Transcript Marc Vermeulen, hoogleraar Onderwijssociologie, directeur

Vakmanschap, leiderschap en
eigenaarschap in het HBO
Marc Vermeulen, 11 mei 2012
Welke professional past?
Staat:
Ambtenaarbureaucraat
Tot eind jaren
zeventig
Verstatelijking vh
onderwijs
Jaren tachtig en
negentig:
decentralisering
en new public
management
Markt:
Intra-preneur
..en in de
21ste
eeuw?
M.O.:
De gedrevene
Leven met weak science
Verklaarde variantie van levenslopen 35%
– Waarvan
• 1/3 genen;
• 1/3 gezin;
• 1/3 school
– Waarvan
– 1/3 leraar;
– 1/3 klassamenstelling;
– 1/3 al het andere
4
Smart en clever:
begrotingstekort Slimmer &
4
zuiniger
2
0
-2
EMU saldo NL
norm
-4
-6
-8
-10
Bron 1990-2007 CBS; 2008-2010 Min. Financiën; 2011-2015 CPB
Het EMU-saldo is het verschil tussen de inkomsten en de uitgaven de
overheid. De overheid bestaat uit het Rijk, gemeenten en provincies.
Arbeidsintensief onderwijs:
slimmer werken in de kenniseconomie
• Krachtige leeromgening is bewerkelijk
• Arbeid is duur en schaars: de wet van Baumol
• Er moet dus een arbeidsproductiviteitssprong gemaakt
worden
–
–
–
–
–
Inzet van technologie, ICT in het leerproces
Verhoog de leraar/leerling ratio
Vervang dure arbeid door goedkope arbeid
Outsourcing en Insourcing
etc.
Robots, robots, robots…..
So is this the future……?
Lesrobot Tiro (Zuid Korea, 2005)
geeft Engelse les gedurende 30 minuten
In een glazen huis…
Werkzame beroepsbevolking
100%
95%
90%
Leraren PO, VO en
beroepsonderwijs
85%
80%
hoger opgeleide
beroepsbevolking
75%
70%
overige
beroepsbevolking
65%
60%
55%
50%
1975
1979
1985
1990
1999
2005
2007
2008
Verandering in politieke
landschap
•
•
•
•
•
•
Verharding van het discours
Dramademocratie
Lokalisme vs globalisme
Diplomademocratie
Afnemend vertrouwen in politieke instituties
Verdwijnen van politieke midden
cpn <>sp
bp <> pvv
midden
1977
1%
1%
98%
2010
10%
16%
74%
Organisatiecontext: historie, cultuur, wetgeving, conjunctuur etc.
SHRM (AMO)
Ervaren eisen
& hulpbronnen
in het werk
Organisatieorganisati
prestaties
Inspanningen
t.b.v. doelen
organisatie
individu
Individuele context: persoonlijkheid, privesituatie, levensfase,
waarden etc.
Van Veldhoven, M. (2012). Over knipogen, badkuipen en kampeerten
Arbeidsgedrag als fundament voor strategisch HRM Tilburg (TiU, or
Ervaren
Bijdrage
en kosten
Strategisch
gedrag
Inspanningen
t.b.v. doelen
werknemer
Individueel
voordeel
organisatie
individu
Shall the twain ever meet ?
Van Veldhoven, M. (2012). Over knipogen, badkuipen en kampeertenten
Arbeidsgedrag als fundament voor strategisch HRM Tilburg (TiU, oratie)
SHRM (AMO)
Ervaren
Bijdrage
en kosten
Ervaren eisen
& hulpbronnen
in het werk
Strategisch
gedrag
Organisatieprestaties
Inspanningen
t.b.v. doelen
werknemer
Inspanningen
t.b.v. doelen
organisatie
Individueel
voordeel
masterclass 3 Albeda
organisatie
organisatie
individu
individu
16
effectiviteit
Van optimaliseren over 2 assen…..
efficientie
effectiviteit
Naar optimaliseren over 3 assen
efficientie
doeltreffend
doelmatig
professioneel
zelfvertrouwen
hier klopt alles in de goede onderlinge samenhang. Er wordt hard gewerkt,
successen geboekt en de professionals ervaren dit als een voorrecht om
erbij te mogen zijn. Het versterkt gevoelens van trots en competentie.
Verspilling en slack treden niet op maximale inzet van beschikbare
hulpbronnen om successen verder uit te bouwen. Kenniscirculatie is
optimaal, innovaties komen goed van de grond. Organisatie vernieuwd
zichzelf
hoog
hoog
hoog
topteam
hoog
laag
hoog
atelier
hoog
hoog
laag
productief
bedrijf
hoog
laag
laag
Het lijkt een totale institutie (Goffman). Doelen zullen vermoedelijk niet al
dwangarbeid te hoog gesteld zijn en daarom gehaald worden. Energieverlies zowel bij de
organisatie als bij de professionals. Cynisme ondermijnt verbeteringen.
hoog
De organisatie wordt waarschijnlijk bevolkt door mensen die het prettig
strak geleide vinden in strakke kaders te opereren. Het zijn de bureaucraten die bezig
hobbyclub zijn processen te optimaliseren waarvan niemand zich meer afvraagt
waarop ze aan het optimaliseren zijn.
laag
hoog
laag
laag
hoog
laag
hoog
laag
laag
laag
laag
Organisatie en professionals komen ver met elkaar, maar zouden wellicht
meer kunnen bereiken met minder energie. Risico van uitputting dreigt,
kleine kwaliteit kan gaan ‘schrijnen’, financiële uitglijders zijn mogelijk.
Dit is de machinebureaucratie: waarschijnlijk gaat het om werk dat weinig
persoonlijke inspiratie vergt, dat afgeraffeld kan worden, zonder dat dit de
kwaliteit ondermijnt.
De mutual admiring society: veel zelfbevestigend gedrag, elkaar
hobby club complimentjes geven, maar volledig uit het oog verloren waar het omgaat.
Ontkoppeling van professionaliteit en missie/visie
beheersfetisji Over de top geschoten bureaucratie, die mensen tot regelbare elementen
sme
maakt. Paarse krokodil
schei maar organisatie in crisis, de koers kwijt, mensen zijn cynisch, afgekoppeld en
uit
doen maar wat. Sowjet Unie achtig
Innovators dilemma
Prestatie/kwaliteit
Nieuwe
aanpak
Bestaande
aanpak
Oude doet het
beter dan
nieuwe
Gevolgen voor
self efficacy ?
tijd
Mulgan,G. (2007), Ready or Not? Taking innovation in the public sector seriously,
London (NESTA);www.nesta.org.uk
Opgaven voor de toekomst
• In onderwijs
– vakmanschap in maatwerk
– academisering & verantwoording (evidence based)
– arbeidsproductiviteit/ICT/ resultatengerichtheid
–
• In de maatschappelijke context
–
–
–
–
great risk shift en lokale vernetwerking
transparantie en het glazen huis: drama democratie
variatie en tolerantie
aanhoudend politiek turbulent> onzekerheid en
risicomijding
21
Een HR-agenda voor het onderwijs
Van
Naar
Hr Management
Hr Development
Onder toezicht
Verantwoord vakmanschap
Tevredenheid
Betrokkenheid
Role taking
Role making
Vervreemding
Eigenaarschap
Management
Gedeeld leiderschap
Vermeende gelijkheid
Constructieve ongelijkheid
Know how
Know why
Local professional
Cosmo professional
Binnen de organisatie
Grenzeloos
Inspanningsgericht
Resultaat gericht, High Performance
O.b.v. kennis
O.b.v. kennis & kennissen (Yenta)
Leren/cursus
Onderzoeken/co-creatie
Reflective practioner
Leidinggeven in de toekomst
•
•
•
•
•
Weinig administratief gedoe
Variatie in ideeën
Fouten maken mag
Ruimte voor persoonlijke passie
(‘hobby’)
Is zelf deskundige onder de
deskundigen (Goffee R. and G.Jones (2007) 'Leading
Leiding geven aan
professionals: wel
doen!
Clever People' in: harvard business review march 2007 pp 1-7
(reprint))
•
•
•
•
•
Pedagogisch/ethisch feilloos
Politiek passend incorrect
Beheersmatig geheel op orde
Ten minste evidence informed
Sluitende coalitie bestuur,
docenten, leerlingen/ouders
Bewust ondeugend =
Maatschappelijk
ondernemerschap
23
Enige hoofdbrekens
• 24/7 public servants: walk your talk.
– Mag een motoragent in Belgie plankgas
rijden?
– Mag een leraar in zijn vrije tijd pornofilmpjes
maken voor internet (betaalsite…)
• Wat is je grens: je organisatie, je systeem,
de samenleving (Schools cannot compensate for society,
Berstein 1970!)
• Vakmanschap als ideaal om los te laten, maar wat als
maar een minderheid daaraan voldoet?
24