Transcript 10122013174109 risk-yonetimi-ve-degerlendirmesi-ay

DRUZ
SUNUMUN İÇERİĞİ VE SORU DAĞILIMI
RİSK DEĞERLENDİRME
(RD)
198
1
2
3
4
5
6
KYS’de RD
Mevzuat Açısından
RD
RD Tanımları
Risk
Yönetim Prosesi
Risk Metodunu
Ekibini Seçmek
Risk
Metodolojileri
10
50
8
20
50
75
İlave Çalışma Notları
213
7
İHE
23
3
İGU-C
75
11
İGU-B
60
9
İGU-A
55
8
15
DRUZ
1
Kalite Yönetim Sistemlerinde
Risk Değerlendirme
DRUZ
İSG YÖNETİM SİSTEMİ (OHSAS)
SÜREKLİ İYİLEŞTİRME
İSG
POLİTİKASI
(YÖNETİMİN)
GÖZDEN GEÇİRME
RİSK DEĞERLENDİRME
(ÖNEMLİ RİSKLER, AMAÇ VE HEDEFLER)
İSG PROGRAMLARI
Plan
Prosedür
Talimat
Harici
Doküman
UYGULAMA – ÖLÇME (VE DEĞERLENDİRME) – İZLEME
DRUZ
RİSK YÖNETİMDE PUKÖ DÖNGÜSÜ
 İSG açısından amacın belirlenmesi (neyi
başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman?)
 Mevcut durumu analiz etme
 Hedeflerin belirlenmesi
 Kayıtların analizi
 Tehlikelerin belirlenmesi
 Risk değerlendirme tekniklerinin belirlenmesi
 Detaylı uygulama planının hazırlaması
 İç talimatların hazırlaması
 Riskleri değerlendirmesi
 Risklerin KERD olduğuna karar verme
 Kontrol önlemlerinin seçimi ve uygulaması
 Her bölümdeki ilgili kişileri bilgilendirme,
eğitme ve katılımını sağlama
 Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme
 Uygulama sonuçlarını yakın takip etme
Uygula
Planla
P
Ö
Önlem Al
 Kalıcı bir denetleme sistemi kurma
 Etkili önlemleri standartlaştırma
 Gerekli eğitim ve yönlendirmeleri sağlama
3
U
K
18001 OHSAS
PUKO döngüsü
üzerine kurulmuştur.
Kontrol Et
 Ölçüm ve Analiz (hedef/hedeflere ulaşıldı mı?)
 İç talimatlar ve yönergeleri gözden geçirme
 Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme
 İlgili kişileri bilgilendirme
DRUZ
2
Mevzuat Açısından Risk
Değerlendirmesi
DRUZ
MEVZUATTA RİSK DEĞERLENDİRME
SN
KANUN VE YÖNETMELİKLER
1
6331 Sayılı İSG Kanunu
2
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
3
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik
4
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
5
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
6
Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
7
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
8
Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
9
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik
10 Titreşim Yönetmeliği
11 Gürültü Yönetmeliği
12 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
En Önemli
Asıl Yönetmelik
Sağlık ve Güvenlik
Dokümanı
Sağlık ve Güvenlik
Dokümanı
MEVZUATTA RİSK DEĞERLENDİRME
SN
KANUN VE YÖNETMELİKLER
13 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
14 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
15 Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
16 Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
17
Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair
Yönetmelik
18 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği
19 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
20
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
21 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
22 İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
23 İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi
24 Kalite Yönetim Sistemleri (9001, 14001, 18001)
10
RİSK DEĞERLENDİRME
6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (1. Fıkra)
1
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk
değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.
Risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlar
dikkate alınır;
Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu
Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve
müstahzarların seçimi
İşyerinin tertip ve düzeni
Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel
politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu
2
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (2.3.4 Fıkra)
1
 İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak
İSG tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım
veya ekipmanı belirler.
 İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve
üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik
yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari
yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte
olmalıdır.
 İşveren, İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu
ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik
gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların
yapılmasını sağlar.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
1
İş Durdurma
Hayati Tehlike Oluştuğunda
İş Durdurma;
İşyerindeki bina ve eklentilerde
Çalışma yöntem ve şekillerinde
İş ekipmanlarında çalışanlar
…..için hayati tehlike oluşturan bir
husus tespit edildiğinde; bu tehlike
giderilinceye kadar, hayati tehlikenin
niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek
riskin etkileyebileceği alan ile
çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin
bir bölümünde veya tamamında iş
durdurulur.
[6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25]
1
2
İş Durdurma
Risk Değerlendirmesi Yapılmadığında
İş Durdurma;
Çok tehlikeli sınıfta yer alan;
Maden
Metal
Yapı işleri (inşaat işleri)
Tehlikeli kimyasallar
Büyük endüstriyel kazaların
olabileceği işyerlerinde
….…risk değerlendirmesi yapılmamış
olması durumunda
iş durdurulur.
[6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25]
ZİNDE
RİSK DEĞERLENDİRME
4857 Sayılı İş Kanununun 78. Maddesi / İptal
2
Bu maddeye göre çıkartılmış yönetmeliklerin çoğunda,
işverenlere işyerlerinde Risk Değerlendirmesi yapma ve
alınan sonuçlara göre gerekli sağlık ve güvenlik
önlemlerini belirlenme zorunluluğunun getirilmiştir.
Bu kanuna göre iş kanunu kapsamındaki tüm
işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılması zorunlu hale
getirilmiştir.
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.02/28512)
3
İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve
güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş
sağlığı ve güvenliği yönünden;
risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.02/28512)
3
1
Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya
kuruluş aşamasından başlamak üzere;
•Tehlike tanımlama,
•Riskleri belirleme ve analiz etme,
•Kaza kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması,
•Dokümantasyon,
•Yapılan çalışmaların güncellenmesi
•Gerektiğinde yenileme
…..aşamaları izlenerek gerçekleştirilir.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.02/28512)
3
Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında
bulunan;
 Fiziksel
 Kimyasal
 Biyolojik
 Psikososyal
 Ergonomik
ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların
etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir
ve kayda alınır.
2
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Aynı mekanı birden çok işverenin paylaştığı
Toplu İşyerleri;
1.İş merkezleri (AVM)
2.İş hanları
3.Sanayi bölgeleri ve siteleri
Yönetim;
1.RD her işyeri için ayrı ayrı yapılır
2.RD çalışmalarının koordinasyonu yürütür
3.Gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır
4.Bu uyarılara uymayanları Bakanlığa bildirir
Yönetim işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi
çalışmalarının koordinasyonu yürütür. Bu koordinasyonun
yürütümünde, işyerlerinde İSG yönünden diğer işyerlerini etkileyecek
tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri
uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.
1. RD her işyeri için ayrı ayrı gerçekleştirilir
2. RD çalışmalarını koordinasyon içinde yürütürler
3. Birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen
riskler konusunda bilgilendirirler
Diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı
ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk
değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür,
birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda
bilgilendirir.
RİSK DEĞERLENDİRME
Asıl işveren – Alt işveren
1. Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak RD çalışmalarını yapar veya yaptırır.
2. Alt işverenlerin RD çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç
duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır.
3. Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen RD çalışmasını denetler ve çalışmaları koordine eder.
4. Alt işverenler hazırladıkları RD’nin bir nüshasını asıl işverene verir.
5. Asıl işveren; bu RD çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin
uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
RİSK DEĞERLENDİRME
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH
4
 Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri
yolu da dahil olmak üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate
alınacaktır.
 Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin
sağlık ve güvenliklerini dikkate alacak ve kanserojen-mutajen
maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri de dikkate
alınacaktır.
 Bu maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların, bu
maddelere; maruziyet türü, maruziyet düzeyi ve maruziyet süresini
belirleyerek riskleri değerlendirir
Tarih: 6 Ağustos 2013 / Sayı: 28730
Değil
3
Maruz kalanın yaşı
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH
4
İşyerinde gerçekleştirilen RD sonucunda çalışanların sağlığı ve
güvenliği yönünden risk bulunduğu saptanan işlerde
Bakanlıkça istendiğinde işveren;
İşyerinde kanserojen/mutajen maddelerin kullanıldığı işlemler ile bu
maddelerin kullanılma nedeni
Kanserojen veya mutajen maddelerin işyerinde üretilen ve kullanılan
miktarı
Maruz kalan çalışan sayısı
Alınan koruyucu önlemler
Kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü
Maruziyetin türü ve düzeyi
İkame yapılıp yapılamadığı
……konusunda bilgi verir.
Tarih: 6 Ağustos 2013 / Sayı: 28730
3
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda SGÖHY
5
•
•
•
•
•
•
•
•
Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları
İmalatçı ve ithalatçıdan malzeme güvenlik bilgi formu (MSDS)
Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi
Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı
Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri
Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi
Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetim sonuçları
Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere
kimyasal maddelerle çalışılan tüm işleri kapsayacak
• Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her
biri ve birbirleri ile etkileşimleri dikkate alınarak RD yapılacak
• Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak RD
yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacak
Tarih: 12 Ağustos 2013 / Sayı: 28733
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Yapı İşlerinde (İnşaat) Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
7
İşveren/proje sorumlusu yapı işine başlamadan önce,
“Sağlık ve Güvenlik Planı”
hazırlayacaktır.
Sağlık ve Güvenlik Planı: muhtemel risklerin
değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik
ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının,
çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman
ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği……
Tarih: 5 Ekim 2013 / Sayı: 28786
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde SGŞY
7
Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği
İşveren; yer altı ve yer üstü maden işletmeleri ile sondajla
maden çıkarılan işletmelerde
“Sağlık ve Güvenlik Dokümanı”
hazırlanırken işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri
risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesini yapar.
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
161 Numaralı İLO Sözleşmesinde RD
9
İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO
(Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi (Madde-5)
Her işverenin istihdam ettiği işçilerin sağlık ve güvenliği
için sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla ve işçilerin İSG
konusunda ………… işyerlerinde sağlığa zararlı
risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi…
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
Kalite Yönetim Sistemleri
10
3
 TS EN ISO 9001
 TS EN ISO 14001
 OHSAS/TS 18001
DRUZ
3
Tanımlar
(Tehlike, Risk, Olay, Kaza, …vb. )
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE
1
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, işyerini,
çalışanı veya çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar
verme potansiyeli
--------------------------------------------------------------------------İşyerinde var olan = İşyeri + Çalışanlar
İşyerinden, çalışandan, dışarıdan gelebilecek, işyerini,
çalışanı, çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar verme
potansiyeli
DRUZ
TANIMLAR
AÇIKLAMALAR
Potansiyel Nedir?
Gerçekleşme ihtimali bulunan, fakat gerçekleşmemiş
durumdur.
Ortada zarar veya hasar yok, sadece (gelecekte-ilerde)
zarar veya hasar verme olasılığı (gücü) vardır.
Benzer kavramlar;
Potansiyel=Uygulama=Kaynak=Durum=İşlem
DRUZ
TEHLİKE NEDİR?
1
2
2
1
3
3
TEHLİKE KAYNAKLARI/NEDEN
(Zarar Verme Potansiyeli)
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
3
3
3
3
TEHLİKEYE MARUZ KALAN/SONUÇ
(Zarar-Hasara Uğrayan)
1
1
1
1
2
2
3
1
2
1
2
1
2
1
1
2
3
1
1
1
1
2
2
2
3
3
1
2
3
1
2
1
3
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3 Neden ve 3 Sonucun varyasyonları kadar tehlike tanımı yapılabilir!!!
1
3
2
3
1
2
3
TANIMLAR
TEHLİKE/ İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
2
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı
veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme
potansiyeli
1 2 3
1 2
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE
3
Zarar verme potansiyeli olan her şey
Her şey?
1.İşyeri
2.Çalışan
3.Çevre
--------------------------------------------------------------------------Kime Zarar Verir?
1.İşyeri
2.Çalışan
3.Çevre
1 2 3
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE
4
Bir şeyin zarar veya hasar verme potansiyeli
Bir şey?
İşyeri
Çalışan
Çevre








Kimyasal riskler (kurşun, cıva, arsenik…)
Fiziksel riskler (gürültü, titreşim, radyasyon…)
Biyolojik riskler (mikroorganizmalar, parazitler…)
Ergonomik riskler (masa, sandalye…)
Psikososyal riskler (düşük ücret, roller…)
Kanserojen maddeler (toksik kimyasallar…)
İşyerindeki çalışanlar (psikolojik, fiziksel…)
Çevresel nedenler (sel, deprem, yıldırım…)
1 2 3
1
DRUZ
TANIMLAR
RİSK
1
Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar
verme şiddetinin bileşkesidir.
DRUZ
TANIMLAR
AÇIKLAMALAR
Risk Nedir?
Gerçekleşmiş bir olayın olasılık ve şiddeti
Ortada zarar ve hasar vardır. Olay gerçekleşmiştir.
Benzer kavramlar;
Olasılık=Şiddet
Şiddet=Zararın Derecesi
DRUZ
TANIMLAR
Tehlikeli bir olayın
meydana gelme olasılığı
OLASILIK
TEHLİKE
(Zarar Verme
Potansiyel)
(Riskin Kaynağı)
(Kazanın nedeni)
Tehlikeli bir olayın
zarar verme şiddeti
KAZA
RİSK
(Zararın Oluştuğu Olay)
(Riskin Geçekleştiği Olay)
ŞİDDET
Tehlikeli bir olayın
meydana gelme olasılığı
ile zarar verme şiddetinin
bileşkesidir.
DRUZ
TANIMLAR
RİSK / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği
2
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka
zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir.
--------------------------------------------------------------------------Tehlikeden kaynaklanacak zararlı sonuç meydana gelme
ihtimalidir.
--------------------------------------------------------------------------Zararlı sonuç oluşma ihtimali
Tehlikeden kaza oluşma ihtimali
2
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE – RİSK – OLASILIK – ŞİDDET – KAZA İLİŞKİSİ
Tehlikeli bir olayın
meydana gelme olasılığı
OLASILIK
TEHLİKE
(Zarar Verme Potansiyel)
(Riskin Kaynağı)
(Kazanın nedeni)
RİSK
KAZA
(Zararın Oluştuğu Olay)
(Riskin Geçekleştiği Olay)
(Zararlı Sonuç)
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir.
Tehlikeden kaynaklanacak zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir.
Zararlı sonuç oluşma ihtimali
DRUZ
TANIMLAR
RİSK
3
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka
zararlı sonuçların derecesidir.
---------------------------------------------------------------------------
Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir.
Tehlikeli bir olayın şiddetidir.
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE – RİSK – OLASILIK – ŞİDDET – KAZA İLİŞKİSİ
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir.
Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir.
Tehlikeli bir olayın şiddetidir.
TEHLİKE
(Zarar Verme Potansiyel)
(Riskin Kaynağı)
(Kazanın nedeni)
RİSK
KAZA
(Zararın Oluştuğu Olay)
(Riskin Geçekleştiği Olay)
ŞİDDET
Tehlikeli bir olayın zarar
verme şiddeti
DRUZ
TANIMLAR
RİSK
9
Bir olayın meydana gelme olasılığı
(TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü)
--------------------------------------------------------------------------İnsan sağlığına zararlı olma olasılığının ölçüsü
(Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü)
--------------------------------------------------------------------------Zarara uğrama tehlikesi
(TDK Büyük Türkçe Sözlük)
--------------------------------------------------------------------------Çalışanın yaralanma veya zarar görme ihtimali
2
DRUZ
TANIMLAR
OLASILIK VE ŞİDDET BİLEŞKESİ
Olasılık
5
4
Vektörel Bileşke
3
2
1
0
RİSK
=
Şiddet
1
OLASILIK
2
x
3
ŞİDDET
4
5
Pratik Kullanımı (Gerçekte yanlıştır. Olasılık
veya şiddet sıfır olunca risk sıfır olur.
DRUZ
TANIMLAR
RİSKİN OLASILIĞINI VE ŞİDDETİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
RİSK =
OLASILIK
Tehlikeye maruz kalanın ustalık düzeyi
x
ŞİDDET
Kaza yaralanmasının ciddiyet derecesi
Tehlikeye maruz kalan kişi sayısı
Tehlikeye ne kadar maruz kalındığı
Maruziyet miktarı, şekli ve süresi
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE – RİSK – KONTROL ÖNLEMLERİ İLİŞKİSİ
Bir tehlike kaynağından birden çok tehlike, her bir
tehlikeden de birden çok risk ortaya çıkabilir. Her bir
riskte birden çok yöntemle kontrol edebilir.
DRUZ
TANIMLAR
TEHLİKE – RİSK VE KONTROL TEDBİRLERİ İLİŞKİSİ
TEHLİKE KAYNAĞI
TEHLİKELER
RİSKLER
Torna Tezgahı
Gürültü
Fiziksek
Kaynakta kontrol
Mekanik
Fizyolojik
Ortamda kontrol
Buhar
Psikolojik
Kişide kontrol
Gazlar
Performans
Basınç
İşitme Kaybı
RİSK KONTROL TEDBİRLERİ
Kulak Koruyucu
Elektrik
Kimyasallar
1
1.Tehlike kaynağından bir çok (başka) tehlike çıkabilir
2.Tehlikelerin sonucu olarak risk/riskler ortaya çıkar
3.Tehlike, işyerinde her bölümde ve evrede çıkar/çıkabilir
4.Tehlikeler kaza olmayana kadar fark edilmeyebilir
DRUZ
SN
TEHLİKELER
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Torna tezgahında 220 volt seyyar lamba var
Kapalı ortamlarda çalışma
Elektrik enerjisi
Yüksekte çalışma
Kimyasal madde
Yetersiz aydınlatma
Asma kat platform korkuluğu yok
Preste açık kalıpla çalışma yapılıyor
İşyerinde solvent içeren cila kullanılıyor
Tezgahların altında yağ, bez vb. birikintiler var
Çöp bidonları dolu bırakılıyor
İşyerinde rahatsız edici seviyede gürültü var
İşyerinde kırık fiş-priz var
Mutfak kısmı temiz değil
Seyyar kablolar yerlerde ve kontrolsüz
Kaynakhanede havalandırma sistemi yok
Ekranla çalışmada ekran koruyucu yok
Ekranla çalışmada koltuklar uygun değil
Ara mamuller düzensiz stoklanıyor
Kompresör atölye içinde, korumasız-kontrolsüz
Çalışanların sağlık muayeneleri yapılmıyor
Kapalı ortamlarda çalışma
Titreşim
3
RİSKLERİ
Elektrik çarpması
Zehirli gazlardan etkilenme
İzolesi bozuk iletkene dokunma ile elektrik çarpması
Düşme
Zehirlenme
İş kazası – Göz bozulması
Yüksekten düşme
El - parmak kopması
Solvent buharlarından etkilenme-Buharın parlaması
Yangın
Yangın
İşitme kaybı
Elektrik çarpması-Kısa devre-Yangın
Enfeksiyon
Kaçak akım-Takılıp düşme
Kaynak dumanları sonucu solunum sistemi hastalığı
Göz rahatsızlıkları
Kas ve iskelet sistemi hastalıkları
Acil durumda tahliye zorluğu-Çalışma engeli
Patlama riski
Meslek hastalıklarına yakalanma
Zehirli gazlardan etkilenme
Beyaz el
TANIMLAR
RİSK YÖNETİMİ
“Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile
ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine
yönelik politika ve tecrübelerin uygulanmasına Risk
Yönetimi denir.”
Risk yönetimi bir organizasyonda stratejik ve
operasyonel seviyede uygulanır.
2
DRUZ
TANIMLAR
RİSK YÖNETİM PROSESİ
İş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin temel amacı
işyerlerindeki çalışma koşullarından kaynaklanan her
türlü tehlike ve sağlık riskini azaltarak insan sağlığını
etkilemeyen seviyeye düşürmektir, bu amaç
çerçevesinde "Risk Yönetim Prosesi" iş sağlığı ve
güvenliği yönetim sisteminin temel taşını teşkil eder.
1
DRUZ
TANIMLAR
RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği
1
1
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek
tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske
dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden
kaynaklanan risklerin analiz edilerek
derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli
çalışmalardır.
DRUZ
TANIMLAR
RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği
2
2
"Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya
kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri
tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk
kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon,
yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde
yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir."
DRUZ
TANIMLAR
RİSK DEĞERLENDİRMESİ
3
Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin
etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak
riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için
kullanılan bir süreçtir.
DRUZ
TANIMLAR
KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ
1
Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD
Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG
politikasına göre tahammül edebileceği düzeye
indirilmiş risktir.
İSG
POLİTİKASI
3
1-10
Kabul edilebilir risk
11-20
Dikkate değer risk
21-25
Kabul edilemez risk
DRUZ
TANIMLAR
KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ / RD Yönetmeliği
2
1
Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD
Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına
uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk
seviyesidir.
DRUZ
TANIMLAR
RAMAK KALA OLAY / İSG Risk Değerlendirme Yönet.
1
Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay
İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş
ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde
zarara uğratmayan olay
--------------------------------------------------------------------------Tehlikeden kaynaklanan ama zarara uğratmayan olay
Zarara uğratmayan olay
Kazayla sonuçlanmayan olay
2
DRUZ
TANIMLAR
RAMAK KALA OLAY (VAKA)
2
Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay
Oluşum tarzı itibariyle bir kaza olmasına rağmen
sonuçları açısından bakıldığında; yaralanma, zarar veya
hasarın meydana gelmediği durumdur.
2
DRUZ
TANIMLAR
KAZA OLAYI
Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer
kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay
--------------------------------------------------------------------------Kazayla sonuçlanan olay
DRUZ
TANIMLAR
OLAY / OHSAS 18001
Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme
sebep olan (kaza) veya sebep olacak potansiyele sahip
(ramak kala) olan işle ilgili olaylar
--------------------------------------------------------------------------«Kazaya sebep olan (kaza) veya kazaya sebep olacak
potansiyele sahip (ramak kala) oluşum"
--------------------------------------------------------------------------Olay = Kaza + Ramak Kala
DRUZ
TANIMLAR
İŞ KAZASI / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği
İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen,
ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen
ya da bedenen özre uğratan olayıdır.
DRUZ
TANIMLAR
İŞ KAZASI
İLO; Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol
altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek
nitelikteki olaylardır.
WHO; Önceden planlanmamış, çoğu kişisel
yaralanmalara, makinelerin ve araç gereçlerin zarara
uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir
olaydır.
DRUZ
TANIMLAR
ÖNLEM / ÖNLEME / İSG Kanunu Madde-3
İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı
ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya
azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür.
Önlemlerin Temel Amacı;
Riskleri ortadan kaldırmak
&
Riskleri azaltmak (KERD indirmek)
1
DRUZ
TANIMLAR
GÜVENLİK
Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul
edilebilir düzey içerisinde kalmasına (kalma yeteneğine)
güvenlik denir.
--------------------------------------------------------------------------Riskin KERD içerisinde kalması
Kaza riskinin olmadığı durum
2
DRUZ
TANIMLAR
UYGUNSUZLUK / SAPMA
Doğrudan ya da dolaylı olarak insan yaralanması ya da
hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar
görmesi ya da bunların kombinasyonuna neden
olabilecek iş standartları, pratikler, prosedürler,
kurallar, yönetim sistemi performansı ve
benzerlerinden herhangi bir sapmanın olmasıdır.
--------------------------------------------------------------------------KERD’den sapma olması / KERD dışına çıkma
DRUZ
TANIMLAR
GÜVENİLİRLİK / EOQC, 1972
Güvenilirlik; bir aletin veya sistemin verilen bir zaman
süresi boyunca ve verilen çalışma koşulları altında
kendisinden beklenen işlevleri uygun bir şekilde yerine
getirmesi olasılığıdır.
--------------------------------------------------------------------------Bir sistemin veya aletin belirli koşullar altında
kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirme
olasılığıdır.
DRUZ
TANIMLAR
TETKİK / SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME
Faaliyetlerin ve ilgili sonuçlarının planlanmış
düzenlemelere uygunluğunu, bu düzenlemelerin etkili
bir biçimde uygulandığını, politika ve hedefleri
gerçekleştirmek için uygun olduğunu belirlemek
amacıyla yapılan sistematik değerlendirmedir.
--------------------------------------------------------------------------Sistemin gözden geçirilmesi için yapılan değerlendirme
DRUZ
4
Risk Yönetim Prosesi (Süreci)Risk
(Risk Management Proses-RMP)
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK DEĞERLENDİRME / RD Yönetmeliği
Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından
başlamak üzere;
1.Tehlikeleri tanımlama,
2.Riskleri belirleme ve analiz etme,
3.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması,
4.Dokümantasyon,
5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve
6.Gerektiğinde yenileme
….…aşamaları izlenerek gerçekleştirilmesidir.
3
DRUZ
2
Tehlikeleri Belirlenme (Tanımlama)
Tehlike Girdileri
(Mevzuat-Standart-Rehber)
(Fiziksel-Kimyasal-Biyolojik-Psikososyal-Ergonomik)
(Kontrol, Ölçüm, İnceleme) Görevler
Risklerin Nicelik-Nitelik
Maruziyet Seviyesi
Riskleri Belirleme (Tahmin Etme)
(Risk Haritası-İşyeri Bilgi Bankası)
(Risk Algısı: Kişi-Toplum-Zaman Faktörü)
Risklerin
Değerlendirilmesi
Riskleri Derecelendirme (Analizi)
Kıyaslama
KERD
(Ulusal/Uluslararası Standartlar-Kısıtlar-Riskin
Niteliği-Faaliyetin Özelliği-Bölümlerin Etkileşimleri)
3
Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi
[Seçenekler, Metotlar, Yanıtlama (4 Tip), Kontrol…]
4
Kontrol Önlemlerinin Uygulanması
(Planlar-Uygulama-Denetleme ve Yeniden RD)
İzleme (Düzeltici-Önleyici Faaliyetleri) / Gözden Geçirme (DÖF)
Risk İletişimi (Tüm taraflarla-sağlıklı) / Danışma (Çalışana Risk-Önlemler)
1
Kontrollerin Etkisi
(Sıklık, Kimi, Neyi, Nasıl,
Hangi Şiddette Etkilediği)
Risk Analiz Metot
(Bir veya Birkaç Metot)
Kaldırma/KERD
Korunma Önceliği
Proaktif-Bilgiye
Güvenlik
(KERD İçinde Kalma)
5
10
50
DRUZ
1
Tehlikeleri Tanımlama (Belirleme)
[Girdiler; Kontrol, Ölçüm, İnceleme]
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
TEHLİKELERİN TANIMLANMASI
Çalışma ortamında bulunan;
1.Fiziksel,
2.Kimyasal,
3.Biyolojik,
4.Psikososyal,
5.Ergonomik
………..ve benzeri tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve
çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek
amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve
araştırmalar yapılır.
2
DRUZ
2
Riskleri Belirleme (Tahmin Etme)
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ BELİRLEME / İSG RD Yönetmeliği
Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate
alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin;
 Hangi sıklıkta oluşabileceği,
 Risklerden kimlerin,
 Nelerin,
 Ne şekilde,
 Hangi şiddette,…. zarar görebileceği belirlenir.
Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin
etkisi de göz önünde bulundurulur.
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
KİŞİSEL RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1.Riskin korkutuculuk düzeyi
2.Riskin anlaşılabilirlik düzeyi
3.Etkilenecek kişi sayısı
4.Riskin ne derece eşit dağıldığı
5.Riski kişinin ne derece önleyebileceği
6.Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği
1
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN ZAMAN FAKTÖRÜ
Risk Algılama (Önem) Düzeyi
Ciddi Kaza
(Risk Algılama Seviyesinde Artış/Kazanın ciddiyetiyle orantılı)
Sürekli Eğitim
İlk Risk
Belirleme
Noktası
Tehlikenin Kanıksanmasına
(Sistem Körlüğüne) Bağlı Zamanla Düşüş)
Zamanla Düşüş
Zaman
DRUZ
3
Riski Derecelendirme (Analiz Etme)
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ ANALİZ ETME / İSG RD Yönetmeliği
Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler;
 İşletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri,
 İşyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri,
 İşyerinin kısıtları (imkanları),
 Ulusal veya uluslararası standartlar,
………….esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya
birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir.
Bir başka ifadeyle; Yukarıda sayılanlar riskleri analiz ederken
kullanılacak yöntemi seçerken esas alınacak faktörlerdir.
2
DRUZ
2
3
Riski Değerlendirmesi
[KERD ve Kontrol Tedbirlerine Karar Verme]
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ DEĞERLENDİRME / İSG RD Yönetmeliği
Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek
üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en
yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak
sıralanır ve yazılı hale getirilir.
Derecelendirilen risklerin risk seviyelerinin kabul
edilebilirliğinin önceden (yasal yükümlülüklere ve
işyerinin önleme politikasına göre) oluşturulmuş kriterler
ile kıyaslaması yapılır.
DRUZ
4
Kontrol Önlemlerini Belirleme
[Kontrol Hiyararşisi, Güvenlik…]
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği
Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine
göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir
planlama yapılır.
Planlamadan sonra belirlenen tehlikelerin ortadan
kaldırılması, bu mümkün değil ise risklerin kabul
edilebilir düzeye indirilmesi (güvenlik) için gerekli
kontrol tedbirlerine karar verilir.
2
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)***
RİSK KONTROLÜNDE ÖNCELİK SIRALAMASI (HİYERARŞİSİ)
Üretimin planlanmasından sonra…….
Elimine Etme (Eliminasyon-Yok Etme-Ortadan Kaldırma,
1
2
3
25
Kaynakta Koruma
1 Bertaraf Etme)
2
İkame Etme (Yerine Koyma-Değiştirme-Substitusyon)
3 Tecrit Etme (Yalıtım-Kontrol-İzolasyon)
Ortamda Koruma
4
Yönetsel Önlemler (Mühendislik Önlemleri-Proses)
5 Toplu Önlemler (Korumalar)
Kişide Koruma
6
En etkili korunma
İlk başvurulacak korunma
Daha öncelikli yaklaşım olan
En etkisiz korunma
En son başvurulacak korunma
Bireysel Önlemler (Kişisel Önlemler-Korumalar)
Diğerlerine göre daha önceliklidir
Öncelik sıralaması nasıl olmalıdır
DRUZ
Riskin Yanıtlanması
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK YANITLANMASI
Risk yanıtlaması; kurum üst yönetimi tarafından, riske
karşılık alınacak tutumun belirlenmesidir.
Tüm riskler kontrol edilmek zorunda değildir. Yönetim,
kontrol dışında da risk stratejileri belirleyebilir.
4 başlıkta risk yanıtlama planlaması yapılır;
1.Kabullenme (Kabul Etmek – Kabul – Üstlenmek)
2.Kaçınma (Kaçınmak)
3.Azaltma
4.Transfer Etme (Devretme)
Basitleştirme
Birleştirme
5
DRUZ
5
Kontrol Önlemlerini Uygulama
(Yerine Getirme)
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği
Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi
yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi, başlama
ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar
hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur.
Not; Ancak her risk azaltma ve kontrol önlemleri ile ilgili
değişiklikler uygulamaya konulmadan önce mümkünse
denenmelidir.
1
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği
Risk kontrol adımları uygulanırken;
Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre
öncelik verilmesi sağlanmalı
Uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanmalı
Belirlenen risklerin kontrol tedbirlerinin hayata
geçirilmesinden sonra;
Yeniden risk seviyesi tespiti yapılmalı
Yeni seviye kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise işlemler
tekrarlanmalı
DRUZ
6
Yeniden Risk Değerlendirme Zamanı
[İzleme ve Gözden Geçirme]
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RG YENİLEME / RD Yönetmeliği -12
Belirli durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin,
işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması
göz önünde bulundurularak, risk değerlendirmesi
tamamen veya kısmen yenilenir.
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
SN
YENİDEN RİSK DEĞERLENDİRME ZAMANI (RD Yönetmeliği)
1
Çok tehlikeli işyerlerinde en geç 2 yılda bir yenilenir
2
Tehlikeli işyerlerinde en geç 4 yılda bir yenilenir
3
Az tehlikeli işyerlerinde en geç 6 yılda bir yenilenir
4
İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması
5
İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi
6
Üretim yönteminde değişiklikler olması
7
İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi
8
Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması
9
Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi
10 İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması
1
2
Değil
3
İSG ile ilgili teftişlerde gerekli görülmüş olması,
Risk değerlendirme raporunda belirtilmiş olması,
İşyeri dış denetimden geçtiğinde
DRUZ
7
İletişim ve Danışma
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
İLETİŞİM VE DANIŞMA
Sonuçlar, düzeltici veya önleyici faaliyetlerin
tanımlanması, konu ile ilgili gelişmeler, değişiklik
yapılan veya yeni İSG amaçlarının oluşturulması için
girdi sağlanması amacıyla yönetime bilgi verilmelidir.
Ayrıca bilgi toplama aşamasında alt işverenlerde dahil
olmak üzere tüm gruplarla (taraflarla) iletişim ve
danışma kurulmalıdır.
2
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
İLETİŞİM VE DANIŞMA
İlgili tarafları kabul etme ve dahil olmasını sağlama,
dikkatli bir şekilde plan yapma, çalışmaları
değerlendirme, kamuoyunun özel kaygılarına kulak
verme ve dürüst, samimi ve açık olmaya risk iletişimi
denir.
1
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
ÇALIŞANLARI BİLGİLENDİRME
"İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka
işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve
bunların işverenleri; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık
ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici tedbirle
hakkında bilgilendirilir."
1
DRUZ
8
Dokümantasyon
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
DOKÜMANTASYON
Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları
numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından
her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve
işyerinde saklanır ve risk değerlendirmesi dokümanı
elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp
arşivlenebilir.
1
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
SN
DOKÜMANTASYON İÇERİĞİ
1
İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı
2
Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların
Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri
3
Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi
4
Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı
5
Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler
6
Tespit edilen riskler
7
Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler
8
Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları
9
Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi
DRUZ
5
Risk Analiz Metodunu Belirlemek
Risk Ekibi Oluşturmak
DRUZ
1
RD’nin Faydaları
DRUZ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
SN
RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN GENEL FAYDALARI / NEDEN RD?
1
İşyerinin yazılı prosedür ve politikalarının oluşmasını ya da olgunlaşmasını sağlar.
2
İşyeri çalışanlarının İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve İSG çalışmalarına katılımlarını sağlar.
3
İşyeri yönetiminin İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve bu konularda daha doğru ve rahat karar
vermelerini sağlar.
4
Risk analizi prosesinden alınan ilk sonuçlar ile organizasyon yada işletmedeki olası tehlikeler ve
alınacak tedbirler belirlenir.
5
İşyerindeki risklerin büyüklüğünün hesaplamasına ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına belirler.
6
İşyerinde yanlış güvenlik tedbirleri ve insanlarda yanlış güvenlik bilinci oluşmuş olabilir. Tüm bu
tedbirlerin ve güvenlik bilincinin gözden geçirilmesini sağlar.
7
İşyerinde yasal yükümlülükler ve İSG politikası çerçevesinde KERD indirilmiş riskle çalışılmasını sağlar.
8
İşyerindeki gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak verilerin
kaydedilmesini, sonuçların izlenmesini ve ölçülmesini sağlar.
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN FAYDALARI
1








2
Devlet Açısından
Tarafların katılımı ile devlet yükünün azalması
Denetim kolaylığı
Sürekli gelişme
Uluslararası SG yönetim sistemine hazırlık
Düzenli veri akışının sağlanması
Çalışma barışına katkı
Kayıpların azalması
Risk kültüründe gelişme
3









1








Çalışanlar Açısından
Katılım hakkı
Haberdar olma imkanı
Sorumlulukların belirlenmesi
Kayıtlara ulaşabilme imkanı
Bütün çalışanları kapsaması
Kuralların önceden belirlenmesi
Proaktif yaklaşım ve sürekli gelişim
Acil durum hazırlığı
İşveren Açısından
Tehlike ve risklerini önceden görebilme
Uluslararası saygınlık, geçerlilik ve olumlu imaj
Proaktif yaklaşımla acil durumlar için her an hazırlık
Alınan önlemlerle kayıpların azaltılması
Sorumlulukların-görevlerin belirlenmesi ve paylaşımı
Güvenli teknoloji seçimi ile güvenli çalışma ortamı
Çalışanların ve toplumun iyileştirilmesini
Kaynakların etkin tahsisi ile katma değer artışı
Yönetimin bilgi kalitesinin iyileşmesi, yasalarla uyum
ZİNDE
2 Risk Değerlendirme Ekibi
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
İşveren veya işveren vekili (temsilcisi)
1
İş güvenliği uzmanı (A, B, C Sınıfı)
İşyerindeki işçi temsilcileri
4
2
3
6
İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde
belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar,
mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler
konusunda bilgi sahibi çalışanlar
3
7
İşyeri hekimi
5
İşyerindeki destek elemanları
İhtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak
üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlar
Not: Diğer sağlık personeli, hemşire, mühendis, risk değerlendirmesi uzmanı, bakanlık temsilcisi vb. yer almaz
DRUZ
6
Risk Metodolojileri (Yöntemleri)
DRUZ
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
RİSK ANALİZ METODLARI (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLARİ)
Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır.
Bunlar;
1.Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik)
2.Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal)
3.Karma (Yarı Kantitatif)
2
DRUZ
1
Kantitatif (Nicel–Sayısal–Rakamsal)
Metotlar
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
1
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR
1
Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi
(Failure Modes and Effects Analysis)
2
Fine-Kinney Analiz Metodu
3
Jhon-Ridley Analiz Metodu
4
Risk Değerlendirme Karar Matrisleri
(Risk Assessment Decision Matris)
6
4
L Tipi (5x5) Matris
5
Çok Değişkenli X Tipi Matris
İş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis)*B
FMEA-HTEA
JSA
DRUZ
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD
Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizinde, risk
hesaplanırken rakamsal yöntemler kullanılır.
Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine
sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve
mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur.
Nicel: Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da
çokluğu belirlenebilen
1
DRUZ
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD
Risk = Olasılık x Şiddet
formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür.
1
DRUZ
2
Kalitatif (Qualitative)Metotlar
(Nitel-Sıralı-Ordinal-Tanımlayıcı)
DRUZ
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KALİTATİF (NİTEL – SIRALI – ORDİNAL) METOD
Kalitatif risk analizi riski hesaplarken sayısal-rakamsal
değerler yerine tanımlayıcı (çok düşük, düşük, yüksek,
çok yüksek gibi) değerler kullanır.
Kaba veriler
Ham veriler
Konu başlıkları
Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen
2
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
2
KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR
1
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi
(Hazard and Operability Studies)
HAZOP
2
Olursa Ne Olur Analizi
(What İf…Analysis?)
WHAT IF
3
Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis)
PHA
4
Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis)
PRA
5
İş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis)*C
JSA
DRUZ
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KANTİTATİF ANALİZ METODLARININ AVANTAJLARI
1.Risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti,
2.Risklerin birbirleriyle kıyaslanması,
3.Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp
azalmadığının kontrolü,
…………daha kolaydır.
1
DRUZ
3
Karma Metotlar
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
3
1
YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR
1
Olay Ağacı Analizi Yöntemi
(Event Tree Analysis)
ETA
2
Hata Ağacı Analizi Yöntemi
(Fault Tree Analysis)
FTA
3
Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi)
(Cause-Consequence Analysis)
PHA
DRUZ
1
Kantitatif (Nicel-Sayısal) Yöntemler
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
1
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR
1
Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi
(Failure Modes and Effects Analysis)
2
Fine-Kinney Analiz Metodu
3
Jhon-Ridley Analiz Metodu
4
Risk Değerlendirme Karar Matrisleri
(Risk Assessment Decision Matris)
6
4
L Tipi (5x5) Matris
5
Çok Değişkenli X Tipi Matris
İş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis)*B
FMEA-HTEA
JSA
DRUZ
METOTLARIN KULLANDIĞI PARAMETRELER
KANTİTATİF
ANALİZ
METOTLARI
Olasılık
İhtimal
Şans
Şiddet
Sonuçların Etkisi
Potansiyel
FMEA
√
√
FİNE-KİNNEY
√
√
JOHN-RİDLEY
√
JSA
√
√
L-TİPİ MATRİS
√
√
X-TİPİ MATRİS
√
√
10
Frekans
Sıklık
Fark
Edilebilirlik
Tespit
Edilebilirlik
Saptanabilirlik
Potansiyel
Kayıp
Önceki
Benzer
Kazalar
(5 Yıllık Geçmiş
Kazalar)
Personel
Sayısı
(Kontrol
Derecesi?)
√
√
√
√
√
√
DRUZ
METOTLARIN RİSK DEĞERİ FORMÜLLERİ
METODLAR RİSK
RİSK DEĞERİNİ HESAPLAMA FORMÜLLERİ
FMEA
RÖS
Olasılık x Şiddet x Farkedilebilirlik
FİNE-KİNNEY
RD
Olasılık x Şiddet x Frekans
JOHN-RİDLEY
RD
Frekans x (Olasılık + Potansiyel Kayıp)
JSA
RD
Olasılık x Şiddet
L-TİPİ MATRİS
RD
Olasılık x Şiddet
X-TİPİ MATRİS
RD
(Şiddet x Olasılık=A) + (Olasılık x 5 Yıllık Kazalar=B) + (5 Yıllık
Kazalar x Personel Sayısı=C) + (Şiddet x Personel Sayısı=D)
10
DRUZ
1
Failure Mode and Effects Analysis
Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi
FMEA – HTEA
3
DRUZ
RİSK METODOLOJİSİ / FMEA – HTEA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Sistem ve ekipman hatalarını ve her hatanın sistem üzerindeki
potansiyel etkisini öngörmek ve bunlar için iyileştirme çalışmaları
yapmak
Yer ve Zaman
Tasarım, Sistem (İnşa),
Süreç (İşletme) ve Servis
Gerekli Bilgiler
Tesis fonksiyonları, ekipman listesi ve fonksiyonlarının bilinmesi
gerekir.
Sonuçlar
Eleman İhtiyacı
Zaman-Maliyet
……………aşamasında uygulanır.
Sistem ve ekipman hatalarının ve bunların etkilerinin sistemli bir
listesi ve sistemin çalışması, durumları, nedenleri, sonuçları ve
önlemleri hakkında tahmin (bilgi) sağlar.
Tesisi ve sistemi iyi bilen 2 uzman personel yeterlidir. Elemanların
yüksek tecrübeli olması gerekmez. Sistem uzmanlarıyla yüz yüze
görüşme şeklinde ekiple/bireysel çalışmalarla yürütülebilir.
Uzun zaman ve yüksek maliyet
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
GELİŞTİREN VE KULLANILAN SEKTÖRLER
ABD ordusunda geliştirilmiştir. FMEA üzerine prosedürler
olarak adlandırılan Askeri Prosedür (MIL-P- 1629) 9
Kasım 1949 tarihinde başlatılmıştır.
FMEA bütün teknoloji ağırlıklı sektörlerde;
Uzay sektörü
Kimya endüstrisi
Otomobil sanayinde
…………. çok popülerdir.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
AVANTAJLARI
 Bu metodun popüler olmasındaki başlıca sebebi
kullanımının kolay olması, tüm sektörlerde
kullanılabilmesi ve geniş (yüksek) teorik bilgi
gerektirmemesidir.
 Orta düzeyde deneyimi olan bir risk değerlendirme
ekibi tarafından rahatlıkla uygulanabilir.
 Klasik risk analizlerinden farklı olarak farkedilebilirlik
faktörü eklenmiş olmasıdır.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
FNEA ÇEŞİTLERİ




Sistem FMEA (HTEA)
Tasarım FMEA (HTEA)
Proses FMEA (HTEA)
Servis FMEA (HTEA)
Değil
3
Kalite HTEA
DRUZ
FMEA KULLANILAN SEMBOLLER
Parametreler Sembol Ölçek
Açıklamalar
Olasılık
(İhtimal)
P
1-10
Hatanın (zararın) zaman içinde gerçekleşme
sıklığını gösteren değer
Şiddet
(Ciddiyet)
S
1-10
Hatanın (zararın) gerçekleşmesi durumunda
sonuçların derecesini gösteren değer
1-10
Hatanın (zararın) istenmeyen sonuçlara
sebep olmadan tespit edilebilme derecesini
gösteren değer
Fark Edilebilirlik
Tespit Edilebilirlik
Saptanabilirlik
D
RÖS (RÖD)
Risk Öncelik Sayısı/Göstergesi (Risk Öncelik Değeri)
FORMÜL
RÖS = P x S x D (Olasılık x Şiddet x Fark Edilebilirlik)
DRUZ
RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER / FMEA
RÖS (RÖD)
=
OLASILIK
X
ŞİDDET
X
FARK EDİLEBİLİRLİK
RÖS (RÖD)
=
P=1-10
X
S=1-10
X
D=1-10
RÖS (RÖD) DEĞERİ (1-1000)
1 – 50
Düşük Riskli
50 – 100
Orta Riskli
100 – 200
Yüksek Riskli (düzeltici-önleyici faaliyet)
200 – 1000
Çok Yüksek Riskli
RÖS (RÖD) DEĞERİ
RÖS < 40
40 <= RÖS <= 100
RÖS > 100
10
AÇIKLAMALAR
ÖNLEM
Önlem almaya gerek yok
Önlem alınmasında fayda var
Mutlak önem alınması gereklidir
DRUZ
2
FİNE-KİNNEY
*
DRUZ
FİNE-KİNNEY KULLANILAN PARAMETRELER
Parametreler
Olasılık
(İhtimal-Şans)
Ölçek
Açıklamalar
0,2-10 Zararın Gerçekleşme Olasılığı
Şiddet
(Sonuçlara Etkisi)
0,5-10 Zararı
Frekans
(Sıklık-Seyreklik)
1-100
FORMÜL
Tehlikenin İnsan ve/veya Çevre Üzerindeki Tahmini
Tehlikeye Zaman İçinde Maruz Kalma Tekrarı
Risk Değeri = Olasılık x Şiddet x Frekans
DRUZ
FİNE-KİNNEY / RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER
RİSK
=
DEĞERİ-PUANI
OLASILIK
DEĞERİ
X
FREKANS
DEĞERİ
X
ŞİDDET
DEĞERİ
=
0,2 – 10
X
0,5 – 10
X
1 – 100
RD
RD
AÇIKLAMALAR
0, 1 – 10.000
RİSK DEĞERİ
3
En düşük ve en yüksek risk değer puanı
RİSK DERECELENDİRME SONUCU «Yapılacak İşlemler»
R > 400
Tolerans
Gösterilemez Risk
Hemen gerekli önlemler alınmalı veya iş durdurulmalı,
kapatılma gibi önlemler düşünülmelidir.
200 < R < 400
Esaslı Risk
Kısa dönemde “birkaç ay içerisinde” iyileştirilmelidir.
70 < R < 200
Önemli Risk
Uzun dönemde “yıl içerisinde” iyileştirilmelidir.
20 < R < 70
Olası Risk
Gözetim altında uygulanmalıdır.
R < 20
Önemsiz Risk
Önlem öncelikli değildir.
DRUZ
3
JOHN-RİDLEY
*
DRUZ
JOHN RİDLEY
RİSK
=
DEĞERİ-PUANI
RD
FREKANS
SIKLIK
X
MPKD
+
OÇİD
1–N
X
1 – 50
+
1 – 50
=
RD
1 – 2.500
AÇIKLAMALAR
En düşük ve en yüksek risk değer puanı
AKSİYONLARIN YERİNE GETİRİLME MÜDDETLERİ
Risk Değeri
>100
80 – 100
60 – 79
40 – 59
20 – 39
10 – 19
0–9
Aksiyon Aciliyeti
Derhal
Bugün
2 Gün İçerisinde
4 Gün İçerisinde
1 Hafta İçerisinde
1 Ay İçerisinde
3 Hafta İçerisinde
DRUZ
JOHN RİDLEY
ÖRNEK
Bir saha denetiminde 1 defa karşılaşılan, Maximum
potansiyel kayıp değeri göz kaybı (35) olan ve Ortaya
çıkma ihtimal değeri de günde bir (25) olan bir işyerinde
risk değeri kaçtır?
RİSK DEĞERİ = 1 X (35 + 25) / RD=60
DRUZ
4
Risk Assessment Decision Matris
(Risk Değerlendirme Karar Matrisi)
*
DRUZ
4a
L Tipi (5x5)
RD Matris Diagramı
*
DRUZ
L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
SONUÇ
OLASILIK
Çok Küçük
1
Hemen hemen hiç
Küçük
2
Çok az (yılda bir kez), sadece anormal durumlarda
Orta
3
Az (yılda bir kez)
Yüksek
4
Sıklıkla (ayda bir)
Çok Yüksek
5
Çok sıklıkla (haftada bir, her gün), normal çalışma şartlarında
SONUÇ
ŞİDDET
Çok Hafif
1
İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren
Hafif
2
İşgünü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi, ilkyardım gerektiren
Orta
3
Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektiren
Ciddi
4
Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı
Çok Ciddi
5
Ölüm, sürekli iş görememezlik
DRUZ
L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
ŞİDDET
R = OLASILIK x ŞİDDET
Çok Yüksek
«Günde Bir)
Yüksek
«Haftada Bir»
OLASILIK
Orta
«Ayda Bir»
Küçük
«3 Ayda Bir»
Çok Küçük
«Yılda Bir»
Çok Ciddi
Ciddi
Orta
Hafif
Çok Hafif
İş Saati-İlkyardım
İş Günü-İlkyardım
Hafif Yara-Tedavi
Ölüm-Ciddi Yar-MH
>1 Ölüm-SİG
5
4
3
2
1
5
25
20
15
10
5
4
20
16
12
8
4
3
15
12
9
6
3
2
10
8
6
4
2
1
5
4
3
2
1
Düşük Risk
Acil Tedbir Gerektirmeyebilir
Orta Risk
Bu Risklere Olabildiğince Çabuk Müdahale Edilmeli
Yüksek Risk
Bu Risklerle İlgili Hemen Çalışma Yapılmalı
DRUZ
L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
SONUÇ
25
Katlanılamaz
EYLEM
Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş
başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal
durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen risk düşürmek
mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.
15-16-20 Önemli
Belirtilen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden
bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devan etmesi ile
ilgiliyse acil önlem alınmalı ve önlem sonucunda faaliyetin devamına
karar verilmelidir.
8-9-10-12 Orta Düzeyde
Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma
önlemleri zaman alabilir.
2-3-4-5-6 Katlanılabilir
Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine
ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu
kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir.
1
Önemsiz
Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya
ve gerçekleştirecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek
olmayabilir.
DRUZ
4b
Çok Değişkenli X-Tipi
RD Matris Diagramı
*
DRUZ
X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
X TİPİ MATRİS
Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm, parça veya
bir olay seçilir.
Seçilen konu ile ilgili olarak 5 yıllık geçmiş kaza
araştırması yapılır veya arşivler incelenir.
Geçmiş kazaların nedenleri belirlenmeye çalışılır ve
tekrarlama şansları araştırılır.
DRUZ
X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
X TİPİ MATRİS
Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir
takım çalışması gerektiren bir yöntemdir.
Mutlaka 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç
duyulan bir yöntemdir.
1
DRUZ
X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
Ö
5
10
15
20
25
UK
4
8
12
16
20
IGK
3
6
9
12
15
HY
2
4
6
8
10
KRK
1
2
3
4
5
B
ÖNCEKİ
(5 Yıl)
BENZER
KAZA
(Sonuç)
5
10
15
20
25
4
8
12
16
20
3
6
9
12
15
2
4
6
8
10
1
2
3
4
5
C
OLASILIK
PERSONEL SAYISI
ÇOK
CİDDİ
5
10
15
20
25
5
10
15
20
25
CİDDİ
4
8
12
16
20
4
8
12
16
20
ORTA
3
6
9
12
15
3
6
9
12
15
HAFİF
2
4
6
8
10
2
4
6
8
10
ÇOK HAFİF
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
A
ÇOK
KÜÇÜK
KÜÇÜK
ORTA
YÜKSEK
ÇOK
YÜKSEK
1 KİŞİ
1-3 KİŞİ
5 KİŞİ
5-10 KİŞİ
10 FAZLA
A = Olasılık x Şiddet
B = Olasılık x Önceki Kazalar
ŞİDDET
D
C = Önceki Kaza x Pers. Sayısı
D = Personel Sayısı x Şiddet
X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
Ö
UK
IGK
B=Olasılık x Önceki Kazalar
ÖNCEKİ
BENZER
KAZALAR
C=Önceki Kaza x Pers. Sayısı
HY
KRK
OLASILIK
PERSONEL SAYISI
ÇOK
CİDDİ
CİDDİ
A=Olasılık x Şiddet
ORTA
ŞİDDET
D=Personel Sayısı x Şiddet
HAFİF
ÇOK HAFİF
ÇOK
KÜÇÜK
KÜÇÜK
ORTA
YÜKSEK
ÇOK
YÜKSEK
1 KİŞİ
1-3 KİŞİ
5 KİŞİ
5-10 KİŞİ
10 FAZLA
X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
B
Daha önce olmuş bir olayın
(kazanın) şiddetinin
gerçekleşme olasılığı
A
Bir olayın (kazanın)
şiddetinin gerçekleşme
olasılığı
RDS
=
A
+
B
C
Önceki bir olayın (kazanın)
etkileyeceği personel sayısı
D
Bir olayın (kazanın)
etkileyeceği personelde
bıraktığı şiddetin derecesi
+
C
+
D
Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve çıkan
sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler alınır.
DRUZ
5
Job Safety Analysis
(İş Güvenlik Analizi)
JSA
*
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / İş Güvenlik Analizi - JSA
JSA
 Kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirir
 İş görevleri üzerinde yoğunlaşır.
 Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi
tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur.
 Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin
doğasını direkt olarak irdeler.
 İş Güvenlik Analizi (JSA) olarak adlandırılan analiz
dört aşamadan oluşur.
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / İş Güvenlik Analizi - JSA
Yapı
Görev adımlarının veya alt görevlerin numaralandırılarak ayrıntılı olarak analiz edilmesi
ve bu adımları bozacak durumların ve yapının belirlenmesi temel anlayışını içerir. Bu
adım normal olarak işte çalışan ve denenen kişileri de içermelidir. Bundan başka normal
standart iş prosedürlerinin yanında seyrek olarak üstlenilen sıra dışı görevlerde hesaba
katılır.
2
Tehlikelerin
Tanımlanması
Alt görevler birer birer gözden geçirilir. Böylece alt görevleri bozabilecek tehlikelerin
özellikleri daha kolay anlaşılabilir. Çeşitli sayıda sorular tehlikelerin tanımlanmasına
yardımcı olmak amacıyla sorulabilir. (Hangi tip zarar gerçekleşebilir?, Zarar/tehlike için
bir kontrol listesi hazırlanabilir mi?, Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma
meydana çıkabilir mi?, Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?, Tehlikeli materyal,
teçhizat, makine vb. içeriyor mu?, İş görevi zor mu?)
3
Risklere Değer
Biçilmesi
Tehlikelerin veya problemlerin her birinin tanımlamasından sonra şiddetin sonucuna
göre, maruz kalabilecek kişi sayına ve meydana gelme olasılığına göre değer biçilir.
Güvenlik Ölçüsü
Önerisi
Analizi için önerilen güvenlik ölçümünün büyük bir avantajı uygun kontrol ölçümünün
oldukça kolay üretilebilmesidir. Bu aşamada yapılabilecek bir çaba da riskin azaltılması
için o görevde tehlike/riske giden yol boyunca kağıt üzerinde öneride bulunmaktır.
Alışılagelmiş çalışma ve metotlara kullanışlı ise alternatif metotlar önerilir.
1
4
2
Kalitatif (Nitel-Sıralı) Yöntemler
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
2
KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR
1
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi
(Hazard and Operability Studies)
HAZOP
2
Olursa Ne Olur Analizi
(What İf…Analysis?)
WHAT IF
3
Ön Tehlike Analizi
(Preliminary Hazard Analysis)
PHA
4
Birincil Risk Analizi
(Preliminary Risk Analysis)
PRA
5
İş Güvenliği Analizi
(Job Safety Analysis)*C
JSA
DRUZ
1
Hazard and Operability Studies
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi
HAZOP
3
DRUZ
RİSK METODOLOJİSİ / HAZOP
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Tehlikelerin ve işletme problemlerinin belirlenmesi için kullanılır.
Yer ve Zaman
Tesis projesinin belirginleştiği aşamada veya tesiste büyük
değişiklikler yapılmadan önce kullanılabilir.
Gerekli Bilgiler
Çizimler, tablolar, prosedürler ve akış şemaları ile tesisle ilgili
detaylı bilgilere ihtiyaç vardır.
Sonuçlar
Tehlikeleri ve işletme problemlerini belirleyerek İSG’nin sağlanması
için izlenecek yöntemler belirlenir.
Eleman İhtiyacı
5-7 kişilik uzman ekibe, takım liderine ve büro raportörlerine
ihtiyaç vardır.
Zaman-Maliyet
Her konu için 3-5 saat zaman gerekir. Planlama, ekip oluşturma ve
doküman hazırlama için de ilave zaman gereklidir.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP
AÇIKLAMALAR
Kimya endüstrisi tarafından (1963 İngiltere’de)
geliştirilmiş bir yöntemdir.
Günümüzde özellikle
Kimya
Petrokimya
İlaç
Nükleer prosesler
….için uygun bir analiz yöntemidir.
1
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP
Belirli rehber ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan yapısal ve
sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır.
Rehber-Anahtar Kelimeler
1. Yok
2. Fazla
3. Az
4. Ayrıca
5. Kısmen
6. Ters
7. Diğer
8. Geç - Erken
9. Önce – Sonra
...............................gibi
1. Akış
2. Basınç
3. Sıcaklık
4. Seviye
5. Kompozisyon/Durum
6. Reaksiyon
7. Zaman
8. Sıra
………………………………gibi
Değil
1
Kılavuz Kelimler
Ortalama
DRUZ
HAZOP PROSES AKIM ŞEMASI
Sembol
1
Aktivite
Çoğunlukla Sonucu
OPERASYON*
Ürün, başarılan adım, prosesteki ilerleme adımı,
değişkenlik adımı
DENETLEME
Kantitatif veya kalitatif uygulanan
TAŞIMA
Nakliye veya taşıma
GECİKME*
Müdahale, çatışma, engel veya gecikme
DEPOLAMA*
Ambarda depolama, stoklama, bir bölümde
tutma
DRUZ
2
What İf…?
Olursa Ne Olur Analizi…?
What if…?
DRUZ
OLURSA NE OLUR…?
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Muhtemel kaza ve olayları belirlemek, risk değerini azaltmak için metotlar
geliştirmek. Tehlikelerin tipini tarif etmek ve tavsiyeleri değerlendirmek amacıyla
kullanılır.
Yer ve Zaman
Proses geliştirme sürecinde, üretime başlama öncesinde, tesiste değişiklik
öncesinde uygulanır. Bu metot işlemlerin herhangi bir aşamasında uygulanabilir.
Gerekli Bilgiler
Sonuçlar
Tesise, ekipmana ve operasyona ait detaylı bilgi, çizim prosedür, vb. dokümanlar
Muhtemel kaza ve olaylar ile risk kontrol ve indirme tekniklerinin tablo haline
getirilmesi
Eleman İhtiyacı
Her araştırma konusu için 2-3 deneyimli uzman gereklidir. Bu metot çeşitli
disiplinlerdeki takım üyelerinin tecrübelerine dayanması ve bu takımdaki üyelerin
tecrübelerine göre sonuçların çok fazla etkilenmesi nedeniyle informel bir metottur.
Zaman-Maliyet
Zaman ve maliyet yüksektir. İlk kez uygulanan tesislerde hazırlık için ek bir süreye
ihtiyaç vardır
DRUZ
OLURSA NE OLUR…?
Soru
Sonuç
Tavsiyeler
Sorumlu
Eylem
Zamanı
……….olursa ne olur?
…...….olursa ne olur?
……….olursa ne olur?
DRUZ
3
Preliminary Hazard Analysis
Ön Tehlike Analizi
PHA
DRUZ
ÖN TEHLİKE ANALİZİ / PHA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz
metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir. Ön tehlikeleri belirler ve
gerekli tasarım verilerini derler
Yer ve Zaman
İşletmenin (tesisin erken) tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan
tehlike değerlendirme tekniğidir. Ancak tek başına yeterli değildir.
Gerekli Bilgiler
Tasarım kriterleri; İş ekipmanları ve hammadde özellikleri, geçmiş kazalar ve eğer
tutuluyorsa tehlikeli durum ve kazaya ramak kalmalarda dikkate alınarak geçmiş
deneyim analizi yapılır.
Sonuçlar
Tehlike listeleri ve güvenlik tavsiyeleri
Eleman İhtiyacı
Tecrübeli iki teknik eleman
Zaman-Maliyet
Oldukça kısa süre ve maliyeti düşüktür
DRUZ
ÖN TEHLİKE ANALİZİ / PHA
UYGULAMA
Tesisin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için
kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir.
Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya
çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını
belirleyen metodolojidir.
2
DRUZ
4
Preliminary Risk Analysis
Çeklist Kulanılarak Birincil Risk Analizi
PRA
DRUZ
BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Yer ve Zaman
Gerekli Bilgiler
Sonuçlar
Bu metodun amacı daha çok muhtemel (gerçekleşebilecek) önemli problemlerin
acele tespit edilmesini sağlamaktır. Bu metot kapsamlı detaylar sağlamak
maksadıyla dizayn edilmemiştir.
Tasarım öncesi aşamada kullanılır.
Tasarım kriterleri; İş ekipmanları ve hammadde özelliklerine ihtiyaç vardır.
Tehlike listeleri ve güvenlik tavsiyeleri
Eleman İhtiyacı
Tecrübeli iki teknik eleman
Zaman-Maliyet
Oldukça kısa süre ve maliyeti düşüktür
DRUZ
BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA YARARLARI
Bir işletmedeki/sistemdeki tesisatının/ekipmanının
tam olup olmadığını/kusursuz işleyip işlemediğini
saptar.
 Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller.
Listelerindeki sorular işletmeye özel hazırlandığı için,
risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri
saptanır.
Listelerde belirlenen noksanlıklar için «Birincil Risk
Analizi» uygulanarak gerekli önlemler tespit edilir.
DRUZ
BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA UYGULAMA
İki adımda gerçekleştirilir;
1.Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan
tesisin eksiklikleri saptanır.
2.Bir önlemler katalogu ile yapılması gereken
düzeltmeler önerilir.
DRUZ
BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA ÇEKLİST
Proses / Sistem
Alt Sistem
Formu Dolduran
Formu Dolduranın Birimi / Görevi
Tarih
Revizyon No
Sayfa No
Doküman No
TEHLİKELER
EVET
HAYIR
AÇIKLAM
A01
A02
A03
A04
A05
A06
A07
B01
B02
B03
B04
B05
B06
B07
B08
B09
B10
B11
C01
C02
C03
C04
DRUZ
3
Karma Yöntemler (Yarı Kantitatif)
DRUZ
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
3
1
YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR
1
Olay Ağacı Analizi Yöntemi
(Event Tree Analysis)
ETA
2
Hata Ağacı Analizi Yöntemi
(Fault Tree Analysis)
FTA
3
Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi)
(Cause-Consequence Analysis)
PHA
DRUZ
1
Fault Tree Analysis
Hata Ağacı Analizi
FTA
*
DRUZ
HATA AĞACI RD METODU / FTA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Yer ve Zaman
Gerekli Bilgiler
Sonuçlar
Kazaya neden olabilecek ekipman ve insan hataları ile bunların
kombinasyonlarının belirlenmesi.
Tasarımda, ekipman hatalarını ve oluşabilecek görünmeyen
kusurları ortaya çıkarmak, işletme sırasında potansiyel kusurları
incelemek.
Detaylı tesis işletme bilgileri, tesis ve ekipman kusurlarının ve
bunların etkilerinin çok iyi bilinmiş ve anlaşılmış olması.
Kazaya neden olabilecek ekipman- operatör hatalarının listeleri.
Sonuçlar nitel veya gerekli bilgiler sağlandığında nicel olabilir.
Eleman İhtiyacı
Sistemi iyi bilen personelle işbirliği yapan bir eleman yeterlidir.
Birden çok ağaç için ekip çalışması tercih edilmelidir.
Zaman-Maliyet
Süre sistemin detayına ve analizin derinliğine bağlıdır. Bir gün veya
haftalarca sürebilir. Maliyeti yüksektir.
DRUZ
HATA AĞACI RD METODU / FTA
FTA GELİŞTİRME
Hata ağacı analizi kavramı, 1962 yılında Bell Telefon
Laboratuvarlarında, Mınutemen kıtalararası balistik
füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik
değerlendirmesini gerçekleştirmek maksadıyla dizayn
edilmiştir.
DRUZ
FTA Kullanılan Semboller
DRUZ
HATA AĞACI RD METODU / FTA
Olaylar
1
Anlamı
DİKDÖRGEN
Mantık kapısı ile bağlı daha basit olayların elementlerin veya
faktörlerin kombinasyonu ile ortaya çıkan olay
DAİRE
Esas olay (yaprak-başlatan olay). Bu sembol birinci durumdaki
problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerçekleştirmeyen,
işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır.
ELİPS
Mantık kapısı ile bağlı, yapılması zorunlu olay
ÜÇGEN
Aktarma sembolü, bağlantı ve birleştirme görevinde kullanılır.
VE KAPISI*
Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi
durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir.
DRUZ
HATA AĞACI RD METODU / FTA
Olaylar
M
N
Anlamı
VEYA KAPISI
Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az
herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan
olayın ortaya çıkması gerçekleşir.
KOMBİNASYON
N girdi olay içinden en az M tane gerçekleşirse baştaki olay
gerçekleşir.
KARE
Sebebi tanımlanmamış ve belirsiz bir son olayı
tanımlamaktadır.
DARALTILMIŞ
DAİRE
Analizin bu bölümünde daha fazla ilerlemeye ihtiyaç
olmadığını işaret eder.
DRUZ
2
Event Tree Analysis
Olay Ağacı Analizi
ETA
*
DRUZ
OLAY AĞACI RD METODU / RTA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Yer ve Zaman
Gerekli Bilgiler
Sonuçlar
Kazaya neden olan/olabilecek başlatıcı olayı ve onu takip eden
olaylar zincirini belirlemek.
Tasarımda gerekli İSG tedbirlerinin belirlenmek, işletirken
önlemlerin yeterliliğini belirlemek veya ekipman kusurlarının
sonuçlarını görebilmek.
Ekipman kusuru, sistem hatası gibi muhtemel kaza sebepleri ve
başlatıcı olaylar ve iş güvenliği sistemlerinin ve acil durum planı
işlev bilgileridir.
Kazaya neden olabilecek başlatıcı olayın ve takiben zincirleme
olayların kronolojik sıraya göre belirlenmesidir.
Eleman İhtiyacı
Bir kişi yeterlidir. Ancak biri bu tekniği diğerleri de tesis ve işlemleri
iyi bilen 2-3 kişilik bir ekip halinde çalışmak daha yararlı olabilir.
Zaman-Maliyet
Zaman başlatıcı olayların sayısı ve sistemin karmaşıklığına bağlıdır.
Küçük tesislerde 2-4 hafta büyük tesislerde 2-4 ay sürebilir.
DRUZ
OLAY AĞACI RD METODU / RTA
ETA (Olay Ağacı Analizi)
«Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha
çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde
işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır, daha sonra
diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır.»
Kazayı kaydetmede başlatıcı zincirleme olaylar
arasındaki ilişkileri inceleyen tehlike değerlendirme
tekniğidir.
1
DRUZ
3
Cause-Consequence Analysis
(Neden - Sonuç Analizi / Balık Kılçığı Diagramı)
CCA
2
DRUZ
NEDEN SONUÇ RD METODU / CCA
GENEL ÖZELLİKLERİ
Amaç
Yer ve Zaman
Gerekli Bilgiler
Sonuçlar
Eleman İhtiyacı
Zaman-Maliyet
Potansiyel kazaların ve zincirleme olayların ve bunların temel
sebeplerinin bulunması.
Tasarım veya işletme aşamasındaki bir tesiste potansiyel kazaların
ve sebeplerinin belirlenmesi için kullanılır.
Kazalara neden olabilecek bileşen kusurları ve süreç hatalarına ait
detaylı bilgiler ile kazanın sonuçlarını etkileyebilecek İSG ve acil
durum prosedür ve sistem
Muhtemel kazalar ve zincirleme olaylar ile bunların temel sebepleri
belirlenir. Nitel ve gerekli ön bilgiler sağlandığında nicel sonuçlara
ulaşılabilir.
Biri bu yöntemi iyi bilen diğerleri tesisi, prosesleri ve sistemler arası
ilişkileri tanıyan deneyimli kişilerden oluşan 2-4 kişi ile yeterlidir.
İstenilen detaylara bağlı olarak bir hafta veya 2-6 haftalık bir süre
gerekir.
DRUZ
RİSK DEĞERLENDİRME
NEDEN - SONUÇ ANALİZİ
«Neden-Sonuç Analizinde balık kılçığı diyagramı
olarak da bilinen risk değerlendirme tekniği kullanır.»
«Balık kılçığı diyagramı üzerinde kök nedenlere doğru
keşif sağlaması açısından Hata Ağacı Analizine
benzer.»
«Hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerini
birlikte kullanan tehlike değerlendirme tekniğidir.»
3
DRUZ
PROSES AKIM ŞEMASI SEMBOLLER
Neden-Sonuç Analizi / Olaylar
H
E
OLAY
Anlamı
DAİRE
Esas olay (yaprak başlatan olay). Bu sembol birincil durumdaki
problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerektirmeyen,
işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır.
VEYA KAPISI
Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az
herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan
olayın ortaya çıkması gerçekleşir.
VE KAPISI
Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi
durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması
gerçekleşir.
SONUÇ
TANIMLAYICI
Hata seviyesini belirten son olay veya koşul.
DALLANDIRMA
OPERATÖRÜ
Eğer koşullar uygun ise çıktı «Evet’tir», eğer koşullar uygun
değilse çıktı «Hayır’dır». Dallandırma operatörüne kusur ve
başarı ifadelerinden her ikisi de yazılabilir. PY+PN=1
DRUZ
Teşekkür Ederim
DRUZ