Transcript przyspieszony_rozwoju_2

Psychologia rozwoju człowieka
Robert Lauks
Periodyzacja rozwoju
1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż.
-------- Narodziny-------2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż.
w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1 m.ż.
3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż.
4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż.
5. Średnie dzieciństwo: 6, 7, r.ż. do 11, 12 r.ż.
6. Okres dorastania: 11, 12 r.ż. do 17, 18, 20 r.ż.
7. Wczesna dorosłość: 17, 18, 20 r.ż. do 40, 45 r.ż.
8. Średnia dorosłość: 40, 45 r.ż. do 60, 65 r.ż.
9. Późna dorosłość: 60, 65 r.ż. do ---------------Śmierć---------
I. Rozwój motoryczny
• Po piątym roku życia główny kierunek rozwoju
obejmuje sferę kontroli bardziej precyzyjnych
ruchów angażujących mniejsze grupy mięśni.
Biorą one udział w takich czynnościach jak
rzucanie i chwytanie, pisanie i posługiwanie się
narzędziami.
Od czego zależy rozwój motoryczny
a) Najpierw pojawiają się odruchy, a dopiero
później czynności dowolne.
b) Mięśnie prążkowane, które rozwijają się przez
całe dzieciństwo kierują ruchami dowolnymi.
Gdy są dostatecznie dojrzałe, możliwa jest
koordynacja czynności dowolnych
c) Rozwój ruchowy wykazuje możliwe do
przewidzenia sekwencje zmian. Wyróżniamy
dwa prawa dotyczące kierunku rozwoju:
– prawo następstwa cefalokaudalnego –prawo następstwa proksymodyskalnego –
d) można ustalić normy rozwoju ruchowego.
Rozwój ruchowy przebiega we wczesnym
dzieciństwie w sposób możliwy do przewidzenia
Normy dotyczące różnych rodzajów czynności
dowolnych tj. siedzenie, stanie, sięganie,
chwytanie są używane przy ocenie rozwoju
umysłowego do momentu, kiedy można stosować
testy inteligencji oparte na zadaniach werbalnych.
PROBLEM – TESTU NA INTELIGENCJĘ
DLA DZIECI 3 – 5 letnich
• e) zachodzą różnice w tempie rozwoju
motorycznego. Rozwój ruchowy w szczegółach
różni się u poszczególnych jednostek. Pewne
czynniki przyspieszają, inne zaś opóźniają tempo
rozwoju ruchowego.
Etapy rozwoju lokomocji
1. przewracanie się z boku na bok.
2. przewracanie się z pleców na brzuszek i na
odwrót ( 6 m-c)
3. pełzanie – wykorzystanie siły rąk, nogi
odgrywają rolę pomocniczą
4. raczkowanie
5. samodzielne stanie, trzymając się czegoś (9 m6. pierwsze samodzielne kroki (około 1 roku)
7. dziecko samodzielnie chodzi – kroki krótkie i
niepewne, dla utrzymania równowago pomaga
sobie rękami
• 8) Przed ukończeniem 2-go roku życia dzieci
umieją chodzić bokiem, tyłem, stać na jednej
nodze przy pewnej pomocy. Potrafią stąpać na
czubkach palców
9) 2 lata – wspinanie się. Dziecko potrafi wejść i
zejść ze schodów. Wchodzi w pozycji
wyprostowane z pomocą poręczy schodów lub
ręki osoby dorosłej. Do zrobienia kroku używa
zawsze tej samej nogi. W tym wieku dziecko
potrafi zbiegać i wbiegać na nieduże wzniesienia.
10) 3 lata - wchodzi po schodach, stawia nogi
naprzemiennie, omija przeszkody
• 11) 6 lat – biegnąc unosi kolana, stawia nogi na
palcach, kroki są dłuższe ruchu harmonijne.
12) 7 lat – porusza się podobnie do człowieka
dorosłego
13) 11-12 lat – dziecko opanowuje różnego
rodzaju umiejętności sportowe (pływanie, jazda
na łyżwach i nartach).
• Rower: Jazda na rowerku 3- i 2-kołowym. Drugi rok życia
dzieci pchają przed siebie rowerek. W 3 lub 4-tym roku życia
przy dobrych warunkach (możliwości uczenia się) każde
dziecko potrafi jeździć na rowerku 3-kołowym. Około 6-tego
roku życia, a czasami wcześniej dzieci dorastają do roweru 2kołowego.
Etapy rozwoju chwytania i manipulacji
a) chwyt dowolny – 4,5 m. dz. usiłuje uchwycić
przedmiot, kierując ku niemu obie ręce,
b) chwyt dłoniowy – prosty – ok. 5,6 m. ż. dz.
chwyta przedmiot, nakrywając go całą dłonią,
kciuk nie bierze udziału.
c) chwyt nożycowy – 7,8 m. ż. dz. posługuje się
kciukiem ( ruchy przywodzenia i odwodzenia ).
d) chwyt pęsetkowy – 9 m. – przeciwstawianie
kciuka pozostałym palcom.
e) chwyt szczypcowy – ok. 12 m. – chwyt
związany z precyzyjnym trzymaniem małych
przedmiotów
Sprawność samodzielnego jedzenia
• druga połowa I – roku – niemowlęta próbują
trzymać butelkę, kubek, sięgają po łyżeczkę.
• 8 m. ż. – umieją trzymać włożoną do ust butelkę.
• 9 m. ż - potrafią włożyć but. z powrotem do ust.
• 11, 12 m. ż. – niemowlę potrafi trzymać
samodzielnie kubek i próbuje samodzielnie jeść
łyżeczką.
• Pod koniec 2 r. ż. umie posługiwać się widelcem
oraz łyżką. W 6 r. ż większość dzieci opanowała
sprawności związane z samodzielnym jedzeniem
Rzucanie i chwytanie piłki.
• a) 2 r. ż. – niektóre dz. toczą, próbują rzucać
piłkę.
• b) 4 r. ż. niewiele dz. potrafi dobrze rzucać i
chwytać.
• c) 6 r. ż. – większość dz. umie wykonywać te
czynności.
• Rozwój praksji – dz. staje się coraz bardziej
samodzielne w dziedzinie samoobsługi prostych
ruchów narzędziowych.
Lateralizacja – pojęcie, rodzaje, rozwój, znaczenie i
sposób badania.
• Rodzaje:
• a) praworęczna – polega na posługiwaniu się
prawą ręką,
• b) leworęczna – polega na posługiwaniu się lewą
ręką,
• c) oburęczna – inaczej lateralizacja nie ustalona.
Polega na wykonywaniu czynności jednakowo
sprawnie zarówno prawą, jak i lewą ręką z tą
samą szybkością.
Próby lateralizacji wg. Rene Zazzo
•
•
•
•
•
•
PRÓBA 1. „ Odkładanie kart”
PRÓBA 2. „ Marionetka”.
PRÓBA 3. „Patrzenie przez dziurkę w kartonie”.
PRÓBA 4. „Zaglądanie do kalejdoskopu”.
PRÓBA 5. „Klasy”.
PRÓBA 6. „Kopanie piłki”.
MOWA
• Krzyk
• Głużenie - 1-3 mc
(agu, ge, khe, gli, gli, ebw)
• Gaworzenie - ok.6 mca
(ga-ga, ma-ma-ma, ugh-uhf
• Mowa - od 1 roku
MOWA
Mowa dziecka rocznego
• wymawia pierwsze wyrazy np. mama, tata, ma,
da. Słowo kojarzy z konkretnym przedmiotem,
który widzi, dotyka. Powtarza za dorosłym
proste wyrazy.
• Dziecko w tym wieku przestawia sylaby,
zastępuje głoski trudniejsze łatwiejszymi.
Wypowiada samogłoski a, o, u, e, y, i, spółgłoski
m, p, b, a czasem t,d.
Mowa dziecka dwuletniego
• Dziecko wypowiada coraz więcej wyrazów, a
nawet zaczyna tworzyć zdania - na początku są
to zdania dwu i trójwyrazowe, często bez
czasownika.
• Do oznaczania czynności fizjologicznych i ruchu
używa czasowników w bezokoliczniku. Głoski
s,z,c,dz może zamieniać na ś,ź,ć, dź .
Mowa dziecka trzyletniego
Powinno wymawiać wszystkie samogłoski: a, ą, e,
ę, o, u, i, y, a także następujące spółgłoski :
Dziecko w tym wieku może jeszcze przestawiać sylaby i
zniekształcać słowa, ale powinno już wymawiać zdania
rozwinięte. Często pojawiają się neologizmy - wyrazy
wytworzone przez dziecko. Może pojawić się niepłynność mowy
(najczęściej proces rozwojowy). Trzylatek potrafi powiedzieć
swoje imię. To okres, w którym dziecko bardzo interesuje się
otaczającym światem i zaczyna zadawać mnóstwo pytań. W
mowie dziecka mogą pojawić się głoski s,z,c,dz, ale ich brak jest
jeszcze normą. Podobnie jest z głoskami sz, rz, cz, dż, r, które są
zastępowane głoskami s,z,c,dz, l.
Mowa dziecka 4-letniego
• w wieku 4 lat powinno też nauczyć się wymawiania
głosek: s, z, c, dz,
• W mowie nadal pojawiają się neologizmy, choć coraz
rzadziej. Dziecko w tym wieku powinno umieć
opowiedzieć krótką bajkę. Powinno posługiwać się, ze
zrozumieniem, wyrażeniami przyimkowymi (nad, pod,
obok itp.), a także rozpoznawać kolory. Czterolatek
zadaje bardzo dużo pytań. Jego wypowiedzi wybiegają
poza aktualnie przeżywaną sytuację - powinien on umieć
powiedzieć o przyszłości i przeszłości. Brak głosek
sz,rz,cz,dż,r jest nadal normą.
Dziecko 5-letnie
• w wieku 5 lat powinno też nauczyć się
wymawiania głosek: sz, ż, cz, dż, r,
• Dziecko w tym wieku tworzy wypowiedzi
wielozdaniowe, poprawne gramatycznie,
dokonuje autokorekty i chętnie poprawia
wypowiedzi innych osób. Często pojawia się
hiperpoprawność w wyniku nowoopanowanej
głoski (np. lustro - rustro) - jest to zjawisko
rozwojowe i szybko mijające.
Dziecko 6-letnie
• Powinno wymawiać wszystkie głoski: samogłoski
i spółgłoski
• Dziecko w tym wieku powinno mieć opanowaną
dźwiękową stronę języka, mówić poprawnie,
zachowując właściwy akcent, rytm i melodię. W
tym wieku, po raz kolejny może pojawić się
problem niepłynności mowy, którego przyczyną
może być stres związany z pójściem do szkoły i
przygotowaniem do niej.
ROZWÓJ POZNAWCZY / SPOŁECZNY
• Koncepcje rozwoju poznawczego są różne –
spośród wielu wybrano:
• J. Piageta
• E. Eriksona
• J Piaget:
• - jego koncepcja rozwoju, korzystając ze swego
umysłu, aktywnie konstruuje własne zasoby
wiedzy
Piaget etapy rozwoju myślenia:
Dziecko w wieku
przedszkolnym
- charakterystyka
Myślenie
• Myśli egocentryczne
• Nie umie szeregować
• Operuje wyobrażeniami ale nie rozumie
przekształceń
• Klasyfikuje wg jednego wymiaru i nie dostrzega
zależności między klasami
• Zdobywa wiedzę dzięki zmysłowej manipulacji
• Brak niezmienników – pojęć stałości
Sfera emocjonalno -społeczna
• Ma trudności z kontrolowaniem zachowańprzewaga spontaniczności, impulsywności
• Prezentuje zmienność reakcji z sytuacji na
sytuację
• Jest nastawiony na inicjowanie działań i
czerpanie przyjemności z ich realizacji
• Ma niską tolerancję na stres, napięcia
• Łączy je silne więzi z rodzicami, dlatego robi
wiele by uzyskać ich akceptację
Źródła trudności
•
•
•
•
•
•
•
•
Zabawa
Potrzeba zmysłowej manipulacji
Percepcja ważniejsza od wiedzy
Trudność z uogólnianiem doświadczeń
Nieokiełznana ciekawość
Egocentryzm
Niska tolerancja na stres
Niekończona inicjatywa
Cele pracy z umysłem
przedszkolaka
•
•
•
•
Utrzymanie ciekawości
Inicjatywa – różnorodne działania i błędy
Praca pod kierunkiem dorosłego i w grupie
Warunki do doświadczania zmian w świecie
Myślenie przedszkolaków –
możliwości jego rozwoju
•
•
•
•
•
•
•
Zmysłowa manipulacja i eksperymentowanie
Zabawy orientacyjne (ciało i przestrzeń)
Szukanie rytmów
Szukanie przyczyn i przewidywanie skutków
Liczenie (prawidłowości i numerowanie)
Szeregowanie i klasyfikowanie
Ćwiczenie pojęć stałości
Próby Piegetowskie - materiał
Fazy rozwoju psychospołecznego wg Eriksona
Dziecko w wieku
szkolnym charakterystyka
Myślenie
• Rozumuje logicznie ale w oparciu
konkrety
• Rozumie przekształcenia
• Umie szeregować i klasyfikować
• Stopniowo opanowuje niezmienniki
• Potrafi przyjąć różne punkty widzenia
o
SFERA EMOCJONALNO - SPOŁECZNA
• Rozwija relacje rówieśnicze i korzysta z
porównań społecznych
• Nastawienie na efekt rozwija w nim zachowania
do kooperacji i rywalizacji
• Na bazie doświadczeń i informacji zwrotnych
rozwija samoocenę i postawy wobec siebie
samego
• Jest coraz bardziej ukierunkowany na cel , pracę
• Uczy samokontroli
Źródła trudności
•
•
•
•
•
Zabawa a cel
Energia i ruchliwość
Krótkotrwała koncentracja
Stopniowe nabywanie niezmienników
Brak rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego
Praca z umysłem ucznia – jej cele
•
•
•
•
•
Rozwijanie kierowania zasobami uwagi
Kształtowanie sfery emocjonalno-motywacyjnej
Nabycie konkretnych umiejętności szkolnych
Nabywanie niezmienników
Rozwój koordynacji wzrokowo ruchowej
Myślenie uczniów – możliwości
jego rozwoju
•
•
•
•
•
•
Działanie na konkretach
Wyciąganie wniosków, przewidywanie
Doświadczanie celowości działań
Poznawanie wlasnych mozliwości i ograniczeń
Działanie na konkretach
eksperymentowanie
TEST WESCHLERA 5 – 16 lat
• SKALA SŁOWNA
• SKALA BEZSLOWNA - WYKONANIOWA
• Wiadomości (np. pytanie "z czego robi się
ubrania?") - posługiwanie się wiadomościami
zgromadzonymi w pamięci długotrwałej.
• Powtarzanie liczb (np. pytanie "proszę
powtórzyć liczby: 1 5 7 2") - bada zdolność do
koncentracji, uwagi, możliwości uczenia się,
posługiwania się wzorcami i zmieniania ich.
• Słownik (np. pytanie "co to jest kolumna?") bada ogólną inteligencję słowną, używanie
języka i zdolność uczenia się słownego,
zainteresowania i doświadczenia badanego,
wykorzystywanie zdobytej edukacji.
• Arytmetyka (np. pytanie "ile długopisów
można kupić za 63 zł., jeśli jeden kosztuje 9 zł.?")
- bada rozumowanie liczbowe koncentrację i
uwagę, rozumowanie logiczne, abstrakcyjne
• Rozumienie (np. pytanie "co zrobisz, jeżeli
znajdziesz na ulicy dowód osobisty?") - bada
wiedzę dotyczącą reguł społecznych, moralnych,
• Podobieństwa (np. pytanie "w czym są
podobne rzeka i ocean?") - badają abstrakcyjne
rozumowanie logiczne, myślenie asocjacyjne,
operowanie pojęciami.
• Braki w obrazkach (brakuje istotnego detalu
np. brak drzwi na rysunku domu) - badają
kontakt z rzeczywistością, świadomość
elementów otoczenia, percepcję związku całości
z częściami figur, zdolność spostrzegania.
• Porządkowanie obrazków (przedstawiane są
obrazki stanowiące elementy historyjki) - bada
rozumienie sytuacji interpersonalnych,
umiejętność przewidywania konsekwencji.
• Wzory z klocków (prosi się o ułożenie wzoru z
kolorowych klocków, wg wzoru na pokazywanym
obrazku) - badają koordynację wzrokoworuchową, zdolności analizy i syntezy,
• Układanki (przedstawiane są elementy pewnej
figury, które należy złożyć) - badają zdolność do
rozróżniania podobnych konfiguracji,
umiejętność analizy i syntezy, koordynację
wzrokowo-ruchową, szybkość manipulacji.
• Symbole cyfr (przedstawiane są cyfry i
symbole je zastępujące, osoba badana proszona
jest o zastąpienie szeregu cyfr tymi symbolami) badają zdolności uczenia się, koncentrację,
pamięć krótkotrwałą, koordynację wzrokoworuchową.
Fazy rozwoju seksualności
1. Niemowlęcy i poniemowlęcy (0-3 rż)
- ciekawość i eksploracja własnego ciała
- trening czystości
- ciało swoje i innych traktuje naturalnie
2. Przedszkolny (3-7 rż)
- eksploracja ciała –wzrost
- zabawy w dom
- pytana „skąd się wziąłem”
- autoerotyzm (10% dzieci)
- fizjologiczny ekshibicjonizm
- wulgaryzmy
2. Przedszkolny (3-7 rż)
- poczucie przynależności do płci
- różnicowanie psychiczne cech płci
- zazdrość wobec rodziców
- ciekawość seksualna
- fantazje i twórczość erotyczna
3. Szkolny (7 -11 rż)
- separatyzm płci i antagonizm
- fascynacja dorosłymi własnej płci
- porównywanie narządów płciowych, wspólna
masturbacja
- identyfikacja z własna płcią
- erekcje w wyniku bodźców nieseksualnych
3. Szkolny (7 -11 rż)
- potrzeba intymności
- potrzeba oparcia i więzi z rówieśnikami
- skłonność do obnażania się przed dorosłymi
(7%)
- poczucie tożsamości
4. Dojrzewanie:
- autoerotyzm
- fantazje seksualne
- zainteresowanie własną płcią
- związki heteroseksualne
- inicjacja i kontakty seksualne
Uczeń w okresie
dorastania charakterystyka
Myślenie
• Początki rozumowania formalnego (abstrakcyjnego i
hipotetyczno-dedukcyjnego)
• Rozwój umiejętności wyciągania ogólnych wniosków, co
sprzyja pojawianiu się i rozwoju:
• -refleksyjności
• -krytycyzmu
• -formułowania własnych opinii
• -metaforycznego ujmowania zdarzeń
• -niezależności od sądów innych osób
SFERA EMOCJONALNO-SPOŁECZNA
•
•
•
•
•
Wzrost wrażliwości zmysłowej
Zachwianie równowagi emocjonalnej
Zachwianie wewnętrznej równowagi
Próby uniezależniania od rodziców i osób dorosłych
Nawiązanie relacji z rówieśnikami tej samej i przeciwnej
płci
Rozmyślania o:
• systemie wartości
• przyszłym zawodzie i typie kształcenia
• tożsamości seksualnej
Separatyzm w okresie dojrzewania
• Poczucie przynależności, czyli świadomość "my"
cechującego członków.
• Zasada odrębności powodująca, że inni są
określani w kategoriach "oni" lub "wy".
• Wspólne wartości i wypływające z nich normy.
• Wewnętrzna organizacja grupy (??)
Przyczyny psychologiczne
•
•
•
•
•
•
alienacja i osamotnienie młodych
bunt wobec dorosłych, zasad i norm
brak skierowania na wartości ogólne
zagrożenie beznadziejnością
brak poczucia własnej wartości
adaptacja obronna jednostki
Czy pytamy samych zaintersowanych ?
Przyczyny psychospołeczne
• umasowienie i demokratyzacja kultury;
• powojenna eksplozja demograficzna i
odmłodnienie społeczeństwa, a wraz z tym
wzrost ilościowy i jakościowy poziomu
wykształcenia.
• wydłużony okres wejścia w dorosłość
• rozbieżność między sferą wartości
deklarowanych a praktyką życiową dorosłych
Bunt przeciwko:
• instytucjom socjalizującym (szkołom, kościołowi);
• instytucjom masowego komunikowania (telewizja,
prasa);
• instytucjom rozpowszechniania kultury (kina,
teatry);
• instytucjom represyjnym i wyposażonym w sankcje
(państwu, prawu);
• innym instytucjom o sztywno określonych
przepisach działania (może należeć do nich rodzina).
Rozwój moralności – społeczny
(diagnoza)
Dylemat Heinza
Stadia rozwoju moralnego – teoria
L. Kohlberga
I Poziom moralności przedkonwencjonalnej
• Moralność unikania kary – podmiot
uzasadnia sądy z punktu widzenia irracjonalnego
strachu przed karą.
• Moralność własnego interesu – podmiot
uzasadnia sądy z punktu widzenia nagród i
przewidywanych korzyści osobistych.
Stadia rozwoju moralnego – teoria
L. Kohlberga
II Poziom moralności konwencjonalnej
• Moralność harmonii interpersonalnej –
podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia
przewidywanego braku aprobaty ze strony osób
pozostających w bezpośrednich relacjach oraz na
podstawie wyobrażeń o „znaczących” i
„grzecznych” osobach.
Stadia rozwoju moralnego – teoria
L. Kohlberga
• Morlaność prawa i porządku – podmiot
uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych
autorytetów, obowiązujących norm i pełnionych
ról społecznych.
Stadia rozwoju moralnego – teoria
L. Kohlberga
III Poziom moralności pokonwencjonalnej
• Moralność umowy społecznej – podmiot
uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych
norm, które są uznane i zweryfikowane przez
ogół członków społeczeństwa przy
uwzględnieniu relatywnej wartości osobistych
opinii jednostki.
Stadia rozwoju moralnego – teoria
L. Kohlberga
• Moralność uniwersalnych zasad
etycznych – podmiot uzasadnia sądy z punktu
widzenia ustalonych i uogólnionych przez siebie
zasad etycznych.
Wczesna dorosłość
Zadania rozwojowe okresu wczesnej dorosłości:
Powyższe sposoby kategoryzacji są ściśle związane z warunkami
społeczno- kulturowymi, w jakich żyje jednostka, stąd trudno
określić uniwersalne granice wczesnej dorosłości.
Przyjmuje się, że między 23 - 25 a 35 rokiem życia młody człowiek
osiąga pełnię sił fizycznych i poziom intelektualny potrzebny do
osiągnięcia niezależności ekonomicznej
Pojęcie zadania rozwojowego wprowadził R. J. Havighurst i
oznacza ono problem, wobec którego staje jednostka w danym
okresie swojego życia.
Wynikają z 3 źródeł: 1) dojrzewanie fizyczne
2) naciski kulturowe
3) indywidualne aspiracje i wartości
 rozwiązanie problemu- szczęście
 niepowodzenie- smutek
Psycholog wyróżnia następujące zadania rozwojowe w okresie
wczesnej dorosłości:
1) wybór małżonka
2) uczenie się współżycia z nim
3) założenie własnej rodziny
4) wychowywanie dzieci
5) prowadzenie domu
6) rozpoczynanie pracy zawodowej
7) podjęcie obowiązków obywatelskich
8) znalezienie pokrewnej grupy społecznej
 Podejmowanie tych zadań łączy się z przyjmowaniem ról
społecznych.
Levinson wyróżnił 4 okresy biegu życia człowieka:
1) dzieciństwo i adolescencja,
2) wczesna dorosłość(22- 45r.ż),
3) średnia dorosłość(40- 65r.ż.),
4) późna dorosłość(powyżej 60r.ż.)
Wczesna dorosłość:
a) okres przejścia do wczesnej dorosłości(17- 22r.ż.),
b) faza nowicjatu(22- 28r.ż.)- w niej zaczyna tworzyć się
nowa struktura życia,
c) faza pośrednia(28- 33r.ż.)- przystosowanie się do nowej
struktury,
d) faza kulminacji(33- 40r.ż.)- ustabilizowanie się struktury
życia,
e) okres przejścia do średniej dorosłości(40- 45r.ż.)
Wchodząc w dorosłość człowiek osiąga szczyt sprawności fizycznej, jednak
w tym czasie towarzyszą mu liczne stresy i konflikty, gdyż realizuje swoje
młodzieńcze aspiracje, zakłada własną rodzinę i dokonuje wielu ważnych
wyborów.
Dojrzałość psychiczna:
Wypełnianie zadań dorosłości wymaga od jednostki pewnego
stopnia dojrzałości psychicznej, której kształtowanie się jest, wg. Z.
Chlewińskiego, procesem ciągłym, obejmującym całe życie;
rozważa ją na trzech płaszczyznach:
1) autonomii jednostki
2) wglądu we własne motywy
3) stosunku do ludzi
Autonomia jednostki:
ujawnia się, gdy człowiek dąży do realizacji swoich celów, pomimo
czynników, które mogłyby je determinować
obiektywnym wskaźnikiem tak rozumianej autonomii jest stabilność
działania, mimo zaistnienia czynników zakłócających i
utrudniających realizację zamierzeń
przejawem silnej autonomii jednostki jest podejmowanie przez nią
dążeń do realizacji swoich koncepcji w świecie
czynnikiem sprzyjającym osiągnięciu dojrzałej autonomii jest proces
integrowania wizji dotyczących własnego życia z możliwościami,
jakie daje świat
Wgląd we własne motywy postępowania:
kontakty z innymi ludźmi są znakomitym źródłem wiedzy o sobie
relacje jednostki z innymi zależą od samowiedzy
dane empiryczne wskazują na to, że opisując innych, jednostka
bierze pod uwagę te wymiary osobowości, które obecne są w
obrazie jej własnej osoby
im większa wiedza o sobie, tym większe szanse poznania innych, a
w konsekwencji możliwości podejmowania właściwych
decyzji(związanych z wypełnianiem zawodowych i rodzinnych
obowiązków)
samowiedza wiązkowa: układ wzajemnie uporządkowanych sądów,
gdzie relacje między poszczególnymi wiązkami są niejasne lub w
ogóle nieokreślone
samowiedza hierarchiczna: zbiór sądów i samoocen
uporządkowanych pod względem stopnia ogólności(dzięki niej
młody człowiek potrafi dokonywać słusznych wyborów)
Stosunek do innych:
postawa odpowiedzialności i szacunku dla drugiej osoby
niezależność od kogokolwiek
postawa szacunku wobec ludzi o odmiennych poglądach, przy
jednoczesnym bronieniu swojego zdania
umiejętność kontroli swoich emocji
posiadanie realistycznego obrazu świata
Myślenie - dorosłość
Kształtowanie się nowych własności myslenia:
wyniki badań wskazują, że najwyższy poziom sprawności w
nabywaniu i posługiwaniu się wiedzą abstrakcyjną przypada na
późny okres adolescencji (między 16 a 20r.ż.)
poza umiejętnością rozwiązywania problemów laboratoryjnych,
młody człowiek powinien osiągnąć sprawność w rozwiązywaniu
zadań codziennych, które postrzegane są jako życiowo ważne, a
dotyczą problematyki społecznej, moralnej lub politycznej
badacze zwracają uwagę na to, że młody dorosły potrafi nie tylko
znaleźć rozwiązanie problemu, ale przede wszystkim umie problem
odkryć
Relatywizm w myśleniu młodych dorosłych
W. G. Perry zauważa, że młody dorosły potrafi myśleć
relatywistycznie, w przeciwieństwie do osób będących na
wcześniejszych etapach rozwoju
relatywizm polega na zrozumieniu, że wiedza zależy od
subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia jednostki
J. D. Sinnot twierdzi, że myślenie relatywistyczne jest wynikiem
kształtowania się nowych struktur poznawczych, które nazywa
operacjami relatywistycznymi
powstają one w trakcie rozwiązywania codziennych zadań
Rozwój społeczny - rodzina
Periodyzacja życia rodzinnego:
1.
2.
3.
4.
5.
faza wstępna- narzeczeństwo (od poznania się do ślubu)
faza tworzącej się więzi małżeńskiej ( od ślubu do urodzenia się
pierwszego dziecka)
rozbudzanie i rozwój postaw rodzicielskich (od niemowlęctwa
po okres osiągnięcia przez dziecko dojrzałości)
faza wzajemnego partnerstwa rodzinnego (okres, w którym
rodzice mieszkają razem z dorosłymi i samowystarczalnymi pod
względem materialnym dziećmi)
faza pustego gniazda (okres od momentu opuszczenia domu
przez ostatnie dziecko do śmierci jednego ze współmałżonków)
W większości przypadków, dojrzała osoba:
posiada dobrze rozwinięty system wartości i realistyczne pojęcie
własnej osoby
przejawia stabilność w zachowaniu emocjonalnym
utrzymuje satysfakcjonujące relacje społeczne
radzi sobie z wymaganiami dorosłości poprzez realistyczną ocenę
przyszłych celów i ideałów
ujawnia zdolność do radzenia sobie z problemami życiowymi
wzrasta jej efektywność w zakresie strategii planowania
pogłębia się rozumienie przez nią otoczenia
rozszerza zasób środków potrzebnych do osiągnięcia szczęścia
N. Chmielnickiego- opiera się na rozpoznaniu okresów konfliktów i
harmonii w dynamice życia rodzinnego.Opierając się na
badaniach rodzin nauczycielskich wyróżnił sześć okresów
spiętrzania konfliktów w rodzinie:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
bezpośrednio po ślubie
po urodzeniu pierwszego dziecka
po urodzeniu drugiego dziecka
kiedy dziecko osiąga 13-14 r. ż.
kiedy dziecko osiąga 17-18 r. ż.
po usamodzielnieniu się dziecka
Motywy zawierania małżeństwa:
Miłość- para pragnie wspólnie uczestniczyć w trwałym i intymnym
związku, który w ich odczuciu jest najlepiej reprezentowany przez
instytucję małżeństwa.
Partnerstwo- spędzenie z kimś życia w stabilnej i wyraźnie
określonej instytucji. Możliwość bycia razem, wspólne wypełnianie
obowiązków domowych i spędzanie wolnego czasu.
Konformizm- małżeństwo jako „sprawa do załatwienia”. Po
zaręczynach, wzięcie ślubu jest postrzegane jako końcowa faza
procesu wyboru towarzysz życia. Przyczyną tego motywu jest
społeczny nacisk, wywierany pośrednio bądź bezpośrednio przez
rodzinę, przyjaciół, i innych.
Usankcjonowanie seksu- Status
małżeński dostarcza społecznej aprobaty
dla aktywności seksualnej.
Przyznanie dzieciom osobowości
prawnej. Dzieci urodzone w związku
małżeńskim mają prawną tożsamość.
Poczucie gotowości- Para zrealizowała
już wszystkie cele, które pragnęła
osiągnąć przed zawarciem związku. Mogło
to dotyczyć zakończenia kształcenia,
rozpoczęcia kariery lub kierowania się
osobistymi lub rodzinnymi sprawami.
Miłość małżeńska:
R. Sternberg wyróżnia trzy elementy miłości: namiętność, intymność i
zaangażowanie. Udział tych elementów w życiu małżeńskim jest
różny w kolejnych etapach rozwoju związku miłosnego między
partnerami. Wg. B. Wojcieszke fazy tego związku układają się
najczęściej w następującej kolejności:
zakochanie (dominuje namiętność)
romantyczne początki (występuje namiętność i intymność)
związek kompletny (obecne wszystkie trzy elementy)
związek przyjacielski (występuje intymność i zaangażowanie)
związek pusty (obecne zaangażowanie ale bez intymności)
rozpad związku(gdy zanika zaangażowanie)
Fazy życia rodzinnego:
Rola rodziców wobec ich dorastających dzieci ulega istotnej
zmianie. Zmianę to wymusza coraz bardziej realistyczny a nawet
krytyczny stosunek dzieci do rodziców. Rodzice przestają być
autorytetami dzieci. W tym wypadku powinni zaakceptować
zwiększone potrzeby autonomii dorastających dzieci.
Kryzys wieku średniego – obserwacja dorastających dzieci i
przeżywanie na nowo dylematów i rozterek z własnego wieku
dorastania. Uświadomienie sobie jak wiele czasu upłynęło od
momentu gdy sami byli w wieku swoich dzieci.
Faza „opuszczonego gniazda” – odejście dzieci z domu
rodzinnego. Okres trudny dla rodziców, którzy często chcą opóźnić
moment „odejścia: dzieci z domu. Przez to wyrządzają im krzywdę.
Pozostają z uczuciem pustki i smutku. Badania wskazują, że te
reakcje są częstsze u matek niż ojców.