Transcript les 5 – psychische klachten

Sociale & gezondheidspsychologie
Mensen met psychische problemen
Docent: drs. Caroline Heijmans
Programma
• korte inleiding op onderwerp
• uitwerking van de huiswerkopdrachten
• ingaan op theorie
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
2
Psychische problemen
•
Alle vormen van hulpverlening - GGZ (geestelijke gezondheidszorg)
•
Deze les: psychiatrie
•
Psychische stoornis?
•
Afwijkend gedrag - maar wanneer is gedrag afwijkend? --> waarden en
normen/cultuur
•
Situatie waarin gedrag vertoond wordt
•
Stoornis: pijnlijk en belemmerend voor individu en anderen in omgeving
•
Handboek: DSM IV-TR (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
3
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
Oorzaken van psychische
problemen
Psychosociale factoren
- traumatische ervaringen
- relationele factoren
- opvoeding en gezinsfactoren
- cultureel-maatschappelijke factoren
Aanleg
- erfelijkheid
- persoonlijkheid, temperament
Organisatorische factoren
- lichamelijke factoren
- biochemische en hormonale factoren
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
4
Behandeling
•
•
•
medicijnen (antipsychotica, antidepressiva)
gunstige omgeving
therapie
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
5
Therapieën
•
•
•
•
gesprekstherapie
gedragstherapie
cognitieve gedragstherapie
etc.
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
6
DSM-VI
Indeling volgens 5 assen
As 1 - klinische stoornissen ( meestal de hoofddiagnose)
As 2 - persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid
As 3 - somatische aandoeningen
As 4 - psychosociale en omgevingsproblemen
As 5 - Globaal Algeheel Functioneren (GAF)
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
7
Angst- en dwangstoornissen
•
angst (bezorgdheid en nervositeit centraal)
• manier waarop de persoon met angst omgaat
- vermijden (fobieën)
- bezweren (dwanghandelingen)
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
8
Angststoornissen
•
•
paniekstoornissen
fobieën
•
posttraumatische stressstoornis
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
9
Dwangstoornissen
•
•
dwanggedachten (obsessie)
dwanghandelingen (compulsie)
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
10
Oorzaken?
•
•
•
biologische factoren
omstandigheden tijdens opvoeding
(angstreacties aangeleerd)
denkstoornis
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
11
Behandeling
•
•
(cognitieve) gedragstherapie
dramatherapie
individuele therapie
groepstherapie
exposure
psychomotorische therapie
beeldende therapie
cognitieve educatieve therapie (CET)
•
vaak ook medicijnen (antidepressiva)
•
alternatieve vormen van therapie:
- ontspanningstechnieken
- meditatie
- zelfhypnose
•
•
•
•
•
•
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
12
Psychoses
•
•
•
•
•
•
gevoel kwijt voor werkelijkheid
dingen horen of zien die er niet zijn
vreemde gedachten
normaal contact met anderen is moeilijk
denken is meestal heel verward
Voorbeelden:
- schizofrenie
- paranoïde psychose
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
13
Schizofrenie
•
hallucinaties en wanen
•
emotionele vervlakking
•
afname behoefte aan sociaal contact
•
afname interesses
•
onsamenhangende spraak en gedachten
•
chaotisch gedrag
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
14
Oorzaken & behandeling
•
Aanleg grotendeels genetisch (risico voor schizofrenie) maar hoe de
ontwikkeling verder verloopt, is afhankelijk van niet-genetische
factoren
•
Niet te genezen
•
Behandeling voor korte termijn (medicijnen voor verminderen van
psychotische verschijnselen)
•
Behandeling voor de langere termijn: naast medicijnen ook
cognitieve gedragstherapie (voorkomen van psychosen en opbouw
van normaal leven)
Richtlijnen opgenomen
in Multidisciplinaire
Richtlijn schizofrenie
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
15
Stemmingsstoornissen
depressiviteit
- 10% mannen; 20% vrouwen
Richtlijnen
opgenomen in
Multidisciplinaire
Richtlijn depressie
- 750.000 patiënten
- 740.000 patiënten slikten in 2004 antidepressiva
- merendeel tijdens belangrijke levensovergangen
- kans opnieuw depressief: 50%; na 2e depressie: 70% en na 3e: 90%
- niet mogelijk om een oorzaak te geven (biologische oorzaken, bijv. biochemische verstoring
in hersenen, bep. lichamelijke aandoeningen, bijv. schildklierafwijking en misbruik van
middelen, zoals alcohol, drugs, medicijnenen; erfelijkheid en psychosociale factoren)
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
16
Behandeling
•
Antidepressiva (bijv. Prozac)
- bijwerkingen: stijve spieren, lichamelijke onrust,
sufheid, gewichtstoename)
•
+ kalmerings- en/of slaapmiddelen
•
Psychologische behandeling, bijv. cognitieve
gedragstherapie
•
Voor minder ernstige klachten: voorlichting,
ondersteunende begeleiding of gespreksbehandeling
en cursussen
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
17
Kenmerken depressie
•
somberheid en hopeloosheid
•
verminderde belangstelling voor alledaagse bezigheden
geen plezier in dagelijkse bezigheden
•
•
•
•
verandering van eetlust
gewichtsverandering
•
moeite met inslapen en doorslapen
moeite met concentreren, geheugenproblemen, besluiteloosheid,
•
traagheid in denken
rusteloosheid, geïrriteerdheid
•
•
negatief zelfbeeld, gevoelens van waardeloosheid, suïcidale gedachten
vermoeidheid, vitaliteitsverlaging
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
19
Manisch-depressief
manische depressiviteit
- depressieve periodes afgewisseld met manische:
- abnormaal uitgelaten stemming, euforie
- verhoogd zelfgevoel, te positief zelfbeeld, zelf als middelpunt van de
wereld
- afgenomen slaapbehoefte
- zeer spraakzaam
- opdringerig, dominant in sociale contacten
- toegenomen dadendrang (koopzucht, vrijpostige seksuele toenadering)
manie = ziekelijke voorliefde voor iets
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
18
Verslavingsproblemen
•
afhankelijkheid van een bepaalde stof (nicotine,
cafeïne, alcohol, drugs)
•
afhankelijkheid van een bepaalde handeling (gokken,
stelen, hardlopen)
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
20
Somatofore stoornissen
•
lichamelijke aandoeningen veroorzaakt of verergerd
door psychische factoren
bijvoorbeeld:
- mutisme (plotseling niet meer kunnen spreken)
- abasie (plotseling niet meer kunnen lopen)
- maagzweer
- exceem
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
21
Persoonlijkheidsstoornissen
•
•
•
•
eigenaardigheden in de persoonlijkheid
heel extreem of hinderlijk voor persoon zelf of anderen
omgaan met anderen/kijk op de wereld/tonen van emoties
voorbeelden:
- borderline persoonlijkheid
- narcistische persoonlijkheid
- antisociale persoonlijkheid
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
22
Borderline persoonlijkheidsstoornis
•
•
•
•
•
•
stemmingswisselingen
impulsiviteit
moeite met contacten
laag zelfbeeld/weinig zelfvertrouwen
zwart-witdenken
verlatingsangst
•
zelfbeschadigend gedrag: heftige gevoelens van leegte,
gekwtstheid, boosheid, teleurstelling kunnen alleen
weggenomen worden door lichamelijke pijn
•
soms heel wanhopig: suïcidaal
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
23
Behandeling borderline
•
niet te genezen
•
wel bepaalde verschijnselen verminderen door
gedragstherapie en psychotherapie
•
behandeling lang en intensief
•
soms mbv elektroshocks (kortetermijneffect)
•
medicijnen aangevuld met andere behandelmethoden
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
24
Organische stoornissen
•
cognitieve stoornissen als gevolg van organische factoren,
bijv. dementie veroorzaakt door:
- hersentrauma
- hersentumor
- degeneratieve ziekten zoals Alzheimer of Korsakov
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
25