Transcript بسم هللا الرحمن الرحیم کتاب آزادی انسان جلسه اول تفسیر سوره حمد - کتاب «بینش قرآنی» ، ج 1 بسم هللا الرحمن الرحیم «اسم» 2 ریشه دارد : َ.

‫بسم هللا الرحمن‬
‫الرحیم‬
‫کتاب آزادی انسان‬
‫جلسه اول‬
‫تفسیر سوره حمد‪ -‬کتاب «بینش قرآنی»‪ ،‬ج ‪1‬‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫«اسم» ‪ 2‬ریشه دارد‪:‬‬
‫‪َ ‬و َسم (سمه)‪ :‬نشان‪ ،‬داغ‪ ،‬عالمتی که بر اسب می زنند که معرف مالک شود؛‬
‫‪ُ ‬س ُمو‪ :‬بزرگی‪ ،‬بلندی و رفعت‬
‫‪ ‬نکته‪ :‬برای اینکه « بسم هللا الرحمن الرحیم» بخواهد نشان ایجاد کند‪ ،‬باید‪:‬‬
‫‪ ‬اوال‪ ،‬ابراز و اظهار شود‪ :‬خودم و همه بشنوند که من صاحب و نشان دارم‪.‬‬
‫‪ ‬ثانیا‪ ،‬تکرار گردد‪ :‬باید آن را در جان خود و دیگران حک کنیم‪.‬‬
‫*بسم هللا الرحمن الرحیم‪ :‬بلندترین و مهمترین شعار مسلمانان‬
‫آزادی انسان‬
‫مقدمه بحث‪:‬‬
‫آزادی شعار و مسئله همه انسانها با هر عقیده و‬
‫مرامی و در هر کجا که باشند‪ ،‬هست‬
‫سوال ‪ :1‬معنای آزادی چیست؟‬
‫سوال ‪ :2‬چرا اینقدر در مورد آزادی اختالف‬
‫نظر داریم؟‬
‫سوال ‪:3‬چه اشکال دارد که اختالف نظر داشته‬
‫باشیم؟‬
‫سوال ‪ :4‬آیا نگاه دین به آزادی فقط «سلبی‬
‫و منفی» است؟ نکن! نپوش!نخور!‪...‬‬
‫‪ ‬کارگاه آزادی‪ :‬نظر شما در مورد هر یک از‬
‫علت اختالف نظرها در مورد مفهوم‬
‫آزادی‪:‬‬
‫‪ ‬علت تفاوت نگرش‬
‫مورد «آزادی» ‪:‬‬
‫اسالم‬
‫و‬
‫غرب‬
‫در‬
‫اختالف در جهان بینی (ایدئولوژی بر مبنای‬
‫جهان بینی شکل می گیرد)‬
‫‪ ‬تفاوت ما در غرب در موضوع «آزادی»‬
‫‪:‬‬
‫الف) جایگاه بحث آزادی‪ :‬یکی از سه‬
‫عامل ضروری برای رشد و تکامل‬
‫‪ .1‬تربیت‪ :‬پرورش استعدادها با لحاظ‬
‫اعتدال در جهت نیل به غایت‬
‫زنده‬
‫موجود‬
‫تکامل‪.‬هر‬
‫عوامل ضروری برای رشد و‬
‫سلب عومل مورد نیاز‬
‫عدم‬
‫امنیت‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .3‬آزادی‪ :‬نبود مانع در مسیر رشد موجود‬
‫زنده‬
‫تفاوت انسان با سایر موجودات‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫جماد‪ :‬سکون (عدم وجود حرکت)‬
‫‪.2‬‬
‫نبات‪ :‬سکون‪ +‬حرکت یک سویه‬
‫‪.3‬‬
‫حیوان‪ :‬جماد‪ +‬نبات‪ +‬غریزه (حرکت چند سویه در راستای‬
‫برنامه دیکته شده از جانب خدا برای مخلوق)‬
‫‪.4‬‬
‫انسان‪ :‬دارای فطرت (روح انسانی‪ :‬اراده ‪ +‬اختیار )‪:‬‬
‫تکامل انسان با اراده خودش است‬
‫ب) تعریف آزادی انسان چیست؟‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫آزادی‬
‫نکته‪ :1‬آزادی همواره در دو طرف دارد‪:‬‬
‫‪ X‬به ‪Y‬‬
‫از‬
‫(انسان)‬
‫نکته‪ :2‬لزوم شناخت انسان قبل از بیان اقسام‬
‫آزادی انسان‬
‫انسان شناسی اسالمی‪ :‬مبنای بحث آزادی و تمام‬
‫بحثهای دیگر از دیدگاه اسالم‬
‫‪‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫انسان موجود مرکب ‪:‬‬
‫خود عالی‪ /‬قدسی‪ /‬الهی‬
‫خود دانی‪ /‬مادی‪ /‬حیوانی‬
‫برقراری تعادل و موازنه‪ :‬کنترل خود عالی بر خود‬
‫علل مرکب بودن انسان‪:‬‬
‫الف‪ -‬دالیل شهودی ‪:‬‬
‫‬‫‬‫‪-‬‬
‫مالمت وجدان‪ :‬ارزیابی عملکرد انسان توسط خودش‬
‫قضاوت دربارۀ خود (انصاف)‪ :‬رعایت عدالت توسط خود درباره خود (قضاوت بی طرفانه درباره خود)‬
‫توبه‪ :‬قیام و انقالب انسان علیه خودش‬
‫ب‪ -‬دالیل نقلی‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫حجر‪َ :29 /‬ن َف ُ‬
‫فیه ِمن روحی‬
‫خت‬
‫ِ‬
‫روایت پیامبر (ص)‪ :‬فرشته ها بر اساس عقل‪ ،‬حیوان بر اساس شهوت و انسان بر اساس شهوت و عقل‬
‫آفریده شده است‪( .‬وسایل الشیعه‪ ،‬ج‪ ،11‬ص‪)164‬‬
‫تعریف آزادی از دیدگاه اسالم بر مبنای «انسان شناس ی اسالمی»‬
‫‪‬‬
‫تعریف آزادی دارای جنبه سلبی و ایجابی‪ :‬پرخاشگری و عصیان ‪ +‬تسلیم و انقیاد‬
‫اله‪...‬‬
‫‪ ‬عصیان و طغیان در برابر حکومت مطلق خود دانی و حیوانی (رهایی از موانع رشد) ال ََ‬
‫ا‬
‫‪ ‬تسلیم در قبال حکومت خود عالی و الهی‪ :‬اال هللا‬
‫تعریف آزادی انسان‪ :‬به استخدام درآوردن خود دانی به سمت رهایی خود عالی‬
‫‪‬‬
‫نکته‪:‬‬
‫تربیت و رشد انسان‪ ،‬در گرو مسئولیت پذیری انسان در قبال خود با پرورش استعدادها و قابلیتهای خدادادی‬
‫سوال ‪ :1‬مگر می شود خود دانی‪ ،‬فرمانروای وجود ما باشد؟‬
‫پاسخ‪ :‬جاثیه‪« :23/‬افرایت من اتخذ الهه هواه»‬
‫سوال ‪ :2‬پس چه جوری باید باشیم؟‬
‫پاسخ‪ :‬بقره‪« :29/‬هو الذی خلق لکم ما فی االرض جمیعا» ‪:‬‬
‫همه مال دنیا در خدمت من ونه من در خدمت مال دنیا‬
‫‪‬‬
‫اقسام آزادی‬
‫آزادی اجتماعی‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫آزادی معنوی‬
‫آزادی از افراد دیگر≠‬
‫از مقاصد انبیا‪:‬‬
‫آزادی خود عالی از‬
‫در متون دینی‪ :‬تزکیه‬
‫بزرگ ترین برنامه‬
‫‪‬‬
‫نکته ‪ :1‬همه اختالفات میان غرب و اسالم در همین‬
‫[ مثال ها‪ :‬حق دسترسی به اطالعات‪ ،‬بحث مجازات ها]‬
‫‪ ‬نکته ‪ :3‬آیا این تعریف درست است‪ :‬که هر فرد تا جایی‬
‫آزاد است که به آزادی دیگران لطمه نزند؟‬
‫‪‬‬
‫نکته ‪ :2‬با این گفتمان طرح بحث ها متفاوت می شود‬
‫(مثال‪«:‬تقوا» در ظاهر مغایر با «آزادی» ولی دقیقا‬
‫ی‪:‬‬
‫د) ارتباط آزادی اجتماعی و آزادی معنو َ‬
‫‪ ‬ریشه یابی سلب آزادی اجتماعی در طول تاریخ‪:‬‬
‫‪َ ‬از جهت افراد سلب شونده‪ :‬جهل َو نادانی‬
‫در مورد بیماریَ ها صادق است) ‪ /‬تنبلی َو بی حس ی‬
‫(مثال‪َ :‬‬
‫‪َ ‬از جهت قوانین َو نظامات اجتماعی‬
‫‪َ ‬از جهت افراد سلب کننده‪ :‬منفعت طلبی‪:‬‬
‫ریشه اصلی سلب آزادی اجتماعی (عدم کنترلَ منفعت طلبی) ‪ /‬قدرت طلبی‬
‫آزادی اجتماعی‪ :‬رهایی از اسارت انسان های دیگر‬
‫عدم امکان تحقق آزادی اجتماعی پایدار بدون آزادی معنوی‬
‫‪ .‬آزادی معنوی‪ :‬رهایی از اسارت خود حیوانی‬
‫‪‬‬
‫نکته مهم‪ :‬تاکید بر «پایدار» بودن ‪ :‬ایمان پشتوانه اخالق و عدالت (کتاب آزادی بندگی)‬
‫نهضت آزادی بخش اسالم ‪:‬‬
‫اقدامات و ابزارهای اسالم برای تحقق‬
‫آزادی‬
‫اال هللا‬
‫الف‪ -‬ارائه شعار‪ :‬ال اله ا‬
‫‪ ‬جنبه سلبی آزادی‪ :‬نفی همه اله ها جز خداوند‪:‬‬
‫(یکفر بالطاغوت)‬
‫آزادی از غیر خدا ‪ :‬ال اله‬
‫‪ ‬جنبه ایجابی آزادی‪ :‬ایمان به خدا و اطاعت از او‪:‬‬
‫(یومن باهلل)‬
‫اال هللا‬
‫ا‬
‫ب‪ -‬ارائه جهانی بینی صحیح‪ :‬توحید ‪ +‬انسان شناسی‬
‫ج‪ -‬مبارزه با عوامل سلب کننده آزادی (بحث هجرت ‪،‬‬
‫جهاد و ‪)...‬‬
‫‪ ‬مکانیزهای تامین آزادی اجتماعی در اسالم‪:‬‬
‫جلسه دوم‪ :‬کتاب «آزادی انسان»‬
‫ادامه مبحث آزادی‬
‫آزادی تفکر و آزادی عقیده‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫تفسیر سوره حمد‪( :‬آشنایی با قرآن ‪ ،‬شهید مطهری‪،‬ج‪)1‬‬
‫‪ ‬بسم هللا الرحمن الرحیم‪ :‬نمایانگر ذات مستجمع جمیع صفات کمالیه و مبرا از هر گونه نقص و عیب‬
‫اگر کس ی به این ذات (واله‬
‫دار می کنم به آن کس ی که همه کماالت َو خوبی ها َاز اوست‪ ،‬که َ‬
‫نکته‪ :‬جانم را نشان َ‬
‫مهر َو محبت‪ ،‬شیدا َو عاشق می شود‪.‬‬
‫کننده) توجه کند‪َ ،‬پر َ‬
‫‪ ‬الحمد هلل ر ّب العاملین‪:‬‬
‫* معنای حمد‪:‬‬
‫‪ .1‬مدح‪ :‬ستایش (ااز خصایص انسانی)‬
‫‪ .2‬شکر‪ :‬سپاسگزاری (از مختصات انسان)‬
‫* معنای رب‪:‬‬
‫در کلمه «رب»‪ ،‬هم مفهوم خداوندگاری و صاحب اختیاری هم مفهوم پرورش دهنده و تکمیل کننده‬
‫الرحمن الرحیم‪ :‬تفاوت «رحمن» و «رحیم»‪:‬‬
‫«رحمن»‪ :‬بر وزن فعالن {اسم مبالغه} ‪ :‬کثرت و وسعت رحمت‪ ،‬بر همه جا و همه چیز ‪:‬رحمت عام‬
‫«رحیم»‪ :‬بروزن فعیل {صفت مشبهه} ‪ :‬ثبات و دوام رحمت‪ ،‬رحمت الینقطع و دائم‪ :‬رحمت خاص‬
‫مالک یوم الدین‪:‬‬
‫مالک‪ :‬صاحب ِملک‪ :‬جنبه اقتصادی‬
‫َم ِلک‪ :‬صاحب ُملک‪ :‬جنبه سیاس ی‬
‫«مالک حقیقی فقط خداست و مالکیت انسانها اعتباری و قراردادی»‬
‫ایاک نعبد و ایاک نستعین‪ :‬دارای دو حالت متضاد‪ :‬تسلیم محض خدا و عصیان محض غیر خدا‬
‫توحید نظری (ذاتی‪ ،‬صفاتی‪ ،‬افعالی)‪ :‬شناخت یگانه بودن خدا (سوره حمد از ابتدا تا این آیه‪ :‬توحید نظری)‬
‫توحید عملی (توحید در عبادت)‪ :‬خود را یگانه و یک جهت و در جهت ذات خداوند یگانه ساختن‪ :‬ایاک نعبد ‪ :‬توحید عملی‬
‫ی‪:‬‬
‫ارتباط آزادی اجتماعی و آزادی معنو َ‬
‫‪ ‬ریشه یابی سلب آزادی اجتماعی در طول تاریخ‪:‬‬
‫‪ ‬جهل و نادانی (مثال‪ :‬در مورد بیماری ها صادق است)‬
‫‪ ‬از جهت قوانین و نظامات اجتماعی‬
‫‪ ‬منفعت طلبی‪ :‬ریشه اصلی سلب آزادی اجتماعی (عدم کنترل منفعت طلبی)‬
‫عامل اصلی از دیدگاه شهید مطهریَ‪ :‬عامل منفعت طلبی انسانها‬
‫ی)‬
‫تنها راه برای کنترل منفعت طلبی ‪ :‬خودکنتـرلی انسان ها (آزادی معنـو َ‬
‫ی‬
‫نتیجه‪ :‬عدم امکان تحقق آزادی اجتماعی پایدار بدون آزادی معنو َ‬
‫نکته مهم‪ :‬تاکید بر «پایدار» بودن ‪ :‬ایمان پشتوانه اخالق و عدالت (کتاب آزادی بندگی)‬
‫نهضت آزادی بخش اسالم ‪ :‬اقدامات و ابزارهای اسالم برای تحقق آزادی‬
‫ّ‬
‫الف‪ -‬ارائه شعار آزادی بخش‪ :‬ال اله اال هللا‬
‫‪ ‬جنبه سلبی آزادی‪ :‬نفی همه اله ها جز خداوند‪ :‬آزادی از غیر خدا ‪ :‬ال اله (یکفر بالطاغوت)‬
‫ّ‬
‫‪ ‬جنبه ایجابی آزادی‪ :‬ایمان به خدا و اطاعت از او‪ :‬اال هللا (یومن باهلل)‬
‫ب‪ -‬ارائه جهانی بینی صحیح‪ :‬خداشناس ی (توحید) ‪+‬انسان شناس ی‬
‫ج‪ -‬مبارزه با عوامل سلب کننده آزادی ‪( :‬در پرتو نظام تعلیم و تربیت روحی)‬
‫ی)‬
‫‪ ‬از جهت افراد سلب شونده‪ :‬جهل و نادانی ‪ +‬تنبلی و بی حس ی (مبارزه اسالم با گداپروری و زبون پرور َ‬
‫‪ ‬از جهت قوانین و نظامات اجتماعی‬
‫‪ ‬از جهت افراد سلب کننده‪ :‬کنترل منفعت طلبی و قدرت طلبی‬
‫دو مشخصۀ اصلی آزادی بخش ی اسالم‪:‬‬
‫‪ .1‬صداقت و راستی و عاطفه انسانی‬
‫‪ .2‬قدرت و قوت‪ :‬نفوذ در اعماق قلوب و عواطف انسان ها (تامین آزادی از طریق تربیت روحی انسان ها)‬
‫آسیب شناس ی غربیان در مورد آزادی (در نظام معاصر حقوق بشر)‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫تامین آزادی َاز طریق آموزش َو علم آموزی ضمن تاکید َبر سکوالریزه کردن محتوای‬
‫در مدارس≠ تربیت اخالقی‬
‫آموزش َ‬
‫‪.2‬‬
‫تامین آزادی َاز طریق آگاه سازیَ مردم نسبت به حقوقَ خودشان (تصویب اسناد حق َوقَ‬
‫بشریَ متعدد َو متکثر)‬
‫چند نکته تکمیلی‪:‬‬
‫‪ .1‬آیا استقبال مردم از حاکم با پای پیاده‪ ،‬مغایر با آزادی معنوی آنها است؟‬
‫پاسخ‪ :‬کالم علی (ع) این کار شما را خوار و ذلیل میکند و این کار را نکنید‪.‬‬
‫ اگر اقدامی نمایش ی و فرمایش ی است‪ ،‬جایز نیست‬‫ اگر اقدامی ناش ی از جوشش و غلیان عواطف و عالیق انسانی و محبت است‪ ،‬مانعی ندارد‪.‬‬‫‪ -‬مبحث اسالم و مقتضیات زمان‪ :‬متغیر بودن قالب ها و ظواهر بسته به شرایط هر زمان‬
‫‪.2‬ربط و نسبت «آزادی» با «شادی و نشاط»‪:‬‬
‫‪ ‬شادی و نشاط‬
‫ی‪ :‬تعریف موضوع‬
‫روش شهید مطهر َ‬
‫◦ مالک شادی و نشاط چیست؟‬
‫◦ چه زمانی انسان به «آرامش» می رسد؟‬
‫◦ آیا ارضای خود دانی و طبیعی برای تحقق آرامش انسان کافی است؟‬
‫راه وصول به شادی و نشاط‪:‬‬
‫‪ )1‬تامین نیازهای طبیعی و دانی به قدر ضرورت‬
‫‪ )2‬در راستای تامین نیازهای عالی و فطری‬
‫تبدیل معرفت به رفتار (چند‬
‫نمونه کاربردی)‪:‬‬
‫‪ o‬نشاط پس از زیارت یا عزاداری‬
‫‪ o‬مقایسه حال خود بعد از مجلس گناه و‬
‫‪ o‬مقایسه شادی ناشی از کسب پول یا رضایت‬
‫‪ o‬یاد معاد و مرگ (مثال‪ :‬دو نفر در‬
‫‪ .3‬ربط و نسبت «آزادی» با «موسیقی»‪:‬‬
‫‪ ‬آیا موسیقی‪ ،‬شادی و نشاط ایجاد می کند؟‬
‫‪ ‬چرا دین نسبت به موضوع موسیقی ولو حاللش روی خوش نشان نمی دهد؟‬
‫‪ ‬شادی و نشاط ناش ی از موسیقی دانی‪ :‬مشترک میان انسان‪ ،‬حیوان و گیاه‬
‫‪ ‬لزم تفکیک میان انواع موسیقی‪ :‬حالل و حرام‬
‫‪ ‬چه نوع موسیقی‪ ،‬شادی و نشاط حقیقی را برای انسان می آورد؟ موسیقی عالی‬
‫بشنو از نی چون حکایت می کند‬
‫نشنو از نـی‪ ،‬نی نوای بینـواست‬
‫نی چو سوزد‪ ،‬تـل خاکستـر شود‬
‫از جــدایی ها حکـایت می کند‬
‫بشنو از دل‪ ،‬دل حریم کبریاست‬
‫دل چو سوزد‪ ،‬محـرم دلبــر شود‬
‫‪ .4‬تفاوت آزادی اسالم و غرب‬
‫دو رکن آزادی اسالمی‪ :‬خدا و انسان‪.‬‬
‫خدا به عنوان تکیه گاهی برای رهایی از هر قید و منع‪.‬‬
‫تفاوت در جهان بینی ها چگونه موجب تفاوت در تعریف آزادی میشود؟‬
‫مثال‪ :‬دو نفر زندانی در دو اتاق‬
‫دموکراس ی در اسالم‪ :‬انسانیت رها شده‬
‫دموکراس ی در غرب‪ :‬حیوانیت رها شده‬
‫نکته‪ :‬ساماندهی خیلی خوب حیوانیت رها شده ذیل قوانین و مقررات و سازوکارهای اجتماعی‬
‫‪ .5‬ربط و نسبت «آزادی» با مفاهیم دیگر‪:‬‬
‫‪ ‬آزادی و فطرت‬
‫‪ ‬آزادی و عقل‬
‫‪ ‬آزادی و علم‬
‫‪ ‬آزادی و زهد‬
‫‪ ‬آزادی و اخالق‬
‫‪ ‬آزادی و رمضان‬
‫‪ ‬آزادی و برده داریَ‬
‫‪ ‬آزادی و ملی گرایی‬
‫* نکته تربیتی در مورد کودکان‪ :‬هدیه ‪ +‬جنبه عالی *‬
‫مبحث دوم‪ :‬آزادی عقیده و فکر‬
‫جایگاه بحث‪:‬‬
‫آزادی فکر وعقیده از انواع آزادی های اجتماعی‬
‫معنای تفکر‪ :‬قوه ای در انسان‪ ،‬ناش ی از عقل انسان‬
‫‪ ‬تجزیه و تحلیل معلومات و رسیدن به از معلوم به مجهول ≠ وهم و خیال‬
‫‪ ‬کشف حقایق تا آنجا که مقدور است‬
‫معنای عقیده‪ :‬در اصل لغت «اعتقاد» از ماده «عقد و انعقاد»‬
‫‪ ‬به معنای بستن و منعقد شدن‪ :‬دل بستن به چیزیَ‬
‫راه های ایجاد عقیده ‪:‬‬
‫‪ ‬از راه تفکر‬
‫‪ ‬بر مبنای احساسات‪:‬‬
‫‪ .1‬بر مبنای تعصبات‬
‫‪ .2‬خرافات‬
‫‪ .3‬تجددگرایی افراطی‬
‫‪ .4‬سنت گرایی افراطی‬
‫‪ .5‬آداب و رسوم غلط‬
‫نکته‪ :‬باید میان سه نوع آداب و رسوم تفکیک قایل شد‪:‬‬
‫‪ o‬رسوم مثبت (صله رحم)‬
‫‪ o‬رسوم منفی (چهارشنبه سوری)‬
‫‪ o‬رسومی که دین در مورد آنها ساکت است (سفره هفت سین)‬
‫موضوع ‪ +‬محمول = قضیه‬
‫قضیه ‪( +‬گره خوردن به ) دل = عقیده‪ :‬دل بستگی‬
‫مثال‪:‬‬
‫زید خوب است (قضیه)‬
‫اعتقاد و باور به اینکه زید‪ ،‬خوب است (عقیده)‬
‫دیدگاه اسالم ‪:‬‬
‫‪ ‬آزادی کامل اندیشه و تفکر‬
‫‪ ‬آزادی محدود عقیده‪ :‬عدم پذیرش عقاید بدون اندیشه و استدالل‬
‫نکته‪ :‬دلیل محدود بودن آزادی عقیده‪ ،‬نامحدود بودن آزادی تفکر است‬
‫دیدگاه اسالم در مورد آزادی تفکر‪:‬‬
‫‪ o‬به رسمیت شناختن مطلق آزادی تفکر ‪ :‬بلکه از واجبات و عبادت ها‬
‫‪ o‬عبادت‪ :‬روایت از معصوم (ع)‪ :‬تفکر ساعه خیر من عباده سنه‪ /‬ستین سنه‪/‬سبعین سنه‬
‫‪ o‬واجبات‪ :‬اصول عقاید‪ :‬تحقیقی و عقلی ≠ تقلیدی‬
‫دیدگاه اسالم در مورد آزادی عقیده‪:‬‬
‫‪ o‬عقیده بر مبنای تفکر‪ :‬پذیرش آزادی عقیده‬
‫‪ o‬عقیده بر مبنای جهل‪ /‬تقلید‪ :‬منافع فردی و جمعی‪ :‬مقابله و مبارزه با آزادی عقیده‬
‫دیدگاه دنیای امروز و نظام جهانی حقوق بشر‪ :‬مغالطه دنیای امروز‬
‫‪ ‬از یک سو‪ :‬پذیرش آزادی فکر و عقیده‬
‫‪ ‬از سوی دیگر‪ :‬پذیرش مطلق آزادی عقیده‬
‫‪ ‬نتیجه‪ :‬آزاد بودن عقایدی که دست و پای فکر را می بندد و در تعارض با تفکر است‪.‬‬
‫ریشه طرح غلط آزادی عقیده در اروپا‪:‬‬
‫‪ ‬محاکم تفتیش عقاید قبل از رنسانس‬
‫‪ ‬ممنوعیت تفکر در اصول دین‬
‫‪ ‬دین ‪ :‬امری وجدانی و سلیقه ای‬
‫دیدگاه شهید مطهری‪« :‬ما به عنوان دین خاتم‪،‬‬
‫باالترین فکر و اندیشه را داریم‪ .‬اگر باور‬
‫داریم دیگر از چه می ترسیم که اندیشه های‬
‫مخالف مطرح شود؛ اگر باور ندارید بروید و‬
‫اندیشه برتر را انتخاب کنید‪».‬‬
‫هیچ ترسی ندار‬
‫اگر کسی‬
‫اندیشه اسالم است‬
‫بداند و باور کند که باالترین‬
‫کار بکند و اصال خودش بدنبال‬
‫سواالت و شبهات برود‬
‫علت گسترش تمدن اسالمی‬
‫تربیت‬
‫تشویق به تفکر‪ ،‬تعلیم و‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫آزادی انسـان‬
‫جلسه سوم‬
‫تفسیر سوره حمد‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫رحمن و رحیم‪ :‬مشتق از «رحمت»‬
‫‪ ‬در رحمت‪ :‬موجودی نیازمند و مستحق است‪ ،‬قابل ترحم‬
‫است و استحقاق دارد چیزی به او برسد‪.‬‬
‫‪ ‬تفاوت رحمت خدا و رحمت انسان‬
‫‪ ‬در معنای رحمان و رحیم‪:‬‬
‫‪ .1‬نیاز عظیم مخلوقات‪ :‬با لفظ و با زبان تکوین‬
‫و دست های دراز‬
‫‪ .2‬رحمت بی نهایت و بی حساب هللا‬
‫تفاوت «رحمن» و «رحیم»‪:‬‬
‫«رحمن»‪ :‬بر وزن فعالن {اسم مبالغه} ‪ :‬کثرت و وسعت‬
‫رحمت‪ ،‬بر همه جا و همه چیز ‪:‬رحمت عام‬
‫هجرت و جهاد‬
‫آزادی‪ :‬نبود مانع (درونی و بیرونی) در مسیر رشد و کمال‬
‫سوال‪ :‬اگر مانعی در مسیر رشد ما وجود داشت‪ ،‬چه‬
‫کنیم؟‬
‫راهکار‪:‬‬
‫الف) درگیری با مانع در مسیر رشد◄جهاد‬
‫ب) دور زدن مانع در مسیر رشد ◄هجرت‬
‫هدف غایی هجرت و جهاد‪ :‬حفظ دین و ایمان‬
‫هجرت و جهاد‪ :‬دو عامل تربیتی جهت احیاء و پرورش شخصیت‬
‫انسان‬
‫اقسام جهاد‪:‬‬
‫جهاد بیرونی (ظاهری)‪ :‬درگیری با مانع‬
‫بیرونی← جهاد اصغر‬
‫‪ o‬در زمان جنگ‪ :‬شرکت در جهاد‬
‫‪ o‬در زمان صلح‪ :‬آرزوی جهاد‬
‫جهاد درونی (باطنی) ‪ :‬درگیری با مانع‬
‫درونی ← جهاد اکبر‬
‫‪ o‬تهذیب نفس‪ ،‬تزکیه و غیره‬
‫‪ o‬مقابله با نفس اماره‪ ،‬آداب و رسوم غلط‬
‫اجتماعی‪ ،‬عادات منفی‪ ،‬تعصبات خرافی و جاهلی‬
‫و مواردی از این قبیل‬
‫اقسام هجرت‪:‬‬
‫هجرت بیرونی (ظاهری)‪ :‬تغییر‬
‫یا جابه جایی محیط‬
‫‪‬‬
‫عدم پذیرش جبر محیط در اسالم‬
‫هجرت درونی (باطنی)‪ :‬ترک‬
‫یکباره گناه یا معصیت‬
‫‪‬‬
‫داستان بشر حافی‬
‫‪‬‬
‫داستان فضیل‬
‫شبهه های وارد بر جهاد‬
‫شبهه اول‪:‬راجع به فلسفه جهاد‬
‫‪‬‬
‫طرح شبهه‪:‬‬
‫جنگ بد است و ادیان باید با آن مخالفت کنند‪ .‬چرا جنگ‬
‫در اسالم یکی از فروع دین است؟‬
‫‪‬‬
‫پاسخ‪:‬‬
‫‪ ‬جنگ تجاوزکارانه بد است ولی جنگ برای دفع تجاوز و‬
‫تهاجو الزم است‬
‫‪ ‬صلح ≠ تسلیم شدن‪ :‬مقاومت در برابر تهاجم از ضروریات‬
‫زندگی‬
‫‪ ‬تشریع جهاد‪ :‬مبارزه با تهاجم و تجاوز‬
‫‪ ‬معنای موسع تهاجم‪:‬‬
‫‪ ‬جهاد برای دفاع از سرزمین اسالمی در مقابل تعرض‬
‫‪ ‬جهاد برای حفظ جان‪ ،‬مال‪ ،‬ناموس خود‬
‫شبهه دوم‪ :‬راجع به جهاد با آزادی عقیده‬
‫‪‬‬
‫طرح شبهه‪ :‬اسالم می خواهد با جهاد و با زور شمشیر ‪،‬‬
‫عقاید توحیدی خود را بر غیرمسلمانان تحمیل کند و‬
‫این امر با آزادی تفکر و آیه شریفه «ال اکراه فی‬
‫الدین» مغایر است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پاسخ‪ :‬مقدمه‪ :‬توحید‪ ،‬یک حق شخصی است یا حق عمومی؟‬
‫دیدگاه های مختلف‪:‬‬
‫‪.1‬توحید در زمره حقوق شخصی افراد یا حداکثر قومی‪:‬‬
‫عدم جواز جنگ برای اشاعه توحید‬
‫‪.2‬توحید در زمره حقوق انسانی مانند آزادی‪ ،‬عدالت‬
‫و‪:..‬‬
‫عدم جواز جنگ و سلب حقوق انسانی (آزادی) برای‬
‫تامین یک حق دیگر (توحید)‬
‫‪.3‬نظر شهید مطهری‪ :‬توحید در زمره حقوق انسانی است‬
‫ولی اجبارپذیر نیست (مانند محبت کردن)‬
‫شبهه سوم‪ :‬راجع به جزیه‬
‫‪ ‬طرح شبهه‪ :‬اگر جهاد اسالمی برای نجات بشر‬
‫است‪ ،‬چرا با گرفتن باج و جزیه دست از جهاد‬
‫بر می دارد؟‬
‫‪ ‬پاسخ‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫دیدگاه های مختلف در مورد جزیه‪:‬‬
‫جزیه‪ :‬نوعی باج است که مانع جنگیدن مسلمانان با‬
‫اهل کتاب می شود‬
‫جزیه‪ :‬مابه ازاء است در مقابل بهره مندی از‬
‫خدماتی که در جامعه اسالمی از آن بهره مند هستند‬
‫مورد پذیرش است‬
‫غایت‬
‫تربیت‬
‫لوازم‬
‫امنیت‬
‫هجرت‬
‫درونی‬
‫آزادی‬
‫معنوی‬
‫نفس‬
‫اجتماعی‬
‫هجرت بیرونی‬
‫جهاد با‬