Transcript Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen

Prikkelverwerking bij
Gedragsstoornissen
(ODD & CD)
Congres Prikkelverwerking
6 november 2014
Dr. M.A.J. Raaijmakers
GZ-psycholoog en Universitair Docent UU
INTRODUCTIE AGRESSIE
!  Video:
! 
http://www.youtube.com/watch?v=O00YFKJe1fo
!  Columbine
High School Shooting
!  Problemen
met prikkelverwerking
Geweld/Agressie?
INHOUD
!  Ontwikkeling
!  Welke
agressief gedrag
prikkels worden ‘anders’ verwerkt?
!  Agressief
gedrag en prikkelverwerking
!  Interventiemogelijkheden
Ontwikkeling agressief gedrag
!  Vanaf
! 
Agressie bij baby zichtbaar
!  Rond
! 
6 maanden:
1.5 jaar:
80% van de kinderen van laat agressie zien
!  Normale
! 
! 
! 
ontwikkeling:
Piek in agressie rond 2 a 3 jaar
Afname vanaf 4 jaar
Verschillende trajecten
Agressie trajecten
Ontwikkeling agressief gedrag
!  Geen
afname van agressie = reden tot zorg
!  Mogelijk
! Agressie
! 
risico op ontwikkeling ODD/CD
wordt afgeleerd: socialisatie
http://www.youtube.com/watch?v=6HWXKjPvyzo
SOORTEN PRIKKELS
!  Prikkelverwerking:
! 
! 
Prikkel: Alles wat aandacht vraagt
Prikkelverwerking: Informatieverwerking
!  Soorten
! 
! 
! 
prikkels:
Zintuiglijke prikkels
Sociale prikkels
Emotionele prikkels
ZINTUIGLIJKE PRIKKELS & AGRESSIE
!  Reactie
! 
kind op muziek en televisie
http://www.youtube.com/watch?v=RyxIphYi3Ik
!  Onderzoek
!  Bij
gewelddadige videogames & kwetsbare kinderen
(o.a. Anderson, Gentile & Buckley, 2007; Polman, Orobio de Castro & Van Aken, 2007)
SOORTEN PRIKKELS
!  Prikkelverwerking:
! 
! 
Prikkel: Alles wat aandacht vraagt
Prikkelverwerking: Informatieverwerking
!  Soorten
! 
! 
! 
prikkels:
Zintuiglijke prikkels
Sociale prikkels
Emotionele prikkels
SOCIALE PRIKKELS & AGRESSIE
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
Crick & Dodge, 1994
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
!  Agressief
gedrag: gedrag dat gericht is
op het pijn doen of beschadigen van een
ander
!  Stap
! 
! 
1: Decoderen van sociale signalen
Minder sociale signalen zien
Minder goedaardige sociale signalen zien
(Dodge & Newman, 1981; Matthys, 1999)
! 
Maar…
• Vijandige schemata
• Tegendeel WEL zien
• Maar niet begrijpen
• Vijandige attributie
• Agressie
Horsley et al, 2010
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
!  Stap
! 
! 
Vijandige intentietoekenning
Overschatting agressie van ander
!  Stap
! 
2: Interpretatie van sociale signalen
3: Doelen verduidelijken
Doelen kiezen die relaties schaden
SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
!  Stap
! 
! 
Minder responsopties
Minder prosociale/ meer agressieve responses
!  Stap
! 
! 
4: Zoeken van de juiste respons
5: Keuze van de respons
Agressief gedrag positief evalueren
Positieve verwachtingen van agressieve responses
!  Onderzoek (Orobio de Castro et al, 2005; Kempes et al, 2009, Nieuwenhuijzen et al, 2009)
! 
! 
Emotieregulatie en sociale informatieverwerking
Verzoening
• Vijandige intentie
• Leedvermaak attributie
• Blinde woede
• Beperkt gedragsrepertoire
• Uitkomstverwachtingen
• Normen (oog om oog)
• Geen verzoening
Kempes e.a., Behavior, 2009; Van Nieuwenhuijzen e.a.,
JIDR, 2005, 2006, AJMR, 2009
INTERVENTIE BIJ SOCIALE PRIKKELS
!  Incredible
Years oudertraining
INTERVENTIE & SOCIALE INFORMATIEVERWERKING
!  Incredible
Years
! 
Spelen met je kind
! 
Coachen van sociale vaardigheden
! 
Probleem oplossen
COGNITIEVE CONTROLE
COGNITIEVE CONTROLE
!  Executieve
! 
! 
Cognitieve processen die nodig zijn voor adaptief en
doelgericht gedrag
Bijv. planning, inhibitie
!  Verband
! 
! 
functies (EF)
met agressie is onduidelijk
Onderzoek inconsistent
Rol van ADHD?
COGNITIEVE CONTROLE
!  Executieve
functies bij agressief gedrag
! 
Verminderd functioneren prefrontale cortex
! 
Inhibitietekorten
! 
Aandachtsproblemen
COGNITIEVE CONTROLE
!  EF
! 
! 
is weinig onderzocht op jonge leeftijd
Nog volop in ontwikkeling
Weinig geschikte meetinstrumenten
!  Onderzoek: (Raaijmakers et al., 2008)
! 
! 
Executief Functioneren bij agressieve kleuters
Gemeten EFs:
Werkgeheugen
!  Inhibitie
!  Cognitieve flexibiliteit
!  Woordvloeiendheid
! 
COGNITIEVE CONTROLE
!  Onderzoek
! 
! 
! 
! 
EF: (Raaijmakers et al., 2008)
Werkgeheugen
Inhibitie
Cognitieve flexibiliteit
Woordvloeiendheid
!  Meetinstrumenten:
! 
! 
! 
! 
! 
! 
Go/ No go
Shape School
Dag-Nacht taak
Digit Span
Verbal Fluency task
Object Classificatie taak
COGNITIEVE CONTROLE
!  Onderzoek
Factor analyse:
Inhibitie = aantal fouten
!  Taakgerichtheid = aantal keer geen reactie
! 
Z-scores Factor analyse
0,4
0,3
Z-scores
! 
EF: (Raaijmakers et al., 2008)
0,2
**
0,1
0
Agressief
Normale controle
-0,1
-0,2
-0,3
Inhibitie
** p < .0011
Taakgerichtheid
Factoren
COGNITIEVE CONTROLE
! 
! 
Z-scores Factor analyse
Inhibitietekorten
Sekse verschillen
Recent bevestigd
(Schoemaker et al., 2013)
0,3
0,2
Z-scores
! 
0,1
**
Jongens
0
Meisjes
-0,1
-0,2
-0,3
Inhibitie
** p < .0011
Taakgerichtheid
Factoren
!  Vaardigheden:
! 
! 
! 
Onderdrukken van inadequate reacties
Gebruik maken van feedback
Denken over lange termijn gevolgen
NEUROBIOLOGIE
!  Ondergevoeligheid
autonome zenuwstelsel
! 
Adrian Raine
! 
http://www.npo.nl/gesprek-op-24/09-09-2013/WO_VPRO_401164
Normaal
!  Twee
! 
! 
theorieën
Fearlessness
Sensation Seeking
Crimineel
Betrokken hersengebieden
NEUROBIOLOGIE
! 
Verwerking negatieve, straffende signalen
! 
Angst/ schuld
! 
Huidgeleiding
! 
Serotonine
! 
Hormonen:
!  Cortisol
!  Testosteron
NEUROBIOLOGIE
!  Fearlessness
theory
Lage HR & SCL
Weinig angst
Niet bang voor
straf
Slecht
conditioneerbaar
Agressief gedrag
NEUROBIOLOGIE
!  Longitudinaal
! 
onderzoek (Raine, Lorber, 2004)
Geringere angstconditionering (huidgeleiding
respons) als voorspeller van agressie en criminaliteit
!  Amygdala
! 
! 
Koppeling tussen ongewenst gedrag en straf
Geringere volumes & activiteit
!  Socialisatie
! 
! 
! 
gebaseerd op conditionering
Klassieke conditionering: gedrag – straf/beloning
Operante conditionering: A - B - C
Sociale leertheorie: model
NEUROBIOLOGIE
! 
Verwerking negatieve, straffende signalen
! 
Angst/ schuld
! 
Huidgeleiding
! 
Serotonine
! 
Hormonen:
Cortisol
!  Testosteron
! 
NEUROBIOLOGIE
! 
Verwerking positieve, belonende signalen
! 
Sensatie zoeken
! 
Hartslag
! 
Dopamine
NEUROBIOLOGIE
!  Sensation
Seeking
Laag arousal niveau
Sensation Seeking
Optimaler arousal niveau
NEUROBIOLOGIE
!  Onderzoek (Ortiz & Raine, 2004; Raine, 1996)
! 
! 
Lage hartslag in rust bij jongens van 11 jaar
regelovertredend gedrag met 16 jaar
Opzoeken van spanning verklaart deze relatie deels
!  Amygdala
! 
Rol in het maken van de koppeling tussen gewenst
gedrag en beloning
NEUROBIOLOGIE
! 
Verwerking positieve, belonende signalen
! 
Sensatie zoeken
! 
Hartslag
! 
Dopamine
NEUROBIOLOGIE
!  HR
! 
& SCL weinig onderzocht op jonge leeftijd
Hypothesen afkomstig uit onderzoek bij volwassenen
!  Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)
! 
! 
Hartslag en huidgeleiding bij agressieve kleuters
In rust en als reactie op enerverende prikkel
NEUROBIOLOGIE
!  Onderzoek: (Posthumus et al., 2009)
! 
! 
! 
Huidgeleiding bij agressieve kleuters verminderd
In rust en als reactie op enerverende prikkel
Kind al jong minder gevoelig voor straf
INTERVENTIE & NEUROBIOLOGIE
!  Incredible
Years
! 
Coachen van emoties
! 
Prijzen en Belonen
! 
Omgaan met ongewenst gedrag
SAMENVATTEND…
Gebrekkige sociale
informatieverwerking
Tekorten in EF
(inhibitie)
Belemmering sociale
leerprocessen
Agressief gedrag
Zwak ontwikkelde
neurocognitieve
functies
CONCLUSIE
!  Agressief
gedrag als uiting van verstoorde
verwerking van sociale prikkels
!  Inzetten
technieken uit effectieve interventies
Contact:
[email protected]
[email protected]
VRAGEN?
Links:
www.incredibleyears.com
www.NJi.nl of www.jeugdinterventies.nl