Transcript Bilişsel (Zihinsel) Gelişim

Bilişsel (Zihinsel) Gelişim
1


Biliş nedir?
Dünyayı tanıma,anlama ve öğrenmeyi içeren tüm
zihinsel faaliyetler karşılığı kullanılan bir kelimedir.
Bilişsel gelişim nedir?
2

Bireyin düşünmede, akıl yürütmede, bellek ve
kavrama sistemlerinde meydana gelen
değişmelerdir.
Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı
3



Yetişkinlerin dünyayı anlama biçimi ile çocukların
dünyayı anlama biçiminin bir birinden farklı
olduğunu savunmuş
Bu farklılığı incelemiş ve insanların dünyayı
algılamasına yarayan bilişsel yapıları
açıklamaya çalışmıştır.
“Öğrencilere yeni bilgi öğretmekten çok
düşünmeyi öğretmek daha önemlidir.”
Bilişsel gelişimle ilgili kavramlar
4
1. Şemalar
2. Uyum(adaptasyon)
Özümleme (Asimilasyon)
Uyumsama(akomodasyon)
3. Dengeleme
4. Örgütleme
Şema
denge
5
Yeni bilgi
Özümseme
(Asimilasyon)
Uyumsama
(Akomodasyon)
denge
Şema
dengesizlik
Uyum
(Adaptasyon)
1.Şemalar
6




Şema en temel zihinsel yapıdır.
Çocuğun çevresi ile etkileştikçe geliştirdiği
davranış ve düşünce kalıplarına karşılık gelir.
Olgunlaşma süreci içinde yeni yeni şemalar
geliştirilir.
Şemalar, problemi anlama, çözme, dünya ile
baş etme yolları olarak ta düşünülür.
7





Şemaları sayesinde birey çevreyi organize eder
ve uyum sağlar.
Şemalar basit veya karmaşık olabilir.
Şemalar davranışsal olabileceği gibi bilişsel de
olabilir.
Çocuklar yetişkinlerden daha az şemaya
sahiptir.
Gelişim arttıkça şemalarda da belirgin
farklılıklar oluşmaya başlar.
2.Uyum(Adaptasyon)
8

Birey çevresiyle etkileşerek, çevreye ve çevresindeki
değişikliklere uyum sağlar.
9

İnsanlarda var olan uyum yeteneği, bir birinin
tamamlayıcısı olan iki süreci içermektedir.
Özümleme(asimilasyon), bireyin yeni karşılaştığı durum ve nesne
ve olayları kendisinde önceden var olan zihinsel yapının içine
yerleştirmesi olayı.
 Bilinenlerle yeni durumu anlamaya çalışma söz konusudur.
 Uyumsama(akomodasyon),yapılan özümleme sonucu, o zamana
kadar alışılagelmiş davranış örneğine uymayan yeni ve farklı bir
davranış ortaya koymaktır.

10



Uyumsamada;
yeni şemalar yaratmada ya da
Önceden var olan şemaların kapsam ve
niteliklerini değiştirerek yeni edinilen
deneyimlerin gerektirdikleri uygun davranımlar
söz konusur.
Birey sürekli kullanılan özümleme ve uyumsama
süreçleri sayesinde dış gerçekliğe uyum
sağlayarak bilişsel gelişim dönemlerinde ilerler.
3.Dengeleme
11




Zihnimizdeki bilgiler ve şemalar dengelenme
eğilimindedir; ama zihin her zaman dengede
duramaz.Yeni edinilen bilgiler onun dengesini
bozar.
Piaget göre zihin gelişimini
Denge – dengesizlik – (yeniden)denge
süreci olarak tanımlamak mümkündür.
Denge ve dengesizlik durumu yaşam boyu devam
eder.
4.Örgütleme (organizasyon)
12



Piaget zihindeki düşünce yada bilgi parçaların
sürekli olarak ilişkilendirilmeye veya
bütünleştirilmeye çalışıldığını varsayar ve bu
mekanizmaya örgütleme diyor.
Amcasını tanıması, dedesini tanıması amcasının
dedesinin oğlu olduğunu kavraması gibi.
Piaget uyum ve örgütleme’ye birlikte fonksiyonel
değişmezler adını vermektedir.
Bilişsel gelişimi etkileyen faktörler
13
1.
2.
3.
4.
Olgunlaşma
Deneyim/yaşantı
Sosyal geçiş (Toplumsal aktarım)
Dengeleme
1.Olgunlaşma
14

Bireyin, belli bilişsel düzeylere gelebilmesi ve bilişsel
etkinliklerde buluna bilmesi için biyolojik, psikolojik
ve toplumsal olarak hazır olma halidir.
2.Deneyim
15



Çocukların sosyal ve fiziksel çevreyle
gerçekleştirdikleri her türlü etkileşim ve
yaşantılardır.
Kısaca bireyin geçmişten bu güne getirdiği her
türlü tecrübe ve bu tecrübeleri hatırlayabilme
kabiliyeti.
Piaget göre iki tür deneyim vardır.
- fiziksel(nesnelerin fiziksel özellikleri)
- mantıksal-matematiksel (eylemlerinde bir iç
düzenleme yolu ile bilgiye ulaştıran)
3. Sosyal geçiş
16

İçinde bulunan toplum ile kurulan iletişim bilişsel
gelişimi etkiler.
4.Dengeleme
17

Zihin dengeleme eğilimindedir.Yeni gelen bilgi
bilişte gerilim oluşturur.Bu dengesizlik giderilerek
öğrenme oluşur.
Denge–yeni uyarıcı-dengesizlik-adaptasyon-üst denge
18
Piaget’e göre öğrenme, denge
– dengesizlik, tekrardan denge
sürecidir.
Bilişsel gelişim kuramının dört temel kuralı vardır:
19




Evreler, değişmez bir şekilde belli bir sıra ile
ortaya çıkarlar.
Gelişimsel evreler arasında bir sıra vardır.
Sonraki evre önceki evrelerin kazanımlarını da
içerir.
Bireysel farklılıklar nedeni ile her birey
kendisine gelişim gösterir.
Her dönemin tipik bir gelişim özelliği vardır.
Bilişsel Gelişim Dönemleri
20


Duyusal – motor dönem (0-2 yaş)
İşlem öncesi dönem (2-7 yaş)
Kavram öncesi dönem (2-4 yaş)
 Sezgisel dönem(4-7 yaş)



Somut işlemler dönemi (7-12 yaş)
Soyut işlemler dönemi (12-18yaş)
Dönemler ilerledikçe çocukların kavrama ve
problem çözme yeteneklerinde niteliksel
değişmeler gözlemlenmektedir.
Duyusal – motor Dönem(0-2)
21





Bebek doğduğunda kendisi ve kendisi olmayanı ayırt
edemezken belli bir süre sonra kendisini dış dünyadan
ayırt eder.
Reflekslerden amaçlı davranışlara geçer (6-8 ay).
Refleksler ilk şemalardır.
Nesnelerin sürekliliği kazanılır (8-12 ay).
Ses bulaşması
Döngüsel (Devresel) tepkiler (Birinci döngüsel tepki
emmedir, ikinci döngüsel tepkiler vücuduyla başka bir
nesneye yönelik yapılan tepkinin tekrarlanması, üçüncü
döngüsel tepkiler ise bir araçla başka bir nesneye
yönelik tepkilerin tekrarlanmasıdır).
Duyusal – motor Dönem(0-2)
22




Taklit (annesinin yüz hareketini taklit eder.)
Ertelenmiş Taklit(Bebeğin gördüğü bir olayı olay
ortadan kalktıktan sonra tekrarlaması.)
Alışkanlık kazanma(çocuk bir uyarana alıştığı için
önceki tepkiyi vermez.)
Karmaşık olmayan işlem becerilerini kazanır. Zihinde
semboller kurar.
İşlem öncesi dönem(2-7)
23






A. Sembolik ya da kavram öncesi dönem (2-4 yaş)
Bu dönemde dil çok hızlı gelişir geliştirdikleri kavramların ve
kullandıkları sembollerin anlamları kendine aittir.
Sembolik oyun ve düşünme (çocuk hayal gücünü kullanarak
düşünür).
Sembolik zeka (bir şeyi başka bir şeyle canlandırma)
Kişilerin sürekliliği kazanılır (annesinin elbisesini giyinen
diğer bayanlardan annesini ayırt eder).
Odaklama düşünme biçimi (tek boyutlu düşünme-merkezleme)
(çocuğun dikkatini sadece bir olaya vermesi veya nesne ile ilgili
sadece bir özelliğe dikkat etmesi.)
İşlem öncesi dönem (2-7)
24


Sezgisel dönem (4-7 yaş)
Yapaycılık (Artifikalizm) (güneşi başkası tarafından açılıp
kapanan bir ışığa benzetir.)



Animizim (canlılık)
Monolog (Hep bir ağızdan ve birbirlerine karşılık vermeden konuşmak.)
Kalıp yargılar
İşlem öncesi dönem (2-7)
25





Paralel oyun (Birkaç çocuk bir arada oyun oynarlar
fakat sıraların beklemeden her biri kendi oyununu
oynar.)
Ben merkezci konuşma ve düşünme
Ahlaki bağlılık Dıştan gelen yasa ve kurallara göre
davranır.
Özelden özele akıl yürütme (Süt içmedim kahvaltı
yapmadım)
Devresel tepki (sürekli tekrarlama)
İşlem öncesi dönem (2-7)
26





Maddeleri sadece bir özelliğine göre sıralama
(farklı renklerdeki topları rengine göre sıralama)
Tersine çevirememe
Korunum ilkesi kazanılmamıştır.(iki eşit kaptaki
sıvılardan biri uzun kaba dökülürse uzun kaptaki
suyun daha çok olduğunu söylüyor)
Çok soru sorma
Yanlış bağdaştırma (birbirleriyle ilişkisi olmayan iki
durum arasında bağ kurma)
Somut işlemler dönemi(7-12)
27
Objeleri birkaç özelliğine göre sıralayabilir.
 İşlemi tersine çevirebilir




Mantıklı düşünmeye başlar.
Ben merkezcilikten uzaktır.
Maddenin korunumu ilkesini kazanır. (Herhangi bir
nesnenin biçimi yada mekandaki konumu
değiştiğinde; miktar, ağırlık ve hacimde değişme
olmayacağını kavramak)
28
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Korunumlar
Madde korunumu (Bütün parçalara ayrıldığında miktarı aynı
kalır)
Uzunluk korunumu (ip örneği)
Nitelik değişmezliği (sıvı örneği)
Sayı korunumu (yakınlık ve uzaklığa göre sayı değişmez)
Alan korunumu (bir kağıt parçasının kapladığı alan bu kağıt
parçası kesilip farklı şekiller oluşturulsa bile aynı kalır)
Ağırlık korunumu
Hacim korunumu
Soyut (Formel) işlemler dönemi (12-18)
29






Soyut kavramlar ve düşünceler hakkında mantık geliştirebilir.
Göreceli düşünme (kişiye, zamana, yere göre
düşünme)Annesine göre babasına göre arkadaşına göre
düşünme onları anlama.
Akıl yürütebilir. (Tümevarım, tümden gelim gibi).
İdeal, fikir, değer, inanç geliştirebilir.
Birleştirici düşünme (birkaç değişken ve özellik içeren
problemleri çözebilir)
Dönüşümsel düşünmenin etkin kullanımı
30
Soyut işlemler dönemi (12-18)
Metabiliş kullanma
Hipotetik düşünme (içinde bulunduğu koşullara göre bir düşünceyi tezler
kurarak savunabilme)
Omnipotent düşünce (benim gücüm her şeye yeter, ama annem ve
babam bazı durumları abartıyor)
Hayali seyirciler
Andırma (analoji)
Soyut işlemler dönemi (12-18)
31






Ergen Egosantrizm (ben merkezcilik)
Kendi düşündükleri ve söylediklerinin en doğru
olduğunu düşünür.Herkesin kendisi ile uğraştığını
kimseye yaranamadığını düşünür.
Ergenlik döneminde düşünce biçimi 3 türlüdür.
1. Ben merkezci
2. Göreceli düşünme
3. Birleştirici düşünme.
Not: Tümevarımsal ve dönüşümsel düşünme somut
işlemlerde başlayan ancak etkin kullanımı soyut
işlemler döneminde olan düşünme şeklidir.
Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı
32




Gelişim bilgiyi işleme sürecinin ve depolama
sisteminin gelişimine bağlıdır.
Bruner’e göre öğrenmede sarmal (spiral)
öğrenme önemlidir. Bilgi yapılandırılır.
Bruner’e göre dil önemlidir. İnsanlar dil yolu ile
iletişim kurarlar ve dil yolu ile dünyadaki
kavramları öğrenirler. Sorunlarını dil yolu ile
tartışırlar.
Öğrenciyi harekete geçiren en önemli güdüler;
merak, başarılı olmak ve birlikte çalışmaktır.
33
Bruner bilişsel gelişimi 3 aşamaya
ayırmıştır



Eylemsel dönem (0-3)
İmgesel dönem(3-11)
Sembolik dönem(12-+)
1.Eylemsel dönem(0-3)
34



Çevreyi eylemlerle algılar.
Çevresindeki nesnelere ilişkin yaşantıyı onlara
dokunarak, vurarak, emerek, ısırarak, hareket ederek
kazanır. Bu dönemde nesneler çocuk için eylem
yaptıkları şeylerdir.
Birey bu dönemde psiko-motor eylemlerle öğrenir.
Birey yaparak yaşıyarak öğrenir.
2. İmgesel dönem (ikonik öğrenme)
(3-11)
35




Bu dönemde görsel bellek gelişir.
Bu dönemde ki kararları duyusal yolla edindiği
duyusal etkilere dayanır.
Çocuk algılarının tutsağıdır. Bir şeyi nasıl algılarsa
zihninde o şekilde canlandırır.
Çocuk olayı veya nesneyi görmeden resmedebilir.
3.Sembolik Dönem(12-+)
36



Bu dönemde çocuk etkinlik yada algının anlamını
açıklayan semboller kullanır.
Çocuk dil, mantık, matematik müzik gibi alanların
sembollerini kullanarak iletişim sağlar.
Bu dönem yaşantıların formüle edilmesine olanak
sağlar.
VYGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİME
İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
37



Çocuğun sosyal çevresinin bilişsel gelişimde önemli
bir rolü olduğunu savunmaktadır.
Çocuklar çevrelerindeki kişileri ve sosyal çevrelerini
gözlemleyerek öğrenmeye başlar.
Çocukların edindikleri kavram, fikir, olgu ve
becerilerin kaynağı sosyal çevredir.
VYGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİME
İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
38



İşbirlikçi
Öğrenme:
Birey
tek
başına
öğrenebileceğinden daha fazlasını yakınsal alanıyla
işbirliği yaparak, öğrenebilir.
Yakınsal Gelişim Alanı: Zihinsel gelişimin sosyal yönüne
dikkat çekmiştir.
İçsel Konuşma: Birey kendi kendisi ile konuşarak
farkındalık
yaratır,
kendini
anlar
durumu
değerlendirir ve böylece zihinsel gelişim sürecinin
gelişimine katkı sağlar.
39



Çocukların bilişsel gelişimi yetişkin ve diğer
çocuklarla birlikte çalışarak beslenir.
Çocukların bilişsel gelişimi için yetişkinlerin
yapması gereken çocukların içsel denetimini
beslemektir.
Bilişsel gelişim de başkaları tarafından
düzenlenen yaşantılardan bireyin kendi
düzenlediği yaşantılara doğru ilerler.
Yetişkin ve öğretmen çocuğun bilgi kazanmasına yardım
edebilmek için önemli iki noktayı belirlemesi gerekli
40
1.Çocuğun bir yetişkin olmaksızın kendi kendine
geliştirebileceği gelişim düzeyi
2.Çocuğun bir yetişkin rehberliğinde gösterebileceği
potansiyel gelişim düzeyi
 Bu ikisi arasındaki farkı Vygotsky çocuğun
gelişime açık alanı (yakınsal gelişim alanı ) olarak
tanımlamıştır.
 Vygotsky ye göre eğitimin amacı çocuğun
gelişime açık alanı etkili bir şekilde kullanmasını
sağlamaktır.
Vygotsky’e göre Bilişsel gelişime etkisi
olan faktörler
41






Kültürün ve sosyal çevrenin önemi vardır.
Çocuk yetişkin ilişkileri
Çocukların birbiriyle işbirliği
Dil öğrenme
Öğretmenlerin çocuk gelişiminde etkisi
Nesne, materyal ve olaylarla somut yaşantılar.
Piaget ile Vigotskynin karşılaştırılması
42
Vgotsky
Piaget
Bilişsel Gelişimde Öncelikli Olan Faktörler
Sosy-kültürel etkileşim
(yetişkin-çocuk etkileşimi)
Bireysel yapılar
(bireysel deneyim)
Dilin Rolü
Dil merkezdedir
Önce dil gelişir, dil bilişsel
yapılara dönüşür
Biliş merkezdedir
Biliş dili düzenler
Gagne’nin Bilişsel Gelişim Kuramı
43



Organizma yaratılıştan öğrenmeye hazırdır.
Zihinde öğrenme sürecinin oluşumundan sorumlu özel
alanlar vardır. Bu alanlarda bilgi işlenerek zihne
kaydedilir.
Organizma deneyimlere geçerek ve problem çözerek
aktif bir şekilde öğrenir. Zihnin doğal öğrenme
işlemleri harekete geçirilerek bilişsel gelişim sağlanır.
Gagne’nin Zihinsel Gelişim
Aşamaları
44




İşaret öğrenme: Uyarıcılara tepki gösterme.
(Tepkisel öğrenme)
Uyarıcı Davranım İlişkisini Öğreneme: Uyarıcı ile
davranım arasında bağ kurar. (Edimsel koşullanma)
Zincirleme: Uyarıcı davranım arasındaki ilişkiyi, belirli
bir sıra ile öğrenme esastır.
Sözel bağ kurma: Kelimeler ile anlamları arasında ilişki
kurma.
Gagne’nin Zihinsel Gelişim
Aşamaları
45




Ayırt Etmeyi Öğrenme: Uyarıcılar arasındaki farkı
öğrenme.
Kavram Öğrenme: Benzer özellikleri olanlardan bir
grup oluşturma. Obje, olay ve nesneleri
gruplayabilme temeldir.
İlke öğrenme: Yol gösterici olan ve problem çözmeyi
kolaylaştıran bilgileri edinme ile ilgilidir.
Problem çözme: Öğrenilen ilkeleri kullanarak
karşılaşılan problemi çözme.