Transcript 1-125 дараах

Алисон Этвэл: 2012 оны 10 дугаар сар
Утгa хаалттай бас эцсийн гэж
байдаггүй харин үргэлж нээлттэй,
хэлэлцэж болохоор байдаг. Түүнд
эцсийн тайлбар өгөх боломжгүй
юм учир нь эцсийн ойлголт гэж
үгүй.
(Хэдлей Биэр, Ричард Слаутер)
Өдөр бүр, хаа сайгүй манлайлал
байх ёстой. Манлайлал нь хэдхэн
хүний үүрэг, эсвэл хааяа нэг
тохиолддог үзэгдэ биш юм.
(Роналд Хейфез, Доналд Лаури)








Thomas Sergiovanni
Peter Senge
Linda Lambert
Peter Drucker
Marilyn Katzenmeyer
Gayle Moller
Michael Fullan
Robert Greenleaf









Headley Beare
Richard Slaughter
John Maxwell
James Kouzes
Barry Posner
Warren Bennis
Burt Nanus
Ronald Heifetz
Donald Laurie
Манлайлалыг байгууллага,
боловсролын хам сэдвийн
хүрээнд авч үзвэл олон тооны
утга илэрхийрэх хэдий ч хоёр
гол хүчин зүйл нь манлайлалын
ерөнхий тодорхойлолтыг
гаргадаг.
Манлайлал гэдэг бүлгийн
гишүүдийн харилцаа, удирдагчийн
бусдын зан төлөвт зориудаар
нөлөөлж буй нөлөөллийн нэгдэл
юм. Удирдагч дагагчгүйгээр
оршихгүйн зэрэгцээ тэдгээрийн
хоорондын харилцааны хөдөлгөгч
хүчний талаар янз бүрийн тайлбар
өгч болно.
Юуны түрүүнд
манлайлалыг
бүтээгдэхүүн бус үйл
явц гэж ойлгох ёстой
юм.
Бусдыг манлайлахад цорын ганц
шалгарсан арга, хэв маяг гэж үгүй.
Ихэнх манлайлагч нар өөрийн
онцлогт
тохируулан
өөрийн
манлайлалыг хэв маягийг бий
болгодог.
Тэд
шилдэг
арга,
хандлагыг сонгон нэгтгэдэг.
Бид манлайлал гэж юуг хэлээд,
удирдагчаас юуг хүлээж байна вэ.
Урагш ахихын тулд өөрсдийн
ойлголтыг өөрчлөх ёстой гэдгээ
хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Жишээ
нь:
Cүүлийн
үеийн
ойлголт,
хандлагыг авахын тулд түрүү
үеийн “Агуу хүн”-ий онолыг орхих
хэрэгтэй юм.
Сэтгэл төвтэй онол
Сэтгэл төвтэй онол нь үйл явцийн талаар
эргэцүүлэх, нийтийн итгэл үнэмшлийг бий
болгох, бусдад хүчээ бүрэн дайчлан
зүтгэхэд урам зориг өгөх удирдагчийн
чадварын тухай юм. Энэ хэв маяг нь
нийтийн сонирхолыг төлөө эрх мэдлийг
ашиглах бус бусдыг хөхүүлэн дэмждэг. Хувь
хүний ерөнцийг үзэх үзэлд эрс өөрчлөлт
хийдэг онцлогтой.
Гарамгай манлайлагчид
хүмүүсийн санаа бодлыг биш
харин зүрх сэтгэлийг нь сонсч
дагуулдаг. (Джон Максвел)
Хүмүүний
сэтгэл
нүднээ үл үзэгдэн
далд орших боловч
түүнийг хэн нэгэн зүй
ёсоор нь олж харах
учир тавилантай.
(Антон Дэ Сайнт
Эксюпери)
МАНЛАЙЛАХ ИХ АЯН ЗАМАА ТА ХЭРХЭН
ЭХЛЭХ ВЭ?
СОНГОСОН МАНЛАЙЛАЛЫН ХЭТИЙН ЗОРИЛГО ЮУ ВЭ?
ЗОРИГЛОН ЗОРЬЖ БУЙ МАНЛАЙЛАЛДАА БИД ХЭРХЭН ХҮРЭХ ВЭ?
Мөрөөдөл-бидний зан чанарын
тулгын чулуу. (Хенри Дорэаү)
Aливааг эхлэх эр зоригоос
бүхий л сайн сайхан төрдөг.
(Эюүжин Ф. Ваэр)
Хүсэл мөрөөдлөө бусдад ойлгуулж,
тэдний мөрөөдөл болгоно гэдэг
зөвхөн
тайлбарлах,
тодруулга
хийгээд зогсохгүй утга учрыг бий
болгоно гэсэн үг . . . Манлайлах
гэдэг - мөрөөдлөө бодит болгон
хувиргах чадвар юм. (Варрен
Беннис)
Манлайлах ур чадварыг
эзэмших нь богино аялал бус
насан туршийн аян юм.
(John Maxwell)
Манлайлалын үнэн хэмжүүр нь
нөлөөлөл юм-илүү ч үгүй дутуу ч
үгүй.
Манлайлах гэдэг цол хэргэм,
албан тушаал, бүдүүвч зураг бус
харин бусдад нөлөөлөх чадвар
юм. (Джон Максвел)
Манлайлах гэдэг эрх
мэдлээ бэхжүүлэх бусбусдыг чадавхижуулах
явдал юм.
(Бэки Бродин)
Манлайлах чадвар зүгээр
бий болдоггүй. Үүнийг заалгаж,
суралцаж, үргэлж хөгжүүлж байж
буй болгодог.
(Рудолф Гиулиани)
Бусдыг дагуулах чадварыг манлайлал гэнэ.
Хэрвээ таныг дагагч үгүй бол та хэнийг ч
манлайлаагүй. Манлайлах гэдэг хүмүүстэй
ажиллах, хамаатах гэсэн үг юм. Манлайлах
гэдэг хэн нэгэнд өгч, худалдаж авч
болдоггүй зүйл. Мөн менежер гэх албан
тушаал дагаж ирдэг урамшуулал ч биш.
Харин үүнийг урт, богино ... цаг хугацааны
туршид эзэмших хэрэгтэй.
(Валерий Соколовский)
Таны
үнэт зүйл
Таны чадвар
Таны хүнлэг чанар



Үргэлж шударга бай.
Шударга байх таны
дотор бусдын эзлэх
орон зайг тодорхойлж
байдаг.
Үргэлж хариуцлагатай
бай.
Та өөрийн үйлдэлд
хариуцлага хүлээх
чадвартай байх ёстой.
Үнэт зүйл


Зүтгэлтэй бай.
Хийж буй ажилдаа
өөрийгөө 100 % зориул.
Үргэлж урагш тэмүүлж
зорилтой бай.
Үнэт зүйл


Үргэлж үр дүнтэй
харьц
Үргэлж дагаж буй
хүмүүсийг
сөргөлдүүлэх
зайлсхийх
чадвар


Үргэлж өөдрөг бай.
Шилдэг хувилбарт
итгэж түүний төлөө
зүтгэ
Үргэлж өөрчлөлтөнд
бэлэн бай
чадвар


Үргэлж бусдад
хариуцлага оноож бай
Үргэлж асуудлыг нүүр
тулан шийдэж, аялалаа
үргэлжлүүлэх зоригтой
бай
Хүнлэг чанар


Үргэлж санй сайхны
үлгэр жишээ бай
Үргэлж өөрийгөө болон
бусдыг хөгжүүл
Хүнлэг чанар
Итгэл үнэмшилгүйгээр, үг
модон харанганы хөндий
хоосон цуурай мэт. Итгэл
үнэмшилтэй
үгс
амьтай
болдог. (Джон Харолд)
Зорилго болон үнэт зүйл
 Чадавхижуулах
 Харилцаа, харилцан холбоо
 Уян хатан чанар
 Гүйцэтгэх чадвар
 Хүлээн зөвшөөрөх ба талархах
 Ёс суртахуун













Дасан зохицох
Хөхүүлэн зоригжуулах
Илэн далангүй байх
Хариуцлагатай байх
Нөхөрсөг байх
Эерэг байх
Нээлттэй
Тэнцвэртэй байх
Мэргэжлийн байх
Зохион байгуулалттай
байх
Хамтран ажиллах
чадвар
Үнэнч байх













Багшлах
Чадавхижуулах
Энгийн
Энэрэнгүй
Итгүүлэгч
Идэвхжүүлэгч
Дэмжигч
Хариуцлагатай
Үйлчлэх чадвартай
Эрч хүчтэй байх
Бадрангуй
Өглөгч
Хамтрагч










Хөгжилтэй байх
Асуудал шийдэгч байх
Хариуцлага
Хичээнгүй
Чадал сорьсон
Бахдагч
Эрчтэй
Хүндэтгэлтэй
Зоригжуулагч
Харилцах чадвартай
Нөлөөлөх











Найрсаг
чөлөөтэй сэтгэдэг
Бүтээлч байх
Тодорхой байх
тэвчээртэй
Өөдрөг байх
Нийгэмшсэн байх
Эргэцүүлэх
Хөгжүүлэх
Удирдах
Алсын хараатай байх







Зорилго болон үнэт
зүйл
Чадавхижуулах
Харилцаа, харилцан
холбоо
Уян хатан чанар
Гүйцэтгэлийн чадвар
Хүлээн зөвшөөрөх
ба талархах
Ёс суртахуун
Хэрэв таны үйл хэрэг бусдын
мөрөөдөх, суралцах, бүтээх ,
илүү байх хүслийг нэмэж байвал
та агуу их удирдагч юм.
(Джон Кюнси Адамс)
Өөрийгөө бэлтгэх нь манлайллын хамгийн
гол түлхүүр мөн. Бусдыг удирдаж эхлэхээсээ
өмнө дараах хэдэн асуултыг өөртөө тавих
хэрэгтэй.
Сайн удирдагч болоход зайлшгүй
шаардагддаг ур чадварууд чамд
байна уу?
 Чиний
юу хийх ёстойгоо
мэдэж байна уу?
 Чиний удирдлагад буй
хүмүүс, тэдний хүсэж буйг
чи мэдэж байна уу?
Чи үнэхээр сайн удирдагч болохыг хүсэж
байвал эдгээр энгийн асуултуудын
хариултыг мэдэж байх ёстой. Өөрөөр
“Агуу удирдагч”, “гайхамшигтай удирдагч”
болохын төлөө хичээх хэрэгтэй гэдгийг
мэдэх юм.
Хэрвээ бид
өөрчлөлт хийхийг
үнэхээр хүсэж
байвал “энгийн”
удирдагч байж
болохгүй.
Бид манлайлагч болж тоглох биш
жинхэнэ утгаар нь манлайлах хэрэгтэй.
Өөрөөр хэлбэл, ур чадварыг зогсолтгүй
хөгжүүлэх хэрэгтэй. Дээрх асуултуудын
хариултыг мэдэхийг хүсч байвал
чадвараа нэм.
Хүнтэй харьцах байдлаа сайжруулах
 Зөв харилцааг бий болгох
 Бусадтай байнга үр дүнтэй харилц
 Бүтэшгүй гэж бодож байснаас илүү
үр дүнд хүрэхээр бусдыг эрчил
 Хэзээд чамд хандаж болно, итгэж
болно гэдэгт итгүүл

Хөгжих боломж бий гэдэгт итгэн
өөрийгөө болон бусдыг хөгжүүл,
бусадтай хамтарснаар хүчтэй
баг бүрдүүл.
Хүмүүсийг сонс, тэдний нэрийг
ашигла. Бусад хүмүүстэй ярьж
байхдаа
бусдыг
сонсож
ойлгож буйгаа мэдэгдүүлэх үг
хэл, үйлдэл хий
Бусадтай
уулзахдаа,
мэндлэхдээ
инээмсэглэж бай
!!!!
Өөрийн давуу талыг
бий болгоход байнга
анхаарч бай.
Өөрөө юуг сайн хийж
чадаж буйгаа мэдэж
бай, улам сайн
хийхийн төлөө хичээ.
Бодитоор сайжруулахын
тулд цөөн зүйлд төвлөрч
ажиллахыг хичээ.
Сул талаа давахуй: Илт
мэдэгдэхүйц сул талаа
даван гарахын тулд
тодорхой төлөвлөгөө
боловсруул.
Танд шинэ санаа,
санаачилга дутаад байна
уу? Танд харилцааны
чадварууд дутаад байна
уу?
Хэзээд хэрэгжүүлж болох
төлөвлөгөө хий.
Өөрийн алдаанаас суралц:
Эргэж хараад өөрийн хийсэн
алдаанаас сурч бай. Юуг
сайжруулж болохоор байна?
Алдаа-сурах үйл явцын нэг хэсэг
гэдгийг ойлго.
Шинэ санааг хүлээн авахад
бэлэн бай:
Бусдын санаа бодлыг асууж
сонирхож бай.
Бусад хүмүүсийг
сайнаар төсөөлж
бай.
Найдвартай бай:
Хариуцлагатай удирдагч
ялагдал хүлээж, амжилтыг
бусадтай хуваалцаж бай.
Юмыг болго: Санаачилгатйа бай.
Манлайлагчид өөричлөлтийг эхлүүлж
үр дүнд хүргэдэг. Болох хүртэл нь бүү
хүлээ.
Бусдаас суралц: Таны үйл
ажиллагааны талаарх бодлоо
илэрхийлж байх итгэлтэй
хүмүүсийг олж, тэдний хэлж байгаа
зүйлсээс суралцаж чадвал та өсч
хөгжинө.
Бусдын оролцоог бий
болго: Бусдад манлайлах боломж
олгох хэрэгтэй бөгөөд хүн нэг бүрт
ийм боломж олдох ёстой.
Шилдэг манлайлагч болохын тулд
бусад хүмүүс, ном, сургалт
семинараас суралц. Бусадтай
зөвлөлд, зөвлөгөө ав. Манлайлах
чадвараа тууштай хөгжүүлэхийн
тулд цаг ямагт идэвхтэй бай.
Манлайлах удирдахын
хооронд ямар ялгаатай
вэ?
Удирдах,
манлайлахын
хооронд
хооронд ихээхэн ялгаа байдаг хоёулаа
чухал юм. “Удирдах” гэдэг нь “бий
болгох, үр дүнд хүрэх, гүйцэтгэх,
үүрэг хариуцлага хүлээх, хийх” гэсэн
утгатай. “Манлайлах”
гэдэг нь
“тодорхой чиглэлд, үйл ажиллагаанд,
үйлдэлд, санаа бодолд чиглүүлэх,
нөлөөлөх гэсэн үг юм.
Чухам иймээс энэ ялгаа их чухал юм.
(Варрен Беннис, Бөрт Нанус)
Тэдэнд адил тал бий юу? Олон хүн
манлайлал, удирдлага хоёрыг адил зүйл
гэж боддог.
Хэдийгээр эдгээр нь нэг ижил ойлголт биш
хэдий ч давхардах үе байх бөгөөд аль аль
нь ажлын орчинд чухал юм.
Манлайлал удирдахаас өөр ойлголт
гэдгийг ямагт сана.
Аливаа юмыг удирдана.
Харин хүмүүсийг манлайлан дагуулна.
Менежер хүн аливаа үйл явц, загвар,
тогтолцоонд баригдаж ажилладаг
.
Харин манлайлагчид хүнтэй, тэдний
сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй ажилладаг.
Менежер хүн
аливаа зүйлийг зөв хийдэг бол
манлайлагчид зөв зүйлс ийг
хийхэд бусдыг уриалдаг.
Аливаа зүйлийг зөв хийнэ гэдэг нь
амжилттай гүйцэтгэх гэсэн үг.
Харин зөв зүйлийг хийнэ гэдэг нь оюун
ухаан тань ирээдүйн тухай бодолд чиглэн
төвлөрч, хүсэл мөрөөдөл, стратеги
хандлага ба зорилгын тухай бодох явдал
юм.
Үã¿é ýý. Ìàíëàéëàë áîë
íóóöëàã èä øèäèéí
ç¿éë áèø þì.
Ìàíëàéëàë áîë õýí íýãýíä òóñãàéëàí
çàÿàãäñàí ÷àíàð áèø áºãººä
ýðýãòýé ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñèéí àëü íü
÷ ìàíëàéëàã÷ áîëæ ÷àäíà.
Мàíëàéëàë áîë ìåíåæìåíòýýñ
илүү ÷óõàë ç¿éë эсвэл ò¿¿íèéã
îðëóóëàõ ç¿éë ÷ áàñ áèø þì.
Ìàíëàéëàë ìåíåæìåíò õî¸ð çýðýãöýí îðøèõ
óó?
Ìàíëàéëàë ìåíåæìåíò áîë õî¸ð ººð ç¿éë
áºãººä áèå áèåíýý íºõºõ øèíæ ÷àíàðòàé
ç¿éë þì. Àëü àëü íü ººðèéí ¿éë
àæèëëàãàà ºâºðìºö îíöëîãòîé áºãººä
õî¸óëàà áàéãóóëëàãûí àìæèëòûí ¿íäýñ þì.
Ìýäýýæ õ¿í á¿ð ìàíëàéëàë ìåíåæìåíò õî¸ðò
õî¸óëàíä íü ñàéí áàéæ ÷àääàãã¿é.
Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñàéí ìàíëàéëàã÷
áàéäàã хэдий ч ñàéí ìåíåæåð
áàéäàãã¿é õàðèí çàðèì íü ñàéí
ìåíåæåð áîëîâ÷ ñàéí ìàíëàéëàã÷
áàéæ ÷àääàãã¿é.
ßìàð ÿëãààòàé âý?
Менежмент цогц үйл
ажиллагаа юм. Сайн
менежмент захирах
захирагдах мөн тогтовортой
үйл ажиллагаа явуулах нөхцөл
бүрдүүлж байдаг.
Манлайлал бол өөрчлөлтийг
дагахаас өөр зүйл юм.
Ìàíëàéëàë õàìò îëîí, àæèëëàõ îð÷íû
ñòàíäàðò, çîðèëãî, ¸ñ ç¿éí õýì
õýìæýýã òîãòîîæ, áèé áîëãîõ çàìààð
çîðèëãîäîî õ¿ðäýã.
Менежмент тухайн байгаа
байдлыг хадгалахыг хичээнэ.
Харин манлайлал түрүүнд нь
алхаж алс хэтийн зорилго, хэв
маягийг бий болгодог.
Өөрөөр менежемент зорилгодоо
хүрэхийн тулд хийж буй тактик
үйл ажиллагаа, гүйцэтгэл юм.
Менежмент өдөр тутмын
дэлгэрэнгүй үйл ажиллагаа юм.
Манлайлал бол хэтийн зорилго
харин менежмент түүнд хүрэх үйл
явц юм.
Àäèë òàë ?
Ìàíëàéëàã÷ àæèë÷èä,
äàãàëäàã÷èäûíõàà ºìíº
õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã áîë
ìåíåæåð õ¿í ¿éë àæèëëàãààíûõàà
íàðèéâ÷èëñàí òºëºâëºãººíä
àíõààðëàà õàíäóóëäàã.
Манлайлагч дагагчдын
өмнө хариуцлага хүлээж
байхад менежер зорилгын
гүйцэтгэлд хариуцлага
хүлээнэ.
Манлайлал нь хариулахад төвөгтэй
(шийдвэрэлэхэд төвөгтэй) асуудлуудыг
шийдвэрлэхэд хэрэгтэй.
Шийдвэрлэхийн
тулд
менежер
хэрэгжүүлдэг,
харин манлайлагч нь
шинийг сэддэг. Менежер нөхцөл байдлыг
хадгалдаг,манлайлагч
хөгжүүлдэг.
Менежер яаж?-асуудаг, манлайлагч ямар,
яагаад гэдгийг асуудаг.
Манлайлал уу?
Менежмент үү?

Хүмүүсийг манлайл бас зоригжуул,
харин захирах, захиргаадах гэж бүү
оролд. Амьгүй зүйлсийг дураар
хөдөлгөж болдогч хүмүүсийг хөтлөн
дагуулах хэрэгтэй. (Ross Perot)

Таны эрхэм зорилго
 Цөөн хүний бодлыг дутуу үнэлэх
хэрэггүй, үзэл бодолдоо үнэнч
хүмүүс дэлхийг өөрчилж чадна, энэ
нь ч үнэхээр тийм байсаар ирсэн.
(Margaret Mead)

Өнөө үед Манлайлалын онолууд нь
багийн ажил, харилцаа холбоо,эрх мэдэл
болон хуваарилалтыг онцолдог боловч
тэдгээрийн аль нь ч манлалйлал гэж чухам
юу вэ гэдэг тодорхой тогтсон нэг хариултыг
өгдөггүй. Тийм ч болохоор хувь хүн бүрт
илүү тохирох, хамаарах онолыг бий
болгохын тулд одоо байгаа олон онолуудыг
өргөн хэмжээгээр авч үзэх хэрэгтэй.
Агуу хүний онол: Уг онолыг бас Манлайлалын шинж
тэмдгийн онол гэдэг. Учир нь уг онол хувь хүнийг агуу
удирдагч болгодог онцлог буюу шинж тэмдгүүдийг
онцлон авч үздэг. Энэ онол үндсэндээ удирдагч буюу
манлайлагчийн шинж тэмдэг хялбархан танигдаж
тодорхойлогддог бөгөөд нэгэнт ийм байдал нь илэрхий
бол тухайн хүн манлайлагчийн байр суурьт тавигдаж
болно гэсэн санааг агуулдаг. Үүний тулд хувь хүний
төлөв байдал, сэтгэл зүйн болон физиологийн
онцлогуудыг шалгах хэрэгтэй. Тухайн онолыг 1920-иод
онд Thomas Carlyle дэвшүүлсэн бөгөөд 20 зууны эхэн
хүртэл маш өргөн хүрээтэй хүлээн зөвшөөрөгддөг
байсан. Гэхдээ өнөө үед манлайлалын тухай өргөн
хүрээтэй мэдлэгийн үүднээс энэ онол нь учир
дутагдалтай юм.
Манлайлагчид нь бусдыг удирдахаар
төрдөг. Тухайн хувь хүн нь
анхнаасаа
ирээдүйд агуу удирдагч, манлайлагч болох
онцлогтойгоор төрдөг. Уг онол нь тухайн
хүний удамшлын мэдээлэл, заяа төөрөг
болон хувь хүний төлөв байдал сэтгэл зүйн
болон физиологийнонцлог дээр үндэслэсэн
байдаг.
Энэ онол генетик гарал үүсэлтэй
холбоотой бөгөөд эр хүнд
төлөвлөрсөн онол юм. “Агуу эр
хүн”-ий онол нь чадварлаг
манлайлагч
эмэгтэйчүүдийг
гадуурсан онол юм. Эрх мэдэлд
суурилсан манлайлалын хэг
маяг юм.
Зан төлөвийн онол: Зан төлөвийн талаар олон
янзын онол байдаг ч оновчтой манлайлал нь
цогц зан төлөвөөс хамааралтай гэсэн ойлголт
дээр нэгддэг. Хувь хүн үүнийг цогцоор нь
эзэмүсэн тохиолдолд агуу манлайлагч болж
чадна.
Энэхүү онол Агуу хүний
онолоос илүү нь оновчтой
манлайлах үүднээс
манлайлагч ажил, хүмүүсийн
харьцаанд юу хийх
шаадлагатайг гаргаж ирсэн.
Манлайлалд суралцаж болно
гэж тодорхойлсонд байгаа юм.
Нөхцлийн онол: Зан төлөвийн онолд бас дутагдалтай
тал бий. Зан төлөв, хэв маяг ямар ч нөхцөлд оновчтой
манлайлыг автоматаар бий болгоно гэжээ. Харин энэ
шинэ онол нөхцөл байдал манлайлалд ямар нөлөө
үзүүлж болох вэ гэдэг асуудлыг хөнджээ.
Санаа нь манлайлагчийг хэв маяг
оновчтой манлайлалд хүргэх бус
дагачдыг хэв маяг, тухайн цаг үеийн
нөхцөл байдалд дасан зохицох
манлайлагчийн чадвартай
холбоотой. Тиймээс тухайн нөхцөл
манлайлагчид хэдий хэмжээний
манлайлах хүч, хяналт, нөлөө
үзүүлж байна вэ.
Хувьсахуйн онол: Энэ онол хувьсах чадвартай
манлайлагч дагагч хүмүүсийг хувь сонирхолоос
илүүтэй байгууллагын ашиг сонирхолын төлөө
ажилуулж чаддаг гэж үздэг. Хувьсагч манлайлагч
оюуны хөтөч, хөдөлгөгч байдаг.
Хувьсах манлайлагчид байгууллага
мэдэгдэхшйц өөрчлөлт хийх үед
бусдыг нэгтгэн нэг зорилгод зангидаж
оновчтой
манлайлал
хийж
чаддагаараа онцлог.
Стратегийн онол: Хувь хүний байгууллага,
гүйцэтгэж буй үүрэг, арга барилын хэв маягтай
холбоотой. Энэ онол үйл явцын тухай онол юм.
Үүнд цаг хугацаа, асуудлын хамарч буй хүрээ,
үйл ажиллагаан цар хамаатай. Стратегийн
манлайлал стратегичийн хийх үүрэгтэй
холбогдоно.
Стратегийн манлайлагч байгууллагын ерөнхий
чиглэл, асуудлыг хамаарахаас гадна өргөн олны
дунд явуулах бодлогыг хариуцах бөгөөд тухайн
байгууллагад эргэн нөлөөлж буй үр дүн болон
боловсролын асуудлыг урьдчилан тодорхойлно. Мөн
байгууллагатайгаа өөрийн мэдлэг, туршлагыг
хуваалцах төдийгүй чухам ийм манлайлалд бусдыг
уриалан дуудна. Стратегийн манлайлагч тухайн
байгууллага төлөвлөсөн ирээдүйдээ хүрэхийн тулд
удирдлага болгон дагах тэргүүлэх зорилгоо
тодорхойлох, стратегиа тогтоох бүтэц, үйл явцыг бий
болгоно. Тэрээр мөн тухайн байгууллага стратегийн
чухал зорилгодоо голлон анхаарах явдлыг хангах
үүрэгтэй.
ОЮУНЫ ОНОЛ: Энэхүү онол нь сэтгэлийг
байлдан дагуулах онолоос үүдэлтэй. Энэхүү
онол нь манлайллыг тухайн хувь хүний
сэтгэлээс хамаарна гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл
манлайлал нь хүний хүн чанар дээр
тулгуурлана гэж үздэг.
Манлайлагч нь ертөнцийг олон
талаас нь нэгэн бүхэл гэж үзэх ёстой.
Манлайллын “гол цөм” болсон шинж
чанарыг эзэшсэн байх
шаардлагатай. Энэ нь хүний хэлэх
үгийн хооронд илэрхийлэгдэж буй
сэтгэл болон утгад төвлөрч учрыг
ойлгож хужрыг тунгаах чадвар юм.
Аливаа асуулт нь хариултын нэгэн
адил чухал бөлгөө.
СУРГАЛТЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ ОНОЛ: Энэхүү
онол нь манлайлагчдыг байгууллагын төлөвлөсөн
ирээдүйд хүрэхийн тулд бие хүний үйл ажиллагааг
эрхэмлэсэн хандлагаас баг бүрдүүлэх, харилцан хамтран
ажиллах тогтолцоо бий болгоход оролцож бусдад туслах
хандлагад шилжүүлэх зорилготой. Энэ онол ёсоор
баатруудын болон бусдыг удирдах төрөлх чанарын тухай
үлгэр домгийг өөрчилж манлайлал бол баг бүрдүүлэх,
оршин буй нийгмээ бэхжүүлэн хүчирхэг болгох явдал юм.
Өнөөдөр манлайлагчийг бусдын
сэтгэлийг татах шидтэн биш харин
дизайн бүтээгч, багш, үйлчилгээний
ажилтан гэж ойлгож хүлээж авах болжээ.
Сургалтын зохион байгуулалтын онол нь
аливаа үйл хэргийн онцлог шаардлага,
цаг үеэс хамааран тэргүүн эгнээнд
төдийгүй ар талд ажиллах чадвартай
хүмүүс заавал хэрэгтэй гэж үздэг. Энэ
бол хил хязгааргүй манлайлах чадвар
юм.
Сургалтын зохион байгуулалтын онолоор манлайлал нь
хамтын ажиллагаа бөгөөд тухайн хүний албан тушаалаас
үл хамаарна. Манлайлагчийг шууд тохоон томилж
удирдах боломжгүй. Ийм манлайллыг бодитоор бий
болгохын тулд чин сэтгэлээсээ хандах хэрэгтэй. Үүний
тулд байгууллагын дотоод тогтолцоог доороос нь дээш нь
бүхэлд нь шинэчлэх шаардлага урган гарна. Энэ
шинэчлэлийг үзэл бодлоо хуваалцах зарчим дээр
үндэслэх хэрэгтэй. Манлайлал нь нийгмийг бүхэлд нь
бэхжүүлж, бодит амьдрал дээр улам баяжуулдаг төдийгүй
мэдлэг олж авах, хуваалцах, хэрэглэх, боломжийг олгодог.
Байгуулагад ийм манлайлал бий болж эхэлбэл хувь
хүмүүст ч мэдлэгээ нэмэгдүүлэх, асуудал бэрхшээлийг
хамтдаа шийдвэрлэх боломж бүрддэг.
ИРЭЭДҮЙН ТӨЛӨӨХ ОНОЛ: Манлайлагч нь
хэтийн төлөвийг урьдчилан төсөөлж,
байгууллагынхаа ирээдүйг харж, түүнд хэрхэн
хүрэхээ олж харсан байх шаардлагатай. Гэхдээ
энэ бүхэнд дан ганц хувийн манлайллыг
удирдлага болгож хэрхэвч болохгүй.
Тухайн байгууллагын үйл ажиллагаанд
хамтран оролцогчид нь байгууллагынхаа
хэтийн төлөвийг тодорхойлон гаргахад хувь
нэмрээ оруулах бөгөөд чухам энэхүү
зорилгодоо хүрэхийн тулд хэрхэхийг
бүгдээрээ хамтран шийдвэрлэх ёстой. Хэтийн
ирээдүйг төсөөлөх манлайллыг
хэрэгжүүлэхийн тулд “Бид өнөөдөр хаана
байна вэ?”, “Бид ямар байхыг хүсч байна
вэ?”, “Энэ зорилгодоо бид хэрхэн хүрэх вэ?”
гэсэн маш энгийн гурван асуултанд хариулах
шаардлагатай.
Ёс зүйтэй манлайлал:
Бүхний сонирхолд нийцсэн, эрх тэгш,
шударга гэж тооцогдох заавар журмыг
дагаж мөрдөнө. Ёс зүйтэй удирдагч гэдэг
нь хувь хүний эрх хэрэгжиж буй эсэхийг
баталгаажуулахын зэрэгцээ нийгэмдээ
болон байгууллагын өмнө нийгмийн
хариуцлага хүлээнэ.
.
Хүн төрөлхтөний сайн сайхан гэдэг
нь хувь хүн болон олон нийтэд үнэ
цэнэтэй зүйл юм. Энэ нь хүлээн
зөвшөөрөгдсөн ёс зүйн дүрмийн
хүрээнд үйлчлэх шаардлагатай
манлайлалд чухал хамааралтай.
Ямарваа зан үйлдэл бусдад
нөлөөлж байх үед ёс зүйн асуудал
байнга үүсэн гарч байдаг. Зөв зүйл
хийж чаддаг болохоос өмнө
манлайлагч хүн яг юу нь “зөв зүйл”
байх вэ гэдгийг мэддэг байх
хэрэгтэй.
Ёс зүйтэй манлайлагч бүгдэд тохирсон
зөв зүйл нь юу байх вэ гэдгийг туршиж,
түүнийгээ үргэлж хэрэгжүүлэн,
хөдөлгөгч хүчээ болгон ашиглах
хэрэгтэй. Ёс зүйтэй манлайллын үлгэр
дууриал нь компанийн ёс зүйд нийцсэн
шийдвэр гаргаж бусдаа дагуулдаг
манлайлагч өөрөө байх ёстой.
Ёс суртхууны онол: Энэ онол нь эрх мэдэл
албан тушаалын харилцаан дээр биш,
харилцан 2 талын хэрэгцээ, хүсэл
эрмэлзлэл, үнэт зүйлсээ хуваалцахад
тулгуурлана. Хүнд суртал, ганцаарчилсан
удирдлагын шийдвэр гаргахын оронд ажил
үүрэг, үнэт зүйлс, санал санаачлагыг
тусгасан ёс суртхууны зарчимтай шийдвэр
гаргах болно .
Энэ онол нь мөн нийгмийн сайн
сайхны төлөө чиглэсэн юм. Хувь
хүний эрхийг дээдлэхийн зэрэгцээ,
хувь хүний манлайлал гэдэгт биш
харин илүү ихээр бусдын сайн сайхны
төлөө үйлчилгээ үзүүлж буйд нь
анхаарлаа хандуулах юм.
ҮЙЛЧЛЭГЧ ОНОЛ: Уг онол нь
манлайлагч бусдыг удирдахаас
өмнө тэдний хэрэгцээ шаардлагыг
эн тэргүүнд хангах ёстой гэсэн итгэл
үнэмшилд түшиглэдэг. Үйлчлэн
манлайлагчид нь бусдын хэрэгцээ,
хувь хүний өсөн дэвшихэд дэмжлэг
үзүүлснээр, хамт олны дунд хүчтэй
мэдрэмжийг бий болгоход сайнаар
нөлөөлнө.
Үйлчлэн манлайлагчид хүний эрх тэгш
байдлыг дээдэлснээр байгууллагын доторх
хувь хүний хөгжил, ажил мэргэжилдээ өсөн
дэвших боломжийг бий болгодог. Үйлчлэн
манлайлагчид итгэлцлийн уур амьсгалыг
бүрдүүлж, хамтын ажиллагааг дэмждэг.
Тэд өөрсдийгөө ч тухайн байгууллага хамт
олны нэг гишүүн, байгууллага зорилгодоо
хүрэхийн
тулд
бусдынхаа
хэрэгцээ
шаардлагыг хангах ёстой гэж үздэг.
Үйлчлэн манлайлагч нь хувь хүн өсч дэвшдэг, тиймээс
тэднийг бүхий л боломжоор хангах ёстой гэсэн
зорилготой ажилладаг. Үйлчлэн манлайлагч гэдэг нь
байгууллагынхаа бүх л онцлогийг мэддэг байх ёстой гэж
ойлгож болно. Үйлчлэх манлайлал, “Өөрийн
манлайллаар дамжуулж, бусдад хэрхэн, юу хийж
үйлчлэх вэ?” гэсэн асуултыг тавьдаг. Үйлчлэн
манлайлагчид эрх мэдэл, итгэл найдвар, үнэнч шударга,
алсын хараатай байх чанаруудыг агуулсан байна.
Үйлчлэх манлайлал нь хувь хүмүүсээс манлайлагчийн
үүргээр нийтийн сайн сайхны төлөө үйлчлэхийг
шаарддаг.
Манлайллын хуваарилах онол: 21-р зууны эхээр
манлайлан удирдах нь зөвхөн ганцхан хувь хүнд
ноогдсон давуу эрх бус харин түүнийг бусадтай хуваан
хуваарилж болно гэсэн удирдлагын шинэ хэлбэр үүсэн
бий болжээ. Энэхүү онол ёсоор манлайлагчдыг дагагч
бүхэн зөвхөн тэднийг дагагч төдийгүй өөрсдөө ч
манлайлагч болох боломжтой. Энэ үзэл баримтлал
бусадтай хамтран ажиллах бүхий л салбарыг хамрах
болжээ. Ийнхүү манлайлан дагуулах гэдэг нь ганц хүний
гоцлох үйл хэрэг болжээ.
Гэхдээ энэхүү онол нь хувь хүнд бус харин манлайллын үйл
явцыг чухалчлан үзсэн байдаг. Манлайллын үйл явц нь
хүмүүсээс хамтын зорилго болон хариуцлагыг шаарддаг.
Манлайллын энэхүү хэлбэр нь олон нийтийн дунд найрсаг
харилцаа холбоог бий болгоход оршино.
Энэ нь аливаа нэг системийн доторх эрх мэдлээс хамаарах
хамаарлыг хүмүүст өөрсдийгөө хүчирхэг гэж мэдрэх, эс бөгөөс
өөр бусдыг зоригжуулан хүчирхэгжүүлэх арга замыг хайх шинэ
хэлбэр болгон өөрчилжээ.
Манлайлан удирдах нь тухайлсан ганц хүний үүрэг роль бус,
хамт олны баг бүрдүүлж хамтдаа асуудлыг шийдсэнээр олон
нийтийн хөгжилд үр дүнтэй, бүтээмжтэй хөдөлгүүр болж өгдөг.
Тиймээс манлайлал нь хамтын оролцоо болон бусад олон
төрлийн хүчин зүйл дээр тулгуурлан хөгжиж дэгждэг.
Мөн
манлайлал
удирдлагын
хуваарилалтыг хамтын удирдлага гэж
үзэж болно.
Манлайлал -удирдлага нь бүх хүмүүст
боломж олгодог. Энэ нь хувь хүмүүсийн
өөрсдийн аугаа их байдлыг сүржин дохио
зангаагаар бусдад ярих бус харин
өөрсдийн өдөр тутмын ажил, амьдралын
туршлагаа
бусадтай
хуваалцах
боломжийг олгодог.
Манлайлал нь хувь хүний
тоглолт бус хүмүүс хамтдаа
үйл ажиллагаа явуулахыг
хэлнэ.
Хамтын манлайлал нь хамтын үүрэг хариуцлага дээр
тулгуурлаж хөгжинө.
Манлайлан удирдах нь хамтын үйл ажиллагаа бөгөөд
энэ нь ямар нэг ганцаарчилсан тоглолт биш юм.
Манлайлал нь чадварт суурилахаас илүүтэй мэдлэгт
тулгуурлах ба удирдлагын дээрээс доошоо биш харин
хажуу тийшээ чиглэсэн хэлбэрт түишглэнэ.
Манлайлал нь хэзээ ямагт ямар нэгэн албан тушаал,
зэрэг цол бус удирдан манлайлах үйл ажиллагаа юм.
Аливаа албан байгууллагад үргэлж өөрчлөлт явагдаж
байдаг. Иймээс тухайн байгууллагад ажиллагсдад гарч буй
өөрчлөлтөнд тохируулан үйл ажиллагааныхаа чиглэлийг
богино хугацаанд өөрчлөх, өөрчлөлтөд хурдан зохицох нь
маш чухал байдаг.
Манлайлан удирдагч хүн энэхүү өөрчлөлтийн үйл явцыг
хэзээ ч хүчээр “Хяналтандаа авах” ёсгүй. Олон нийтийн
дунд хүчтэй харилцаа холбоог буй болгож, тэдний бие
биендээ итгэх итгэлийг буй болгосноор манлайлал бий
болно.
Өөрөөр хэлбэл ганц удирдагчаас илүү олон удирдагчтай
байх шаардлагатай.
Манлайлан удирдах гэдэг нь ганц хүн дээд
оргил түвшинд ажиллах бус харин хүн
бүр өөр өөр түвшинд ямар нэгэн
хэмжээгээр хэрэгтэй цаг мөч бүрийд
манлайллыг гартаа авч үйл ажиллагаа
явуулна гэсэн үг юм.
Хамтын манлайлал удирдлагатай
байхын тулд хамтын зорилго болон
үнэт зүйлстэй (чанартай) байх нь
хамгийн чухал.
Тухайн байгууллагын ажилчдын хувьд
манлайлал жигд хуваарилагдсанаар бүх
асуултанд хариулчихлаа гэсэн үг биш.
Хамгийн чухал нь зөв асуулт хэрхэн асуух
талаар суралцах хэрэгтэй.
Манлайлал хамтынх байдаг. Дээрээс
захирсан манлайлал мөхөж байгаа
бөгөөд нэг хүнээс илүү харилцаан дээр
суурилсан манлайлал илүү үр дүнтэй.
Жинхэнэ манлайлагч аливаа
зүйлийг зөвхөн өөрийнхөө төлөө
биш бусдад зориулж хийдэг.
1. Олон эх үүсвэр бүхий зөвлөмж, зааварчилгаатай
2. Ажилчид хоорондоо хамтарч суралцах боломж
олгодог
3. Хамтарч ажиллах загвар болдог
4. Харилцаа холбоог бий болгож, бэхжүүлдэг
5. Ардчилсан шийдвэр гаргадаг
6. Шинээр санаачлах, бүтээхэд хараат бус
7. Хамтын зорилго, алсын хараатай
8. Хамтын соёлтой
9. Хамтарч хариуцлага хүлээдэг