Transcript presentatie
Dyslexie en moderne vreemde talen
Tips voor leerkrachten, hulpverleners en ouders Wim Tops & Gitte Boons
Inhoud
Deel 1: Wetenschappelijke inzichten – Vreemdetalenonderwijs – Problemen met vreemde talen – Screening en signalering – Aanpak van taalleerproblemen Deel 2: Aan de slag – Kennis en vaardigheden – Onderwijs- en examenfaciliteiten – Gebruik van software – Metacognitie verbeteren 2 Dyslexie en moderne vreemde talen
Vreemdetalenonderwijs
Verschillen met moedertaal
Directe aanpak = natuurlijke aanpak t ewus = bewust georganiseerd leerproces kennis < vaardigheden authentieke taaltaken 4 Dyslexie en moderne vreemde talen
Verschillen met moedertaal
Moedertaal Moderne Vreemde Taal 5 Dyslexie en moderne vreemde talen
Problemen met vreemde talen
Welke problemen?
COGNITIE EXECUTIEF FUNCTIONEREN
7 Dyslexie en moderne vreemde talen
METACOGNITIE
Kernproblemen
Fonologisch tekort
Nieuwe klanktekenkoppeling
Automatiseringsdeficiet
Woordenschat Grammaticale regels Stappenplannen
Lagere verwerkingssnelheid Oproepen uit het LTG
8 Dyslexie en moderne vreemde talen
Onderzoek UGent (2012)
9 Vooral problemen met lezen en spelling (spelling > lezen) Moedertaal = vreemde taal (Engels) Schrijven Algemeen meer fouten Proportioneel zelfde soort fouten Fouten tegen hoofdletters en interpunctie Geen verschil in handschrift Leerkrachten geven minder punten op schrijftaken minder structuur minder aangenaam om te lezen Meer info: Callens, Tops, & Brysbaert (2012) of crr.ugent.be Dyslexie en moderne vreemde talen
Executieve functies
Impulscontrole Planning en organisatie Flexibiliteit Werkgeheugen 10 Dyslexie en moderne vreemde talen
Voorbeeld: werkgeheugen
Werkgeheugen = tijdelijke opslagplaats van taak-relevante informatie
Hier les filles …………………. (wandelen) à la mer.
1. Vertaal wandelen: se promener 2. Hier = gisteren gebruik van passé composé 3. Les filles = 3e persoon meervoud 4. Wederkerige werkwoorden vervoegen met être 5. Accord du participe passé
Hier les filles se sont promenées à la mer.
11 Dyslexie en moderne vreemde talen
Metacognitie
12 Zelfevaluatie Probleemoplossend Vermogen Zelfregulatie en bijsturing Inzetten van minder efficiënte lees- en leerstrategieën Dyslexie en moderne vreemde talen
Metacognitie
Leerstrategieën aanscherpen Transfer maken van nieuw geleerde vaardigheden en kennis • • Zelfcontrole verbeteren Zelfcontrolemethodes Studiewijzers 13 Dyslexie en moderne vreemde talen
Aanpak van taalleerproblemen
op schoolniveau op individueel niveau op klasniveau 15 Dyslexie en moderne vreemde talen
Aanpak op schoolniveau
Wettelijk kader – VN-verdrag voor rechten van personen met een handicap (2006) – Gelijke kansen en gelijke behandelingsdecreet (2008) – M-decreet (2014-2015) Universal Design for Learning (UDL) – Aanpassing van de leeromgeving – Minimaliseren van handicapsituaties (niet-stoornisspecifiek) – Maximaliseren van onderwijsdeelname (inclusief onderwijs) 16 Dyslexie en moderne vreemde talen
• • • • • •
Voorbeeld UDL
• • • Wijs erop als een bepaalde vraag niet of onvolledig werd ingevuld Wees consequent in woordkeuze bij toetsen Maak toetsen en examens vergelijkbaar met oefeningen tijdens de les Vermijd samengestelde vragen Geef opgaven steeds op papier Gebruik een overzichtelijke lay-out Stuur de aandacht in de goede richting Maak onderscheid prestatie en handelingsstructuur Geef voldoende tijd 17 Dyslexie en moderne vreemde talen
Aanpak op klasniveau
“Redelijke” aanpassingen – Geen pasklare faciliteiten – Maatwerk op basis van sterktezwakteanalyse – Weinig wetenschappelijke evidentie 18 Dyslexie en moderne vreemde talen
Faciliteiten
Leerkrachtperspectief versus leerlingperspectief • • Leerkracht past zich aan een zwakte van de leerling Leerling compenseert zelf een zwakte om leerdoelen te bereiken Groeiperspectief 19 • • Metacognitie stimuleren Zelfredzaamheid stimuleren Dyslexie en moderne vreemde talen
Pijnpunten
Doemdenkers • • • • Gelijke kansen Werklast Financieel Verzwakking van leerpotentieel Tegenargumenten 20 • • • Gedeelde verantwoordelijkheid Alternatieven Metacognitief vaardiger Dyslexie en moderne vreemde talen
Aanpak op individueel niveau
Reteaching Leerstof centraal Aangepast aan de gemiddelde leerling Remedial teaching Leerstrategie centraal Op basis van individuele sterkte zwakteanalyse 21 Dyslexie en moderne vreemde talen
Didactiek moderne vreemde talen
Functionele kennis
Woordenschat Grammatica
Vaardigheden • Passieve vaardigheden (begrip)
Luisteren Lezen
• Actieve vaardigheden (productie)
Spreken Schrijven
22 Dyslexie en moderne vreemde talen
Woordenschat
Woordenschat
Inprenten van nieuwe woorden
Automatiseringsdeficiet Zwak fonologisch bewustzijn Weinig aandacht voor spellingstrategieën Weinig aandacht voor analogieën
Oproepen van woorden
Oproepproblemen uit het langetermijngeheugen Woordvindingsproblemen 24 Dyslexie en moderne vreemde talen
KNOOP-methode
25 Dyslexie en moderne vreemde talen
Woorden leren zonder computer
26 Dyslexie en moderne vreemde talen
Woorden leren met computer
Via taalleermethode - Auditieve ondersteuning - Automatische feedback - Oefeningen op maat Online woordleerprogramma’s Bv. www.wrts.nl
- Gratis - Zelf woordenlijsten maken (of invoegen) - Verschillende talen beschikbaar - Keuze in ondervragingsmethodes 27 Dyslexie en moderne vreemde talen
Grammatica
Grammatica
Online oefeningen met automatische feedback Bv. mill.arts.kuleuven.ac.be/weboscope www.englishexercices.org Geheugenkaarten • Visueel • Beknopt (regels vereenvoudigen) • Altijd beschikbaar 29 Dyslexie en moderne vreemde talen
Geheugenkaarten Frans
30 Dyslexie en moderne vreemde talen
Geheugenkaarten Engels
31 Dyslexie en moderne vreemde talen
Luisteren
Luisteren
Problemen met de spraakperceptie • Auditieve verwerking • Fonologisch bewustzijn • Vluchtig • Zwakkere woordenschat (en/of grammatica) Aandachtspunten • Activeren van voorkennis • Formuleren en toetsen van hypotheses • Woordbetekenissen afleiden 33 Dyslexie en moderne vreemde talen
Remediëring luisteren
• Gatentekst • Aanleveren van het script • Woordenlijst aanbieden • Visuele ondersteuning (bv. film, strip, …) • Ruis beperken • Herhaling op basis hetzelfde fragment 34 Dyslexie en moderne vreemde talen
Lezen
Lezen
Technische leesvaardigheid • Problemen met klanktekenkoppeling • Traag leestempo • Hoge foutenlast en/of zelfcorrecties Begrijpend lezen • Voorkennis activeren • Hypotheses formuleren en toetsen • Woordbetekenissen afleiden • Skimmen versus scannen 36 Dyslexie en moderne vreemde talen
Remediëring lezen
37 Auditieve ondersteuning (cd-rom bij methode of spraaksoftware) Tutorlezen Extra oefentijd Rolwisselend lezen • Samen begrijpend lezen • Kleine vraagjes voor, tijdens en na het lezen • Expliciteren van begrijpende leesstrategieën RALFI-methode (Smits) • Moeilijke teksten • Inhoudelijke uitdagend • Meerdere keren lezen • Sterke lezer ondersteunt zwakke lezer • Verschillende technieken (bv. koorlezen, voorlezen, voorzeggen) Dyslexie en moderne vreemde talen
Spreken
Spreken
Beperkte woordenschat Woordvindingsproblemen (oproepen uit LTG) Stress en/of spreekangst 39 Dyslexie en moderne vreemde talen
Remediëring spreken
Spiekbriefje (≠ leesoefening) Herhaling (bv. doorschuifsysteem per twee) Aanleg van een ‘woorden’boekje Succeservaringen laten opdoen! 40 Dyslexie en moderne vreemde talen
Spelling en schrijfvaardigheid
Schrijven
Spelling • Problemen met nieuwe klanktekenkoppeling • Weinig aandacht voor spellingregels • Typisch dyslexiefouten bestaan niet 42 Dyslexie en moderne vreemde talen
Schrijven
Schrijfvaardigheid is meer dan spelling • Structuur op zins- en tekstniveau • “Slordigheidsfouten”
- Vervoegingen - Verbuigingen - Hoofdletters - Interpunctie
• Verklaring
Werkgeheugenproblemen Weinig zelfregulatie en -controle
43 Dyslexie en moderne vreemde talen
Klankspellingschrift Frans
un copain demain demain faim une main maintenant un pain une salle de bain un train main main [ ˜ɛ]
cinq Internet (m.) un lapin un magasin le matin quinze un voisin
cousin
44 Dyslexie en moderne vreemde talen
Klankspellingschrift Engels
45
run adult bankruptcy brush brush bun bus club culture cup cushion customer cut Dutch fun hungry hut punish rugby study suffer summer supplement uncle
month accompany borough brother colour comfortable glove government London love Monday money mother nothing onion oven son thorough wonder
run [ʌ]
courage country couple cousin double enough rough southern touch tough young flood blood Dyslexie en moderne vreemde talen does
Geheugenkaarten Frans
46 Dyslexie en moderne vreemde talen
Geheugenkaarten Engels
Tip: the spelling Rulebook
47 Dyslexie en moderne vreemde talen
Boek
Dyslexie en moderne vreemde talen
• • • • • • Taalzwakke leerlingen Transdiagnostische benadering Uitgewerkte geheugenkaarten, Stappenplannen Klankspellingschrift Aangepast aan leerplan Frans (bv. woordenlijst) 49 Dyslexie en moderne vreemde talen 49