Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen
Download
Report
Transcript Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen
Prikkelverwerking bij
Gedragsstoornissen
(ODD & CD)
Congres Prikkelverwerking
6 november 2014
Dr. M.A.J. Raaijmakers
GZ-psycholoog en Universitair Docent UU
INTRODUCTIE AGRESSIE
! Video:
!
http://www.youtube.com/watch?v=O00YFKJe1fo
! Columbine
High School Shooting
! Problemen
met prikkelverwerking
Geweld/Agressie?
INHOUD
! Ontwikkeling
! Welke
agressief gedrag
prikkels worden ‘anders’ verwerkt?
! Agressief
gedrag en prikkelverwerking
! Interventiemogelijkheden
Ontwikkeling agressief gedrag
! Vanaf
!
Agressie bij baby zichtbaar
! Rond
!
6 maanden:
1.5 jaar:
80% van de kinderen van laat agressie zien
! Normale
!
!
!
ontwikkeling:
Piek in agressie rond 2 a 3 jaar
Afname vanaf 4 jaar
Verschillende trajecten
Agressie trajecten
Ontwikkeling agressief gedrag
! Geen
afname van agressie = reden tot zorg
! Mogelijk
! Agressie
!
risico op ontwikkeling ODD/CD
wordt afgeleerd: socialisatie
http://www.youtube.com/watch?v=6HWXKjPvyzo
SOORTEN PRIKKELS
! Prikkelverwerking:
!
!
Prikkel: Alles wat aandacht vraagt
Prikkelverwerking: Informatieverwerking
! Soorten
!
!
!
prikkels:
Zintuiglijke prikkels
Sociale prikkels
Emotionele prikkels
ZINTUIGLIJKE PRIKKELS & AGRESSIE
! Reactie
!
kind op muziek en televisie
http://www.youtube.com/watch?v=RyxIphYi3Ik
! Onderzoek
! Bij
gewelddadige videogames & kwetsbare kinderen
(o.a. Anderson, Gentile & Buckley, 2007; Polman, Orobio de Castro & Van Aken, 2007)
SOORTEN PRIKKELS
! Prikkelverwerking:
!
!
Prikkel: Alles wat aandacht vraagt
Prikkelverwerking: Informatieverwerking
! Soorten
!
!
!
prikkels:
Zintuiglijke prikkels
Sociale prikkels
Emotionele prikkels
SOCIALE PRIKKELS & AGRESSIE
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
Crick & Dodge, 1994
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
! Agressief
gedrag: gedrag dat gericht is
op het pijn doen of beschadigen van een
ander
! Stap
!
!
1: Decoderen van sociale signalen
Minder sociale signalen zien
Minder goedaardige sociale signalen zien
(Dodge & Newman, 1981; Matthys, 1999)
!
Maar…
• Vijandige schemata
• Tegendeel WEL zien
• Maar niet begrijpen
• Vijandige attributie
• Agressie
Horsley et al, 2010
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
! Stap
!
!
Vijandige intentietoekenning
Overschatting agressie van ander
! Stap
!
2: Interpretatie van sociale signalen
3: Doelen verduidelijken
Doelen kiezen die relaties schaden
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
! Stap
!
!
Minder responsopties
Minder prosociale/ meer agressieve responses
! Stap
!
!
4: Zoeken van de juiste respons
5: Keuze van de respons
Agressief gedrag positief evalueren
Positieve verwachtingen van agressieve responses
! Onderzoek (Orobio de Castro et al, 2005; Kempes et al, 2009, Nieuwenhuijzen et al, 2009)
!
!
Emotieregulatie en sociale informatieverwerking
Verzoening
• Vijandige intentie
• Leedvermaak attributie
• Blinde woede
• Beperkt gedragsrepertoire
• Uitkomstverwachtingen
• Normen (oog om oog)
• Geen verzoening
Kempes e.a., Behavior, 2009; Van Nieuwenhuijzen e.a.,
JIDR, 2005, 2006, AJMR, 2009
INTERVENTIE BIJ SOCIALE PRIKKELS
! Incredible
Years oudertraining
INTERVENTIE & SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
! Incredible
Years
!
Spelen met je kind
!
Coachen van sociale vaardigheden
!
Probleem oplossen
COGNITIEVE CONTROLE
COGNITIEVE CONTROLE
! Executieve
!
!
Cognitieve processen die nodig zijn voor adaptief en
doelgericht gedrag
Bijv. planning, inhibitie
! Verband
!
!
functies (EF)
met agressie is onduidelijk
Onderzoek inconsistent
Rol van ADHD?
COGNITIEVE CONTROLE
! Executieve
functies bij agressief gedrag
!
Verminderd functioneren prefrontale cortex
!
Inhibitietekorten
!
Aandachtsproblemen
COGNITIEVE CONTROLE
! EF
!
!
is weinig onderzocht op jonge leeftijd
Nog volop in ontwikkeling
Weinig geschikte meetinstrumenten
! Onderzoek: (Raaijmakers et al., 2008)
!
!
Executief Functioneren bij agressieve kleuters
Gemeten EFs:
Werkgeheugen
! Inhibitie
! Cognitieve flexibiliteit
! Woordvloeiendheid
!
COGNITIEVE CONTROLE
! Onderzoek
!
!
!
!
EF: (Raaijmakers et al., 2008)
Werkgeheugen
Inhibitie
Cognitieve flexibiliteit
Woordvloeiendheid
! Meetinstrumenten:
!
!
!
!
!
!
Go/ No go
Shape School
Dag-Nacht taak
Digit Span
Verbal Fluency task
Object Classificatie taak
COGNITIEVE CONTROLE
! Onderzoek
Factor analyse:
Inhibitie = aantal fouten
! Taakgerichtheid = aantal keer geen reactie
!
Z-scores Factor analyse
0,4
0,3
Z-scores
!
EF: (Raaijmakers et al., 2008)
0,2
**
0,1
0
Agressief
Normale controle
-0,1
-0,2
-0,3
Inhibitie
** p < .0011
Taakgerichtheid
Factoren
COGNITIEVE CONTROLE
!
!
Z-scores Factor analyse
Inhibitietekorten
Sekse verschillen
Recent bevestigd
(Schoemaker et al., 2013)
0,3
0,2
Z-scores
!
0,1
**
Jongens
0
Meisjes
-0,1
-0,2
-0,3
Inhibitie
** p < .0011
Taakgerichtheid
Factoren
! Vaardigheden:
!
!
!
Onderdrukken van inadequate reacties
Gebruik maken van feedback
Denken over lange termijn gevolgen
NEUROBIOLOGIE
! Ondergevoeligheid
autonome zenuwstelsel
!
Adrian Raine
!
http://www.npo.nl/gesprek-op-24/09-09-2013/WO_VPRO_401164
Normaal
! Twee
!
!
theorieën
Fearlessness
Sensation Seeking
Crimineel
Betrokken hersengebieden
NEUROBIOLOGIE
!
Verwerking negatieve, straffende signalen
!
Angst/ schuld
!
Huidgeleiding
!
Serotonine
!
Hormonen:
! Cortisol
! Testosteron
NEUROBIOLOGIE
! Fearlessness
theory
Lage HR & SCL
Weinig angst
Niet bang voor
straf
Slecht
conditioneerbaar
Agressief gedrag
NEUROBIOLOGIE
! Longitudinaal
!
onderzoek (Raine, Lorber, 2004)
Geringere angstconditionering (huidgeleiding
respons) als voorspeller van agressie en criminaliteit
! Amygdala
!
!
Koppeling tussen ongewenst gedrag en straf
Geringere volumes & activiteit
! Socialisatie
!
!
!
gebaseerd op conditionering
Klassieke conditionering: gedrag – straf/beloning
Operante conditionering: A - B - C
Sociale leertheorie: model
NEUROBIOLOGIE
!
Verwerking negatieve, straffende signalen
!
Angst/ schuld
!
Huidgeleiding
!
Serotonine
!
Hormonen:
Cortisol
! Testosteron
!
NEUROBIOLOGIE
!
Verwerking positieve, belonende signalen
!
Sensatie zoeken
!
Hartslag
!
Dopamine
NEUROBIOLOGIE
! Sensation
Seeking
Laag arousal niveau
Sensation Seeking
Optimaler arousal niveau
NEUROBIOLOGIE
! Onderzoek (Ortiz & Raine, 2004; Raine, 1996)
!
!
Lage hartslag in rust bij jongens van 11 jaar
regelovertredend gedrag met 16 jaar
Opzoeken van spanning verklaart deze relatie deels
! Amygdala
!
Rol in het maken van de koppeling tussen gewenst
gedrag en beloning
NEUROBIOLOGIE
!
Verwerking positieve, belonende signalen
!
Sensatie zoeken
!
Hartslag
!
Dopamine
NEUROBIOLOGIE
! HR
!
& SCL weinig onderzocht op jonge leeftijd
Hypothesen afkomstig uit onderzoek bij volwassenen
! Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)
!
!
Hartslag en huidgeleiding bij agressieve kleuters
In rust en als reactie op enerverende prikkel
NEUROBIOLOGIE
! Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)
!
!
!
Huidgeleiding bij agressieve kleuters verminderd
In rust en als reactie op enerverende prikkel
Kind al jong minder gevoelig voor straf
INTERVENTIE & NEUROBIOLOGIE
! Incredible
Years
!
Coachen van emoties
!
Prijzen en Belonen
!
Omgaan met ongewenst gedrag
SAMENVATTEND…
Gebrekkige sociale
informatieverwerking
Tekorten in EF
(inhibitie)
Belemmering sociale
leerprocessen
Agressief gedrag
Zwak ontwikkelde
neurocognitieve
functies
CONCLUSIE
! Agressief
gedrag als uiting van verstoorde
verwerking van sociale prikkels
! Inzetten
technieken uit effectieve interventies
Contact:
[email protected]
[email protected]
VRAGEN?
Links:
www.incredibleyears.com
www.NJi.nl of www.jeugdinterventies.nl