan vücut hücrelerinde 46 kromozom
bulunurken, üreme hücrelerinde 23
kromozom bulunur.
• Yumurta ve spermin genotipi;
Dişi birey
Erkek birey
44+XX
44+XY
22+X
Yumurta
22+X
22+Y
Sperm 1
Sperm 2
22+X
+
yumurta
22+X
yumurta
22+X
44+XX
Dişi Yavru
44+XY
Erkek Yavru
sperm 1
+
22+Y
sperm 2
Zigot ve cinsiyetin oluşumu
Eşeye (Cinsiyete) Bağlı
Özelliklerin Kalıtımı


Karakterleri oluşturan genlerin yapı ve
işleyişi bozulursa kalıtsal hastalıklar ortaya
çıkar ve üreme olayı ile nesillere aktarılır.
Bu hastalıklara renk körlüğü, hemofili
(kanın pıhtılaşmaması), altı parmaklılık,
derinin renksiz olması (albinoluk) örnek
olarak verilebilir. Bu kalıtsal hastalıkların
bazıları eşey kromozomları üzerinde
taşınır.
 A-Renk Körlüğü (Daltonizm): Bu rahatsızlık
gözün retinasında bulunan, kırmızı ve yeşil
renkleri algılayan duyu almaçlarının
çalışmasının bozulması sonucu oluşur. X
kromozomundaki çekinik genler tarafından
oluşturulur.
Renk Körlüğü Şu Şekilde Oluşur:







r
R
XRXR
XRXr
XrXr
XRY
XrY
 Hastalık geni (çekinik)
 Normallik geni (dominant)
 Normal Dişi Birey
 Normal (Taşıyıcı) Birey
 Hasta Dişi (Renk Körü) Dişi Birey
 Normal Erkek Birey
Hasta Erkek (Renk Körü) Birey

B-Hemofili (Kanın Pıhtılaşmaması):
 Bu hastalıkta kanın pıhtılaşması için
gerekli bazı proteinler üretilemez ve
yaralanmalarda kan pıhtılaşıp yara
kabuğu oluşmaz.,
 X kromozomlarındaki çekinik genler
tarafından oluşturulur.
Hemofili Şu Şekilde Oluşur:







h
H
X HX H
X HX h
X hX h
X HY
XhY







Hastalık geni (çekinik)
Normallik geni (dominant)
Normal Dişi Birey
Normal (Taşıyıcı) Birey
Hasta Dişi (Hemofili) Dişi Birey
Normal Erkek Birey
Hasta Erkek (Hemofili) Birey
Soru 1:
• Renk körlüğü geni taşıyıcı bir anne ile
sağlıklı bir babanı;
• A) kız çocuklarının taşıyıcı olma
olasılığı nedir?
• B) erkek çocuklarının renk körü olma
olasılığı nedir?
Çözüm 1:
• Anne: XRXr
XRXr
Baba: XRY
XRY
X RY
X rY
X RXR
X RXr
%25
%25
%25
%25
Sağlıklı erkek
Hasta erkek
Sağlıklı kız
Taşıyıcı kız
• A) kız çocuklarının taşıyıcı olma
olasılığı: %25’dir.
• B) erkek çocuklarının renk körü olma
olasılığı: 525’dir.
Soru 2:
• Hemofili geni taşımayan bir anne ile
hemofili bir babanın hemofili erkek
çocuklarının doğma olasılığı nedir?
Hazırlayan :
Emine AYDIN
Fen ve Teknoloji Öğretmeni
Merkez Atatürk İlköğretim okulu
Çamlıdere/Ankara
