Transcript Bölüm 16. Bal*kç*l*k Yönetimi Planlar*

BİR
BALIKÇILIK
YÖNETİCİSİNİN
EL KİTABI
KISIM V: Uygulama
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
16.1 Giriş
2




Planlama süreci yönetimin esas parçasıdır, bir arabanın montaj hattındaki
yönetim ile balıkçılıktaki yönetim arasında önem açısından fark yoktur.
Yönetim planı, yönetimin ileride nasıl yürütüleceğini ortaya koyan ana
araçtır.
Birçok balıkçılıkta, balıkçılık yönetim planları (BYP), sadece planlama
için bir araç olmakla kalmayıp aynı zamanda operasyonel (eylemsel)
yönetimi de içine alır.
Bu planlar yönetim hedefine gelecekte nasıl ulaşılacağının bir yolu
olmakla kalmayıp (stratejik) aynı zamanda balıkçılığın mevcut durumda
nasıl yönetileceğini (taktiksel) açıklar.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
3
Politika
Stratejik
Prosedür; Yöntem
Taktiksel
İcra; Uygulama
Eylemsel
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2 Bir yönetim planı oluşturulması
4
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.1 Yönetim planının içeriği ne
olabilir?
5




BYP içerikleri açıklanırken balıkçılıkla alakalı kurumsal
düzenlemeler gerekir.
Balıkçılığı yöneten balıkçılık politika ve mevzuatını,
uluslararası, ulusal ve hatta bölgesel kurumsal şartlar etkiler.
Bazı ülkelerde, örneğin ABD ve Avustralya’ da balıkçılık
yönetim planını geliştirme gereksinimdeki mevzuatında özel
referanslara atıf yapmaktadır (Avustralya, Balıkçılık Yasası;
ABD, Magnuson-Stevens Kanunu).
Aynı mevzuat, balıkçılık yönetim planında bulunması gereken
ana bölümleri de belirtebilir
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.1 Yönetim planının içeriği ne
olabilir?
6
BYP en azından şunları içermeli:
1. Balıkçılığın tanımı, özelliklede mevcut durumu ve yapılandırılmış
kullanıcı hakları
2. Yönetim amaçları
3. Bu amaçların nasıl başarılacağı
4. Plan nasıl gözden geçirilecek ve/veya değiştirilecek
5. Gözden geçirme ve değişim için konsültasyon (müzakere) süreci
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.2 Uluslararası balıkçılık politikası
gereksinimleri
7
Günümüzde BYP içinde uluslararası geçerliliği kabul edilmiş mevzuatlardaki
müeyyidelere uyulması gerekmekte olup bu mevzuatlar:

Uluslararası onaylanmış Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (10 Aralık
1982)

FAO Uygulama Kuralları (Code of Conduct)

Yönetim için İhtiyati (Tedbirli) Yaklaşım
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.3 Ulusal/Devlet balıkçılık politikası
gereksinimleri
8



Ulusal balıkçılık politikası yasal ve kurumsal yapı tarafından
desteklenmelidir. Böylece BYP yönetimin ana aracı olabilir.
Bu bağlamda her ülke BYP’nın yerine getirmesi gereken
minimum gereksinimleri ortaya koymalı.
Ulusal balıkçılık politikası BYP içerisinde var olacak gerekli
bilgi çeşidini belirlemeli ki BYP ülkenin ulusal balıkçılık ana
amaçlarına cevap verebilsin.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.4 Balıkçılığa özel gereksinimler
9
Ulusal balıkçılık politikası, belirlediği içerikler içeresinde
esnek olmak zorunda. Çünkü aynı balıkçılık bölgesi
içerisinde bile farklı balıkçılık birimleri için farklı BYP’ları
olabilir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.5 Yönetim planını kim tasarlamalı?
10





Genelde planın geliştirildiği yönetimden sorumlu otorite tasarlar.
Eğer balıkçılık birden fazla hükümet emri altındaysa hangi
oluşumun sorumlu olacağını gösteren bir politika veya anlaşma
olmalıdır.
Tüm ilgili birimler BYP’nin gelişimine katkıda bulunmayı teklif
etmelidir ve bu topluluk organizasyonlarını da içermelidir.
BYP’nin gelişiminden sorumlu ana birim aşağıdaki alt birimleri
davet etmelidir;
İzleme, kontrol ve gözetimden sorumlu birim, yönetim
kararlarının alınmasında faydalanılan bilimsel bilgi sağlayan
araştırma birimi, balıkçıların temsilcileri, işleyiciler, çevresel
gruplar ve bölgesel hükümet.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.2.5 Yönetim planının geliştirilme
süreci
11






Teoride balıkçılığı yönetecek birimin işe başladığında yapacağı ilk
görev yönetim planını belirlemektir.
Ancak pratikte yönetim planları dünyadaki bütün önemli balıkçılık
ülkelerinde en son hazırlanır.
BYP’nin geliştirilmesindeki
belirlenmesidir.
ilk
aşama
çalışma
gruplarının
Daha sonra toplantılar ve mektuplarla halk görüşleri alınır, analiz edilir
ve yasal olarak cevap verilir.
Sonra taslak yönetim planı hazırlanır, sonra tekrar toplantılar ve
mektuplarla halk görüşleri alınır, analiz edilir ve yasal olarak cevap
verilir.
Sonuçta en son yönetim planı hazırlanır ve uygulamaya geçirilmeden
önce onay için yetkili bakana gönderilir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.3 Yönetim planlarının yürürlüğe
konması
12
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.3 Yönetim planlarının yürürlüğe
konması
13




BYP onaylandıktan sonra öncelikle bu halka duyurulur.
Yönetim planına karşı baş kaldırışlar göz önünde bulundurulmalı ve
gerekli yaptırımlar belirtilmelidir ( lisans iptali, para cezası vb.).
Buna ilaveten izleme, kontrol ve gözetimle ilgili detaylar kullanıcı
hakları sisteminin nasıl uygulanacağını göstermeli ve nasıl bir
sistemin uyum konusunda yardımcı olacağı belirlenmelidir.
En nihayetinde BYP ihtiyati balıkçılık yönetimi ilkelerini izlemeli
ve kaynak kullanıcılarının itaatini göz önünde bulundurmalıdır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.3 Yönetim planlarının yürürlüğe
konması
14



BYP operasyonel bir araç olarak düşünülmemesi için
tüm ayrıntılı olayları içermemelidir.
Özellikle gelişmiş ülkelerde BYP yönetim planının
amaçlarının
gerçekleştirilmesinde
balıkçılık
yöneticilerine yardımcı olacak operasyonel amaçların
tanımlanması için bir yere kadar yararlı olabilir.
Yönetim stratejilerinin geliştirilmesi, izleme
yürütme için böylece esas araç haline gelir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
ve
16.4 Yönetim planlarının gözden
geçirilmesi ve değiştirilmesi
15
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.4.1 Gözden Geçirme Mekanizması
16





Gözden geçirme mekanizması planın kendi içerisinde özelleştirilmelidir.
Ana gözden geçirme ilgili birimlerin plan için önerilen değişiklikleri ortaya
koyduğu halk toplantılarına ihtiyaç duymaktadır.
Bu sistem BYP’ nin tüm eksik yönlerini tek seferde ortadan kaldırmak
yerine ayrı ayrı ve küçük değişiklikler yapmayı benimser.
Bu sistem ABD’ de başarılı şekilde uygulanmaktadır. Örn, Meksika
körfezi resif balıkçılığı, Güney Atlantik Snapper balıkçılığı.
Bu balıkçılıklarda ilgili yönetim konseyleri tarafından değişiklikler yıllık
olarak hazırlanır. Bu değişikliklerden bazıları 1-2 ayda bazıları da daha
uzun sürede yapılır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.4.1 Gözden Geçirme Mekanizması
17
Güney Atlantik Snapper balıkçılığı
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.4.2 Gözden Geçirme Stratejisi
18



Sosyo-ekonomik durum yada balık stoklarının
biyolojik durumunda meydana gelen değişiklikler
gözden geçirme stratejisini belirler.
BYP sadece yeni bir veri olduğunda değil, ihtiyat
gerekçesiyle yapılmalıdır.
En kötü ihtimal plan 5 yıl içinde yenilenmelidir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.4.3 BYP’yi değiştirmeksizin yönetim
önlemlerini değiştirmek
19


Bazı durumlarda yönetim planını gözden geçirme
süreci çok fazla zaman almaktadır, buda acil yönetim
önlemi değişikliği gerektirir.
Bazen planı değiştirmeksizin bir takım küçük
değişiklikler yapılabilir. Örn, Avustralya’da yönerge
adı verilen TAC her yıl, ve balıkçılık sezonunun
başlangıcında ve bitiminde değişiklikler yapılır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.5 Ekosistem yaklaşımlı balıkçılık (EYB)
kapsamında balıkçılık yönetim planı (BYP)
20
EYP şu konuları içermektedir;





Diğer kaynakların hasadı hakkında bilgi olmaksızın hedef kaynakların
hasadının kontrolü güçleşir.
Hedef dışı türlerin yönetimi gerekir.
Besin kaynağı niteliğindeki diğer denizel türler üzerine dolaylı etkiye sahip
etkilerin yönetimi .
Denizel habitatların üzerine av araçlarının etkisi.
Bu konular ekolojik sürdürülebilir gelişimin altındadır ve BYP’ nin
gelişiminde göz önünde bulundurulmalıdır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.5.1 Hedef Dışı Türler
21





Yönetim planları genelde belirli bir balıkçılıktaki hedef türler,
stoklar veya stok grupları üzerine geliştirilmiştir.
Çok az balıkçılıkta hedef dışı yakalanmaksızın doğrudan hedef
yakalanabilir.
Böylece hedef dışı türlerin de yönetimi zorunluluk haline gelmiştir.
Av araçlarıyla yanlışlıkla yakalanan koruma altında bulunan özel
türlerin korunması da özel hedefler içine girer. ( deniz
kaplumbağaları, kuşları, memelileri vb.).
Hedef dışı tür tanımı sadece koruma altında ki türler değil aynı
zamanda ıskarta veya ekonomik değeri düşük olan pazarlanabilir
ürünleri de kapsar ve tüm hedef dışı türler yönetilmeye ve yönetim
planında yer almaya mecburdur.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.5.1 Hedef Dışı Türler
22
Deniz kaplumbağaları, kuşları, memelileri vb.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.5.1 Hedef Dışı Türler
23



Bugün ekonomik değeri olmayan fakat gelecekte olabilecek
ürünler mevcuttur. Yada şu anda bazı balıkçılar için ekonomik
kabul edilmeyen ürün bir diğeri için ekonomik olabilir. Bu
durumda oluşabilecek çıkar çakışmaları yönetim planında iyi
açıklanmalıdır.
İhtiyati yönetim ve ekosistem tabanlı yönetimde filoların
ıskarta miktarını en aza indirmesi ve yaşaması öngörülmüştür.
Böylece tüm yönetim planları ıskarta avın izleme
prosedürlerini içermeli ve bunun azaltılması için plan
yapmalıdır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6 Yönetim planlarına örnekler
24
Mevcut bulunan balıkçılık yönetim planlarının beş örneği
günümüzde balıkçılık yönetimi kapsamındaki konulara yardımcı
olmak için sunulmaktadır. Bu örnekler mevcut balıkçılık yönetim
planlarını geniş bir yelpazede temsil etmek için seçilmiştir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.1 Avustralya kuzey karides
balıkçılığı yönetim planı
25
KKB Kuzey Avustralya’da av aracı olarak sadece trolün kullanıldığı hedef olarak
yalnızca tek bir tür grubuna yönelmiş olan bir balıkçılıktır. Hatta balıkçılık yönetim
planı 1995’te sadece Avustralya Balıkçılık Yönetim Otoritesi tarafından geliştirilmişti.
KKB 1980’lerden bu yana oldukça yakından yönetildi. Bu plan bu yüzden iyi
yönetilen bir endüstriyel balıkçılık için yönetim planı örneği olmaktadır. Bu plan 1991
Avustralya Balıkçılık Yönetim Kanunu ile uyumlu olarak yapıldı. Amacı Avustralya
Balıkçılık Yönetimi Otoritesinin politik amaçlarının KKB’de karşılandığından emin
olmak ve balıkçılıktaki bycatch oranını en düşük seviyeye indirmektir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.1 Avustralya kuzey karides
balıkçılığı yönetim planı
26
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.1 Avustralya kuzey karides
balıkçılığı yönetim planı
27






Bu plan, Avustralya Balıkçılık Politikasında kurulan açık yönergeler
çerçevesinde yapılır ve sonuç olarak plan kendisi balıkçılık için
operasyonel yönetimin detaylarının bir açıklaması ile sınırlıdır ve genel
balıkçılık politikasını kapsamaz.
BYP planda kullanılan terimlerin yasal olarak açıklanması ile başlar.
Amaçları, yönetim önlemlerini ve performans önlemleri ve göstergelerini
kapsar.
KKB(Kuzey Karides Balıkçılığı) girdi kontrolleri tarafından yönetilen
sınırlı girişi kapsayan bir balıkçılıktır.
Planın ikinci bölümü balıkçılık haklarına odaklanır ve mevcut hak
çeşitlerini kapsar.
Planın son bölümü yönetilen alanın ayrıntılı bir açıklamasını ve tüm
değişikliklerin listesini içerir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.1 Avustralya kuzey karides
balıkçılığı yönetim planı
28

1. Başlangıç Hükümleri

a. Planın adı

b. Başlangıç

c. Yorumlama

d. Amaçlar

e. Önlemler

f. Performans kriterleri

2. Yasal balıkçılık hakları

a. Av aracının yasal balıkçılık hakları

b. Yasal balıkçılık hakları türleri (balıkçılık ruhsatı)

c. Kim KKB alanında balık tutabilir

d. Tekne adaylığı ve değiştirilmesi

e. Yasal balıkçılık haklarının iptali

i. AFMA tarafından yönlendirmeler (avlanma sezonu uzunluğu vb.)

ii. Yasal balıkçılık haklarının transferi

iii. Yasal balıkçılık haklarının geçerlilik süresi

3. Diğer

a. Sertifikalar, heyet, yasal balıkçılık haklarının kiralanması düzenlemeleri
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.2 Barbados Balıkçılık Yönetim
Planı
29
Barbados Balıkçılık Kanunu (1993-1996) Barbados balıkçılığı için bir yönetim planı
geliştirmesi amacıyla Balıkçılık Başkanına ihtiyaç duymaktadır. Çoğu gelişen
ülkelerde olduğu gibi Barbados balıkçılığı da çok çeşitlidir. Hükümet hepsi için tek bir
yönetim planı geliştirmeye karar vermiştir. Barbados için BYP diğer planlarda
bulunanlardan çok daha geniş amaçlara sahiptir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.2 Barbados Balıkçılık Yönetim
Planı
30
Barbados balıkçılık yönetim planının dış hatları





1. Yol gösterici ilkeler (misyon, amaçlar, balıkçılık politikası ve ülke profili)
2. Balıkçılık sektörünün profili (balıkçılığa genel bakış, balıkçılık sektörü, sektörler
arası bağlantılar)
3. Balıkçılık yönetimi (balıkçılık planlama süreci, kıyı bölgesi yönetimi, su
ürünleri mevzuatı, bölgesel balıkçılık anlaşmaları, kurumsal çerçeve, araştırma ve
istatistik, izleme kontrol ve gözetim, denetim, kayıt ve lisanslama)
4. Balıkçılık geliştirme (hasat, hasat sonrası ve devlet sektörlerinin vizyonları)
5. Yönetim ve uygulama (plan kapsamında yönetilen her bir balıkçılık için bir
bölüm)

6. Balıkçılık yönetimi seçenekleri

7. Terimler
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.3 Porto Riko ve ABD Virgin Adaları için
"Strombus gigas" balıkçılık yönetim planı
31
Kraliçe kabuklular artisanal balıkçılık için değerli oldukları Karayipler’de
avlanırlar. Kaynak çoğu ülkede biyolojik olarak aşırı sömürülmüş olarak
görülmektedir. Bu kaynağın yönetiminin temel bir sorunu stoğun birçok ülke
arasında paylaşılmasıdır. Bundan dolayı yönetim bazı ülkeler arasında
koordine edilmeye ihtiyaç duyabilir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.3 Porto Riko ve ABD Virgin Adaları için
«Lobotus gigas" balıkçılık yönetim planı
32
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.3 Porto Riko ve ABD Virgin Adaları için
«Lobotus gigas" balıkçılık yönetim planı
33
Porto Riko ve ABD Virgin Adaları için Balıkçılık Yönetim Planının Dış Hatları

1. Yönetim özeti

2. Tanımlar

3. Giriş

a. Kaynağın tanımı

b. Balıkçılığın tanımı

c. Balıkçılık Sorunları

4. Yönetim amaçları

5. Yönetim önlemleri ve alternatifler

6. Yerel yönetimler ve diğer kuruluşlar için öneriler

7. İlgili yönetim yetki alanları, yasaları ve politikaları
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.4 Yeni balıkçılığın geliştirilmesi için
Batı Avustralya planı
34



Bir balıkçılık üzerine sömürü azsa veya yoksa o balıkçılığın gelişme potansiyeli
vardır.
Tahsis edilmiş bu kaynağa ticari erişimi garanti edecek bir balık kaynağının varlığı
hakkında tahmin olmayabilir.
Yönetim otoritesi hangi kaynakların geliştirilip hangilerinin geliştirilmeyeceği
sorumluluğuna sahiptir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.4 Yeni balıkçılığın geliştirilmesi için
Batı Avustralya planı
35
Batı Avustralya’da yeni bir balıkçılığın geliştirilmesi için gerekli adımlar

1. İlginin anlatımı – Reklam fırsatı

2. Bakanlık kararı - geliştirme veya kabul etme konusunda

3. Uygulama - insanlar yönetim kurumu tarafından belirlenen kurallara göre
başvurur

4. Uygulamaların değerlendirilmesi

5. Onay / ret bildirimi

6. Uygulama - balıkçılık başlar

7. Gözden geçirme ve değerlendirme - izinler devam edebilir, değişebilir veya iptal
edilmiş olabilir.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.4 Yeni balıkçılığın geliştirilmesi için
Batı Avustralya planı
36
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.5 Honduras, Cayos Cochinos Müzesi
balıkçılık yönetim planı
37
Çoğu ulusal parkta olduğu gibi Cayos Cochinos Müzesi de kendi ekosistemini
koruması için kurulmuştu. Hatta parkların çoğunun kullanımlarını düzenleyen, Cayos
Cochinos’taki balıkçılık aktivitesinin önemini BYP’yi geliştirmek için parkları
yöneten koalisyona baskı yapan genel bir yönetim planı vardır.
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.5 Honduras, Cayos Cochinos Müzesi
balıkçılık yönetim planı
38









1. Giriş
2. Yöntemler ve genel kavramlar
a. Balıkçılık analizi
b. Örnekleme
c. Karayipler ve Honduras balıkçılık üretimi
d. Sorumlu balıkçılık ilkeleri
e. Ekosistem tabanlı balıkçılık yönetim
f. Eşyönetim ve toplum katılımı
g. Bilimsel destek

3. Plan yapısı
a. Cayos Cochinos’ta balıkçılık karakterizasyonu

i. Kaynaklar

ii. Kurumsal analiz






iii. Balıkçılık yönetimi
iv. Balıkçılık topluluklar ve balıkçılık filosu
b. Yönetim alternatifleri
i. Koruma önlemleri
ii. Balıkçılık düzenlemeleri
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
16.6.5 Foça ÖÇKB Yönetim Planı
39







1)Paydaşların Belirlenmesi, Analizi (İzmir Valiliği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Deniz ve Liman
Havameydanları İzmir Bölge Müdürlüğü, Denizcilik Müsteşarlığı, Sahil Güvenlik
Komutanlığı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Foça Kaymakamlığı, Dokuz Eylül
Üniversitesi - Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Ege Üniversitesi- Su Ürünleri
Fakültesi, Foça Su Ürünleri Merkez Kooperatifi, SS Foça Gezi Tekneleri Deniz Motorlu
Taşıyıcılar Kooperatifi
2) İdeal Hedefler ve Uygulama Hedefleri (5 yıllık)
Deniz Ve Kıyı Ekosistemlerinin Korunması
Kara Ve Deniz Kirliliğinin Bertaraf Edilmesi
Foça Öçk Bölgesinde Turizmin Nitelikli Ve Yöreye Özgü Gelişmesi İçin Doğal Yaşam
Üzerindeki Baskıların Azaltılmasının Sağlanması
5 Yıl İçinde Foça Özel Çevre Koruma Bölgesinde Doğal Kaynakların Korunması Ve
Sürdürülebilirliğinin Sağlanması
Yetkili Kurumların Alanın Sorunlarına Verimli Ve Hızlı Çözüm Üretmelerinin
Sağlanması
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN
Sorular
40
Bölüm 16. Balıkçılık Yönetimi Planları
--
Özcan ÖZEN