Transcript Zarządzanie Infrastrukturą Kolejową w Polsce na podstawie prawa

Urząd Transportu Kolejowego
Zarządzanie Infrastrukturą Kolejową w Polsce –
na podstawie prawa polskiego i wspólnotowego
Urząd Transportu Kolejowego
Warszawa, 30.01.2012 r.
Definicja „zarządcy infrastruktury kolejowej”
W świetle definicji zawartej w art. 4. ustawy o
transporcie kolejowym, zawartej w pkt. 7), zarządcą
infrastruktury jest podmiot wykonujący działalność
polegającą na zarządzaniu infrastrukturą kolejową,
na zasadach określonych w ustawie, zaś funkcje
zarządcy infrastruktury kolejowej lub jej części mogą
wykonywać różne podmioty.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
2
Pojęcie „infrastruktury kolejowej”

Zgodnie z definicją zawartą w art. 4. Ustawy, przez infrastrukturę
kolejową należy rozumieć linie kolejowe oraz inne budowle, budynki i
urządzenia wraz z zajętymi pod nie gruntami, usytuowane na obszarze
kolejowym, przeznaczone do zarządzania, obsługi przewozu osób i
rzeczy, a także utrzymania niezbędnego w tym celu majątku zarządcy
infrastruktury.

W oparciu o wykładnię powołanego wyżej przepisu należy przyjąć, że
przez linie kolejowe rozumie się mającą swój początek i koniec
nawierzchnię kolejową wraz z podtorzem i budowlami inżynieryjnymi
oraz gruntem, na którym jest usytuowana (droga kolejowa) wraz z
gruntami wzdłuż tych linii, usytuowanymi po obu ich stronach,
przeznaczonymi do zapewnienia bezpiecznego prowadzenia ruchu
kolejowego (przyległy pas gruntu) - na którą składają się odcinki linii,
a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia
ruchu kolejowego wraz z zajętymi pod nie gruntami.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
3
Pojęcie „infrastruktury kolejowej”
Na podstawie definicji infrastruktury kolejowej należy
uznać, że „inne budowle, budynki i urządzenia wraz z
zajętymi pod nie gruntami” przy założeniu, że są,
„usytuowane na obszarze kolejowym oraz przeznaczone
do zarządzania, obsługi przewozu osób i rzeczy, a także
utrzymania niezbędnego w tym celu majątku zarządcy
infrastruktury” - mogą stanowić w oderwaniu od linii
kolejowej czy też linii kolejowych odrębną infrastrukturę
kolejową. Podobnie linia kolejowa usytuowana na
obszarze kolejowym na terenie, którego nie występują
inne budowle oraz budynki także wpisuje się w
ustawowe pojęcie infrastruktury kolejowej.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
4
Zarządzanie infrastrukturą kolejową
Zgodnie z przepisem art. 5 ustawy, zarządzanie infrastrukturą kolejową
polega na:
1) budowie i utrzymaniu infrastruktury kolejowej,
2) prowadzeniu ruchu pociągów na liniach kolejowych,
3) utrzymywaniu infrastruktury kolejowej w stanie zapewniającym
bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego,
4) udostępnianiu tras pociągów dla przejazdu pociągów na liniach
kolejowych i świadczeniu usług z tym związanych,
5) zarządzaniu nieruchomościami wchodzącymi w skład
infrastruktury kolejowej.
Zarządca infrastruktury zapewnia infrastrukturze rozwój i modernizację
oraz co do zasady nie jest on uprawniony do wykonywania przewozów
kolejowych.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
5
Zarządzanie infrastrukturą kolejową



Kwalifikacja określonego podmiotu jako stanowiącego
zarządcę infrastruktury jest zależna od możliwości
zakwalifikowania będących w jego zarządzie (zgodnie z
definicją) elementów jako elementów infrastruktury kolejowej.
Bez znaczenia pozostaje kwestia podstawy prawnej
„zarządzania”. Może się zdarzyć, że zarządcą infrastruktury
będzie jej właściciel przy czym nie jest to wymóg formalny.
Zarządcą infrastruktury może być także dzierżawca bądź
najemca elementów infrastruktury kolejowej.
Bez znaczenia pozostaje także to, czy dany podmiot uważa
się za zarządcę czy też nie, bowiem jest to kategoria
obiektywna.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
6
Obowiązek udostępniania infrastruktury
kolejowej
Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1a przewoźnicy kolejowi
są uprawnieni do minimalnego dostępu do infrastruktury
kolejowej oraz dostępu na sieci kolejowej do urządzeń
związanych z obsługą pociągów, a także do zapewnienia
tej obsługi, określonych w części I załącznika do ustawy.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
7
Minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej
Zakres minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej ujęty jest w
części I) załącznika do ustawy i obejmuje:
 obsługę wniosku o przyznanie zdolności przepustowej infrastruktury
kolejowej;
 prawo użytkowania przyznanej infrastruktury kolejowej;
 korzystanie z rozjazdów i węzłów kolejowych w zakresie koniecznym
dla przejazdu pociągu po przyznanej trasie;
 sterowanie ruchem pociągów, w tym sygnalizację, kontrolę,
odprawianie i łączność oraz dostarczanie informacji o ruchu
pociągów;
 udostępnienie informacji wymaganej do wdrożenia lub prowadzenia
przewozów, dla których została przyznana zdolność przepustowa
infrastruktury kolejowej;
 udostępnienie urządzeń sieci trakcyjnej, jeżeli są one dostępne.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
8
Obowiązek udostępniania infrastruktury
kolejowej (w tym infrastruktury punktowej)


Alternatywnym dla wskazanego wyżej źródła rodzącego obowiązek
udostępnienia przewoźnikom elementów infrastruktury punktowej
jest wykaz urządzeń zawarty w części I. pkt 2 załącznika do ustawy
o transporcie kolejowym.
Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1b. zarządca nie może odmówić
dostępu na sieci kolejowej do urządzeń związanych z obsługą
pociągów, a także do zapewnienia tej obsługi, określonych w części
I ust. 2 załącznika do ustawy, chyba że istnieją inne podmioty
udostępniające te urządzenia i zapewniające obsługę na zasadach
rynkowych.
Definicja sieci kolejowej: układ połączonych ze sobą linii kolejowych, stacji i terminali
kolejowych oraz wszystkich rodzajów stałego wyposażenia niezbędnego do
zapewnienia bezpiecznej i ciągłej eksploatacji systemu kolei, będący własnością
zarządcy infrastruktury lub zarządzany przez zarządcę infrastruktury.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
9
Dostęp do infrastruktury punktowej
W świetle części I. pkt 2. załącznika do ustawy o transporcie
kolejowym dostęp na sieci kolejowej do urządzeń związanych z
obsługą pociągów, a także zapewnienie tej obsługi obejmuje:
 korzystanie z urządzeń zaopatrzenia w paliwo,
 stacji pasażerskich, ich budynków i innych urządzeń,
 terminali towarowych,
 stacji rozrządowych,
 torów i urządzeń do formowania składów pociągów,
 torów postojowych,
 obrządzania i innych udogodnień technicznych.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
10
Kwalifikacja kolejowej infrastruktury punktowej
w kontekście obowiązku jej udostępnia


Elementy infrastruktury punktowej m.in. stacje rozrządowe,
terminale towarowe zostały wymienione w treści załącznika I pkt 2.
wprost – co stanowi o obowiązku ich udostępnienia niezależnie od
tego czy wpisują się w infrastrukturę kolejową czy też nie (przy
założeniu, że nie istnieje inny podmiot udostępniający te urządzenia
i zapewniające obsługę na zasadach rynkowych).
W zakresie pozostałych elementów infrastruktury punktowej należy
każdorazowo dokonywać oceny indywidualnej, czy istnieje
obowiązek jej udostępniania. Brak możliwości dokonania oceny
generalnej jest podyktowany specyfiką polskiej infrastruktury
kolejowej, co wynika m.in. z dokonanych przekształceń
strukturalnych.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
11
Bocznice kolejowe


Zgodnie z pkt. 10 ustawy o transporcie kolejowym "bocznica
kolejowa" to "droga kolejowa połączona z linią kolejową i służąca do
wykonywania załadunku i wyładunku wagonów lub wykonywania
czynności utrzymaniowych pojazdów kolejowych lub postoju
pojazdów kolejowych oraz przemieszczania i włączania pojazdów
kolejowych do ruchu po sieci kolejowej; w skład bocznicy kolejowej
wchodzą również urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz
inne urządzenia związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego,
które są na niej usytuowane".
W świetle więc przepisu art. 4 ust. 1 ustawy, definiującego pojęcie
infrastruktury kolejowej, jest więc jasne, że bocznica kolejowa, która
nie została określona jako linia kolejowa, ale droga kolejowa
połączona z linią kolejową, nie jest taką linią - w konsekwencji czego
nie stanowi ona infrastruktury kolejowej.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
12
Charakter prawny obowiązku udostępnienia
infrastruktury kolejowej.


Zgodnie z treścią art. 29 ustawy o transporcie kolejowym udostępnianie infrastruktury
kolejowej polega na przydzielaniu przewoźnikowi kolejowemu trasy pociągu na liniach
kolejowych oraz umożliwieniu mu korzystania z niezbędnej infrastruktury kolejowej, z
tym zastrzeżeniem, że zarządca jest obowiązany do udostępniania infrastruktury
kolejowej na podstawie wniosków składanych zgodnie z regulaminem przydzielania
tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych
przewoźników kolejowych, z zachowaniem zasady równego ich traktowania.
Należy mieć na względzie, że obowiązek, o którym mowa nie jest obowiązkiem
abstrakcyjnym. Podmiot dysponujący infrastrukturą kolejową jest obowiązany do jej
udostępniania na podstawie wniosków składanych zgodnie z regulaminem
przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez
licencjonowanych przewoźników kolejowych z zachowaniem zasady równego ich
traktowania. Nie jest więc tak, że obowiązek udostępniania infrastruktury kolejowej
ma charakter permanentny i jest związany z samym tylko dysponowaniem
elementami mogącymi być uznane w świetle ustawy o transporcie kolejowym za
wchodzące w skład infrastruktury kolejowej. O powstaniu przedmiotowego obowiązku
każdorazowo decyduje więc złożenie odpowiedniego wniosku przez
licencjonowanego przewoźnika kolejowego (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Białymstoku, z dnia 7 stycznia 2009 r., sygnatura: I SA/Bk
513/08).
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
13
Obowiązek zarządcy infrastruktury
opracowania regulaminu


W świetle art. 32 na zarządcy infrastruktury kolejowej spoczywa obowiązek
opracowania regulaminu określający w szczególności: 1) tryb składania i
rozpatrywania wniosków o przydział tras pociągów, 2) charakterystykę infrastruktury
kolejowej przeznaczonej do udostępniania przewoźnikom kolejowym oraz informacje
o warunkach dostępu do niej, 3) sposób ustalania opłat za korzystanie z
infrastruktury kolejowej, 4) warunki korzystania z udostępnionej infrastruktury
kolejowej, 5) zakres usług związanych z udostępnianiem infrastruktury kolejowej i
warunki ich zapewnienia. Ponadto regulamin ten ogłaszany jest, w sposób
zwyczajowo przyjęty, nie później niż na 4 miesiące przed upływem terminu składania
wniosków o przydział tras pociągów.
Zgodnie z przepisem § 19. Rozporządzenia Ministra infrastruktury z dnia 27 lutego
2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (dz. u. nr
35, poz. 274), regulamin o którym mowa opracowuje się w sposób zapewniający:
1) równoprawne traktowanie przewoźników na wszystkich etapach współpracy: a)
przyznawania dostępu do infrastruktury kolejowej, b) opracowywania rozkładu jazdy
pociągów, c) zawierania umów o korzystanie z przydzielonych tras pociągów oraz
umów ramowych, d) korzystania z infrastruktury kolejowej, e) rozliczania
przejazdów, naliczania i pobierania opłat oraz
2) bezpieczne i sprawne wykonywanie przejazdów.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
14
Obowiązek zarządcy infrastruktury
opracowania cennika i przedłożenia do
zatwierdzenia Prezesowi UTK
W świetle regulacji art. 33 ustawy o transporcie kolejowym:
Zarządca jest obowiązany podać do publicznej wiadomości, w sposób zwyczajowo
przyjęty, odrębnie dla przewozu osób i przewozu rzeczy, wysokości i rodzaje stawek
opłaty podstawowej oraz opłat dodatkowych.
 Stawki jednostkowe opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowe, poza opłatami za
korzystanie z prądu trakcyjnego, wraz z kalkulacją ich wysokości zarządca zobowiązany
jest do przekazania do zatwierdzenia Prezesowi UTK - Prezes UTK zatwierdza je albo
odmawia ich zatwierdzenia w przypadku stwierdzenia niezgodności z określonymi
przepisami prawnymi.
 Zarządca może wprowadzać zmiany stawek jednostkowych opłaty podstawowej:
1) w każdym czasie — jeżeli zmiana dotyczy obniżenia opłat;
2) nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia — jeżeli zmiana
dotyczy podwyższenia opłat.
 Opłaty dodatkowe są pobierane za świadczone przez zarządcę usługi inne niż
wymienione w części I załącznika do ustawy, które zarządca będzie świadczył wtedy, gdy
zostały wymienione w regulaminie, a ich wykonania zażąda przewoźnik kolejowy w
zgłoszonym wniosku.

Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
15
Regulacja wspólnotowa w zakresie pojęcia
zarządcy infrastruktury
Ustawa o transporcie kolejowym implementuje m.in. postanowienia dyrektyw:
2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie
alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za
użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa
(Dz. U. UE L z dnia 15 marca 2001 r.), [dalej: „dyrektywa 2001/14/WE”], 91/440/EWG
Rady z dnia 29 lipca 1991 r. w sprawie rozwoju kolei wspólnotowych (DZ.U.UE L z
dnia 24 sierpnia 1991 r.), [dalej: „dyrektywa 91/440/EWG”].
Wspólnotowa definicja zarządcy infrastruktury:

Zgodnie z zawartą w artykule 2 dyrektywy 2001/14/WE definicją, zarządcą
infrastruktury jest każdy organ lub przedsiębiorstwo, który jest odpowiedzialny w
szczególności za założenie i utrzymywanie infrastruktury kolejowej. Może to również
obejmować zarządzanie systemami sterowania i bezpieczeństwa infrastruktury.
Funkcje zarządcy infrastruktury na sieci lub części sieci mogą być przydzielane
różnym organom lub przedsiębiorstwom. Artykuł 3 dyrektywy 91/440/EWG określa
zaś instytucję zarządzającej koleją jako każdą instytucję publiczną lub
przedsiębiorstwo odpowiedzialne w szczególności za budowę i utrzymanie
infrastruktury kolejowej oraz nadzorujące systemy kontrolne i bezpieczeństwa.

Należy uznać, że dokonana przez ustawodawcę implementacja w tym zakresie chodź
nie stanowi transpozycji dosłownej spełnia wszelkie wymogi prawidłowej
implementacji i została dokonana w sposób właściwy. Nie należy doszukiwać się
niespójności prawa krajowego z porządkiem wspólnotowym w tym obszarze.

Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
16
Wspólnotowa definicja infrastruktury
transportowej
W świetle artykułu 3 dyrektywy 91/440/EWG "infrastruktura kolejowa" oznacza wszystkie
elementy wymienione w wykazie przedstawionym w załączniku I.A do rozporządzenia
Komisji (EWG) nr 2598/70 z dnia 18 grudnia 1970 r., które wyszczególnia elementy jakie
powinny zostać ujęte w poszczególnych pozycjach schematów księgowania
zaprezentowanych w załączniku I do rozporządzenia (EWG) nr 1108/70, z wyjątkiem
ostatniego tiret, które do celów niniejszej dyrektywy otrzymuje brzmienie: "Budynki
wykorzystywane przez wydział infrastruktury". Zważając na powyższe należy uznać, że w
skład infrastruktury kolejowej wchodzą następujące pozycje, pod warunkiem że tworzą
część nawierzchni kolejowej, łącznie z bocznicami serwisowymi, lecz bez linii
znajdujących się w warsztatach naprawczych taboru kolejowego, zajezdniach i
lokomotywowniach, oraz prywatne linie kolejowe miejscowe i bocznice:
powierzchnia gruntów,
 tory i podłoże kolejowe, w szczególności nasypy, wykopy, systemy kanałów odwadniających i
rowów, rowy murarskie, przepusty, ściany osłonowe, roślinność posadzona w celu ochrony zboczy
itd., perony pasażerskie i towarowe, drogi i przejścia o szerokości czterech stóp, mury ogradzające,
żywopłoty, ogrodzenia, pasy ochrony przeciwpożarowej, aparatura do punktów grzewczych;
skrzyżowania itd., osłony przeciwśniegowe,
 konstrukcje budowlane: mosty, przepusty i inne wiadukty, tunele, pokryte wykopy i inne przejścia
podziemne, mury oporowe i budowle służące ochronie przed lawinami oraz spadającymi skałami itd.,

Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
17
Wspólnotowa definicja infrastruktury
transportowej cd.







przejazdy kolejowe, w tym urządzenia służące zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu drogowego,
nadbudowy, w tym: tory, szyny z rowkiem i szyny ochronne, podkłady kolejowe i pręty wzdłużne,
drobny osprzęt nawierzchni kolejowej, balasty, w tym odpryski skalne i piasek, punkty,
skrzyżowania itd., obrotnice i przesuwnice (z wyjątkiem zastrzeżonych wyłącznie dla lokomotyw),
drogi dojazdowe dla pasażerów i towarów, w tym drogi dostępu,
urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i łącznościowe na otwartych torach, w stacjach i
stacjach rozrządowych, w tym urządzenia służące do wytwarzania, przetwarzania i dystrybucji
prądu elektrycznego do celów sygnalizacji i łączności, budynki, w których takie urządzenia lub
instalacje się znajdują, hamulce torowe,
urządzenia świetlne do celów ruchu kolejowego i bezpieczeństwa,
urządzenia do przetwarzania i doprowadzenia energii elektrycznej do holowania pociągów:
podstacje, kable zasilające między podstacjami i przewodami jezdnymi, linami nośnymi i
nośnikami; trzecia szyna z nośnikami,
budynki wykorzystywane przez wydział infrastruktury.
Należy stwierdzić, że implementacja postanowień dyrektywy 91/440/EWG w powyższym
zakresie – podobnie jak w przypadku definicji podmiotu zarządzającego infrastrukturą do ustawy o transporcie kolejowym została przeprowadzona w sposób poprawny. W
szczególności należy nadmienić, że wbrew literalnej wykładni wersji polskiej tekstu
dyrektywy, po porównaniu tożsamej treści w innych językach urzędowych UE (stosując
regułę wykładni porównawczej) bocznice kolejowe nie wchodzą w zakres pojęcia
infrastruktury kolejowej.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
18
Podsumowanie
Ocena danego podmiotu pod kątem kwalifikacji jako zarządcy
infrastruktury obowiązanego do jej udostępniania powinna być
dokonana w sposób przedmiotowy poprzez indywidualną ocenę
elementów infrastruktury, którą dany podmiot dysponuje. O zaliczeniu
danego podmiotu do kategorii zarządcy infrastruktury kolejowej,
zobowiązanego do jej udostępniania decydować będzie każdorazowo
możliwość kwalifikacji elementów jego infrastruktury jako:
1) infrastruktury kolejowej w rozumieniu ustawy o transporcie
kolejowym, bądź też,
2) fakt, że występują one w spisie urządzeń wymienionych w części I.
pkt 2 załącznika do ustawy o transporcie kolejowym. W tym przypadku
pamiętać należy, że zarządca może odmówić dostępu do wskazanych
urządzeń jeżeli istnieją inne podmioty udostępniające te urządzenia i
zapewniające obsługę na zasadach rynkowych.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
19
Podsumowanie


Co do zasady obowiązek udostępniania infrastruktury kolejowej nie
obejmuje bocznic kolejowych, gdyż nie wpisują się one w obszar
infrastruktury kolejowej w rozumieniu ustawy o transporcie
kolejowym. Z zastrzeżeniem podniesionym wyżej, należy uznać, że
przedmiotowym obowiązkiem są objęte podmioty dysponujące
elementami takimi jak terminale towarowe oraz stacje rozrządowe.
W zakresie pozostałych elementów, potrzebne jest dokonanie
analizy w odniesieniu do konkretnego przypadku.
Nie bez znaczenia dla powyższych rozważań pozostaje, że
obowiązek udostępniania infrastruktury nie jest obowiązkiem
permanentnym wynikającym tylko z posiadania w zarządzie
elementów infrastruktury kolejowej bądź wymienionych w części I
pkt 2 załącznika do ustawy o transporcie kolejowym, a powstaje
dopiero po złożeniu odpowiedniego wniosku przez
licencjonowanego przewoźnika.
Urząd Transportu Kolejowego
Departament Regulacji Rynku Kolejowego
20
Urząd Transportu Kolejowego
Dziękuję za uwagę