Transcript Over je eigen schaduw heenstappen levert veel op

Sittard-Geleen telt net geen 100.000 inwoners en valt, net als de rest van Zuid-Limburg, op vanwege
haar negatieve gezondheidsgerelateerde cijfers. GGD Zuid-Limburg becijferde enkele jaren geleden
dat de percentages van jonge obese inwoners hoger zijn dan de landelijke gemiddelden. Kinderen in
Zuid-Limburg hebben vaker obesitas dan elders in het land, maar ook de lichtere variant (overgewicht)
komt er relatief vaker voor. Daarnaast duiden ook andere indicatoren, bijvoorbeeld het aantal kinderen dat in lage SES-wijken woont, op de kwetsbare positie van de stad op het gebied van gezondheid.
Tekst: Sandra van Maanen
PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING
IN STRIJD TEGEN OVERGEWICHT
Over je eigen schaduw
heenstappen levert veel op
14
Sport & Gemeenten • juni 2014
SAMENWERKING OVERGEWICHT
Goed nieuws is dat juist in deze gemeente
met zevenmijlspassen vooruitgang wordt
geboekt in de strijd ter voorkoming van
overgewicht. Dankzij een laagdrempelige
publiek-private aanpak, waarin sport, zorg
en welzijn samenwerken. “Succes heeft te
maken met visie van bestuurders en niet
in de laatste plaats de passie waarmee
gewerkt wordt om werkelijk iets aan het
probleem te doen, zegt Wim Venekamp,
internist/endocrinoloog en een van de
oprichters van de Obesitas Academy. Venekamp pleitte al in de jaren negentig van de
vorige eeuw voor een multidisciplinaire
benadering in de strijd tegen overgewicht
op basis van programma’s voor jeugd en
gezin. Beweging speelt hierin een belangrijke rol. “Alleen wanneer sport, voeding en
psychologische ondersteuning op een logi-
Tom van Vliet, teamleider/coördinator SPRINT
sche, laagdrempelige manier worden aangeboden, is de tsunami aan obesitasgevallen die ons land zal overspoelen te stoppen.
het slimmer en een stuk goedkoper om er
Initiatieven worden sterker wanneer je er
De gemeente Sittard-Geleen is zeer voor-
samen de schouders onder te zetten.”
één doordacht programma van maakt. Laat
uitstrevend. Binnen alle goede initiatieven
Zoiets vraagt wel wat van organisaties.
de welzijnswerker doen waar-ie goed in is,
die op dit terrein ontstaan, wordt hier een
“Ieder heeft zijn eigen DNA, vaak zijn ze al
net als de sportorganisator.”
logische koppeling gemaakt. Sittard-Geleen
lang bezig, hebben ze ervaring. Soms lopen
Sittard-Geleen heeft ervoor gekozen sport-
loopt ver vooruit op het overheidsstreven
ze daarmee misschien ook vast. Aan goede
beleid, met name sportstimuleringsbeleid,
om van elke gemeente een JOGG-gemeente
projecten vanuit verschillende beleidster-
dienstbaar te maken aan gezondheidsach-
te maken. Het idee achter JOGG (Jongeren
reinen is geen gebrek. Soms is er overlap,
terstanden. Mensen en middelen worden
Op Gezond Gewicht) wordt hier al in de prak-
zoals een voetbaltoernooi als onderdeel
gericht ingezet om overgewicht en motori-
tijk gebracht.”
Programmadenken
Tom van Vliet is namens Ecsplore en Sportstichting Sittard-Geleen programmamanager van het gemeentelijke programma Sport
en bewegen en doceert sportmanagement
en -beleid aan de Fontys Sporthogeschool
te Eindhoven. Hij is een van de trekkers van
het project. In de strijd tegen overgewicht
pleit hij al langere tijd voor een intensie-
sche achterstanden te voorkomen. Preven-
“Als je hetzelfde ambieert is het slimmer en
een stuk goedkoper om
er samen de schouders
onder te zetten”
tie geldt als zwaartepunt, waarbij scholen,
de sportvereniging, zorg en welzijn samen
optrekken. Zo moet het mogelijk worden
kinderen die ‘opvallen’ in een vroeger stadium vanuit diverse disciplines te helpen.
Het klinkt zo logisch; samen de schouders eronder, samen werken aan één doel:
gezonde inwoners. Maar zo simpel is de
praktijk niet, weet ook Van Vliet. “Het kost
tijd partijen mee te krijgen. Binnen de
gemeente, maar ook in de private sector
vere samenwerking tussen de publieke en
wordt immers hard geknokt. Voor eigen
private sector. De visie is helder: publiek-private samenwerking biedt kansen. “De wijze
van een zomervakantieprogramma, geor-
bestaansrecht, voor eigen budget. Wij zoe-
waarop gemeenten omgaan met sportbe-
ganiseerd door de sportverenigingen. En
ken nieuwe wegen waarbij we partners
leid in relatie tot gezondheidsachterstan-
zo’n zelfde toernooi dat nog geen week
vragen over de eigen schaduw heen te stap-
den, met name overgewicht en obesitas, is
later door welzijnswerkers in de wijk wordt
pen, soms een stapje terug te doen zodat
gebaat bij programmadenken. Dat blijkt uit
georganiseerd. Voor dezelfde doelgroep.
een ander een stap vooruit kan maken.
de resultaten. Als je hetzelfde ambieert is
Dat kan handiger, krachtiger en completer.
Dat is niet makkelijk. Eén ding moeten we
Sport & Gemeenten • juni 2014
15
PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING
Probleem centraal stellen
Vanaf februari wordt interactief voorlichting gegeven door speciaal opgeleide
Van Vliet spant zich vanuit de stuurgroep in
educatiemedewerkers en een speciaal ingerichte Smart & Fit Truck.
voor realtime sturing, een spannend traject,
Zie www.ikinactie.nl en de video: www.youtube.com/watch?v=5Jliuyd4HHo.
vooral omdat het niet om ‘smart’ omschre-
Dit schooljaar start een gezamenlijk leerlingvolgsysteem, waarbij jaarlijks
ven doelstellingen of bestaande budgetten
motoriek, antropometrie en gezondheidsgerelateerd gedrag wordt gemonitord.
gaat. Richting en kaders zijn er uiteraard wel,
De keten van vroegsignalering met combinatiefunctionarissen, het leerling-
maar de projecten, aanpak en ook financie-
volgsysteem, periodieke monitoring jeugdgezondheidszorg (GGD Zuid-Limburg)
ring liggen open. “Dat is een legitimatie om
en doorverwijsmogelijkheden naar curatieve programma wordt verkend en
over beleidsterreinen heen te kijken, te zoe-
gebouwd.
ken naar draagvlak en manieren om elkaar
RiskCare opende dit voorjaar een gespecialiseerde kindervestiging in Sittard-
te versterken. Wat we vragen is simpel: doe
Geleen. Zie www.riskcare.nl.
waar je goed in bent en wees coöperatief.
Op korte termijn start een opleidingstraject met sportverenigingen om in de sta-
Door het probleem centraal te stellen en ver-
bilisatiefase van overgewichtsbehandelingen te zorgen voor opvolgend aanbod.
volgens te kijken welke professionals een bij-
RiskCare junior verzorgt een specialistisch deel daarin.
drage kunnen leveren in de aanpak, boeken
Sittard-Geleen overweegt de PPS-constructie kracht bij te zetten door te kiezen
we vooruitgang. De weg naar publiek-private
voor JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht).
samenwerkingsvormen is er een van vallen
en opstaan. En ja, alle clichés passeerden
in zo’n traject de revue: van argwaan over
voor ogen houden: multidimensionale pro-
RiskCare kan haar kennis vanuit de curatie
blemen los je niet alleen, maar juist samen
(preventie) hierin perfect kwijt. “Voorkomen
op. Deze hulp zoeken we zowel bij andere
van overgewicht is feitelijk veel lastiger dan
beleidsterreinen (afdelingen Welzijn, Zorg,
de behandeling er van.”
Onderwijs, etc.), maar ook zeer nadrukkelijk
RiskCare ontwikkelde een leerlingvolg-
in de private sector.”
systeem dat met ingang van het komend
schooljaar op een groot aantal basisscho-
Preventie
len in de gemeente wordt ingezet. Kinderen
Een van de zorgpartners die in Sittard-Ge-
worden voortaan ook gevolgd in hun fysieke
leen het voortouw neemt is RiskCare, gespe-
ontwikkeling. Ze worden gewogen, hun fitheid wordt getoetst. De kinderen maar ook
“Overgewicht bij jonge
kinderen kent vaak een
achterliggende problematiek, bijvoorbeeld
alcoholverslaving van
naris leveren input. Van Bree: “Deze regelmatige screening en rapportages leveren een
schat aan data op. Op school komt gezonde
leefstijl nadrukkelijker op de kaart te staan.
Tegelijk willen we met het Centrum voor
Jeugd en Gezin op wijkniveau meekijken of
voeding en psychologische ondersteuning
op een logische, laagdrempelige manier worden aangeboden, is de
tsunami aan obesitasgevallen die ons land zal
overspoelen te stoppen”
de situatie van de kinderen thuis aandacht
nodig heeft. Overgewicht bij jonge kinderen
kent vaak een achterliggende problematiek,
een winstoogmerk tot discussies over de
bijvoorbeeld alcoholverslaving van een
opbrengsten van preventie. Maar inmiddels
van de ouders. Omdat nu een koppeling tot
zijn we wel een flink eind verder dan in 2011.”
stand komt op verschillende niveaus, wordt
In pilotvorm is op een paar kleine scholen
de strijd tegen overgewicht breder gedra-
getoetst of het zinvol is de groepsleerkracht
cialiseerd in preventie en curatie van over-
gen. Sport en zorg worden op wijkniveau bij
tijdelijk te ondersteunen met de gymles.
gewicht. Directeur Merlijn van Bree tekende
elkaar gebracht, waarmee meer interven-
Er is een combinatiefunctionaris als coach
een convenant met de partijen in Sittard-Ge-
ties in de strijd worden gegooid, terwijl de
ingezet die de leerkrachten begeleidde. Na
leen en is blij met de laagdrempelige aanpak.
gemeente zelf een stap terugdoet.”
drie maanden is het effect gemeten en toen
een van de ouders”
16
hun leerkrachten en de combinatiefunctio-
“Alleen wanneer sport,
Sport & Gemeenten • juni 2014
PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING
bleek dat er gevarieerdere en intensievere
lessen worden gegeven, de plezierbeleving
en het enthousiasme bij leerlingen toeneemt en er bij veel kinderen sprake is van
motorische vooruitgang.
Voor het voortgezet onderwijs werd een
plan gesmeed om leerlingen buiten schooltijd te verleiden tot beweging, bij voorkeur
“Initiatieven worden
sterker wanneer je
er één doordacht
programma van maakt”
structureel. Op zes locaties voor vmbo
werden activiteiten aangeboden onder het
motto ‘Mijn Ding’. Ruim 1.200 leerlingen op
zes locaties leerden ‘Mijn Ding’ kennen, 150
schreven zich in voor sportcursussen. Tijdens de cursussen was 85 procent daarvan
present bij alle activiteiten. Een score waar-
De Smart & Fit Truck die langs de scholen toert
over Van Vliet tevreden is. “Het succes van
‘Mijn Ding’ komt vooral door de communicatie richting de doelgroep. De ervaring die
tiemedewerkers schreef zij het programma
slagen wil Van Vliet best delen met gemeen-
een lokale muziekschool hierin had, werd
voor de truck. “Er zit overlap in functies, de
ten die net als Sittard-Geleen publiek-private
benut om het project bij de leerlingen onder
bibliotheek maakt zich onder andere sterk
samenwerking ambiëren. “Wij hebben met
de aandacht te brengen. Met succes. De
voor educatie, informatie en leesbevorde-
vallen en opstaan geleerd. Mocht iemand
volgende stap is de zorgcomponent toe te
ring. Die laten zich prima combineren met
willen klankborden, dan kan er altijd contact
voegen. Want belangrijk is ook met ouders
het sportieve thema. Je kunt ook meer te
met me worden opgenomen.”
in gesprek te raken, gezonde leefstijl is meer
weten komen over een gezonde leefstijl
dan sport. Hierin kunnen Centrum voor
door erover te lezen. Wij willen graag laten
Jeugd en Gezin of een partij als RiskCare een
zien dat we werk maken van bibliotheekver-
Verder lezen…
rol pakken.”
nieuwing; de bieb van vandaag is meer dan
Op het Visie & Beleidsplein op
Opvallende verschijning in Sittard-Geleen is
een plank leenboeken. We komen naar scho-
www.sportengemeenten.nl kunt u de
de Smart & Fit Truck, waarin speciaal opge-
len, ontmoeten kinderen en ouders in de
volgende documenten downloaden:
leide educatiemedewerkers scholen bezoe-
truck en laten zien dat de bibliotheek meer
ken om leerlingen te vertellen over het
is dan een uitleenfabriek. Dat we bijdragen
‘GGD en publiek private samenwerking,
belang van een gezonde leefstijl. Een rol in
aan gezondheidsbewustzijn vinden we een
GGD West-Brabant (2012)’ bij sport,
de ontwikkeling van dit programma speelde
goede zaak, in feite winnen we zo allemaal.”
bewegen en gezondheid
het bibliotheekwerk in de gemeente. Tinie
In september gaat de truck weer on tour,
Lebens, projectleider bij Biblionova, zag
alle basisscholen in de gemeente worden
‘PPS management, krachten bundelen
mooie kansen om aan te haken op het sport-
met een bezoek vereerd, de bus blijft tel-
en verschillen overbruggen, TNO (2013)’
en gezondheidsthema gericht op kinderen.
kens een week bij de school staan.
bij maatschappelijke verbondenheid
In samenwerking met Van Vliet en de educa-
De ervaring, inclusief de valkuilen en tegen-
Sport & Gemeenten • juni 2014
17