«DAVOLASH FAKULTETINING FAKULTET VA GOSPITAL TERAPIYA, TIBBIY PROFILAKTIKA FAKULTETINING ICHKI KASALLIKLAR KAFEDRASI» GOSPITAL TERAPIYA V - KURS

SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTONIYA

SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTONIYA

HAR HIL PATOLOGIK JARAYONLAR NATIJASIDA KASALLIK SIMPTOMI SIFATIDA VUJUDGA KELADIGAN ARTERIYA GIPERTONIYASINI SIMPTOMATIK YOKI IKKILAMCHI GIPERTONIYA DEB ATALADI.

ETIOLOGIYASI

1 . BUYRAK KASALLIKLARI

1. O'TKIR VA SURUNKALI YOYILGAN GLOMERULONEFRIT 2. INTERSTISIAL NEFRIT 3. BUYRAK POLIKISTOZI 4. DIABET NEFROPATIYASI 5. GIDRONEFROZ 6. SURUNKALI PIELONEFRIT 7. OBSTRUKTIV NEFROPATIYA 8. BUYRAK ARTERIYASI ATEROSKLEROZI 9. BUYRAK ARTERIYASI FIBROMUSKULYAR GIPERPLAZIYASI

2. DORI VOSITALARI VA EKZOGEN MODDALAR

1. KONTRASEPTIVLAR 2. GLYUKOKORTIKOIDLAR 3. ANTIDEPRESSANTLAR 4. SIMPATOMIMETIKLAR 5. YALLIG'LANISHGA NOSPESIFIK MODDALAR 6. ALKOGOL QARSHI

3. ENDOKRIN KASALLIKLAR

1. AKROMEGALIYA 2. TIREOTOKSIKOZ 3. FEOXROMOSITOMA 4. KONN SINDROMI 5. GIPOTIREOZ 6. GIPERPARATIREOZ 7. ISENKO-KUSHING SINDROMI

4. BOSH MIYA KASALLIKLARI

1. BOSH SUYAGI ICHI BOSIMINING KO'TARILISHI 2. MIYA O'SMASI 3. ENSEFALITLAR 4. MIYA CHAYQALISHI 5. MIYANING AYRIM QISMLARIDA QON AYLANISHINING BUZILISHI

5. AORTA KOARKTASIYASI 6. O'TKIR STRESS

–PSIXOGEN GIPERVENTILYASIYA –GIPOGLIKEMIYA –KUYISH KASALLIGI –PANKREATIT

PATOGENEZI

• SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTENZIYA RIVOJLANISH MEXANIZMLARI TURLI HIL HAR BIR KASALLIKDA FARQLANADIGAN XISLATLAR MAVJUD.

A. BUYRAK GIPERTENZIYASINI

VUJUDGA KELTIRUVCHI SABABLAR

1.BUYRAK

KALAVACHALARINING SHIKASTLANISHI NATIJASIDA RENIN ANGIOTENZIN-ALDOSTERON TIZIMI PRESSOR FAOLLIGINING KUCHAYISHI 2.BUYRAKNING

TARANGLIGINI PASAYISHI KAMAYISHI) DEPRESSOR PASAYTIRISH) (TOMIR FAOLIYATINING ( PROSTOGLANDIN A MIQDORINING 3.QON TOMIRLAR PERIFERIK QARSHILIGINING ORTISHI 4.BUYRAK KANALCHALARIDA SUV VA NATRIY REABSORBSIYASINING OSHISHI – AYLANIB YURUVCHI QON HAJMINING KO'PAYISHI – GIPERVOLEMIYA.

1.

2.

3.

4.

B. ENDOKRIN KASALLIKLARDA BA'ZI GORMONLAR AJRALISHI KO'PAYADI.

AKROMEGALIYA FEOXROMASITOMA

KASALLIGIDA BUYRAK USTI BEZI MIYA QAVATI GIPERPLAZIYASI NATI JASIDA ADRENALIN KO'P MIQDORDA AJRALADI, SIMPATO-ADRENAL SISTEMASI TONUSI ORTADI.

ISENKO-KUSHING KASALLIGIDA

BEZI PO'STLOG'INING GIPERPLAZIYASI YOKI O'SMASI TA'SIRIDA BUYRAK USTI 11 OKSIKORTIKOSTEROIDLAR KO'PAYADI.

SEKRESIYASI

TIREOTOKSIKOZDA

SODIR QILADI.

TIROKSIN VA TRIYODTI RONING GORMONLARI TA'SIRIDA YURAKNING DAQIQALIK HAJMI VA AYLANAYOTGAN QON HAJMI ORTADI VA SISTOLIK GIPERTONIYANI

С. KLIMAKTERIK GIPERTONIYA

PATOGENEZI ASOSIDA MENOPAUZA DAVRIDA FOLLIKULYAR GORMON DEPRESSOR FAOLIYATINING ZAIFLANISHI YOKI TO'XTASHI YOTADI. ESTEROGENLAR ISHLAB CHIQARILISHINING TO'XTASHI, SHUBHASIZ YANA MNS FAOLIYATINING BUZILISHIGA OLIB KELADI .

D. GEMODINAMIK GIPERTONIYA

ASOSIDA YURAKNING ZARB HAJMI NING KO'PAYISHI YOTADI.

1)TAKAYASU SINDROMIDA

AG YALLIG'LANISH JARAYONI TA'SIRIDA BUYRAK ARTERIYALARINING TORAYISHI HAMDA AORTA DEPRESSOR SOHASINING QAMALI YUZAGA KELADI. 2)

AORTANING KO'KRAK BO'LIMI KOARKTASIYASIDA (TUG'MA TORAYISHDA)

ARTERIYA BOSIMINING KO'TARILISHI ASOSI DA GAVDANING YUQORI YARMI QON TOMIRLA RIN ING LIQ TO'LISHI, QONNNING ZARBLIK VA DAQIQALIK HAJMINING KO'PAYISHI YOTADI.

3) AORTA QORIN QISMINING TORAYISHIDA GIPERTENZIYANING RIVOJLANISH MEXANIZMI BUYRAKDA QON AYLANISHINING KAMAYISHI BILAN BOG’LIQ

E. MIYA O’SMALARIDA VA UNING BA’ZI BIR ORGANIK SHIKASTLANISHIDA GIPERTENZIYA GENEZI TOMIR TONUSINI BOSHQARADIGAN MIYA PO’STLOG’I OSTI SOHALARINING TA’SIRLANISHI BILAN BOG’LIQ

F.

DORI-DARMON GIPERTONIYASI PATOGENEZIDA VAZOKONSTRIKSIYA AHAMIYATLI. DORI TA’SIRIDA:

1) SIMPATIK NERV SISTEMASI FAOLIYATI OSHADI 2) QON TOMIR MUSHAKLARI TONUSI KUCHAYADI 3) QON IVISHI TEZLASHADI 4) RENIN-ANGIOTENZIN TIZIMI FAOLLASHADI 5) NATRIY IONI VA SUV AJRALISHI KAMAYADI, NATIJADA QON TOMIRLARI TORAYADI

KONTRASEPTIVLAR

- TARKIBIDAGI ESTROGENLAR TA’SIRIDA RENIN ANGIOTENZIN-ALDOSTERON TIZIMI FAOLLASHADI VA TANADA SUV USHLAB QOLINADI.

YALLIG’LANISHGA QARSHI NOSTEROID MODDALAR

– QON TOMIRNI KENGAYTIRUVCHI PROSTAGLANDINLAR SINTEZINI KAMAYTIRADI VA SUV TUTILISHINI OSHIRADI

ALKOGOL

- SIMPATIK NERV SISTEMASINI STIMULLAYDI, GORMONLAR SINTEZINI OSHIRADI

3)

AORTA QORIN QISMINING KOARKTASIYASIDA GIPERTENZIYANING RIVOJLANISH MEXANIZMI BUYRAKDA QON AYLANISHINING KAMAYISHI BILAN BOG’LIQ

E. MIYA O’SMALARIDA VA UNING BA’ZI BIR ORGANIK SHIKASTLANISHIDA GIPERTENZIYA GENEZI TOMIR TONUSINI BOSHQARADIGAN MIYA PO’STLOG’I OSTI SOHALARINING TA’SIRLANISHI BILAN BOG’LIQ

KLINIK KO'RINISHI

ARTERIYA BOSIMI VA ASOSIY KASALLIK BELGILARI YIG'INDISI BILAN IFODALANADI.

1. BUYRAK KASALLIKLARIDA KUZATILADIGAN

SAG

:

1) GLOMERULONEFRIT 2) PIELONEFRIT 3) BUYRAK AMILOIDOZI 4) DIABET NEFROPATIYASI

ICHKI SEKRESIYA BEZLARIGA XOS

SAG

a)

AKROMEGALIYA

– GIPOFIZ ADENOMASI TA'SIRIDA KO'P MIQDORDA BO'Y O'STIRUVCHI SOMATOTROP GORMON (STG) – SOMATODIN S ISHLAB CHIQARILADI. ADENOMA “TURK EGARI”NI SHIKASTLAYDI – BUTUNLIGINI BUZADI (RENTGENOGRAMMADA, KT, MRT DA KO'RINADI)

KLINIKASI

: QONDA STG, FOSFOR MIQDORI KO'PAYADI, GIPERKALSIYURIYA

B)

FEOXROMOSITOMA

– BUYRAK USTI BEZI MIYA QAVATINING O'SMASI – KATEXOLAMINLAR KO'P AJRALADI.

1) AG KRIZ HARAKTERIDA, SABABI KATEXOLAMINLAR QONGA KO'P MIQDORDA NOMUNTAZAM AJRALADI. XURUJ 1 SOATDAN KAMROQ DAVOM ETADI: JISMONIY ZO'RIQISHDA, SIYDIK CHIQARILGANDA, QORINNI CHUQUR PAYPASLAGANDA KUCHAYADI.

2) BOSH OG'RIG'I 3) TAXIKARDIYA 4) ORIQLASH 5) ABDOMINAL SINDROM – OG'RIQ, DISPEPSIYA, QABZIYAT, GIPERGLIKEMIYA, KRIZ VAQTIDA QONDA KATEXOLAMIN MIQDORI YUQORI.

TASHXISLASH: SKANIRLASH, UT TEKSHIRUVI, KT

C)

ISENKO-KUSHING KASALLIGI

– BEZ PO'STLOG'INING GIPERPLAZIYASI YOKI O'SMASI: BEZDAN KO'P MIQDORDA GLYUKOKORTIKOID (11 OKS) AJRALADI.

AD

OSHISHI, SEMIRISH, UYQUCHANLIK. QONDA – GIPERGLIKEMIYA, 11-OKS KO'PAYADI.

D)

TIREOTOKSIKOZ

- TIROKSIN, TRIYODTIRONIN KO'P AJRALADI.

1) QALQONSIMON BEZ KATTALASHADI 2) KO'Z ALOMATLARI – OFTALMOPATIYA – EKZOFTALM 3) TAXIKARDIYA, AD - SISTOLIK BOSIM BIR OZ KO'TARILADI, ASOSIY MODDA ALMASHINUVI KUCHAYADI.

TIREOTOKSIKOZ

DAVOSI

1)ETIOLOGIK DAVO – ANATOMIK O’ZGARISHLAR NATIJASIDA VUJUDGA KELADIGAN

SAG

DA (AORTA KOARKTASIYASI, FEOXROMOSITOMA, ADENOMA, BUYRAK ARTERIYASI TORAYISHI) JARROXLIK USULLARI QO’LLANILADI 2)SIMPTOMATIK DAVOLASHDA KONSERVATIV USULLAR QO’LLANILADI. GIPOTENZIV VOSITALAR, VAZODILATATOR, DIURETIKLAR BERILADI.

BOSQICHMA BOSQICH DAVO

1 BOSQICH

• TANA VAZNINI KAMAYTIRISH • ALKOGOL ISTE'MOLINI TO’XTATISH • REGULYAR AEROB MASHQLAR • OSH TUZI ISTE'MOLINI KAMAYTIRISH • KALIY, KALSIY, MAGNIYNI YETARLICHA ISTE'MOL QILISH • CHEKISH VA YOG’LI MAHSULOTLARNI CHEKLASH

2 -BOSQICH

• (AGAR

AB

140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA) • MEDIKAMENTOZ DAVO - YONDOSH KASALLIKLARNI BARTARAF ETISH UCHUN, AGAR YONDOSH KASALLIKLAR B O’LMASA – DIURETIKLAR YOKI BETA BLOKATORLARNI TAVSIYA QILINADI.

3 - BOSQICH

• (AGAR

AB

140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA) • PREPARAT DOZASINI OSHIRISH • PREPARATLARNI ALMASHTIRISH YOKI BOSHQA GURUH DORILARNI QO’SHISH

4 - BOSQICH

• (AGAR

AB

140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA) 2 VA 3 BOSQICHDAGI DORILARNI DIURETIKLAR BILAN BIRGA QO’LLASH