Transcript Güneş Vakfı İlim-Kültür ve Sanat Merkezi İnsan Hakları Kavramı ve Adli Tıp Prof.Dr.

Güneş Vakfı
İlim-Kültür ve Sanat Merkezi
İnsan Hakları Kavramı ve Adli Tıp
Prof.Dr. Ahmet Nezih KÖK
Atatürk Üniversitesi
Erzincan Hukuk Fakültesi Dekanı ve
Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı
Güneş Vakfı 23 Aralık 2005
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 2
 Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru,milli
dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan
haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine
bağlı,başlangıçta belirtilen temel ilkelere
dayanan, demokratik,laik ve sosyal bir hukuk
devletidir.
İnsan Haklarının Tanımı
 İnsanın, salt insan olarak dünyaya gelmesi
nedeni ile kazandığı vazgeçilemez,
devredilemez ve dokunulamaz olan, kişiliğe sıkı
sıkıya bağlı haklarıdır.
İnsan Haklarının Sınıflaması



* Negatif Statü Hakları
* Pozitif Statü Hakları
* Aktif Statü Hakları
Dünyada İnsan Haklarının Gelişim Süreci
1215 Magna Charta Libertatum
 Feodalite – Burjuvazi
 Aydınlanma Dönemi
 Sanayi Devrimi
 Fransız İhtilali
 1. ve 2. Dünya Savaşı
 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Türkiye’de İnsan Haklarının Gelişim Süreci
Osmanlı Dönemi
 1808 Sened-i İttifak
 1839 Tanzimat Fermanı
 1856 Islahat Fermanı
 1876 Kanuni Esasi
Cumhuriyet Dönemi
23 Nisan 1920
 29 Ekim 1923
 1 Aralık 1948
 1954 AİHS
 1961 ve 1982 Anayasaları
 1982 Anayasası

Yaşam Hakkı
 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
Md. 3
 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Md. 2
 Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası Md. 17
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 17
(Nasıl bir yaşama hakkı ?)
Herkes yaşama,maddi ve manevi varlığını koruma
ve geliştirme hakkına sahiptir.
 Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller
dışında,kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz,
rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi
tutulamaz.
 Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz,kimse insan
haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tabi tutulamaz.

Tarihsel Süreç
İnsan
Sağlık
Tıp
Hekim
Toplum
Düzen
Hukuk
Hakim
Hukuk nedir?
 Toplumsal yaşantıdan doğan ilişkileri adaleti
gerçekleştirmek için düzenleyen ve etkisi,
devletin zorlayıcı gücü ile sağlanan kuralların
bütünüdür.
Suç ve Suçlu Kavramı
 Suç oluştu mu?
 Suçu kim işledi?
 Suçlu nasıl yargılanmalı?
 Suçun infazı nasıl sağlanmalı?
Mahkemenin amacı maddi gerçeğe hukukun
onayladığı yollardan ulaşmaktır. (CMUK 254)
Yüklenen suç, hukuka uygun bir şekilde elde
edilmiş her türlü delille ispat edilebilir . (CMK
217/2)
Zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir.
Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi
(Kanunilik İlkesi)

( Türkiye Cumhuriyeti
Anayasası Madde 38/1)
Kimse,işlediği zaman
yürürlükte bulunan kanunun
suç saymadığı bir fiilden
dolayı cezalandırılamaz;
kimseye suçu işlediği zaman
kanunda o suç için konulmuş
olan cezadan daha ağır bir
ceza verilemez.

(Türk Ceza Kanunu Madde 2/1)
Kanunun açıkça suç saymadığı
bir fiil için kimseye ceza
verilemez ve güvenlik tedbiri
uygulanamaz. Kanunda yazılı
cezalardan başka cezalardan ve
güvenlik tedbirlerinden başka bir
ceza ve güvenlik tedbirine
hükmolunamaz.
Suçu ispat edilene kadar her
sanık masumdur
( Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38/4)
Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse
suçlu sayılamaz.
Cezaların Şahsiliği İlkesi
( Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38/6)
(Türk Ceza Kanunu Madde 20)
Ceza sorumluluğu şahsidir
Adil Yargılanma Hakkı
Delil - Kriminalistik
Dava konusu olayın gerçekliğini ortaya
koymaya yarayan ispat aracına delil
denir.
Kriminalistik, suçun ve suçlunun ortaya
çıkarılması uğraşısıdır.
Bilirkişi CMK Madde 63
Adli Tıp
Tıbbi Bilgilerin Adaletin Gerçekleştirilmesi
İçin Hukukun Hizmetine Sunulduğu
Multidisipliner Bilim Dalıdır.
Ülkemizde
Adli Hekimlik Hizmetlerinin Yürütülmesi
 Sağlık Bakanlığı
 Adalet Bakanlığı
 Üniversiteler
Adli Hekimlik Hizmetleri
 Canlıda
Çeşitli hususlarda verilen
raporlar
 Ceset Üzerinde
Tıbbi ölü muayenesi
(U.H.K 215)
Otopsi ve Mezar açma
(CMK 86-89)
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası madde 90
Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
 4 Kasım 1950’de Roma’da imzalandı.
 Türkiye 1954’de Sözleşmeyi imzaladı.
 Türkiye 1987’de Avrupa İnsan Hakları Komis-
yonuna Bireysel Başvuru Hakkını Kabul etti.
 Türkiye 1989 yılında Avrupa İnsan Hakları
Divanı’nın (Mahkemesi) zorunlu yargılama
yetkisini kabul etti.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin
Özellikleri








Sözleşme ile birey uluslararası hukukta suje olmuştur.
Bireysel başvuru hakkı sözleşmenin özüdür.
Sözleşmenin sağladığı güvence ikincildir.
Devlet başvurusu ortak güvencedir.
Sözleşme karşılıklılık ilkesine dayanmaz.
Sözleşme ulusal hukuku etkiler.
Sözleşme temel hakların nasıl kısıtlanacağını gösterir.
Sözleşme devletlerin çekince koyma haklarını
kısıtlamıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye
ile İlgili Kararlarında Belirtilen Hak İhlalleri
Yaşama Hakkı madde 2
İşkence Yasağı madde 3
Soruşturmanın Etkinliği
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin
Türkiye İle İlgili Kararlarında
Adli Tıp
Kaya / Türkiye Davası 19 Şubat 1998
Yaşama hakkı/ateşli silah yarası/ ölü muayenesi yeterli
görülmüş
 Sözleşmenin 2.maddesinin ihlal edilmesi suretiyle
hukuka aykırı bir şekilde öldürüldüğü iddiasının
kanıtlamadığına oybirliğiyle karar vermiştir.
 Devletin yetkili makamlarının şahsın öldürülmesi
olayıyla ilgili olarak etkili bir soruşturma yürütmemiş
olmaları dolayısıyla Sözleşmenin 2.maddesini ihlal
ettiklerine bire karşı sekiz oyla karar vermiştir.
 10.000 İngiliz sterlini tazminat 17.000 ingiliz sterlini
mahkeme masrafı

Tanlı / Türkiye Davası 10 Nisan 2001
 Yaşama hakkı /gözaltında ölüm/ yetersiz otopsi
 Bire karşı altı oyla 2.maddenin ihlal edildiğine
 Sorumlu Devletin yetkilileri tarafından Tanlı’nın
ölümünün gerçekleştiği şartlar hakkında etkili ve
yeterli bir soruşturma yapılmadığı için
2.maddenin ihlal edildiğine oybirliğiyle
 68754 İngiliz sterlini tazminat ve 9760 İngiliz
Sterlini mahkeme masrafı ödemesine oybirliğiyle
Sonuç:
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hükümleri iç
hukukumuzun bir parçasıdır.
 Devletin yetkilileri soruşturmayı nitelikli yapmalıdırlar.
Bu nedenle adli tıp uygulamalarında nitelikli,uzman
hekimlerle çalışma sağlanmalı,teknolojik olanaklar
kullanılmalıdır.
 Mahkemece verilen tazminat yaptırımlarının, ihmali
görülen kişilere devletçe rücu edileceği
unutulmamalıdır.

Saygılarımla ...