Transcript Download - Luc Van Acker

COMPETENTIEONTWIKKELING
IN HET KADER VAN
LEERLINGEN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN
INCLUSIEF ONDERWIJS IN VLAANDEREN
beschouwingen en kritische reflecties bij een proces van
PEDAGOGISCHE BEGELEIDING VAN SCHOLEN
1
©2014 Luc Van Acker – UGent 26 november 2014
Problematisering
-
Hoge verwijzing naar buitengewoon onderwijs
Veel kinderen met migratieachtergrond en lage SES
Weinig samenwerking met ouders rond inclusief onderwijs
M-decreet als waardevolle eerste stap naar realisatie van het VN-verdrag
Redelijke aanpassingen
Procesmatige aanpak door SNPB
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2
Hoe formuleerde SNPB de opdracht die het van de onderwijsminister kreeg?
Hoe heb ik mijn opdracht als projectcoördinator aangepakt?
Welke kennis m.b.t. het inclusiever onderwijzen in Vlaanderen kon ik samenbrengen?
Tot welke algemene doelen en uitgangspunten heeft dat geleid?
Hoe zijn pedagogische begeleidingsdiensten daarmee aan de slag gegaan?
Hoe werden de begeleiders competentieontwikkeling voorbereid op hun taak?
Hoe formuleerde SNPB de opdracht
die het van de onderwijsminister kreeg?
In kaart brengen van de professionaliseringsbehoeften van leraren,
schoolteams en onderwijsondersteuners (pedagogisch begeleiders en
nascholers) in het gewoon en buitengewoon basis- en secundair onderwijs
in Vlaanderen in het kader van onderwijs aan leerlingen met speciale
onderwijsbehoeften.
Uitwerken van een traject van professionaliseringsinitiatieven voor de
verschillende doelgroepen voor de schooljaren 2013-2014 t.e.m. 20172018 (5 schooljaren).
Op 25 juli 2012 kreeg het SNPB de bevestiging vanVlaams minister van onderwijs Pascal Smet dat
daarvoor één voltijdse betrekking verlof wegens bijzondere opdracht werd toegekend aan het project
‘competentieontwikkeling in het kader van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’.
3
een meer inclusieve school, tja….
“Inclusief onderwijs is een proces waardoor scholen tegemoetkomen aan diversiteit, door herziening van structuren,
onderwijsbenaderingen, leerlinggroeperingsvormen, of het inschakelen van hulp, met het oog op de uitbreiding van
hun aanbod naar alle leerlingen in hun (lokale) gemeenschap. Het is betekenisvol voor alle scholen, m.i.v. speciale
scholen, omdat alle scholen hun zorgbreedte kunnen vergroten.” (MITTLER, SENTC - Special Educational Needs
Training Consortium, 1996) – (Advies over inclusief onderwijs VLOR 07.07.98)
1998
VN-verdrag inzake de rechten van
personen met een handicap – (2006-2009)
2014 ???
4
2012
Hoe heb ik mijn opdracht als
projectcoördinator aangepakt?
- Zes startvragen voor een grondige terreinverkenning
- Verkenningsronde bij de stakeholders
- Behoefteanalyse van de competentienoden bij
leraren(teams) op basis van consultatie en studie van
beschikbare achtergrondinformatie
5
Zes startvragen voor
een grondige terreinverkenning
1.
2.
3.
4.
5.
6.
6
Basiscompetenties/beroepsprofiel, welke verwachtingen heeft de overheid in dat
verband t.a.v. competenties van leraren m.b.t. specifieke onderwijsbehoeften?
Competentieontwikkeling van individuele leraren en/of schoolteams – interne en/of
externe expertise, hoe zien onderwijsondersteuners en directies dat?
Probleembenadering en onderwijsbehoeften, wat denken CLB en ouders daarover?
Hoe leiden initiële en voortgezette lerarenopleidingen aspirant leraren op met
aandacht voor inclusie?
Wat is de kijk van wetenschappers in Vlaanderen en bestaat er consensus over
onderwijs in het kader van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften?
Hoe kijken leraren naar de uitdaging om meer inclusief te onderwijzen, hun
onderwijs universeel te ontwerpen en handelingsgericht te werken?
vakbonden
ouders en
leerlingen
begeleidingsdiensten
Verkenningsronde bij stakeholders
CLB
wetenschappers
onderwijskoepels
organisaties
lerarenopleiders
overheid
7
directies en leraren
gewoon & BUO
Behoefteanalyse van de
competentienoden bij leraren(teams)
Welke kennis, vaardigheden en attitudes
hebben leraren(teams) nodig,
om kwaliteitsvol onderwijs te kunnen bieden
voor alle kinderen
in de geest van het VN-verdrag?
8
VIER PRIORITAIRE CLUSTERS VAN COMPETENTIEBEHOEFTEN
Leraren hebben nood aan kennis, vaardigheden en attitudes om:
1. de diversiteit in de groepen scherper in kaart te kunnen brengen zodat ze gerichter vanuit
sterktes van leerlingen, elke leerling kunnen uitdagen en zijn ontwikkeling en leren socialer
kunnen maken in krachtige leeromgevingen
2. hun onderwijs sterker te kunnen baseren op de idee van universeel ontwerp. Dan moeten ze
uitgaan van hoge verwachtingen voor elke leerling, iedereen zo sterk mogelijk kunnen
stimuleren, begeleiden en remediëren waar nodig, en gepast differentiëren zodat ontwikkelen en
leren van iedereen duurzaam wordt
3. handelingsgericht te kunnen werken, samen met de collega’s en ondersteuners van de school en
de scholengemeenschap, via effectieve collegiale ondersteuning en reflectief overleg.
4. intensiever te kunnen samenwerken met ouders, leerlingen en gezin (verzorgers en
welzijnsvoorziening) zodat ze de context van de leerling sterker kunnen meenemen om een
betere afstemming te vinden tussen de onderwijsbehoeften van de leerling en de aanpak van de
leraar.
9
10
inhoudelijke focus bij uitrol in scholen
Drie mogelijke thema’s om
basiscompetenties te verbreden en verdiepen
in het kader van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
waarbij telkens de ideeën van universeel ontwerp worden meegenomen.
11
1.
algemene didactiek en vakdidactiek:
didactiek waarin de leraar onderwijsexpert is,
differentieert in functie van de diversiteit in de groep(en),
stimuleert, begeleidt en remedieert;
2.
pedagogiek:
leraar schept een warm pedagogisch klimaat,
ziet diversiteit als sterkte, zet in op kracht en kansen van elke leerling,
biedt helderheid van regels en structuren,
benut de sterke sociale interacties in de groep;
3.
uitgangspunten van handelingsgericht werken:
onderwijsbehoeften van leerlingen & ondersteuningsbehoeften van leerkrachten en
ouders, trans-actioneel kader, de leraar doet er toe, positieve kenmerken, systematisch
en transparant, doelgericht, constructief samenwerken.
Welke kennis m.b.t.
het inclusiever onderwijzen in Vlaanderen
kon ik samenbrengen?
Adviezen
2. Decreten en verdragen
3. Onderzoeksrapporten
4. Presentaties
5. Teksten en publicaties
6. websites
http://www.lucvanacker.net/achtergrondinformatie/raadpleeg-zelf/
1.
12
Tot welke algemene doelen en
uitgangspunten heeft dat geleid?
13
een meer inclusieve school biedt
kwaliteitsvol onderwijs voor alle kinderen,
in een gewone omgeving,
met leeftijdsgenoten,
die dezelfde ervaringen opdoen maar met eigen doelen,
via een individueel traject,
met evenwicht tussen cognitieve doelen en
sociaal-emotionele doelen,
in een permanent proces.
(Giangreco)
14
verbindend samenwerken
met onderwijspartners
is rijker dan ‘samenwerken’
houdt meer de idee van echte connectie in om hetzelfde doel te
bereiken, met name ‘een meer inclusieve school’
duidt op een echte koppeling tussen partners
die zich samen engageren
houdt een soort zelf opgelegde verplichting in tegenover elkaar om
voor het gezamenlijk doel te gaan, zich concreet te engageren om
meer inclusief te werken
15
(BrunoVanobbergen, kinderrechtencommissaris)
zorgcontinuüm
basiszorg en verhoogde zorg
uitgangspunten
handelingsgericht werken
werken naar een meer
inclusieve school
Universeel ontwerp
voor leren
profiel van de
inclusieve leraar
VN-verdrag rechten personen
handicap
verbindend samenwerken met
onderwijspartners
partnerships
verbreden & verdiepen basiscompetenties
kwaliteitsdecreet onderwijs
16
wetenschappelijke bronnen en
eigen praktijkonderzoek
ALGEMENE DOELEN - UITGANGSPUNTEN
professionaliseren van leraren(teams)
in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
-verbindend samenwerken met partners aan een meer inclusieve schoolreguliere
pedagogisch begeleiders en
competentiebegeleiders ondersteunen
directeurs
teams CLB
leraren
bieden goed onderwijs
voor
elke leergroep
teams BUO
GON- en ION-begeleiders
andere scholen
zorgverantwoordelijken - cel
leerlingenbegeleiding
en werken in team
samen voor
elke leerling
leerlingen en hun ouders
(of verzorgers)
andere onderwijsniveaus
initiële lerarenopleiders
voortgezette lerarenopleiders
wetenschappelijke inzichten en eigen praktijkonderzoek als bronnen voor het professioneel handelen
17
Hoe zijn pedagogische begeleidingsdiensten
daarmee aan de slag gegaan?
Aan de hand van een twintigtal documenten kan je een scherp beeld
krijgen over de werkzaamheden van de pedagogische
begeleidingsdiensten binnen het project competentieontwikkeling in
het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke
onderwijsbehoeften.
http://www.lucvanacker.net/informatiedossier/
18
2012
1. projectcoördinatie, procesbegeleiding en opzetten van
wetenschappelijke ondersteuning/onderzoek
2013
2. wekelijks netcoördinatorenoverleg
2014
online bevraging van pedagogisch begeleiders en
formuleren van engagementen vanuit het project
3. werking van de kerngroep
4. Net-overschrijdende vorming van de groep
begeleiders competentieontwikkeling
19
5. begeleidingsinterventies in scholen als antwoord op
hun vragen naar ondersteuning van onderwijs aan
leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
projectcoördinator – procesbegeleider – lerarenopleiders & wetenschappers
netcoördinatoren: pedagogisch begeleiders BAO & SO
• BUBAO
• BUSO
• BANABA
• zorgcoördinator BAO
• leerlingbegeleider SO
• BANABA
ORTHO
HGW
didactiek
pedagogiek
ouder
UDL in didactiek & pedagogiek
ICF
PRODIA
HGD & HGW
(onderwijservaring)
OVI
werken in
INCLUSIEVE
setting
• CLB-medewerkers
• leraar BAO
• leraar SO
ondersteunen de reguliere pedagogische begeleiding met
een kerngroep competentiebegeleiding en
20
een daaraan toegevoegd team competentiebegeleiders
I.F.V. HET WERKEN NAAR EEN MEER INCLUSIEVE SCHOOL
wetenschappelijke ondersteuning en
wetenschappelijk onderzoek
2013
2014
2015
Stuurgroep, projectcoördinator en procesbegeleider
Netcoördinatoren, kerngroep en verdere uitbreiding groep begeleiders competentieontwikkeling
Katja Petry
Ides Nicaise Jan Van Damme
Elisabeth De Schauwer Inge Van De Putte Annemie
Elke Struyf
Katrien Struyven
Annet De Vroey
Kaat Delrue
Marina Danckaerts
Desoete Piet Van Avermaet
Bruno Vanobbergen
Katrien Duerinck
onderzoeker SNPB
aanvraagdossier SBO
onderzoekers
UGent
UA
aanvraag
VUB
KULeuven
07.01.15 SBO - sept.15
Piet Van Avermaet, Iris Roose, Elisabeth De Schauwer, Inge Van De Putte, Ruben Vanderlinde,
Elke Struyf, Sven De Maeyer, Katrien Struyven, Nadine Engels, Katja Petry, Annet De Vroey
21
Aantal respondenten
Aantal begeleiders
GO!
OKO
OVSG
PBDKO
POV
VCLB
332
(60,14%)
72
6
57
403
8
6
552
leervragen van begeleiders en
van leraren(teams)
in het kader
van onderwijs aan leerlingen met
specifieke onderwijsbehoeften
op het spoor trachten te komen
Online bevraging
van
pedagogisch begeleiders
in Vlaanderen
22
Pedagogische aanpak
Didactische aanpak
Handelingsgericht werken
Regelgeving
23
ENGAGEMENTEN PROJECT
COMPETENTIEONTWIKKELING
Ondersteuning op de werkvloer door sterke koppeling van kaders, concepten
en methoden aan de praktijk van leraren,
binnen de visie op meer inclusief werken.
Ondersteuning om op een toegankelijke manier
specifieke onderwijsbehoeften te leren inschatten en
ermee aan de slag te gaan in de onderwijscontext.
Ondersteuning bij het toepassen van regelgeving en
de communicatie daarover tussen beleid en klaspraktijk.
24
ENGAGEMENTEN PROJECT
COMPETENTIEONTWIKKELING
Ondersteuning bij de uitbouw van een duidelijk en toegankelijk schoolbeleid en
een pedagogisch project met een duidelijke brede visie op zorg.
Ondersteuning bij het werken vanuit universeel ontwerp op de klasvloer en bij
het bieden van redelijke aanpassingen en
het flexibel omgaan met het curriculum.
Ondersteuning die alle betrokkenen uitdaagt om mee verschil te willen maken in
het omgaan met verschillen en zo via onder andere het onderwijs mee te werken
aan een meer inclusieve samenleving
Ondersteuning bieden die niet oordeelt maar ondersteunt, versterkt, verbreedt
en verdiept, de goede praktijk die er reeds is in beeld brengt en dit in nauwe
samenwerking met de reguliere pedagogische begeleiding.
25
Hoe werden de begeleiders
competentieontwikkeling voorbereid
op hun taak?
26
In co-creatie werd door de kerngroep, onder supervisie van de
netcoördinatoren - procesbegeleider en projectleider, een
netoverschrijdend vormingstraject uitgewerkt rond deze thema’s:
1 Visie op inclusie
2 Regelgeving
3 UDL en meer inclusief denken en werken
4 Realisatie van meer inclusief onderwijs
5 Vernieuwing, verandering en weerstand
6 HGW, HGD en zorgcontinuüm
7 Actoren en netwerken
En nu verder aan de slag, samen met
de reguliere pedagogisch begeleiders,
leraren(teams) sterker maken.
27
WAAR GAAN WE NAAR TOE?
werken aan een sterke participatie
van leerlingen met specifieke
onderwijsbehoeften aan de les
1
HOE DOEN WE HET?
2
- onderwijsnoden van
leerlingen met specifieke
onderwijsbehoeften expliciteren
- reflecteren op onze eigen
onderwijsaanpak
(didactiek, pedagogiek, HGW)
- bijsturen om die leerlingen
sterker te laten participeren
aan de lessen
28
3
WAT IS DEVOLGENDE STAP?
- reflectie met leraren in school/SG
- leervragen verder verhelderen met PB
- vormings-en begeleidingstraject opzetten
met competentiebegeleiders
met leraren, van hulpvragen over leervragen,
naar verdere professionele ontwikkeling
?
Welke SOB hebben mijn
leerlingen?
Waar hebben zij
concreet nood aan?
Welke kennis, vaardigheden
en attitudes heb ik als leraar
al en wat heb ik daarvoor
nog nodig?
Wat is de impact van onze
veranderde praktijk op de
leerlingen en op onszelf?
Op welke wijze kunnen we
de leerlingen met deze SOB
én hun ouders betrekken in
onze nieuwe leerervaringen?
29
Bron: HelenTimerley –The power of professional learning
Hoe kunnen we onze
professionele kennis en
vaardigheden
verdiepen/verbreden?
Opvoedingsproject van de school
Wat is er juist aan de hand? (overzicht)
Hoe zou dit komen? (inzicht)
SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN
De ouder(s) én de leerkracht(en), GON- of ION, zorgverantwoordelijken
Wat gaan we doen ?
Wat hebben we daarvoor nodig? (uitzicht)
ONDERSTEUNINGSBEHOEFTEN MET FOCUS OP
ZOWELVERHOOGDE ZORG ALS OP BASISZORG
basiscompetenties
Co-creatie
De CLB-medewerker(s) en pedagogisch begeleider(s)
ONDERSTEUNENDE KADERS,TOOLS EN INSTRUMENTEN
Zorgcontinuüm
30
Welke ondersteuning is hier op zijn plaats? (doorzicht)
Opvoedingsproject van de school
3D-model voor verbindend samenwerken
De leerling in zijn leergroep(en)
PROJECT COMPETENTIEONTWIKKELING
IN HET KADER VAN
LEERLINGEN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN
www.lucvanacker.net
31