Transcript PORFİRİNLER Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ Biyokimya AD Porfirinler porfirin halka sistemi içeren renkli maddelerdir. Porfirin halka sisteminin en basit temel maddesi pirol halkasıdır. Porfirin.

PORFİRİNLER
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜ TIP FAKÜLTESİ
Biyokimya AD
Porfirinler
porfirin halka sistemi içeren renkli maddelerdir.
Porfirin halka sisteminin en basit temel maddesi pirol halkasıdır.
Porfirin halka sistemindeki
pirol halkalarının N
atomlarına Fe, Mg, Co, Zn,
Ni, Cu gibi metallerin
iyonlarının bağlanmasıyla
metaloporfirinler diye
tanımlanan çeşitli porfirin
bileşikleri oluşur.
kanın kırmızı rengini veren hemoglobin, kasların
kırmızı rengini veren miyoglobin, sitokromlar,
sitokrom oksidaz, katalaz ve peroksidaz, demirporfirin bileşikleridirler;
bitkilerin yeşil rengini veren klorofil ise
magnezyum-porfirin bileşiğidir
Hemoglobin
kanda eritrositlerde bulunan, kana kırmızı rengini
veren, demir-porfirinli bir bileşik proteindir.
%g olarak kandaki hemoglobin konsantrasyonunun
normal değeri
yetişkin erkek için %14-18 g,
yetişkin kadın için %12-15 g,
çocuk için %12-13 g,
yeni doğan için % 21 g kadardır.
Hemoglobin molekülü 4 hem ve 1 globin
içerir
Hemoglobin,
molekülündeki
hemlerde içerdiği
toplam 4 adet Fe2+
sayesinde
akciğerlerden
dokulara O2
molekülü
taşıyabilmektedir.
Hemoglobinin protein komponenti olan
globin, 4 polipeptit zincirden yapılmıştır.
Fizyolojik hemoglobinler (normal
hemoglobinler)
• HbA1: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri
içeren fizyolojik hemoglobindir. erişkin bir şahsın
eritrositlerinde bulunan hemoglobinin %97-98’ini
oluşturur.
• HbA2: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri
içeren fizyolojik hemoglobindir.
• HbF: Globininde 2 ve 2 polipeptit zinciri
içeren, primitif hemoglobin (HbP) diye de bilinir.
yeni doğanda total hemoglobinin %70-90’ını
oluşturur.
Anormal hemoglobinler ve
hemoglobinopatiler
• Hb S: HbA1’in -zincirlerindeki 6. amino asit
glutamik asit değil de valin olan hemoglobindir.
orak hücreli anemi ( Hb S hastalığı) olarak
tanımlanan hemoglobinopatinin ortaya çıkmasına
neden olur
• Hb H: globini -zinciri içermeyen, 4-zinciri
içeren hemoglobindir;
• Hb Bart: globini -zinciri içermeyen, 4-zinciri
içeren hemoglobindir. -talasemili hastaların
kanında saptanırlar.
Hemoglobin bileşikleri
•
•
•
•
•
•
•
Oksihemoglobin (HbO2)
Karbaminohemoglobin
Karboksihemoglobin (HbCO)
Methemoglobin
Sulfhemoglobin
Azotmonoksit hemoglobin
Siyanhemoglobin
Oksihemoglobin (HbO2)
hemoglobin molekülündeki 4 Fe2+’e akciğerlerde
birer O2 molekülü bağlanması sonucu oluşan
hemoglobin bileşiğidir.
kanın oksijenlenmesinde bir azalma ve bunun sonucu olarak deoksijenize
olmuş hemoglobinde artış, deri ve mukozalara karakteristik mavimtrak bir
renk verir ki bu durum siyanoz olarak tanımlanır.
Karbaminohemoglobin
hemoglobindeki globinin serbest -amino
gruplarına reversibl olarak CO2 bağlanmasıyla
oluşan hemoglobin bileşiğidir.
Kandaki CO2’in
%15-20’si karbaminohemoglobin
bileşimindedir;
%5’i plazmada serbest veya H2CO3
halindedir;
%75-80’i de HCO3 şeklindedir.
Karboksihemoglobin (HbCO)
oksihemoglobindeki O2 yerine karbonmonoksit
(CO) geçmesi suretiyle oluşan hemoglobin
bileşiğidir.
CO ile zehirlenmenin belirtileri, bilinç kaybı,
tırnak dipleri ve mukoz membranların kiraz
kırmızısı renk almasıdır.
Methemoglobin
hemoglobindeki Fe2+ ’nin Fe3+ haline reversibl
olarak oksitlenmesi sonucu oluşan kahverengi
bir hemoglobin bileşiğidir.
hemoglobine bazı oksidan etkenlerin etkisi
sonucunda oluşur.
Sulfhemoglobin
oksihemoglobin ile H2S’ün reaksiyonlaşması
sonucu oluşan yeşil-sarı renkli bir hemoglobin
bileşiğidir.
Ölümden sonra proteinlerin kokuşması sonucu
olarak dokularda H2S oluşur ki kadavraların kan
toplanan yerlerinde görülen yeşil lekeler
buralarda sulfhemoglobin oluşmasının
sonucudur
Azotmonoksit hemoglobin
nitritli dumanların solunması durumlarında
oluşan pembe renkli bir hemoglobin bileşiğidir.
Siyanhemoglobin
HCN solunması sonucu oluşan bir hemoglobin
bileşiğidir
inorganik siyanür bileşiklerinin ağızdan alınması
sonucu siyanmethemoglobin oluşur.
Miyoglobin
başlıca kırmızı
kaslarda özellikle
kalp kasında
yüksek
konsantrasyonda
bulunur
153 amino asitten
oluşan bir
polipeptit zinciri
ve bir hem grubu
içerir
Sitokromlar
mitokondrilerin iç membranlarında bulunurlar.
Porfirin metabolizması
Kemik iliğinde hemoglobin oluşturmak üzere,
karaciğerde de sitokromları oluşturmak üzere
porfirin sentezlenir.
Porfirin sentezi için temel prekürsör, glisin amino
asidi ile süksinil-KoA’dır.
Mitokondride oluşan hem, mitokondri dışında,
ribozomlarda sentez edilmiş olan globin ile
birleşerek hemoglobin oluşturur.
Hemoglobin biyosentezinde
pantotenik asit (vitamin B5),
piridoksal fosfat (vitamin B6),
vitamin B12
folik asit
demir
bakır rol alır.
Hemoglobinin yıkılımı
Eritrositlerin parçalanmasıyla serbestleşen
hemoglobin, retiküloendoteliyal sistemde (RES)
yani başlıca karaciğer, dalak ve kemik iliğinde
yıkılır ve bilirubin oluşturur.
Hemoglobinin hem kısmının yıkılmasıyla
oluşan bilirubin, indirekt bilirubin
(serbest bilirubin, ankonjuge bilirubin)
olarak bilinir.
İndirekt bilirubin, suda çözünmez, idrara
geçmez ve safra ile atılmaz.
İndirekt bilirubin, liposolubldur;
membranlardan kolaylıkla geçerek
dokulara diffüze olabilir.
İndirekt bilirubinin karaciğerde
glukuronik asitle konjugasyonu veya
çok az oranda sülfatlanmasıyla direkt
bilirubin (konjuge bilirubin) oluşur.
Direkt bilirubin, suda çözünür ve safra
ile atılır.
Hiperbilirubinemiler
• Serbest (indirekt) bilirubin düzeyindeki artışlar
Yenidoğan sarılığı
Gilbert hastalığı
Crigler-Najjar sendromu tip I
Crigler-Najjar sendromu tip II
• Konjuge (direkt) bilirubin düzeyindeki artışlar
Kolestaz
Dubin-Johnson sendromu
Rotor sendromu
Yenidoğan sarılığında serum bilirubin düzeyi
48.saatte %10 mg değerine kadar çıkabilir ve
7-10 günde normal düzeye iner.
Gilbert sarılığında serbest bilirubin düzeyleri
%1,2-3,0 mg kadardır, %5 mg değerini nadiren
aşar.
Kolestazda plazmada konjuge bilirubin artar
ve idrarla bilirubin atılır.
İnsanlarda porfirin biyosentezinde görevli bazı
enzimlerde genetik defekt olması, eritrositlerde,
vücut sıvılarında, karaciğerde spesifik porfirin
prekürsörlerinin birikmesine yol açar;
porfiriyalar diye bilinen bazı genetik hastalıklar
ortaya çıkar.
Porfiriyalarda mide bağırsak yakınmalarından abdominal
ağrı, en sık belirtidir; kabızlık, mide bulantısı ve kusma
olabilir.
Periferal nöropati, ekstremitede ağrı, duyuda azalma, kas
zayıflığı, paralizi, görme kaybı, felç, koma oluşabilir.
deride aşırı derecede porfirin birikmesiyle fotosensitivite
ve deri lezyonları ortaya çıkar