Transcript PERIODYZACJA OKRESU DOROSŁOŚCI (D. L. LEVINSON)

O aktywności dorosłych i
seniorów
Oprac. Katarzyna Uzar-Szcześniak na podst. Z. Pietrasinski, Rozwój człowieka
dorosłego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990
PERIODYZACJA OKRESU DOROSŁOŚCI
(D. L. LEVINSON)
WCZESNA DOROSŁOŚĆ – 17-40 r. ż.
 Okres pełni sił fizycznych i sprawności
intelektualnej, samodzielności życiowej oraz
twórczej ekspansji, prowadzącej jednostkę do
samorealizacji zawodowej, małżeństwie i
wychowaniu dzieci.
 Czas podejmowania najważniejszych decyzji
życiowych i ustalania swojego miejsca w
społeczeństwie.
 Era wielkich sukcesów ale i stresów –
spiętrzenie zadań, obowiązków, planów
trudnych często do pogodzenia oraz podjęcie
odpowiedzialności za brzemienne w skutkach
decyzje.
Zadania rozwojowe – WIEK ŚREDNI (40-65 r. ż.)
 „Kryzys wieku średniego”:
 weryfikacja planów życiowych – stopnia ich realizacji i
związanej z tym konieczności zmian
 pewnego rodzaju stagnacja w życiu zawodowym i
małżeńskim
 nowe działania vs zachowanie i utrzymanie aktualnej
pozycji zawodowej, społecznej
 napięcia wewnętrzne wynikające z ukształtowanej
struktury życiowej
 zmiany w pełnionych rolach rodzinnych i społecznych –
wspomaganie startu życiowego dorosłych dzieci, opieka nad
starzejącymi się rodzicami; większa odpowiedzialność
społeczna
 Rozwój wewnętrzny – „orientacja introspektywna” oraz
nastawienie na świat wewnętrzny, odmienna percepcja
czasu, nabywanie mądrości życiowej.
Zadania rozwojowe
– PÓŹNA DOROSŁOŚĆ/STAROŚĆ (od 60/65 r. ż.)
 Wysokie zróżnicowanie sprawności fizycznej i
umysłowej – różnice między wiekiem
kalendarzowymi i funkcjonalnym.
 Szeroko rozumiana aktywność jako znaczący
czynnik dobrostanu psycho-fizycznego.
 Struktura życiowa kontynuacją wcześniejszej lub
odmienna w wyniku zaprzestania pracy
zawodowej oraz doświadczeń egzystencjalnych.
 Czas osiągania pełnej dojrzałości, mądrości i
inteligencji wewnętrznej – akceptacja starości i
związanych z nią ograniczeń.
 Okres bilansu życiowego i wypracowania
dojrzałej postawy wobec śmierci.
TEORIA WYCOFANIA
TEORIA AKTYWNOŚCI
Starość jako naturalny,
nieuchronny proces wycofania z
dotychczasowych form
aktywności społecznej. Jest to
zarazem ważna potrzeba
rozwojowa starości.
Aktywność jako znaczący czynnik
podtrzymywania dobrostanu
psychofizycznego osób starszych.
(E. Cumming, W. Henry)
Motywy:
 eliminacja stresu związanego z
nowymi zadaniami i ryzykiem
niepowodzenia,
 zastępowanie pokoleń.
Wycofanie się ma charakter
pozytywny – sprzyja refleksji i
reinterpretacji zdarzeń życiowych.
(R. Atchley)
Rodzaje aktywności:
 Nieformalna – kontakty społeczne z
rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami
 Formalna – uczestnictwo w
stowarzyszeniach społecznych,
polityce
 Samotnicza – indywidualna,
samodzielna realizacja pasji,
zainteresowań, hobby
Style życia na emeryturze (O. Czerniawska)
Osoby w okresie późnej dorosłości rzadko podejmują nowe rodzaje
aktywności – starają się utrzymać dotychczasowy poziom aktywności
lub intensyfikują te jego obszary, które są jeszcze możliwe do
realizowania (R. Atchley)
Zmiany w mikrostrukturze aktywności (Z. Pietrasinski)
Przemiany aktywności człowieka na
przestrzeni życia
Przesunięcie na linii wartości witalne (materialne) – w kierunku
wartości egzystencjalnych (duchowych) – bilans życia
(kompensacja w sferze działań społecznych)
Determinanty podejmowania aktywności przez osoby dorosłe i
starsze
Zjawisko wysoko zróżnicowane
 Dorośli – życie zawodowe (chęć dokształcania) i rodzinne, ilość
czasu, zainteresowania, intensywność życia i pracy (odpoczynek)
 Starsi – środowisko rodzinne, stan zdrowia, status ekonomiczny,
płeć i miejsce zamieszkania, status i pełnione role społeczne






Zmiany w stopniu sprawności psychofizycznej
Przeszłe doświadczenia, oczekiwania społeczne oraz stereotypy
Negatywne czynniki sytuacyjne
Brak dostępu do infrastruktury kulturalnej
Status materialny
Bariery w podejmowaniu aktywności przez osoby dorosłe i
starsze